Síðastliðið haust flutti undirrituð ásamt öðrum þingmönnum Framsóknarflokksins þingsályktunartillögu um mótun efnahagslegra hvata til að efla ræktun orkujurta á Íslandi. Með henni var Sigurði Inga Jóhannssyni samgöngu og sveitastjórnarráðherra falið að skipa starfshóp til að móta og hrinda í framkvæmd aðgerðaráætlun um efnahagslegan hvata sem styrkja forsendur fyrir ræktun orkujurtanna repju og nepju. Þessi þingsályktunartillaga verður endurflutt í því skyni að stuðla að því að hér verði unnið í því að rækta orkujurtir til framleiðslu á vistvænum orkugjafa. Nauðsynlegt er að styðja við nýjar atvinnugreinar og hjálpa þeim að vaxa og dafna þar til þær geta séð um sig sjálfar.

Orkujurtirnar repja og nepja má rækta með góðum árangri víða um land og getur orðið góð viðbót sem nýsköpun í íslenskum landbúnaði og iðnaði. Ræktun á repju og nepju styður við landgræðslu og jarðvegsundirbúning fyrir aðra ræktun. Við ræktun og vinnslu á repju og nepju verða til þrjár afurðir, olía, fóðurmjöl og stönglar. Stönglarnir eru notaðir sem áburður og undir húsdýr, fóðurmjölið er prótenríkt og hentar vel fyrir nautgripi, svín og eldisfiska. Þá má nota olíuna sem vistvænan orkugjafa á vélar sem brenna dísilolíu. Ræktun á repju og nepju í því skyni að knýja dísilvélar er jákvæð að mörgu leiti. Innlend framleiðsla eflir orkuöryggi Íslands, sparar gjaldeyri og minkar verðsveiflur. Hún er einnig mun umhverfisvænni en notkun jarðefnaeldsneyta. Ræktun á repju og nepju bindur koldíoxíð og dregur úr losun gróðurhúsaloftegunda. Vinnsla á olíu úr fræjum repju og nepju bindur meira koldíoxíð en losnar við bruna á olíunni, öfugt við það sem gerist þegar jarðolía er brennd.

Íslensk stjórnvöld hafa sett sér markmið um að minnka notkun á jarðefnaeldsneyti og nýta frekar orku sem framleidd er með endurnýjanlegum orkugjöfum. Ísland er aðili að Parísar sáttmálanum, samkvæmt sáttmálanum skulu aðildarríkin setja sér markmið um að draga úr losun gróðurhúsaloftegunda og unnið er að því statt og stöðugt. Það mikið gleðiefni þegar ritað var undir viljayfirlýsingu í síðustu viku milli Samgöngustofu og ISAVIA um samstarf vegna tilraunaverkefnis um íblöndun repjuolíu á stórvirk tæki á Keflavíkurflugvelli. Með samstarfi Samgöngustofu og ISAVIA er stigið mikilvægt skref í orkuskiptum með því að auka hlutdeild innlendra orkugjafa. Með sívaxandi umhverfisvitund og aukinni þekkingu á áhrifum brennslu jarðefnaeldsneytis á hlýnun jarðar hljótum við öll að vera sammála um að nýta umhverfisvæna og sjálfbæra orkugjafa, það er gott fyrir jörðina, landbúnaðinn og efnahaginn. Repjuræktun eflir sjálfbærni íslensk samfélags og styrkir íslenska atvinnuvegi. Áfram veginn!

Silja Dögg Gunnarsdóttir, alþingismaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst á visir.is 16. september 2020.

Erna Sol­berg, for­sæt­is­ráðherra Nor­egs, var aðalræðumaður á fundi um líf­fræðilega fjöl­breytni sjáv­ar sem Norður­landaráð stóð fyr­ir 14. sept­em­ber sl. Líf­fræðileg fjöl­breytni er eitt af þrem­ur áherslu­mál­um for­mennsku Íslands í Norður­landaráði á þessu ári. Árið 2018 setti Sol­berg á lagg­irn­ar alþjóðlega leiðtoga­nefnd um sjálf­bært sjáv­ar­hag­kerfi. For­sæt­is­ráðherr­ann stýr­ir nefnd­inni en í henni sitja leiðtog­ar fjór­tán strandþjóða. Mark­miðið er að skapa alþjóðleg­an skiln­ing á sjálf­bærri nýt­ingu hafs­ins og góðu ástandi á líf­ríki þess sem skil­ar sér í mik­illi verðmæta­sköp­un.

Alþjóðlega leiðtoga­nefnd­in um sjálf­bært sjáv­ar­hag­kerfi var stofnuð að frum­kvæði Norðmanna. Nefnd­in vill skapa sókn­ar­færi fyr­ir sjálf­bært sjáv­ar­hag­kerfi þar sem ár­ang­urs­rík vernd, sjálf­bær fram­leiðsla og sann­gjörn vel­meg­un hald­ast í hend­ur. Með því að styrkja sam­band manns­ins og hafs­ins, tengja heil­brigði og auðæfi sjáv­ar, starfa með ýms­um hags­munaaðilum og nýta sér nýj­ustu þekk­ingu vill nefnd­in stuðla að betri og traust­ari framtíð fyr­ir menn­ina og móður jörð. Nefnd­in starfar með stjórn­völd­um, at­vinnu­lífi, fjár­mála­stofn­un­um, vís­inda­sam­fé­lag­inu og borg­ara­legu sam­fé­lagi.

