Author: Einar Gunnar

Í dag fer fram utanríkismálaumræða á þingi Norðurlandaráðs í Reykjavík. Málaflokkurinn er forgangsmál í formennskutíð Íslands og hefur fengið aukið vægi á vettvangi Norðurlandaráðs á undanförnum árum.

Það var ekki alltaf svo. Í kalda stríðinu voru utanríkismál lengst af ekki rædd á vettvangi norrænnar samvinnu en eftir lok þess komust þau á dagskrá. Ísland átti sinn hlut í því. Undir lok níunda áratugarins komu þingmenn Norðurlandaráðs á tengslum við starfssystkin sín í Eystrasaltsríkjunum. Þetta var á þeim dramatísku dögum sem liðu frá falli Berlínarmúrsins til endaloka Sovétríkjanna og þegar sjálfstæðisbarátta Eystrasaltsríkjanna var í algleymingi. Páll Pétursson, fyrrverandi alþingismaður og ráðherra, leiddi sendinefnd sex þingmanna úr forystu Norðurlandaráðs til Ríga, Vilníus og Tallinn í nóvember 1990 og fleiri sendinefndir áttu eftir að fylgja. Norðurlandaráð bauð fulltrúum sjálfstæðishreyfinganna í Eystrasaltslöndunum á þing Norðurlandaráðs í Kaupmannahöfn í febrúar 1991 á meðan þau lutu enn sovéskri stjórn og var það mikilvægur stuðningur við málstað Eystrasaltsþjóðanna. Æ síðan hefur Norðurlandaráð átt náið samstarf við Eistland, Lettland og Litháen og einbeitt sér að nærsvæðasamvinnu í austri með það að leiðarljósi að styðja við stöðugleika og lýðræðisþróun til framtíðar.

Ástandið í Austur-Evrópu hefur verið ofarlega á baugi frá því hernaðarátökin í Úkraínu hófust fyrir 20 mánuðum. Norðurlöndin hafa verið einhuga um að fordæma yfirgang Rússa gagnvart Úkraínu og hina ólöglegu innlimun Krímskaga. Við í Norðurlandaráði höfum ásamt systursamtökum okkar Eystrasaltsráðinu heimsótt Kiev og finnum mikinn áhuga þingmanna í Úkraínu á nánara samstarfi við Norðurlönd og Eystrasaltslöndin um að þróa lýðræði og góða stjórnarhætti. Hvað Hvíta-Rússland varðar hafa samskipti við þingið í Minsk legið niðri frá kosningunum 2011 en á móti eigum við samstarf við stjórnarandstöðu og frjáls félagasamtök. Auðvitað hefur þróun síðustu missera haft neikvæð áhrif á samstarf okkar við Rússland og lokun skrifstofa norrænu ráðherranefndarinnar í Rússlandi eftir breytta afstöðu rússneskra stjórnvalda til þeirra eftir 20 ára rekstur var skref í ranga átt.

Nærsvæði Norðurlanda eru ekki bara í austri heldur líka í norðri og vestri. Norðurslóðir skipa æ stærri sess í starfi Norðurlandaráðs. Á níunda áratug síðustu aldar beindist athyglin að siglingum og mengun sjávar, á tíunda áratugnum að umhverfis- og öryggismálum. Norðurlandaráð átti stóran þátt í að koma á fót Þingmannaráðstefnunni um norðurskautsmál sem síðan leiddi af sér stofnun norðurskautsráðsins. Markmið íslensku formennskunnar í Norðurlandaráði hefur verið að halda áfram því starfi sem unnið hefur verið varðandi umhverfismál, loftslagsbreytingar, efnahagsmál, samfélagsmál og öryggismál á nærsvæði okkar í norðri. Markmið okkar er einnig að stuðla að umfjöllun um málefni Vestur-Norðurlanda, Færeyja og Grænlands, í Norðurlandaráði og kanna samstarfsmöguleika við grannríki í vestri, Kanada og Bandaríkin, m.a. vegna þeirra ríku norrænu hagsmuna sem felast í öryggis- og umhverfismálum þess svæðis.

Flóttamannastraumurinn til Evrópu og viðbrögð við honum verða sérstakt umfjöllunarefni á þinginu. Hundruð þúsunda manna hafa flúið hrylling og eyðileggingu stríðsátaka í heimalöndum sínum og komið til Evrópu á síðustu vikum í mestu fólksflutningum frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Norðurlöndin hafa á margan hátt ólíka stefnu gagnvart móttöku flóttafólks en löndin standa frammi fyrir sömu áskorunum og þau ræða sín á milli og finna sameiginlegar lausnir þar sem við á. Einn varaframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, Christian Friis Bach, mun sérstaklega ræða flóttamannamálin í framsögu sinni í dag.

