Categories
Fréttir Greinar

Stærsta kjara­bót ör­yrkja í ára­tugi

Deila grein

01/09/2025

Stærsta kjara­bót ör­yrkja í ára­tugi

Í dag taka gildi umfangsmiklar breytingar á örorku- og endurhæfingarkerfi almannatrygginga. Þetta er stórt skref sem markar þáttaskil fyrir fólk með skerta starfsgetu, breyting sem byggir á margra ára vinnu, samráði við fagfólk og ekki síst á ábendingum og baráttu Öryrkjabandalags Íslands. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 af þáverandi ríkisstjórn. Það er ánægjulegt að sjá að breið sátt hefur náðst um þessa kerfisbreytingu, enda hefur ákall um umbætur verið hávær í áratugi.

Markmið nýja kerfisins er einfalt en skýrt: að tryggja manneskjulegri og sanngjarnari þjónustu, bæta kjör lífeyrisþega, draga úr tekjutengingum og skapa raunverulega hvata til þátttöku á vinnumarkaði. Um leið er lögð áhersla á betri endurhæfingu, samfellu í þjónustu og að enginn falli lengur á milli kerfa.

Breytt viðhorf í nýju hlutverki

Það er athyglisvert að sjá hversu breið sátt hefur myndast um þessar breytingar. Formaður Flokks fólksins, Inga Sæland, sem lengi hafði lýst yfir áhyggjum af breytingunum, hefur nú tekið heilshugar undir mikilvægi þeirra. Hún kallar þær 18 milljarða króna árlegu kjarabætur sem nýja kerfið felur í sér „mestu kjarabætur sem þessi hópur hefur fengið í áratugi.“

Þessi viðhorfsbreyting undirstrikar að stjórnar- og stjórnarandstöðuflokkar standa saman um að hrinda þessum lausnamiðuðu breytingum í framkvæmd. Það er sérstaklega ánægjulegt í ljósi þess að margir komu að mótun kerfisins. Framsóknarflokkurinn á hér sína sögu; félagsmálaráðherrar úr okkar röðum hófu undirbúning að heildarendurskoðun kerfisins, lögðu grunn að samþættingu þjónustu og nýju matskerfi og nú hefur sú vinna skilað sér í breiðri sátt um úrbætur.

Heildstætt stuðningskerfi til menntunar og þátttöku

Þrátt fyrir jákvæðar breytingar er ljóst að enn er verk að vinna. Nýja kerfið tryggir öryggi og afkomu, en við þurfum líka að byggja upp fleiri tækifæri. Undirrituð hefur lagt fram tillögu um að koma á fót heildstæðu stuðningskerfi sem auðveldar öryrkjum að stunda menntun og endurmenntun.

Menntun er lykill að þátttöku og nýjum tækifærum. Hún skapar sjálfstæði, eykur lífsgæði og gerir fleirum kleift að nýta getu sína til fulls. Stuðningskerfið sem tillagan leggur til myndi tryggja fjárhagslegt öryggi á meðan fólk er í námi, veita ráðgjöf og eftirfylgni og skapa sveigjanleika á milli menntunar, endurhæfingar og atvinnuþátttöku.

Með slíku kerfi gætum við byggt ofan á þær umbætur sem nú taka gildi og gert þær enn áhrifaríkari. Þannig tryggjum við að fólk með einhverja starfsgetu hafi raunveruleg tækifæri til að nýta hana, með öryggi og sveigjanleika.

Allir með í samfélaginu

Lengi má gott bæta og ljóst er að kerfi eins og örorkulífeyriskerfið er gott dæmi um eitthvað sem verður ekki fullkomið. Það er í höndum okkar stjórnmálamanna að tryggja það að kerfið verði stöðugt í endurskoðun því það er nauðsynlegt að fólk sem er á örorkulífeyri hafi trygga afkomu. Í heildina litið eru breytingarnar jákvæðar og lausnamiðaðar. Þær bæta kjör langstærsta hluta lífeyrisþega og tryggja að fólk fái þann stuðning sem það þarfnast á hverjum tímapunkti. Þær eru líka vitnisburður um að hægt er að ná breiðri pólitískri sátt þegar markmiðið er skýrt og allir leggja sitt af mörkum.

Það er okkar sameiginlega ábyrgð að fylgja þessum breytingum eftir, svo kerfið mæti þörfum einstaklingsins og virki í framkvæmd.

Ingibjörg Isaksen, formaður þingflokks Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 1. september 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Ný sókn í mennta­málum – tæki­færi eða hliðar­skref?

Deila grein

28/08/2025

Ný sókn í mennta­málum – tæki­færi eða hliðar­skref?

Grein Guðmundar Ara Sigurjónssonar, þingflokksformanns Samfylkingarinnar, um „nýja sókn í menntamálum“ í síðustu viku vakti athygli mína. Það er jákvætt að menntamál séu sett í forgrunn og rætt um sókn á þessu mikilvæga sviði. Til að hún verði að veruleika þarf hún þó að standa undir nafni, vera raunverulegt framfaraskref og umfram allt nægilega fjármögnuð.

Endurnýting eða nýsköpun?

Tvö frumvörp eru einkum sögð hornsteinar „nýju sóknarinnar“: annars vegar frumvarp sem varð að lögum sl. vor um samræmt námsmat og hins vegar frumvarp um heildarlög um gerð námsgagna. Bæði frumvörpin lágu hins vegar fullmótuð fyrir hjá fyrri ríkisstjórn. Það er vissulega jákvætt að þau komi nú til framkvæmda, en erfitt er að tala um „nýja sókn“ ef engin ný sýn er til staðar.

Sókn án fjármögnunar?

