Alþingi hefur samþykkt frumvarp Lilju Daggar Alfreðsdóttur, mennta- og menningarmálaráðherra, til laga um Menntasjóð námsmanna. Lögin leysa af hólmi gildandi lög um Lánasjóð íslenskra námsmanna frá árinu 1992 og eru nýju lögin afrakstur heildarendurskoðunar á LÍN sem lengi hefur staðið yfir. Nýju lögin munu efla stuðning við námsmenn þar sem jafnræði og sanngirni er að leiðarljósi, foreldrar studdir mun betur en áður hefur verið gert, hvatt til betri námsframvindu og réttlátara og nútímalegra námslánakerfi.
„Til hamingju kæra þjóð,“ segir Lilja Dögg í færslu á Facebook í dag. „Grundvallar kerfisbreytingar urðu á stuðningskerfi ríkisins við námsmenn í dag, þegar Alþingi samþykkti frumvarp mitt um Menntasjóð námsmanna.
Ný lög fela í sér löngu tímabæra kerfisbreytingu á námslánakerfinu og með þeim hefur ræst draumur margra um bætt aðgengi að námi, óháð efnahag. Ég þakka öllum þeim sem lögðu hönd á plóginn, breyttu til hins betra og töluðu fyrir málinu.
Ferli þessarar kerfisbreytingar hefur verið langt, en með elju og dugnaði er Menntasjóður námsmanna orðinn að veruleika. Hann er bylting fyrir fjölbreyttan hóp háskólanema og fjölskyldur þeirra. Fjárhagsstaða námsmanna verður betri og skuldastaða að námi loknu mun ræðst síður af fjölskylduaðstæðum, enda lækkar höfuðstóll námslána við útskrift, námsmenn fá beinan stuðning vegna framfærslu barna, ábyrgðarmannakerfið verður aflagt og afborganir taka betur mið af aðstæðum hvers og eins. Þetta er merkisdagur,“ segir Lilja Dögg.
„Menntun er lykillinn að framtíðinni. Á okkur hvílir sú skylda að horfa fram á við, setja okkur metnaðarfull markmið og tryggja að námsstuðningur hins opinbera stuðli að jafnrétti til náms, sé sanngjarn og gagnsær. Ég trúi því að með frumvarpi um Menntasjóð námsmanna sé stigið mikið framfaraskref sem eigi eftir að nýtast námsmönnum vel og öllu samfélaginu okkar,“ sagði Lilja Dögg í framsöguræðu sinni á Alþingi s.l. haust.
„Tíu atriði ber hæst í lögunum:
Í fyrsta lagi fá lánþegar námsstyrk í formi 30% niðurfærslu á höfuðstóli námsláns, ásamt verðbótum, ljúki þeir prófgráðu innan tiltekins tíma.
Í öðru lagi geta námsmenn fengið beinan stuðning vegna framfærslu barna í stað lána og er það algjör nýbreytni sem tekur mið af þeirri lýðfræðilegu þróun sem hefur verið að eiga sér stað á Íslandi. Meðlagsgreiðendur eru ekki undanskildir og þar með verður Ísland fyrst Norðurlanda til að veita námsmönnum styrk vegna meðlagsgreiðslna.
Í þriðja lagi verður Menntasjóði heimilt að greiða námslán út mánaðarlega ólíkt því sem nú er og hefur það verið baráttumál stúdenta í mjög langan tíma.
Í fjórða lagi geta lánþegar valið við námslok hvort þeir endurgreiði námslán sín með verðtryggðu eða óverðtryggðu skuldabréfi. Er hér um að ræða algert nýmæli í takt við þann efnahagslega stöðugleika sem hefur verið á Íslandi og í takt við þróun þeirra kjara sem ríkissjóður Íslands hefur verið að fá á skuldabréfamarkaði sem eru þau bestu sem hafa verið í langan tíma.
Í fimmta lagi verður meginreglan sú að námslán verði að fullu greidd með mánaðarlegum afborgunum. Þau skulu að fullu endurgreidd þegar lánþegi nær 65 ára aldri.
Í sjötta lagi getur lánþegi valið að endurgreiða námslán sín með tekjutengdum afborgunum að því gefnu að námi ljúki í síðasta lagi á því ári sem hann verður 35 ára.
Í sjöunda lagi verður námsaðstoð ríkisins niðurfærsla á höfuðstól og stuðningur vegna barna undanþeginn lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda.
Í áttunda lagi falla niður ábyrgðir ábyrgðarmanna á námslánum teknum í tíð eldri laga sé lánþegi í skilum við Lánasjóð íslenskra námsmanna og ekki á vanskilaskrá. Þetta er mikið framfaraskref fyrir núverandi lánþega sjóðsins og alger umbylting og eftir þessu hefur verið kallað í mörg ár.
Í níunda lagi verður Menntasjóði heimilt að veita tímabundnar ívilnanir vegna endurgreiðslu námslána hjá lánþegum búsettum og starfandi á sérstökum svæðum og vegna tiltekinna námsgreina.
Að lokum, í tíunda lagi, er gert ráð fyrir að afborganir námslána ásamt álagi standi að fullu undir lánveitingum sem Menntasjóðurinn veitir. Sjóðurinn verður sjálfbær.“
Silja Dögg Gunnarsdóttir, alþingismaður, sagði í atkvæðagreiðslu við þriðju umferð málsins á Alþingi í dag:
„Virðulegur forseti. Það er afar ánægjulegt að vera hér í dag og greiða atkvæði um þetta tímamótafrumvarp. Eftir því hefur lengi verið beðið. Við erum að gera stórkostlega kerfisbreytingu með hagsmuni námsmanna í huga. Nefndin sem haft hefur málið til umfjöllunar, hv. allsherjar- og menntamálanefnd, hefur unnið mjög vel saman. Ráðuneytin hafa verið liðleg og svarað öllum okkar spurningum og hafa margoft komið með minnisblöð og til fundar við nefndina. Ég tel því að málið sé afar vel búið, að öllum spurningum hafi verið svarað sem hægt er að svara í ljósi þeirrar óvissu sem nú ríkir almennt. Ég mun segja já. Ég þakka fyrir vel unnin störf.“
