Categories
Fréttir Greinar

Opinská samtöl í átt að betri landbúnaði

Deila grein

01/12/2023

Opinská samtöl í átt að betri landbúnaði

Matarkista okkar Íslendinga er fjölbreytt og margþætt. Hér á landi eru framleiddar heilnæmar afurðir sem unnar eru af alúð. Íslensk matvælaframleiðsla göfgar okkar samfélag og menningu.

Við erum rík af náttúrutengingu okkar, en einn af hornsteinum landbúnaðarins er að tryggð sé rétt nýting lands og verndun þess. Með öflugum landbúnaði, sem hingað til hefur verið eitt einkenna okkar Íslendinga, er stuðlað að bæði fæðuöryggi landsmanna og afli til að viðhalda blómlegri byggð um landið. Framleiðslan hefst hjá bændum, sem hafa unnið hörðum höndum við að tryggja að íslensk matvæli eru heilnæm, örugg og í hæsta gæðaflokki. Þrátt fyrir þrotlausa vinnu á stéttin undir þungt högg að sækja.

Við í Framsókn höfum alltaf unnið við að styðja þessa mikilvægu stétt og þeirri vinnu mun aldrei ljúka. Við höfum talað fyrir þeim sjónarmiðum að áfram þurfi að leita leiða til að styrkja landbúnað sem atvinnugrein, stuðla að aukinni sjálfbærni og gæta að búsetuöryggi á landsbyggðinni.

Ein elsta starfsgrein landsins sinnir mjög mikilvægu hlutverki til framtíðar og við verðum að tryggja henni tækifærin til þess.

Grafalvarleg staða

Þó svo að bændur séu því vanir að staða starfsgreinarinnar sé sveiflukennd þá hefur útlitið sjaldan verið eins slæmt né óvissan jafnmikil og núna. Það hefur varla farið fram hjá landsmönnum að aðstæður bænda og rekstrargrundvöllur fara versnandi með hverjum mánuði.

Margar ástæður eru fyrir þessari stöðu, en hana má aðallega rekja til utanaðkomandi atburða og aðstæðna. Við í Framsókn horfum á núverandi stöðu innan stéttarinnar alvarlegum augum, en hún er í raunverulegri hættu sem við verðum að gera út af við.

Á undanförnum vikum buðum við bændum á opna fundi á Norður- og Austurlandi, enda er það allra mikilvægasta að heyra áhyggjur þeirra beint. Andrúmsloftið á fundunum var skiljanlega þungt á köflum, en þeir voru góðir, gagnlegir og vel sóttir þar sem farið var yfir stöðuna og ekki síður horfur innan greinarinnar á opinskáan máta.

Af umfjöllun síðustu mánaða og framangreindum fundum með bændum er ljóst að fjöldi verkefna hefur beðið úrlausnar í of langan tíma þegar kemur að málefni landbúnaðarins og styrkingu á öflugri byggð á dreifðari svæðum. Allir eru sammála um að einfalda þurfi regluverkið í kringum atvinnugreinina, bæta aðgengi og efla rekstrarumhverfi innan landbúnaðarins.

Langur verkefnalisti

Bændur hafa lengi bent á að bú sé langtímastarfsemi, en bændur hafa farið í nauðsynlegar fjárfestingar sem hafa leitt til talsverðrar skuldsetningar.

Takmarkaðir fjármögnunarmöguleikar hafa, í samspili við hátt vaxtaumhverfi, leitt til þess að þungbærar horfur blasa nú við.

Á fundum okkar með bændum kom m.a. fram að rík þörf er fyrir endurfjármögnunarmöguleikum þar sem horft er til lengri tíma lánveitingu. Við viljum skoða möguleika á opinberu fyrirkomulagi sem getur styrkt greinina í heild og miðar að eðli starfseminnar.

Á sama tíma er mikilvægt að einfalda rekstrarumhverfi svo að unnt sé að skapa aukin tækifæri í landbúnaði með sjálfbærni að leiðarljósi. Þau sjónarmið eru í samræmi við það sem ungir bændur og nýliðar í greininni hafa lagt mikla áherslu á. Þau úrræði sem komið hafa fram að undanförnu, svo sem hlutdeildarlán, hafa ekki nýst ungum fjölskyldum í búrekstri sem skyldi. Þessar leiðir eru áhugaverðar og jákvæðar en þarfnast frekari útfærslu svo þær gefi góða raun, enda teljum við brýnt að nýliðun í landbúnaði verði útfærð þannig að hún hjálpi til við að lækka þröskuldinn fyrir þá aðila sem hyggjast hefja búrekstur.