Stærri spurningin er þó hvort þessi boðaða sókn sé yfirleitt fjármögnuð. Í fjármálaáætlun 2026–2030 er gert ráð fyrir að fjárheimildir til menntamála (málefnasvið 22, stjórnsýsla menntamála o.fl.) lækki ár frá ári, alls um 1,5 milljarða á tímabili áætlunarinnar, þar af um einn milljarð strax árið 2026. Vissulega hækka framlög úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga næstu ár, en nauðsynlegt er að efla faglega stoðþjónustu, styrkja stjórnsýslu og auka eftirfylgni markmiða og aðgerða.

Það er eðlilegt að krefjast aðhalds í ríkisfjármálum, en það fer illa saman við stór orð um sókn í menntamálum, sem óhjákvæmilega krefst aukinna fjárveitinga.

Að takast á við samfélagsbreytingar

Raunveruleg sókn í menntamálum snýst enn fremur ekki aðeins um að bæta mælingar eða taka upp samræmt námsmat, sem hvort tveggja er vissulega jákvætt. Hún snýst um að tryggja að skólakerfið ráði m.a. við þær samfélagsbreytingar sem þegar eiga sér stað. Í mörgum grunnskólum landsins er hlutfall innflytjenda orðið mjög hátt og raunar svo hátt að hraði breytinganna er nánast án hliðstæðu á Norðurlöndum.

Við stöndum einfaldlega frammi fyrir margvíslegum áskorunum. Mikilvægt er að kenna börnum með erlendan bakgrunn íslensku á árangursríkan hátt, og um leið að tryggja að íslensk börn nái góðum tökum á móðurmálinu. Þegar stór hluti bekkja hefur annað móðurmál en íslensku verður þessi áskorun enn stærri. Að takast á við þessar áskoranir mun kosta sitt, en leiða til aukinnar verðmætasköpunar og velmegunar til lengri tíma.

Sameiginleg áskorun – sameiginlegt verkefni

Breytt samfélagsmynstur er áskorun sem snertir okkur öll. Við þurfum heiðarlegt samtal um hvert stefnir og hvað gera þarf öllum til hagsbóta. Hvernig tryggjum við að börn með erlendan bakgrunn fái raunhæfan stuðning án þess að það komi niður á tungumálakunnáttu íslenskra barna? Hvernig tryggjum við að íslenskt skólakerfi verði áfram burðarás samfélags sem er í örum breytingum? Þetta eru ekki spurningar sem leystar verða með endurunnu frumvarpi, heldur með markvissum aðgerðum og fjárfestingu í kennurum, stuðningsúrræðum, bættu eftirliti og faglegu starfi.

Samræmdur matsferill og betri námsgögn eru jákvæð skref, en við þurfum að taka fleiri skref. Sókn í menntamálum verður að fela í sér raunhæf markmið, tryggða fjármögnun og hugrekki til að mæta samfélagsbreytingum. Hún þarf að tryggja að íslenskan blómstri sem móðurmál, að skólarnir okkar ráði við breytta samsetningu samfélagsins og að börn fái sem bestan grunn til framtíðar.

Í skólum landsins starfar frábært fagfólk sem á skilið traustan stuðning til að sinna sínu mikilvæga starfi. Spurningin er því einföld: ætlum við að nýta tækifærið og byggja upp menntakerfi sem þjónar öllum börnum í breyttu samfélagi eða látum við „nýju sóknina“ verða að litlu hliðarskrefi?

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 28. ágúst 2025.

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Heimili, lífsgæði og verðbólgan

Deila grein

10/07/2025

Heimili, lífsgæði og verðbólgan

,,Lægri verðbólga og vext­ir eru ein mesta kjara­bót sem hægt er að ná fyr­ir heim­il­in og fyr­ir­tæki í land­inu. Verðtryggð lán fjöl­skyldna hækka stöðugt með auk­inni verðbólgu, og þau heim­ili sem tekið hafa óverðtryggð lán glíma áfram við háa vexti. Það að lækka verðbólgu og vexti fyr­ir heim­il­in og fyr­ir­tæk­in í land­inu á að vera sam­eig­in­legt verk­efni okk­ar allra.

Vaxta­lækk­un­ar­ferlið hófst haustið 2024

Vaxta­lækk­un­ar­ferli Seðlabank­ans hófst á seinni hluta árs­ins 2024 en nú bend­ir allt til þess að það ferli hafi stöðvast. Við vor­um á réttri leið og aðgerðir síðustu rík­is­stjórn­ar lögðu traust­an grunn að þeim góða ár­angri sem náðist á skömm­um tíma. Það eru því veru­leg von­brigði að staðan skuli vera sú sem raun ber vitni.

Vext­ir munu ekki lækka nema rík­is­sjóður sé vel rek­inn. Sé horft í bak­sýn­is­speg­il­inn má vel vera að síðasta rík­is­stjórn hefði getað gengið enn lengra til að tryggja stöðug­leika á grunni aðhalds í rík­is­rekstri. Þá telja flest­ir að Seðlabank­inn hafi lækkað vexti of bratt, og svo aft­ur hækkað þá of mikið, sem hef­ur hugs­an­lega skapað fleiri áskor­an­ir en þörf var á.

Við verðum þó fyrst og fremst að horfa fram á veg­inn, vinna mark­visst úr þess­um aðstæðum sem við búum nú við og skapa for­send­ur fyr­ir áfram­hald­andi vaxta­lækk­un­um á grunni efna­hags­legs stöðug­leika. Skatta­hækk­an­ir á sjáv­ar­út­veg, óvissa um mál­efni ferðaþjón­ustu og skort­ur á skýr­um mark­miðum um aðhald og hagræðingu í rík­is­rekstri hjálpa ekki í þessu sam­hengi.