Í for­mennskutíð Íslend­inga í Norður­landaráði í ár er ætl­un­in að beina sjón­um að tveim­ur þátt­um sem tengj­ast líf­fræðilegri fjöl­breytni. Ann­ars veg­ar er fyr­ir­hugað að virkja ungt fólk á Norður­lönd­um þannig að það geti haft áhrif á mót­un nýrra alþjóðlegra mark­miða um líf­fræðilega fjöl­breytni á ár­inu 2020. Hinn þátt­ur­inn snýr að líf­fræðilegri fjöl­breytni í hafi sem hef­ur mikið gildi fyr­ir Ísland og önn­ur nor­ræn ríki sem eru mjög háð auðlind­um hafs­ins.

Hlust­um á unga fólkið

Mark­miðið með sam­eig­in­lega fund­in­um var að ræða hlut­verk Norður­landa í vinn­unni að sjálf­bærri stjórn­un sjáv­ar­auðlinda og við að tryggja sjálf­bært sjáv­ar­hag­kerfi í framtíðinni á Norður­lönd­um og um heim all­an. Góð stjórn­un hafs­ins á Norður­lönd­um og alþjóðlega er of­ar­lega á dag­skrá Norður­landaráðs. For­mennskulandið Ísland legg­ur í áætl­un sinni áherslu á líf­fræðilega fjöl­breytni hafs­ins og und­ir­strik­ar að hnign­un líf­fræðilegr­ar fjöl­breytni hafi djúp­stæð áhrif á þjóðir Norður­landa sem eru afar háðar auðlind­um sjáv­ar.

Í opn­un­ar­ræðu fund­ar­ins greindi ég frá áhersl­um for­mennsku­lands­ins Íslands á hafið og líf­fræðilega fjöl­breytni sjáv­ar ásamt hlut­verki ungs fólks í að standa vörð um hana. Unga fólkið hef­ur mjög látið í sér heyra und­an­far­in ár og kraf­ist þess af vald­höf­um – og af okk­ur öll­um – að við breyt­um hegðun okk­ar þannig að kom­andi kyn­slóðir geti áfram notið þess að búa á jörðinni og notið auðlinda henn­ar jafnt í hafi sem á landi. Við, í ís­lensku for­mennsk­unni, og fé­lag­ar okk­ar í Norður­landaráði vilj­um að hlustað verði á þess­ar radd­ir, að ákv­arðanir verði tekn­ar í sam­ráði við unga fólkið og með gagn­sæj­um hætti.

Fram­far­ir í vernd­un fiski­stofna

Nú reyn­ir enn meira en áður á sjáv­ar­út­veg­inn sem grunnstoð sam­fé­lags­ins. Hann hef­ur ekki og hann má ekki bregðast okk­ur. En við þurf­um að gæta að þeirri auðlind sem hann bygg­ist á. Fyrr á öld­um héldu menn að fiski­stofn­ar hafs­ins væru ótæm­andi. Þegar er­lend­ir tog­ar­ar fóru að sækja á Íslands­mið í lok 19. ald­ar með stór­virk­um veiðarfær­um sín­um áttuðum við Íslend­ing­ar okk­ur á því að svo er ekki.

Mikl­ar fram­far­ir hafa orðið í vernd­un fiski­stofna við Ísland síðan þá. Við höf­um líka unnið að því að nýta afl­ann bet­ur og við erum far­in að sækja í fleiri teg­und­ir. Ég gaf ný­lega út, ásamt fleir­um, bók um ís­lenska matþör­unga. Það er dæmi um fæðu úr haf­inu sem mætti nota mun meira en nú er gert. Of­veiði í höf­um er enn víða vanda­mál en á síðustu árum og ára­tug­um höf­um við líka orðið meðvituð um aðrar og enn al­var­legri ógn­ir: Lofts­lags­breyt­ing­ar sem meðal ann­ars valda súrn­un sjáv­ar, meng­un af ýmsu tagi og eyðilegg­ing búsvæða. Allt hef­ur þetta áhrif á líf­fræðilega fjöl­breytni.

Breyta ríkj­andi hugs­un og hátt­semi

Norður­landaráð legg­ur á ár­un­um 2018-2020 sér­staka áherslu á heims­mark­mið Sam­einuðu þjóðanna núm­er 14: Líf í vatni, þar sem eft­ir­far­andi þætt­ir eru í for­grunni: kol­efn­is­los­un frá sjáv­ar­út­vegi, hlýn­un sjáv­ar, súrn­un sjáv­ar og öfl­un frek­ari þekk­ing­ar á þessu sviði, sam­eig­in­leg stefnu­mörk­un Norður­landa um plastúr­gang, aðgerðir gegn ofauðgun Eystra­salts­ins, samn­or­ræn­an gagna­grunn um líf­ríki sjáv­ar og þátt­töku ungs fólks við mót­un nýrra mark­miða fyr­ir nýj­an samn­ing Sam­einuðu þjóðanna um líf­fræðilega fjöl­breytni.