Við í Framsókn tökum undir með bændum um að endurskoða þurfi fyrirkomulag tolla hér á landi og innflutning á afurðum erlendis frá. Tollavernd er innlendri matvælaframleiðslu afar mikilvæg og á að stuðla að því að hún geti stundað eðlilega samkeppni við sívaxandi innflutning á réttum og sanngjörnum forsendum. Á fundum okkar með bændum voru ræddar þær kröfur  sem við eigum að gera til innfluttra matvæla. Þær verða að vera í samræmi við þær kröfur sem við gerum hér heima. Þá eiga að vera gerðar kröfur m.t.t. sýklalyfjanotkunar, aðbúnað dýra og túlkun á gildandi löggjöf.

Tekjur og málefni afurðastöðva voru einnig rædd. Ekki síst í tengslum við verðmið við innflutning, sem er krónutölubundinn að hluta en fylgir ekki verðlagi. Það eru fjölmörg skýr dæmi um hversu brýnt er að huga sérstaklega að tekjum afurðastöðva innan landbúnaðarins.

Augljóst er að verkefnin eru fjölmörg og geta ekki beðið úrlausnar í langan tíma. Sjaldan hefur verið jafn nauðsynlegt að bretta upp ermar í þessum málaflokki. Bændur eiga það skilið að ríkið vinni með þeim á erfiðum tímum og aðstoði þá við að bæta stöðu þeirra og rekstrargrundvöll áður en að stór hluti greinarinnar heyri sögunni til í stað þess að spila sitt hlutverk til framtíðar.

Ingibjörg Isaksen og Þórarinn Ingi Pétursson, þingmenn Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 30. nóvember 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Fullveldissagan og framtíð hennar á íslensku

Deila grein

01/12/2023

Fullveldissagan og framtíð hennar á íslensku

Sér­hverj­um full­veld­is­degi þjóðar­inn­ar ber að fagna. Í dag eru liðin 105 ár frá því að sam­bands­lög­in milli Íslands og Dan­merk­ur tóku gildi og þannig viður­kennt að Ísland væri frjálst og full­valda ríki. Sá áfangi markaði upp­hafið að fram­fara­sögu full­valda þjóðar sem í dag skip­ar sér í röð meðal fremstu ríkja ver­ald­ar á fjöl­mörg­um sviðum. Í amstri hvers­dags­ins vill það stund­um gleym­ast að við get­um ekki tekið grund­vall­ar­hlut­um í sam­fé­lags­gerð okk­ar sem sjálf­sögðum. Frelsi og full­veldi, lýðræði og mann­rétt­indi eru því miður fjar­læg­ir og jafn­vel fram­andi hlut­ir fyr­ir mörg­um jarðarbú­um. Í okk­ar eig­in heims­álfu geis­ar til dæm­is enn ólög­legt inn­rás­ar­stríð þar sem sótt er að þess­um gild­um.

Íslensk­an, þjóðtunga Íslend­inga og op­in­bert mál á Íslandi, er eitt af ein­kenn­um þjóðar okk­ar. Íslensk­una telja senni­lega marg­ir vera hið eðli­leg­asta og sjálf­sagðasta mál sem fylgt hef­ur íbú­um þessa lands í meira en 1.100 ár. Þannig var tungu­málið til dæm­is samofið bar­áttu þjóðar­inn­ar fyr­ir full­veldi sínu þar sem hún þjónaði sem okk­ar helsta vopn, en hún var í senn álit­in sam­ein­ing­ar­tákn og rétt­læt­ing ís­lensku þjóðar­inn­ar fyr­ir sér­stöðu sinni; sér­stök þjóðtunga, sér­stök menn­ing.