Ótt­inn við of háa verðbólgu

Nýj­ustu mæl­ing­ar Hag­stof­unn­ar eru áhyggju­efni. Verðbólg­an mæl­ist nú 4,2% og hef­ur auk­ist hratt síðustu mánuði. Vísi­tala neyslu­verðs án hús­næðis hef­ur hækkað um 3,2% síðustu tólf mánuði og síðasta mánuðinn nam hækk­un­in 0,84%. Lands­bank­inn hef­ur end­ur­skoðað verðbólgu­spá sína og ger­ir nú ráð fyr­ir áfram­hald­andi hækk­un, allt upp í 4,5% í októ­ber nk. Þessi þróun á sér stað þrátt fyr­ir sterk­ari krónu og lækk­andi olíu­verð.

Hag­stof­an tel­ur enn frem­ur í nýj­ustu þjóðhags­spá sinni að verðbólg­an muni „nálg­ast verðbólgu­mark­mið árið 2027“. Því er eðli­legt að spyrja hvað það merk­ir í raun og veru að verðbólga „nálg­ist“ verðbólgu­mark­mið árið 2027, eða eft­ir tvö ár. Orðalagið gef­ur til kynna óvissu og þýðir að fjöl­skyld­ur munu þurfa að búa áfram við háa vexti og hækk­andi verðtryggð lán um nokk­urn tíma enn.

Hætt­an fram und­an

Verðbólg­an er drif­in m.a. áfram af al­mennri hækk­un á inn­flutt­um vör­um sem fjöl­skyld­ur finna fyr­ir í dag­leg­um inn­kaup­um. Lands­bank­inn hef­ur enn frem­ur bent á að án auk­inn­ar fram­leiðni gæti skap­ast hættu­leg þensla sem erfitt verður að ráða við. Í stuttu máli þýðir þetta að án raun­veru­legr­ar aukn­ing­ar á getu hag­kerf­is­ins til að fram­leiða meira muni þensl­an leiða til verðbólgu sem get­ur reynst erfið og kostnaðar­söm að hafa stjórn á.

Næsti vaxta­ákvörðun­ar­fund­ur Seðlabank­ans þann 20. ág­úst verður mik­il­væg­ur og lík­urn­ar á vaxta­lækk­un virðast því miður minnka með hverj­um deg­in­um.”

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Geislameðferð sem lífsbjörg

Deila grein

09/07/2025

Geislameðferð sem lífsbjörg

,,Ég held að við upplifum flest áhyggjur þegar við lesum fréttir af því að bið fólks með krabbamein eftir því að komast í geislameðferð sé orðin tvöfalt lengri en sú hámarksbið sem miðað er við. Flest þekkjum við til og vitum hversu mikið álag er á fólki sem gengur í gegnum þessa erfiðu meðferð og sömuleiðis á ástvini þess. Það er hálfóhugsandi að ímynda sér stöðu þeirra sem hafa lokið lyfjameðferð og bíða bara eftir að geta haldið áfram sinni meðferð við þennan lífsógnandi óvin.

Það er þess vegna gríðarlega mikilvægt að gripið verði strax í taumana. Það þarf að greina ástæður þessarar þróunar og ráðast strax í aðgerðir sem leysa málin til framtíðar. Við heyrum fréttir af því að nú sé verið að leita til starfsmannaleiga erlendis og að fólk verði sent á sjúkrahús í öðrum löndum til að fara í geislameðferð. Á meðan að það er skiljanlegt að verið sé að leita leiða til að leysa þennan bráðavanda, er líka alveg ljóst að þetta eru plástrar sem mega alls ekki festast í sessi. Við getum ekki boðið upp á það að fólk í sinni allra viðkvæmustu stöðu þurfi að kveðja bæði öryggið sitt og félags- og stuðningsnet til að fá meðferð í öðru landi.

Vandinn er auðvitað flókinn, eins og oft er. En ég er fullviss um að hægt sé að snúa málum á rétta braut og það þarf að gerast ekki seinna en strax. Fram hefur komið að tækjakostur og fjöldi starfsmanna sé meginskýring á biðtímanum. Það þarf að tryggja fjármagn fyrir húsnæði og tækjakaupum en það má ekki gleyma því að tryggja þarf einnig mönnun sem getur staðið undir starfsemi við þrjá til fjóra línuhraðla sem heilbrigðisráðherra hefur sagt þurfa til. Ég tek undir það mat, en Krabbameinsfélagið hefur greint frá spám um að krabbameinstilfellum á Íslandi muni fjölga um 57% til ársins 2040.

Það þarf að ráðast í greiningu og aðgerðir sem tryggja að á Íslandi verði nægilegur fjöldi geislafræðinga og sérfræðinga í geislalækningum sem sinna geislameðferð og hafi hæfni í íslensku. Við höfum staðið framarlega í baráttunni við krabbamein og skulum ekki missa þau verðmæti úr höndunum.”

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 8. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Hver borgar brúsann?

Deila grein

28/06/2025

Hver borgar brúsann?

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður, skrifar á Vísi:

,,Ríkisstjórnin hefur lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða. Efni frumvarpsins varðar svokallaða víxlverkun. Verði frumvarpið að lögum verður lífeyrissjóðum óheimilt að taka tillit til greiðslna frá Tryggingastofnun ríkisins við útreikning örorkulífeyris. Í reynd þýðir það að tvö aðskilin kerfi, þ.e. almannatryggingar annars vegar og lífeyrissjóðir hins vegar, greiða út bætur án samræmis eða gagnkvæmrar aðlögunar.

Markmiðið virðist í fyrstu bæði réttlátt og mannúðlegt: að bæta stöðu örorkulífeyrisþega. En undir yfirborðinu krauma alvarlegar afleiðingar sem varða réttindi annarra lífeyrisþega, sjálfbærni kerfisins og jafnvel stjórnarskrárvarin eignarréttindi.