Við fjöllum ekki einungis um nærsvæðin á sviði utanríkismála í Norðurlandaráði. Fyrir þinginu liggur tillaga um að beina tilmælum til ríkisstjórna og þjóðþinga Norðurlandanna um að viðurkenna Palestínu sem fullvalda og sjálfstætt ríki. Ísland viðurkenndi Palestínu þegar í desember 2011 eftir samþykkt Alþingis þar um og Svíþjóð fylgdi í kjölfarið í október 2014. Ljóst er að skiptar skoðanir eru um tillöguna en Norðurlöndin deila öll sama markmiði um tveggja ríkja lausn og varanlegan frið fyrir botni Miðjarðarhafs. Því má búast við líflegum umræðum um Palestínutillöguna og utanríkismál almennt og jafnvel að menn takist á. Það er einungis eðlilegt í samstarfi lýðræðisríkja og sýnir styrk norrænnar samvinnu. Skýrsla Torvalds Stoltenbergs, fyrrverandi utanríkisráðherra Noregs, um norræna samvinnu á sviði utanríkis- og öryggismála frá 2009 kallaði eftir auknu samstarfi á þessu sviði. Við höfum svo sannarlega hlýtt því kalli og lagt áherslu á alþjóðamál á formennskuári Íslands í Norðurlandaráði.

Höskuldur Þórhallsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 28. október 2015.

Það er gaman að fá að vera gestgjafi nú þegar þingmenn og ráðherrar Norðurlanda streyma til landsins á árlegan þingfund Norðurlandaráðs sem hefst í Reykjavík í dag. Þing Norðurlandaráðs er haldið til skiptis í aðildarlöndunum fimm og er eins konar uppskeruhátíð norræns samstarfs.

Hið nána samstarf Norðurlanda innan Norðurlandaráðs er komið á sjötugsaldur og ber aldurinn vel. Það hefur hvorki staðnað né trosnað heldur verið kvikt og í sífelldri þróun. Við á Norðurlöndunum erum svolítið eins og ein fjölskylda. Sameiginleg saga og menning binda saman Norðurlöndin sem hafa á síðustu áratugum orðið samferða í að byggja upp samfélög þar sem grunngildin eru mannréttindi, réttarríki, frelsi, jafnrétti og jöfnuður. Ríkin skora hátt á alþjóðlegum lífsgæðakvörðum og þar er áhersla á einstaklingsfrelsi samfara öflugri velferð. Náið norrænt samstarf hefur staðið af sér umbreytingar í Evrópu og ekki síður hnattvæðinguna. Heimurinn er minni en hann var áður og staðir og þjóðfélög sem eitt sinn þóttu framandi eru orðin aðgengilegri og jafnvel hversdagsleg. Við á Norðurlöndunum berum okkur ekki lengur saman einungis við nágranna okkar í Evrópu heldur allan heiminn.

Samstarf fólksins

Norrænt samstarf er fyrst og fremst samstarf fólksins. Hlutverk stjórnmálamanna í því er að skapa opinn vettvang fyrir samskipti þjóðanna á sem flestum sviðum. Þrátt fyrir að heimurinn standi Íslendingum opinn sem aldrei fyrr eru það grannþjóðir okkar sem við erum í mestum tengslum við. Íslendingar sækja menntun helst til þeirra og halda ekki síður utan til starfa á Norðurlöndum. Um 24.500 Íslendingar búa nú annars staðar á Norðurlöndum og af um 2.000 lánþegum Lánasjóðs íslenskra námsmanna erlendis eru tæplega 900 þar við nám. Norræna vegabréfasamstarfið, sameiginlegur atvinnu- og menntamarkaður og markvisst starf að því að afnema hvers kyns stjórnsýsluhindranir hefur auðveldað flæði yfir landamæri Norðurlanda og einfaldað flutninga. Einhvern tíma var það að fara til Norðurlanda að halda út í hinn stóra heim. Nú eru Norðurlönd á vissan hátt meira eins og útvíkkaðir heimahagar fyrir okkur Íslendinga. Við erum hluti hinnar norrænu fjölskyldu og í því felst styrkur.

Á þingi Norðurlandaráðs næstu þrjá daga verður fjallað um mál sem unnin hafa verið á umliðnum mánuðum jafnt í nefndum þingmanna sem og hópum ráðherra. Þar á meðal verða möguleikar á auknu og nánara samstarfi Norðurlanda, norræn heilsugæsla án stjórnsýsluhindrana, geðheilsa barna og ungmenna, velferðarþjónusta í dreifbýli, sjálfbærni og norrænar vatnsauðlindir, tungumálasamstarf, öflugir og frjálsir fjölmiðlar og umbætur á Norðurlandaráði svo fátt eitt sé nefnt. Á utanríkismálasviðinu verður m.a. fjallað um ástandið í Úkraínu og samskiptin við Rússland, flóttamannastrauminn í Evrópu og viðurkenningu á Palestínu.