Það er eng­um blöðum um það að fletta í mín­um huga að ís­lensk­an stend­ur á ákveðnum kross­göt­um. Hraðar og um­fangs­mikl­ar þjóðfé­lags­breyt­ing­ar und­an­far­inna ára hafa fram­kallað áskor­an­ir af áður óþekkt­um stærðargráðum fyr­ir tungu­málið okk­ar. Örar tækni­breyt­ing­ar hafa gjör­bylt því mál­um­hverfi sem börn al­ast upp í og ensk­an er nú alltumlykj­andi hvert sem litið er.

Við sem þjóðfé­lag get­um ekki horft á tungu­málið okk­ar þynn­ast út og drabbast niður. Í vik­unni kynntu stjórn­völd 19 aðgerðir í þágu ís­lensk­unn­ar. Aðgerðirn­ar snerta flest svið sam­fé­lags­ins en í þeim er meðal ann­ars lögð áhersla á mál­efni ís­lensku­kennslu fyr­ir full­orðna inn­flytj­end­ur, aukið sam­starf við at­vinnu­lífið og þriðja geir­ann. Sum­ar aðgerðanna fela í sér um­fangs­mikl­ar kerf­is­breyt­ing­ar til hins betra en ís­lensk­an er úti um allt í sam­fé­lagi okk­ar og því tek­ur það sinn tíma að stilla sam­an strengi í jafn fjöl­breyttu verk­efni og raun ber vitni.

Við get­um öll gert okk­ar til þess að efla og þróa tungu­málið okk­ar til framtíðar. Og það þurfa all­ir að gera – það er verk­efni sam­fé­lags­ins að tryggja framtíð ís­lensk­unn­ar og þar er ekki í boði að skila auðu. Ég finn skiln­ing á þessu mik­il­væga viðfangs­efni vaxa með viku hverri og við ætl­um að tryggja að full­veld­is­saga þjóðar­inn­ar verði áfram skrifuð á ís­lensku um ókomna framtíð.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 1. desember 2023.

Categories
Fréttir

Aðgerðaáætlun í málefnum íslenskrar tungu

Deila grein

30/11/2023

Aðgerðaáætlun í málefnum íslenskrar tungu

„Íslensk tunga er grunnur alls sem við gerum og stöndum fyrir en við þurfum alvöru viðhorfsbreytingu á mörgum sviðum samfélagsins gagnvart stöðu hennar og þróun. Það verkefni kallar margar hendur til góðra verka. Nú höfum við skilgreint ákveðin forgangsmál og samvinnuverkefni sem því tengjast í nýrri aðgerðaáætlun – ég vonast til þess að málið komist fljótt á dagskrá þingsins og að við náum góðri umræðu á vettvangi þess um þetta mikilvæga málefni,“ segir Lilja Dögg Alfreðsdóttir menningar- og viðskiptaráðherra.

Aðgerðaáætlun í málefnum íslenskrar tungu verður lögð fram sem þingsályktunartillaga á Alþingi á næstu dögum. Ráðherranefnd um málefni íslenskrar tungu kynnti tillögur sínar að alls 19 aðgerðum sem miða að því að styrkja stöðu tungumálsins til framtíðar.

Nefndin var sett á laggirnar í nóvember 2022, að tillögu forsætisráðherra. Henni er ætlað að efla samráð og samstarf milli ráðuneyta um málefni íslenskrar tungu og tryggja samhæfingu þar sem málefni skarast. Auk forsætisráðherra eiga menningar- og viðskiptaráðherra, mennta- og barnamálaráðherra, félags- og vinnumarkaðsráðherra og háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra fast sæti í nefndinni.

Yfirlit yfir aðgerðir:

1. Starfstengt íslenskunám fyrir innflytjendur samhliða vinnu
2. Bætt gæði íslenskukennslu fyrir innflytjendur.
3. Virkjun Samevrópska tungumálarammans.
4. Fjarnám í íslensku á BA-stigi.
5. Sameiginlegt fjarnám í íslensku sem öðru máli.
6. Háskólabrú fyrir innflytjendur.
7. Viðhorf til íslensku.
8. Mikilvægi lista og menningar.
9. Aukin talsetning og textun á íslensku.
10. Íslenskugátt
11. Öflug skólasöfn.
12. Vefgátt fyrir rafræn námsgögn.
13. Samræmt verklag um móttöku, kennslu og þjónustu.
14. Efling íslenskuhæfni starfsfólks í leik og grunnskólum og frístundastarfi.
15. Samþætting íslensku og erlendra móðurmála á fagtengdum grunnnámskeiðum
16. Framtíð máltækni.
17. Íslenska handa öllum.
18. Íslenska er sjálfsagt mál.
19. Starfsþróun og hæfni þeirra sem kenna íslensku sem annað mál.