Frá eldri borgurum til örorkulífeyrisþega

Eins og Benedikt Jóhannesson, fyrrverandi fjármálaráðherra, hefur bent á felur frumvarpið í sér beina tilfærslu fjármuna frá ellilífeyrisþegum yfir til örorkulífeyrisþega. Í umsögn hans til Alþingis segir meðal annars: „Augljóst er að þyngri örorkubyrði hlýtur að skerða annan lífeyri. Þannig felur frumvarpið í sér tilfærslu frá ellilífeyrisþegum til örorkulífeyrisþega og í raun eignaupptöku. Þetta er þeim mun alvarlegra vegna þess að verið að færa stórum hluta örorkulífeyrisþega meiri greiðslur en þeir fengu áður en þeir urðu fyrir orkutapi.“

Þetta brýtur jafnframt gegn meginreglu skaðabótaréttar: að enginn skuli verða fjárhagslega betur settur eftir tjón en fyrir það. Frumvarpið býður hins vegar upp á að stór hluti örorkulífeyrisþega fái hærri greiðslur en fyrri laun þeirra voru.

Ekki má svo gleyma því að Tryggingastofnun mun áfram taka tillit til tekna úr lífeyrissjóðum til skerðingar á bótum.

Ólík áhrif milli sjóða

Áhrifin verða einkum á sjóðum sem þegar bera þunga örorkubyrði, svo sem Festa, Gildi, Stapi, Lífeyrissjóður Rangæinga og Lífeyrissjóður Vestmannaeyja. Samkvæmt mati Benedikts Jóhannessonar (Talnakönnun) gæti tryggingafræðileg staða þessara sjóða versnað um 5–7%, sem leiddi til skerðingar á greiðslum til annarra sjóðfélaga og ekki síst eldri borgara.

Það er hvorki sanngjarnt né sjálfbært að auka réttindi eins hóps með því að rýra réttindi annars. Lífeyriskerfið byggir á samtryggingu og forsendum um jafnræði. Ef sjóðir missa möguleikann á að samræma greiðslur við almannatryggingar brotnar sú grunnforsenda.

Ellilífeyrir er stjórnarskrárvarin eign

Ellilífeyrir telst stjórnarskrárvarin eign samkvæmt 72. gr. stjórnarskrárinnar. Verði réttindum ellilífeyrisþega raskað með þessum hætti, án nægilegrar jöfnunar eða lagastoðar, getur ríkið bakað sér skaðabótaskyldu. Þetta er lagalegt álitaefni sem vert er að taka alvarlega

Veikt traust og veikari hvatar

Frumvarpið hefur einnig áhrif á hegðun einstaklinga og kerfishvata. Ef greiðslur til örorkulífeyrisþega verða óháðar fyrri tekjum og öðrum stuðningi, dregur það úr hvatningu til endurhæfingar og þátttöku á vinnumarkaði. Samhliða því rýrnar traust almennings til kerfisins, sérstaklega þegar í ljós kemur að sambærileg iðgjöld leiða til ósambærilegra réttinda.

Engin jöfnun og engin lausn

Í fjármálaáætlun fyrir árin 2026–2030 kemur skýrt fram að ekki er gert ráð fyrir neinu framlagi til jöfnunar örorkubyrði árið 2026. Þó er rétt að nefna að nú stendur yfir vinna við endurskoðun jöfnunarframlaga, þótt ekkert liggi fyrir um niðurstöðu. Ekki er því ljóst hver áhrifin verða á afkomumarkmið ríkissjóðs (um milljarða króna er að ræða), sem þegar virðast vera í hættu.

Það má vilja gott en framkvæma það vel

Það er sjálfsagt og eðlilegt að bæta kjör örorkulífeyrisþega en það verður að gera með ábyrgum hætti, með sanngjarnri skiptingu byrða og í sátt við aðra þætti kerfisins. Annars verður góð hugsun að vondri niðurstöðu.

Við getum ekki byggt upp traust lífeyriskerfi á ósamræmi og óskýrleika. Slíkt mun ekki aðeins grafa undan réttindum ellilífeyrisþega heldur veikja kerfið í heild sinni.

Við hljótum að geta gert betur

Til lengri tíma litið hefur þessi tilfærsla neikvæð áhrif á bæði almannatryggingar og lífeyrissjóði. Hún getur stuðlað að aukinni örorku, veikara trausti og lægri greiðslum til framtíðarlífeyrisþega. Enn fremur virðist frumvarpið hafa verið samið án fullnægjandi greininga eða vandaðs samráðsferlis. Slíkt verklag, sem virðist eiga sér stað ítrekað í frumvörpum vorþingsins 2025, vekur ugg.

Verstu áhrif frumvarpsins eru þó þau að verið er að etja saman eldri borgurum og öryrkjum sem er í raun skammarlegt.

Við hljótum að geta gert betur.”

Greinin birtist fyrst á visir.is 28. júní 2025

Categories
Fréttir Greinar

Rétt­læti næst ekki með rang­læti

Deila grein

13/06/2025

Rétt­læti næst ekki með rang­læti

Í umræðum á Alþingi spurði ég hæstvirtan dómsmálaráðherra, Þorbjörgu Sigríði Gunnlaugsdóttur einfaldrar, en mikilvægrar spurningar: Telur hún sem dómsmálaráðherra að það standist stjórnarskrá að skerða áunnin réttindi tugþúsunda sjóðfélaga í lífeyrissjóðum? Þetta eru réttindi sem fólk hefur unnið sér inn með áratugalangri þátttöku í atvinnulífinu – réttindi sem njóta verndar samkvæmt 72. gr. stjórnarskrárinnar.

Í stað málefnalegrar umræðu kaus ráðherra að svara með hroka, umvöndunum og útúrsnúningum í stað þess að fjalla af ábyrgð um eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Svarið bar fremur keim af hroka og útúrsnúningum en ábyrgð.