Það er von mín að mark­miðin með starf­semi Alþjóðlegu leiðtoga­nefnd­ar­inn­ar um sjálf­bært sjáv­ar­hag­kerfi verði að veru­leika svo sem að hvetja til, þróa og styðja lausn­ir í þágu heil­brigðis hafs­ins og auðæfa sjáv­ar og að efla rödd viðkvæmra sjáv­ar- og eyja­byggða svo fátt eitt sé nefnt. Fyrsta skref nefnd­ar­inn­ar er þó það að geta breytt ríkj­andi hugs­un og hátt­semi í heim­in­um með því að vera hátt­sett­um leiðtog­um hvatn­ing til að móta stefnu og aðgerðir í þess­um efn­um. Þegar það er stigið get­um við öll haf­ist handa við sjálf­bæra stjórn­un hafs­ins og sjáv­ar­auðlinda.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, for­seti Norður­landaráðs.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 16. september 2020.

Rannsóknir sýna að bíódísill úr repjuolíu geti komið í staðinn fyrir jarðefnaeldsneyti. Á Íslandi er ónýtt ræktunarland til staðar fyrir repjuræktun. Hægt er að minnka losun margra gróðurhúsaloftegunda um allt að 70% á tiltölulega auðveldan hátt með því að breyta eldsneytisnotkun skipa og annarra vinnuvéla þannig að þau noti jurtaolíu, bíódísil eða annað lífrænt eldsneyti í stað jarðefnaeldsneytis. Tækifærin felast í ræktun orkujurta á Íslandi.

Tvöföld kolefnisjöfnun

Bíódísill úr repjuolíu er lífræn dísilolía og endurnýjanlegur orkugjafi og telst einn umhverfishlutlausasti orkugjafinn sem getur komið í stað jarðdísilolíu. Repjuræktun felur í sér tvöfalda kolefnisjöfnun með tilliti til útblásturs á koltvísýringi þar sem ræktunin tekur til sín tvöfalt meira af koltvísýringi en brennsla olíunnar gefur frá sér við útblástur. Bíódísil má nota í olíubrennurum og á allar dísilvélar farartækja og varla þarf að breyta vélunum ef skipta skal yfir á bíódísil.

Olíuframleiðsla á ónýttu landi

Ísland hefur þá sérstöðu að ekki þarf að taka undir ræktunina land sem almennt er í ræktun fyrir matjurtir. Það eru góð skipti að skipta mel og söndum út fyrir gula akra, ekki satt? Gott ræktunarland á Íslandi er aðeins 6% af flatarmáli landsins, eða 600.000 hektarar. Þar af eru þegar í ræktun um 120.000 hektarar og tiltækt ræktunarland er því um 480.000 hektarar. Með sérstöku átaki mætti framleiða alla þá olíu sem íslenski skipaflotinn notar á nú ónýttu landi.

Áhersla á fiskiskipaflotann

Í samgönguáætlun íslenskra stjórnvalda er stefnt að því að losun gróðurhúsalofttegunda vegna samgangna á Íslandi verði undir 750 þúsund tonnum árið 2020, sem er í samræmi við aðgerðaráætlun íslenskra stjórnvalda í loftslagsmálum. Til að ná þessum markmiðum er lögð áhersla á að auknar verði rannsóknir á umhverfisvænum orkugjöfum til að þróa og framleiða vistvænt eldsneyti. Einnig að markvissar aðgerðir og ívilnanir miði að minni notkun jarðefnaeldsneytis og að samgöngutæki nýti orku sem framleidd er með endurnýjanlegum orkugjöfum. Sérstök áhersla er lögð á að auka notkun lífeldsneytis á fiskiskipaflotann.

Undirrituð hefur lagt fram þingsályktun varðandi ræktun og nýtingu íslenskra og þann 8. sept. sl. undirrituðu Samgöngustofa og Isavia viljayfirlýsingu um kolefnislausan flugvöll, í samræmi við Flugstefnu. Fyrsta skrefið er að prófa íblöndun á repjuolíu á vinnuvélar þjónustudeildar Isavia. Verkefni er spennandi áfangi í orkuskiptum og einmitt í því umhverfi þar sem þróunin í orkuskiptum er hægari en í fólksbílum hentar íblandað eldsneyti mjög vel og verður að jákvæðri kolefnislausn.

Það verður áhugavert að sjá hver næstu skref verða í þeim efnum, þar sem stórkostlega tækifæri felast í aukinni nýtingu íslenskra orkujurta, ekki síst fyrir umhverfið og orkuöryggi þjóðarinnar.

Áfram veginn!

Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Eyjafréttum 9. september 2020.