Unnið hefur verið að mótun aðgerðanna í samstarfi ráðuneytanna fimm en þær snerta flest svið samfélagsins. Þær eru misumfangsmiklar en í þeim er meðal annars lögð áhersla á málefni íslenskukennslu fyrir fullorðna innflytjendur og aukið samstarf við atvinnulífið og þriðja geirann.

🇮🇸 Íslenska er okkar mál og að henni ætlum við að hlúa. Í dag voru kynntar umfangsmiklar aðgerðir í þágu tungumálsins…

Posted by Lilja Dögg Alfreðsdóttir on Miðvikudagur, 29. nóvember 2023

Leiðarstef í aðgerðunum er að bæta aðgengi og gæði íslenskukennslu, stuðla að auknum sýni- og heyranleika tungumálsins og aukinni samvinnu um það langtímaverkefni að tryggja verndun og þróun íslenskrar tungu. Sumar aðgerðanna fela í sér umfangsmiklar kerfisbreytingar en áætlunin hefur tengsl við mörg önnur áhersluverkefni stjórnvalda sem unnið er að í samstarfi ráðuneyta og stofnana, þar á meðal stefnumótun í málefnum innflytjenda og flóttafólks, menntastefnu 2030, heildarendurskoðun framhaldsfræðslukerfisins og aðgerðaáætlun ferðaþjónustu til 2030.

Ráðgert er að framlög vegna aðgerðanna muni nema um 1.365 milljónum kr. en í áætluninni eru einnig aðgerðir sem ekki hafa verið kostnaðarmetnar að fullu og því má gera ráð fyrir að heildarkostnaður verði hærri. Auk aðgerðanna 19 í áætluninni er víðar unnið að fjölbreyttum verkefnum í þágu íslenskrar tungu; hjá ráðuneytum, sveitarfélögum, stofnunum og félagasamtökum.

Með áætluninni eru forgangsverkefni stjórnvalda í málefnum íslenskunnar skilgreind með hliðsjón af tillögum Íslenskrar málnefndar að endurskoðaðri málstefnu. Drög að tillögu til þingsályktunar um aðgerðaáætlun í málefnum íslenskrar tungu 2023–2026 voru til umsagnar í Samráðsgátt stjórnvalda sl. sumar. Alls bárust 36 umsagnir um tillöguna og ýmsar gagnlegar athugasemdir og ábendingar sem horft var til við nánari mótun aðgerðanna, auk þess sem fjölmargir umsagnaraðilar lýstu yfir ánægju sinni með aðgerðaáætlunina í heild sinni.

Menningar- og viðskiptaráðherra mun mæla fyrir þingsályktunartillögunni á næstu dögum og má fylgjast með ferli málsins á vef Alþingis.

Sjá nánar:

Categories
Fréttir

Tillaga til þingsályktunar um landsskipulagsstefnu ásamt fimm ára aðgerðaáætlun lögð fram á Alþingi 

Deila grein

29/11/2023

Tillaga til þingsályktunar um landsskipulagsstefnu ásamt fimm ára aðgerðaáætlun lögð fram á Alþingi 

Sigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra, hefur lagt fram á Alþingi tillögu til þingsályktunar um landsskipulagsstefnu fyrir árin 2024-2038 ásamt fimm ára aðgerðaáætlun fyrir árin 2024-2028.

„Það hefur margt breyst í samfélaginu okkar á undanförnum árum og eru viðfangsefni skipulagsgerðar nú fleiri en þegar gildandi landsskipulagsstefna var mótuð. Ísland hefur undirgengist ýmsar alþjóðaskuldbindingar sem hafa þýðingu fyrir skipulagsmál, s.s. loftlagsmál en loftslagsbreytingar eru ein stærsta áskorun samtímans. Landið í heild þarf að vera eftirsóknarverður kostur fyrir ungt fólk og mikilvægt er að þróun búsetu- og samgöngumynsturs styðji til framtíðar markmið í loftslagsmálum og styrki byggð vítt og breitt um landið. Í því samhengi er mikilvægt að sveitarfélög hugi að þessum málum í sinni skipulagsgerð og að fyrir liggi leiðbeiningar um hvernig skipulagsgerðin getur haft áhrif í baráttunni við loftslagsvána,“ segir Sigurður Ingi.