En þetta mál snýst ekki um leikþátt og hroka ráðherrans í þingsal – þetta mál snýst um grundvallarréttindi fólks.

Þungar áhyggjur lífeyrissjóðanna

Í umsögnum lífeyrissjóða, verkalýðshreyfingar og Landssambands eldri borgara er lýst yfir áhyggjum af því að með frumvarpinu sé verið að færa milljarða króna kostnað frá ríkinu og yfir á sjóðfélaga. Lífeyrissjóðir eins og Stapi á Norðurlandi, þar sem margt af okkar fólki í matvælaframleiðslu og sjávarútvegi greiðir til, gætu þurft að lækka réttindi um allt að 7,5%, réttindum sem njóta verndar stjórnarskrár. Réttindi sem fólk hefur áunnið sér með því að greiða af heilindum til samfélagsins alla sína starfsævi.

Í því ljósi er eðlilegt að spyrja hvort hægt sé að auka réttindi eins hóps með því að skerða rétt annarra? Er það í anda réttaríkis að framkvæma slíkar breytingar án raunverulegs samráðs – og gegn vilja þeirra sem fyrir áhrifunum verða?

Við í Framsókn styðjum heilshugar bætt kjör öryrkja og viljum tryggja réttláta þátttöku þeirra í samfélaginu – það er hins vegar leiðin að markmiðinu sem við gagnrýnum. Við gerum það ekki með því að etja þjóðfélagshópum saman. Ef það er vilji þessarar ríkisstjórnar að ryðja út lagafrumvörpum í nafni verkstjórnar – frumvörpum sem skerða lífeyrisréttindi verkafólks, í beinni andstöðu við grunnréttindi fólks í landinu – þá er illa fyrir okkur komið.

Réttlæti næst ekki með ranglæti

Við getum dregið þetta frumvarp til baka, kallað til samráð og leitað sáttar um útfærslu sem er bæði lögleg, réttlát og sanngjörn. Og það skiptir öllu – því það á enginn að þurfa að horfa upp á það að áunninn lífeyrir þeirra sé tekinn til að bæta útgjaldaáætlun ríkisins.

Ég mun ekki sitja þegjandi hjá í grundvallarmáli sem þessu – sama hvernig ráðherra bregst við eða reynir að snúa umræðunni. Öryrkjar og eldri borgarar – allt þetta fólk á það sameiginlegt að það á rétt á virðingu og réttlæti frá þeim sem fara með völd. Það er ábyrgð okkar hér á þingi að standa vörð um þau réttindi.

Réttlæti næst ekki með ranglæti.

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar. 

Greinin birtist fyrst á visir.is 13. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Heil­brigðis­kerfið í bakk­gír

Deila grein

12/06/2025

Heil­brigðis­kerfið í bakk­gír

Velferðarnefnd hefur haft til umfjöllunar nú í vor frumvarp til laga um breytingar á lögum um sjúkratryggingar. Yfirlýst markmið þessa frumvarps er að stytta þann tíma sem tekur að bjóða upp á nauðsynlega heilbrigðisþjónustu og þar með tiltekna meðferð. Á meðal þeirra breytinga sem lagðar eru til er að fest verði í lög ákvæði um greiðsluþátttöku fyrir læknismeðferð erlendis vegna biðtíma hér á landi.

Fljótt á litið virðast hér vera um að ræða göfugt og gott markmið en þegar betur er að gáð kemur annað í ljós. Sambærilegt ákvæði vegna niðurgreiðslu fyrir fram ákveðinnar læknismeðferðar sem sjúkratryggður undirgengst hjá einkareknum veitendum heilbrigðisþjónustu á Íslandi er ekki að finna í frumvarpinu. Hér sitja því innlendir þjónustuveitendur ekki við sama borð og þjónustuveitendur erlendis.

Það er eðlilegt að leitað sé leiða til að bregðast hraðar við þegar þörfin er brýn. Enginn á að þurfa að bíða lengur en nauðsynlegt er eftir aðgerð eða greiningu sem getur bætt lífsgæði og stuðlað að betri heilsu. En það hlýtur að vera forgangsmál að tryggja að sú þjónusta sem er í boði hér heima – og uppfyllir fagleg skilyrði – sé nýtt áður en horft er til úrræða erlendis.

Tækifæri sem ríkisstjórnin nýtir ekki

Undirrituð lagði fram breytingartillögu við ofangreint frumvarp þar sem gert var ráð fyrir að þessi grundvallarregla – að nýta fyrst heilbrigðisþjónustu innanlands áður en leitað yrði erlendis – yrði lögfest. Sú tillaga var felld af stjórnarmeirihlutanum. Þar með liggur fyrir að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur kýs að hafa ekki í lögum þá eðlilegu skyldu að bjóða einstaklingum upp á meðferð hér á landi, ef hún er til staðar, áður en gripið er til dýrari og flóknari úrræða utan landsteinanna.

Þessi nálgun er ekki eingöngu kostnaðarsöm og ámælisverð út frá hagkvæmnissjónarmiðum – hún er einnig táknræn fyrir þann skort á trausti og framtíðarsýn sem birtist í afstöðu ríkisstjórnarinnar til einkareksturs í heilbrigðiskerfinu.

Snúið upp á einkarekstur

Stefna nýrrar ríkisstjórnar í heilbrigðismálum er svo sannarlega umhugsunarverð. Hvers vegna velur ríkisstjórnin að senda sjúklinga úr landi í leit að heilbrigðisþjónustu, þótt sambærileg þjónusta sé í boði hér heima?