Samstarfi og árangri fagnað

Auk þess að fjalla um málefni líðandi stundar á Norðurlandaþingi er tækifærið notað til að fagna samstarfi og árangri landanna á sviði menningar- og umhverfismála með verðlaunum Norðurlandaráðs. Á sérstakri verðlaunahátíð verða bókmenntaverðlaun, tónlistarverðlaun, kvikmyndaverðlaun, náttúru- og umhverfisverðlaun og barna- og unglingabókmenntaverðlaun ráðsins afhent. Verðlaunin eiga sinn sterka þátt í því að breiða út norræna listsköpun, jafnt milli Norðurlandanna sem utan þeirra, en norrænar bókmenntir, kvikmyndir og tónlist njóta vinsælda víða um heim. Í tilefni af Norðurlandaráðsþingi hefur sá sem þetta ritar lagt fram tillögu um að koma á norrænum sjónvarpsverðlaunum en norræn dagskrárgerð, einkum á sviði framhaldsþátta, hefur vakið mikla athygli og notið vaxandi útbreiðslu á liðnum árum.

Norræn samvinna hefur verið okkur Íslendingum afar mikilvæg og er það enn. Inn á við er grunnur samstarfsins í grasrótinni hjá einstaklingum, félagasamtökum og fyrirtækjum sem eiga margháttuð samskipti sín á milli. Út á við er norræn samstaða brýn á tímum hnattvæðingar og hræringa í ytra umhverfi og það er styrkur af því að standa í hópi Norðurlanda í samfélagi þjóðanna. Á ári mínu sem forseti Norðurlandaráðs hef ég beitt mér fyrir því að gera starfið sýnilegra og hefja umbótastarf innan ráðsins sem mun beinast að því að samstarfið eflist enn og dafni á komandi árum. Undir þeim formerkjum er það því einstaklega ánægjulegt að bjóða norræna frændur okkar velkomna til þinghalds á Íslandi.

Höskuldur Þór Þórhallsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 27. október 2015.

Farsímanotkun ökumanna hefur aukist gífurlega með árunum. Þegar farið er út í umferðina þarf að vera með fulla og óskipta athygli. Með árunum eru sífellt fleiri sem nota farsíma undir stýri. Eftir því sem tækninni fleygir fram og fleiri smáforrit í farsíma verða til verður áreitið sífellt meira og símarnir hætta vart að gefa frá sér tilkynningar.

Það er þekkt hér á landi að margir nota síma undir stýri og virðast ekki geta látið hann frá sér þegar ekið er. Þó svo að alltaf sé verið að brýna fyrir ökumönnum að nota ekki símann undir stýri eða tengja hann við handfrjálsan búnað þá leiða rannsóknir það í ljós að farsímanotkun ökumanna virðist ekki minnka. Þetta er þekkt vandamál víða um heim þar sem fjöldi umferðarslysa verður af völdum truflunar frá farsímum.

Fylgjum umferðarlögum
Í 47. gr. umferðarlaga 1987 nr. 50 segir: ,,Ökumanni vélknúins ökutækis er við akstur óheimilt að nota farsíma án handfrjáls búnaðar.” Sektir eru við því ef lögreglan stoppar einstakling í umferðinni fyrir farsímanotkun. Lögreglan gefur reglulega frá sér tilkynningar til að brýna fyrir ökumönnum að tala ekki í farsíma við akstur og hvetur ökumenn til þess að nota handfrjálsan búnað. Við þurfum að fylgja tilmælum lögreglu og fylgja umferðarlögum.

Rannsóknir hafa sýnt að með árunum hafa fleiri slys orðið vegna farsímanotkunar þar sem ökumenn eru ekki með óskipta athygli við stýrið. Jafnframt hefur komið í ljós að þegar þú skrifar smáskilaboð undir stýri þá lítur þú af veginum í allt að 5 sekúndur. Á 5 sekúndum getur einstaklingur á t.d. þjóðvegi 1 keyrt allt að 100 metra. Það er auðséð að á þessum stutta tíma ferðast bíllinn langa leið og margt getur farið úrskeiðis sé athyglinni ekki beint að akstrinum.

Höldum fókus
Á undanförnum árum hefur verið vakning meðal ökumanna og ekki síst vegna átaks sem Samgöngustofa hefur verið með varðandi farsímanotkun ökumanna. Svo virðist sem færri noti farsíma rétt eftir að auglýsingar varðandi meðhöndlun farsíma við stýrið hafa verið birtar. Það er því deginum ljósara að ökumenn ættu að þekkja hættuna sem getur skapast og séu meðvitaðri um nauðsyn þess að leggja farsímanum við akstur. ,,Höldum fókus” er dæmi um gríðarlega vel heppnaða markaðsherferð sem fékk áhorfandann til að vera hluti af aðstæðum. Herferðin fékk gríðarlega athygli og snerti viðkvæma strengi.

Ég tel að það sé okkar hlutverk í umferðinni að sýna þeim ungu fordæmi hvað varðar farsímanotkun undir stýri. Við eigum að sýna náunganum þá virðingu og vera með fulla athygli í umferðinni. Ég biðla því til ökumanna um að leggja símann niður í umferðinni og tengja handfrjálsa búnaðinn ef svo ber undir.

Fjóla Hrund Björnsdóttir

Greinin birtist í DV föstudaginn 23. október 2015.