Landsskipulagsstefna

Landsskipulagsstefna felur í sér samræmda stefnu ríkisins í skipulagsmálum fyrir landið í heild og tekur til landsins alls og haf- og strandsvæða. Landsskipulagsstefnu er fyrst og fremst framfylgt í gegnum skipulagsgerð sveitarfélaga en samkvæmt skipulagslögum skulu sveitarfélög byggja á og taka mið af áherslum landsskipulagsstefnu við skipulagsgerð. Þá er lögð fram sérstök aðgerðaráætlun og er henni einnig ætlað að stuðla að framfylgd stefnunnar.

Framtíðarsýn

Landsskipulagsstefnan byggist á eftirfarandi framtíðarsýn í skipulagsmálum: „Að skipulag stuðli að sjálfbærri þróun og lífsgæðum, styðji samkeppnishæfni og sé sveigjanlegt og stuðli að viðnámsþrótti gagnvart samfélags- og umhverfisbreytingum.“

Lykilviðfangsefni landsskipulagsstefnu

Til að takast á við þær áskoranir sem blasa við á sviði skipulagsmála verði unnið að eftirfarandi níu lykilviðfangsefnum:

  1. Viðbrögðum við loftslagsbreytingum.
  2. Jafnvægi í uppbyggingu húsnæðis og lífsgæði í byggðu umhverfi.
  3. Uppbyggingu þjóðhagslega mikilvægra innviða.
  4. Landnotkun í dreifbýli.
  5. Landnotkun á miðhálendi Íslands.
  6. Orkuskiptum í samgöngum og fjölbreyttum ferðamáta.
  7. Skipulagi haf- og strandsvæða.
  8. Skipulagi vindorku.
  9. Vernd líffræðilegrar fjölbreytni.

Markmið landsskipulagsstefnu

Í tillögu til þingsályktunar um landsskipulagsstefnu eru sett fram þrjú markmið stjórnvalda í skipulagsmálum sem byggjast á sjálfbærri þróun og hafa skýra tengingu við framtíðarsýn og meginmarkmið innviðaráðuneytisins, þau felast í:

Fyrir hvert markmið eru settar fram áherslur og tilmæli um hvernig framfylgja skuli viðkomandi áherslu í skipulagsgerð hvort sem er á landi eða á haf- og strandsvæðum. Áherslurnar fylgja bæði eftir stefnu sem fram kemur í öðrum áætlunum stjórnvalda en einnig þeim lykilviðfangsefnum sem ráðherra lagði til grundvallar við endurskoðun stefnunnar.

Aðgerðaáætlun til fimm ára

Aðgerðaáætlun stefnunnar felur í sér 19 aðgerðir sem ætlað er að ná fram markmiðum landsskipulagsstefnu. Aðgerðirnar miða einkum að því að gera skipulagsgerð sveitarfélaga skilvirkari með bættu aðgengi að grunngögnum og leiðbeiningum. Aðgerðaáætlun stefnunnar felur í sér markvissar aðgerðir til að stuðla að því að styrkja stöðu Íslands í alþjóðlegum samanburði. Þar má sérstaklega nefna áherslur og veigamiklar aðgerðir til að tryggja heildarhagsmuni við gerð skipulagsáætlana sveitarfélaga og stuðla að sjálfbærri þróun og skilvirkri áætlanagerð þar sem tekið er mið af mögulegum áhrifum loftslagsbreytinga á samfélög og innviði.

Áhersla á loftslagsmál

Eitt af lykilviðfangsefnum landsskipulagsstefnu er að skipulag sé loftslagsmiðað. Ákvarðanir sem teknar eru við gerð skipulagsáætlana eru lykilþáttur í að ná fram samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda, auka bindingu kolefnis og aðlaga samfélagið að breytingum sem verða á umhverfi okkar vegna loftslagsbreytinga. Skipulagsáætlanir í þéttbýli skulu taka mið af vistvænu skipulagi byggðar, sem felur m.a. í sér stefnu um almenningssamgöngur og fjölbreyttan ferðamáta.