Jú, ætlun ríkisstjórnarinnar blasir við, það á greinilega að snúa upp á einkareksturinn og það er byrjað, og það fyrst á konum með endómetríósu. En ekki á að semja um fleiri slíkar aðgerðir í ár. Hér sýnir Samfylkingin sitt rétta andlit í sinni tærustu mynd og andúð við einkarekstur hér á landi. Það sætir furðu að Viðreisn sé sammála þessari stefnu, enda þvert á þeirra málflutning síðustu ár. Undirrituð spyr sig, er stefna Viðreisnar nú allt í einu að draga enn frekar úr aðgengi fólks að heilbrigðisþjónustu með því að vega að einkarekstri og fækka valkostum?

Við höfum góða reynslu

Við höfum á undanförnum árum séð að samstarf opinberra og sjálfstætt starfandi heilbrigðisþjónustuaðila getur gengið vel þegar markmiðin eru skýr og sjúklingurinn er í forgrunni. Willum Þór Þórsson lagði áherslu á í tíð sinni sem heilbrigðisráðherra að semja um lýðheilsutengdar aðgerðir og létta þannig á opinbera kerfinu. Afköst Landspítalans jukust um 10% vegna þess að létt var á álagi af honum, landsliðið okkar á skurðstofum sjúkrahúsanna hafði tíma til að sinna flóknum aðgerðum á meðan samið var um einfaldari aðgerðir við einkaaðila.

Það er með öllu óskiljanlegt að loka á þessa leið og beina fjármunum til erlendra heilbrigðisþjónustuaðila áður en fullreynt er hvað hægt sé að gera hér heima. Þessi pólitíska ákvörðun dregur úr getu okkar til að byggja upp innlent kerfi og stytta biðlista til lengri tíma.

Nýtum þekkinguna sem er hér innanlands

Það liggur fyrir að fjölbreytt heilbrigðisþjónusta er í boði hér heima, bæði innan opinbera kerfisins og hjá fagfólki sem starfar utan þess. Að baki innlendri heilbrigðisþjónustu eru aðilar sem búa yfir sérþekkingu og geta sinnt sjúklingum án tafar ef þeim er gert kleift að taka að sér þær aðgerðir sem um ræðir.

Að nýta þennan dýrmæta mannauð er ekki bara skynsamlegt – það er einnig í þágu fólksins sem þarf á þjónustunni að halda. Það skiptir máli að einstaklingurinn fái lausn sem er bæði fagleg og raunhæf, án þess að þurfa að yfirgefa heimili sitt, ferðast þúsundir kílómetra og treysta á flókin milligöngukerfi.

Heilbrigðisþjónusta á að byggja á trausti, samvinnu og sameiginlegri ábyrgð. Við eigum að nýta krafta þeirra sem vilja leggja sitt af mörkum, hvort sem það er innan stofnana eða utan þeirra. Þannig búum við til kerfi sem þjónar fólki – ekki kerfinu sjálfu.

Ingibjörg Isaksend, formaður þingflokks Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 12. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Púslið sem passar ekki

Deila grein

02/06/2025

Púslið sem passar ekki

Ég er á skjön við það sem ég þekki,

það er sama hvernig ég sný,

því ég er púslið sem að passar ekki

við púsluspilið sem það er í, við púsluspilið sem það er í.“

Þessar línur úr laginu Púslið úr Óvitunum lýsir með einföldum, en áhrifaríkum hætti þeirri tilfinningu að tilheyra ekki. Sú upplifun er veruleiki margra einhverfra einstaklinga, einkum þeirra sem hafa náð fullorðinsaldri. Þeir finna sig ekki innan þess kerfis sem samfélagið hefur byggt – ekki af því að þeir passi ekki, heldur af því að kerfið hefur ekki verið hannað með þá í huga.

Foreldrar einhverfra einstaklinga lýsa sameiginlegri reynslu: Þjónustan sem barnið hafði aðgang að fram að 18 ára aldri hverfur skyndilega, og ekkert tekur við. Stuðningurinn sem áður skapaði öryggi og festu dettur út án samfellu við önnur úrræði. Foreldrar standa eftir með alla ábyrgðina – oft án leiðsagnar, úrræða eða raunhæfs stuðnings.

Þjónustutómarúm sem dregur úr virkni og lífsgæðum

Skýrslan „Hvert á ég að leita?“, sem kom út í nóvember 2024, staðfestir það sem foreldrar og aðstandendur hafa lengi vitað: að fullorðnir einhverfir einstaklingar – um 7.000 talsins – búa við óásættanlegan aðstöðumun þegar kemur að heilbrigðis- og félagsþjónustu. Margir hafa aldrei fengið greiningu. Aðrir fá hana aðeins til að uppgötva að þjónustan er ekki til staðar. Enn aðrir detta úr kerfinu þegar þeir ná fullorðinsaldri, án skýrra úrræða eða ábyrgðar.

Mörg þeirra sem útskrifast úr meðferð í geðheilbrigðiskerfinu – en eru hvorki tilbúin í nám né störf – lenda í tómarúmi. Þau eru ekki talin nógu veik til að fá áframhaldandi meðferð, né nógu virk til að komast í starfsendurhæfingu. Afleiðingin er félagsleg einangrun, skerðing á lífsgæðum og aukin áhætta á geðrænum vanda.

Hvað þarf að breytast?

Við búum yfir fjölbreyttum úrræðum – en þau eru illa samtengd, ósveigjanleg og mörg hver útilokandi. Þjónusta þarf að fylgja fólki áfram, byggja á þekkingu og virðingu fyrir margbreytileikanum. Einhverfa fylgir einstaklingnum alla ævi – og þjónustan á að gera það líka.

Við getum lært af öðrum þjóðum. Í Danmörku hefur verið byggt upp samfellt stuðningskerfi sem mætir einstaklingnum þar sem hann er staddur, með raunverulegum sveigjanleika og teymisvinnu. Þar eru engar útilokanir byggðar á greiningarformi eða aldri – heldur mat á þörfum og virk samvinna fagfólks, notenda og aðstandenda.

Slíkt kerfi þarf einnig að verða að veruleika hér. Þjónustan á að vera samfelld og aðgengileg – laus við þröskulda og ónauðsynlegar hindranir. Þjónusta sem byggir á virðingu fyrir sjálfræði og mannlegri reisn. Það má ekki kosta tugþúsundir að fá greiningu sem ætti að vera lykill að stuðningi. Það á ekki að vera þannig að þegar einstaklingur með einhverfu lendir í bráðu áfalli séu einu viðbrögðin lögregluíhlutun í stað samhæfðs fagteymis.

Skrefin eru skýr – og framkvæmanleg

Skýrslan leggur til að stofnað verði þjónustu- og þekkingarsetur sem veitir greiningu, ráðgjöf og fræðslu. Þar verði einnig ráðnir málastjórar sem fylgja einstaklingum eftir og tryggja samfellu í þjónustu. Slík nálgun léttir ekki aðeins álagi af aðstandendum, heldur dregur úr hættu á alvarlegum vanda síðar.

Við getum einnig horft til góðra fyrirmynda innanlands. Við höfum byggt upp þjónustu fyrir eldra fólk þar sem hvert þjónustustigið tekur við af öðru og gerir þeim kleift að búa heima lengur með stuðningi. Við getum gert hið sama fyrir einstaklinga með einhverfu – hvort sem greining kemur fram í barnæsku eða síðar á ævinni.

Þetta snýst ekki um að laga einstaklinga að kerfinu – heldur að laga kerfið að fólkinu. Það er ábyrgð okkar að tryggja að allir eigi sér raunhæfan farveg – ekki bara í þjónustunni, heldur í samfélaginu í heild.

Við eigum ekki að spyrja hvort púslið passi – heldur hvort púsluspilið sé nógu stórt, nógu sveigjanlegt og nógu manneskjulegt til að gera öllum kleift að finna sinn stað.

Nú er tími til kominn að breyta púsluspilinu.

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst á visir.is 2. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Heyrn er ekki munaður – hún er þátttaka

Deila grein

16/05/2025

Heyrn er ekki munaður – hún er þátttaka

Það var ánægju­legt að sækja fund hjá Fé­lagi eldri borg­ara á Ak­ur­eyri (EBAK) síðastliðinn föstu­dag. Rétt rúm­lega hundrað manns mættu – áhuga­sam­ir, upp­lýst­ir og mál­efna­leg­ir. Þar skapaðist gott sam­tal um þau mál sem brenna mest á eldra fólki í dag. Ábend­ing­ar komu víða að og spurn­ing­arn­ar voru marg­ar og skýr­ar. Það var sér­stak­lega áber­andi að umræðan sner­ist ít­rekað að sömu kjarna­mál­un­um: skerðing­um, líf­eyr­is­sjóðum en einnig að heil­brigðisþjón­ustu.

Heyrn­ar­tæki – ekki munaður held­ur nauðsyn

Þegar fólk eld­ist verður þörf­in fyr­ir hjálp­ar­tæki meiri, rætt var um frek­ari niður­greiðslu á gler­aug­um og tannviðgerðum en oft­ast kom upp staða heyrn­ar­tækja og niður­greiðslur þeim tengd­ar. Það er ekki sjálf­gefið að hafa efni á góðum heyrn­ar­tækj­um, sem kosta oft hundruð þúsunda króna og þurfa að end­ur­nýj­ast reglu­lega. Samt er það svo að góð heyrn skipt­ir öllu máli fyr­ir þátt­töku, sam­skipti og lífs­gæði.

Jafn­rétti til þátt­töku í sam­fé­lag­inu

Það þarf ekki langa um­fjöll­un til að átta sig á að aðgengi að heyrn­ar­tækj­um er jafn­rétt­is­mál. Ef ein­stak­ling­ar á efri árum hafa ekki tök á að fjár­magna þessi nauðsyn­legu hjálp­ar­tæki er verið að úti­loka fólk frá eðli­legri þátt­töku í sam­fé­lag­inu – í sam­töl­um, fjöl­skyldu­sam­skipt­um, fé­lags­starfi og fleiru. Þetta hef­ur áhrif á líðan og get­ur leitt til fé­lags­legr­ar ein­angr­un­ar sem við vilj­um öll forðast.

Þess vegna verðum við að skoða hvort hægt sé að gera bet­ur í þess­um efn­um. Horfa til annarra landa, til dæm­is má líta til Bret­lands. Þar sjá einkaaðilar um heyrn­ar­mæl­ing­ar, sjón­mæl­ing­ar og grein­ing­ar, en ríkið tek­ur stærri þátt í kostnaði við hjálp­ar­tæk­in sjálf. Slík skipt­ing get­ur létt á op­in­bera kerf­inu, aukið fram­boð og stuðlað að betri þjón­ustu en ekki síður aukið tæki­færi til frek­ari niður­greiðslu – svo fremi sem gæði og aðgengi eru tryggð.

Hagræðing sem skil­ar sér í aukn­um stuðningi

Þetta er ekki ein­göngu spurn­ing um þjón­ustu – held­ur líka um skil­virkni og hag­kvæmni. Með því að nýta sérþekk­ingu og innviði í kerf­inu öllu, líkt og gert er í Bretlandi og víðar, væri unnt að veita þjón­ust­una hraðar og víðar – og á sama tíma nota þá fjár­muni sem spar­ast til að greiða niður heyrn­ar­tæki sjálf í aukn­um mæli. Slík hagræðing myndi gera rík­is­valdi kleift að styðja bet­ur við eldri borg­ara, sér­stak­lega þá sem eru tekju­lág­ir, án þess að auka heild­ar­kostnað í kerf­inu.