Samspil atvinnulífs og samfélags

Markmið endurskoðaðrar landsskipulagsstefnu er meðal annars að hafa jákvæð áhrif á atvinnulíf um allt land, með áherslu á góða samgönguinnviði og tengingar milli byggðarlaga. Er það lykilatriði þeirrar áherslu að jafna búsetuskilyrði í byggðum landsins. Áhersla á alþjóðlega samkeppnishæfni beinir sjónum að samspili atvinnulífs og aðlaðandi samfélags. Mikilvægt er að styrkja atvinnulíf til framtíðar, efla nýsköpun og leita jafnframt leiða til auka fjölbreytni atvinnulífs með tilliti til staðbundinnar þekkingar og styrkleika svæða. Þannig má tryggja komandi kynslóðum velsældarsamfélag sem er eftirsótt til búsetu.

Categories
Fréttir

„Við getum gert betur“

Deila grein

28/11/2023

„Við getum gert betur“

Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, alþingismaður, ræddi innlenda garðyrkjurækt og tækifærin á Íslandi sem felast í því að geta ræktað nægilega mikinn mat en þó sé enn langt í land, í störfum þingsins. Innflutningur er á miklu magns matvöru hingað til lands, matvöru sem oft væri hægt að framleiða hér á landi.

„Við erum með tollasamninga við mörg lönd til að jafna stöðuna hér innan lands og við höfum upprunamerkingar á matvöru en því miður er hún oft mjög takmörkuð. Það eru dæmi um að matvara sé framleidd í einu landi og flutt til annars lands og unnin þar og er þá merkt því landi sem hún er unnin í.

Við getum gert mun betur í upprunamerkingu því að neytandinn á rétt á því að vita hvað hann er að kaupa og margir íslenskir bændur og framleiðendur hafa verið að standa sig mjög vel í þeim efnum.“

„Hér á landi er mjög mikið keypt af erlendu grænmeti og þar af leiðandi er oft erfitt að koma innlendri matvöru á markað. Þetta hefur orðið til þess að innlendri matvöru hefur oft verið hent því að hún hefur skemmst á meðan hún er í geymslu. Íslenska matvaran kemst nefnilega ekki inn á markaðinn vegna þess að það er til svo gríðarlegt magn af erlendri matvöru. Þetta er eitthvað sem við þurfum að skoða betur.“

„Við þurfum kannski að skoða það líka að menningin hér á landi sem hefur skapast er að við sem neytendur ætlumst til þess að geta keypt allar vörur allan ársins hring, óháð því hvort það sé uppskerutímabil matvörunnar eða ekki. Við getum gert betur,“ sagði Lilja Rannveig að lokum.


Ræða Lilju Rannveigar í heild sinni á Alþingi:

„Hæstv. forseti. Mig langar til að nýta þær tvær mínútur sem ég hef hér til að ræða innlenda matvælaframleiðslu, þá sérstaklega garðyrkjurækt. Hér á landi höfum við gríðarleg tækifæri sem felast í því að við getum ræktað nægilega mikinn mat fyrir okkur sjálf en við eigum þó ansi langt í land með það. Við flytjum inn mjög mikið magn af matvöru hingað til lands, matvöru sem oft væri hægt að framleiða hér á landi. Við erum með tollasamninga við mörg lönd til að jafna stöðuna hér innan lands og við höfum upprunamerkingar á matvöru en því miður er hún oft mjög takmörkuð. Það eru dæmi um að matvara sé framleidd í einu landi og flutt til annars lands og unnin þar og er þá merkt því landi sem hún er unnin í. Við getum gert mun betur í upprunamerkingu því að neytandinn á rétt á því að vita hvað hann er að kaupa og margir íslenskir bændur og framleiðendur hafa verið að standa sig mjög vel í þeim efnum. Hér á landi er mjög mikið keypt af erlendu grænmeti og þar af leiðandi er oft erfitt að koma innlendri matvöru á markað. Þetta hefur orðið til þess að innlendri matvöru hefur oft verið hent því að hún hefur skemmst á meðan hún er í geymslu. Íslenska matvaran kemst nefnilega ekki inn á markaðinn vegna þess að það er til svo gríðarlegt magn af erlendri matvöru. Þetta er eitthvað sem við þurfum að skoða betur. Við þurfum kannski að skoða það líka að menningin hér á landi sem hefur skapast er að við sem neytendur ætlumst til þess að geta keypt allar vörur allan ársins hring, óháð því hvort það sé uppskerutímabil matvörunnar eða ekki. Við getum gert betur.“