Við þurf­um að ræða þetta op­in­skátt, lausnamiðað og finna leiðir sem virka í ís­lensku sam­hengi. Hvort sem það felst í auk­inni niður­greiðslu, breyttri skipt­ingu á þjón­ustu og tækj­um, reglu­legri skimun, sam­starfi við einkaaðila eða öðrum lausn­um – þá er ljóst að það þarf að bregðast við. Fólk á ekki að þurfa að velja á milli grunnþarfa og þess að geta tekið þátt í sam­tali við barna­börn sín.

Við í Fram­sókn höf­um talað skýrt fyr­ir því að setja mál­efni eldri borg­ara í for­gang – og það ger­um við með því að hlusta, mæta til sam­tals og vinna með þær upp­lýs­ing­ar sem koma frá fólk­inu í land­inu. Fund­ur­inn með EBAK var skýr áminn­ing um að margt hef­ur tek­ist vel, mörg mál eru enn óleyst – en líka vitn­is­b­urður um mik­inn vilja fólks til að leggja sitt af mörk­um til að leysa þau.

Við ætl­um að fylgja mál­um eft­ir. Við ætl­um að vinna með eldra fólki og fé­laga­sam­tök­um þeirra. Og við ætl­um að styðja við öll mál­efna­leg og fram­kvæm­an­leg skref sem miða að bætt­um kjör­um og þjón­ustu þessa hóps.

Heyrn er ekki munaður. Hún er for­senda fyr­ir þátt­töku – og þátt­taka er lífs­gæði.

Ingibjörg Isaksen, þing­flokks­formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 16. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Skýr og lausnamiðuð af­staða Fram­sóknar til veiðigjalda

Deila grein

15/05/2025

Skýr og lausnamiðuð af­staða Fram­sóknar til veiðigjalda

Framsókn hefur tekið skýra og málefnalega afstöðu í umræðunni um veiðigjöld. Við styðjum heilshugar réttmæta kröfu samfélagsins um að sameiginleg sjávarauðlind þjóðarinnar skili arði sem gagnast samfélaginu öllu. Hins vegar skiptir máli hvernig það er gert. Óvönduð skattheimta getur skaðað atvinnulíf, dregið úr nýsköpun og veikt byggðir sem byggja afkomu sína á sjávarútvegi.

Við í Framsókn teljum að það sé svigrúm til hækkunar veiðigjalda, en þær breytingar verða að gerast á yfirvegaðan, gagnsæjan og skynsamlegan hátt. Áhrifin af frumvarpinu sem nú liggur fyrir eru of víðtæk og hafa ekki verið nægilega vel metin, sérstaklega hvað varðar sveitarfélög sem byggja útsvarstekjur sínar á útgerð, vinnslu og tengdum atvinnugreinum. Framsókn hefur bent á nauðsyn þess að gera ítarlega áhrifagreiningu áður en slíkar breytingar eru festar í lög.

Sveitarfélög víða um land hafa lýst yfir áhyggjum vegna hugsanlegra neikvæðra áhrifa á grunnþjónustu ef útsvarstekjur skerðast. Það er staðreynd að þegar sjávarútvegurinn dregst saman hefur það bein áhrif á getu sveitarfélaga til að reka skóla, félagsþjónustu og viðhalda mikilvægum innviðum svo fátt eitt sé nefnt.

Eru aðrar skynsamlegri leiðir?

Í ljósi þessa leggur Framsókn fram aðra leið sem tryggir sanngjarnar og stöðugar tekjur fyrir ríkissjóð án þess að veikja byggðir eða draga úr atvinnusköpun og fjárfestingum. Við höfum lagt til þrepaskiptan fjármagnstekjuskatt á útgreiddan arð og söluhagnað. Þannig tryggjum við að skattheimtan beinist að raunverulegum hagnaði sem er tekinn út úr sjávarútveginum, en ekki að rekstrinum sjálfum, sem tryggir áframhaldandi verðmætasköpun og fjárfestingu.

Gagnsæi

Við í Framsókn höfum einnig lagt ríka áherslu á gagnsæi í útreikningum á áhrifum frumvarpsins. Nauðsynlegt er að skýrt sé hvernig mismunandi fyrirtæki, stór sem smá, staðsett í dreifðum byggðum eða stærri sveitarfélögum verða fyrir áhrifum.

Við erum einnig mjög meðvituð um hættu á samþjöppun og ójafnræði sem illa útfærðar skattbreytingar geta valdið. Slíkar breytingar gætu skert rekstrarumhverfi smærri útgerða sem eru mikilvægar fyrir byggðir víðs vegar um landið.

Fyrirsjáanleiki

Framsókn hefur tekið undir mikilvægi fyrirsjáanleika og aðlögunartíma ef breytingar verða á veiðigjöldum, líkt og Kristrúnu Frostadóttur forsætisráðherra var tíðrætt um í aðdraganda kosninganna í nóvember 2024. Það er mikilvægt fyrir stöðugleika atvinnulífsins og til að treysta fjárfestingu til framtíðar.

Að lokum hefur Framsókn lagt áherslu á raunverulegt samráð. Samráð snýst ekki aðeins um formsatriði heldur um virkt samtal milli stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins þar sem lausnir eru unnar í sameiningu.

Vöndum til verka

Að þessu sögðu er mjög mikilvægt að vandað sé til verka. Sjávarútvegurinn er ekki aðeins órjúfanlegur hluti þjóðarsálarinnar og sögunnar heldur flaggskip Íslands í nútímanum. Við erum í fararbroddi á heimsvísu þegar kemur að veiðum, vinnslu, nýsköpun og sölu á sjávarafurðum og íslenskur sjávarútvegur er einstakur á heimsvísu hvað varðar sjálfbærni. Við getum með vönduðum og yfirveguðum vinnubrögðum tryggt að svo verði áfram.

Ingibjörg Isaksen, formaður þingflokks Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 15. maí 2025.