Categories
Fréttir

Rafrænt upplýsingatorg fyrir foreldra fatlaðra barna

Deila grein

28/11/2023

Rafrænt upplýsingatorg fyrir foreldra fatlaðra barna

„Ég er foreldri fatlaðs barns og ég held ég geti fullyrt að það hefur ekkert kennt mér meira í lífinu heldur en að fá það hlutverk upp í hendurnar,“ sagði Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, í störfum þingsins.

Sagði hann það vera margvíslegar áskoranir sem biðu foreldra og kallaði hann eftir að kerfið gripi aðstandendur eilítið betur. Það væru til leiðbeiningar hvernig eigi að takast á við þetta nýja hlutverk.

„Ég ætla því að fagna sérstaklega, og ég hef rætt það á öðrum vígstöðvum, samningi sem undirritaður var í síðustu viku á milli mennta- og barnamálaráðuneytis og Landssamtakanna Þroskahjálpar um að setja á fót rafrænt upplýsingatorg fyrir foreldra fatlaðra barna,“ sagði Ágúst Bjarni.

„Hér er um að ræða þriggja ára tilraunaverkefni — 18 milljónir yfir þriggja ára tímabil, um 6 milljónir á ári — og ég fagna þessu mjög og ég fagna því líka að þarna sé lögð sérstök áhersla á upplýsingar fyrir foreldra með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Ég held að við hér á Alþingi hljótum að fagna verkefnum sem þessum,“ sagði Ágúst Bjarni að lokum.


Ræða Ágústs Bjarna í heild sinni á Alþingi:

„Virðulegur forseti. Ég er foreldri fatlaðs barns og ég held ég geti fullyrt að það hefur ekkert kennt mér meira í lífinu heldur en að fá það hlutverk upp í hendurnar. Ég sagði það í viðtali sem tekið var við mig í sumar í Klifri, blaði Sjálfsbjargar, landssambands hreyfihamlaðra, að það væru margvíslegar áskoranir sem biðu þeirra sem fengju þetta hlutverk í hendurnar. Það væri óskandi oft og tíðum að kerfið gripi aðstandendur eilítið betur, því að erum við öll tilbúin í þetta hlutverk? Nei. Þurfum við hjálp? Já, við þurfum oft aðstoð og leiðbeiningar um það hvernig við eigum að takast á við þetta nýja hlutverk í okkar lífi.

Ég ætla því að fagna sérstaklega, og ég hef rætt það á öðrum vígstöðvum, samningi sem undirritaður var í síðustu viku á milli mennta- og barnamálaráðuneytis og Landssamtakanna Þroskahjálpar um að setja á fót rafrænt upplýsingatorg fyrir foreldra fatlaðra barna, þar sem verða upplýsingar um alla þá þjónustu og þann stuðning sem stendur foreldrum fatlaðra barna til boða. Hér er um að ræða þriggja ára tilraunaverkefni — 18 milljónir yfir þriggja ára tímabil, um 6 milljónir á ári — og ég fagna þessu mjög og ég fagna því líka að þarna sé lögð sérstök áhersla á upplýsingar fyrir foreldra með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Ég held að við hér á Alþingi hljótum að fagna verkefnum sem þessum.“

Categories
Fréttir

Gervigreind og lýðræði

Deila grein

28/11/2023

Gervigreind og lýðræði

Þróun og framtíð gervigreindar er viðfangsefni fyrstu málstofunnar í fundaröð um gervigreind og lýðræði sem framtíðarnefnd Alþingis stendur fyrir. Fyrsta málstofan verður föstudaginn 1. desember og stendur fundaröðin fram eftir næsta ári.

Fundarstjóri er Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, formaður framtíðarnefndar, og mun hún í upphafi fundar kynna starf framtíðarnefndar. Lilja Rannveig ber upp spurningar framtíðarnefndar og einnig getur fjölmiðlafólk á málstofunni spurt spurninga, auk þátttakenda í streymi, sem geta sent spurningar sínar á netfangið framtid@althingi.is.

Á fyrstu málstofunni verður fjallað um skilgreiningu á gervigreind, rýnt í stöðuna í dag og mögulegar sviðsmyndir gervigreindar til framtíðar. Gestir fyrstu málstofunnar verða tveir: Brynjólfur Borgar Jónsson, framkvæmdastjóri Datalab, og Páll Rafnar Þorsteinsson, heimspekingur og verkefnastjóri við Siðfræðistofnun Háskóla Íslands. Brynjólfur flytur erindið „Framfarir gervigreindar. Áhrif til lengri og skemmri tíma“ og erindi Páls ber yfirskriftina „Gervi-greind – alvöru álitamál. Um siðferðilegar áskoranir á öld gervigreindar“.

Málstofan fer fram föstudaginn 1. desember kl. 10–11 í fundarherbergi 2 á nefnda- og greiningarsviði Alþingis í Austurstræti 8–10 og er opin fjölmiðlafólki.

Á málstofunum mun nefndin eiga samtöl við helstu sérfræðinga og ræða framtíðaráskoranir og hugsanlegar sviðsmyndir en það að skoða mismunandi sviðsmyndir auðveldar ákvarðanatöku til framtíðar litið.

Málstofurnar verða í beinu streymi á Alþingisrásinni og vef Alþingis. Þátttakendur málstofunnar sem fylgjast með í streymi geta sent inn fyrirspurnir á netfangið framtid@althingi.is. Með þessu móti vill framtíðarnefndin opna starf þingsins og eiga samtal við þjóðina. Einnig verða upptökur af málstofunum aðgengilegar á vef Alþingis.

Hlutverk framtíðarnefndar Alþingis er að fjalla um áskoranir og tækifæri Íslands í framtíðinni að því er snertir tæknibreytingar, langtímabreytingar á umgengni við náttúruna, lýðfræðilegar breytingar og sjálfvirknivæðingu.

Categories
Fréttir Greinar

Fúsi er kominn til að vera

Deila grein

28/11/2023

Fúsi er kominn til að vera

Ein markverðasta og hug­ljúf­asta leik­sýn­ing sem ég hef séð er „Fúsi: Ald­ur og fyrri störf“ sem nú er til sýn­ing­ar á Litla sviði Borg­ar­leik­húss­ins. Sýn­ing­in fjall­ar um Sig­fús Svein­björn Svan­bergs­son, Fúsa, og ævi­skeið hans með frænda sín­um, Agn­ari Jóni Eg­ils­syni leik­ara. Fúsi er reynd­ur leik­ari, þar sem hann hef­ur starfað með leik­hópn­um Perlunni í rúm fjöru­tíu ár.

Fúsi er fatlaður ein­stak­ling­ur og er saga hans saga þjóðar og hvernig um­gjörð sam­fé­lags­ins var í tengsl­um við fatlað fólk. Sýn­ing­in rifjar upp at­vik úr ævi Fúsa og er tvinnað inn í frá­sögn­ina tónlist frá systkin­un­um Ellý og Vil­hjálmi Vil­hjálms­börn­um. Hinar frá­bæru leik­kon­ur Hall­dóra Geir­h­arðsdótt­ir og Vala Krist­ín Ei­ríks­dótt­ir leika atriði tengd ævi Fúsa og svo er fimmti maður­inn á sviðinu Eg­ill Andra­son sem spil­ar á hljóm­borð.

Sýn­ing­in er, að því er ég best veit, ein sú fyrsta hjá at­vinnu­leik­húsi þar sem fatlaður ein­stak­ling­ur er í burðar­hlut­verki. Leik­ritið er afar áhrifa­ríkt og til­komu­mikið, þar sem sag­an er ein­læg og átak­an­leg en á sama tíma skemmti­leg.

Þetta stór­merki­lega verk sýn­ir fram á að fatlaðir ein­stak­ling­ar þurfa stærra hlut­verk í skap­andi grein­um. Ráðuneyti mitt hef­ur verið að styðja bet­ur við þenn­an mála­flokk, meðal ann­ars í gegn­um hátíðina List án landa­mæra. List án landa­mæra dreg­ur þetta meðal ann­ars fram, en all­ar göt­ur frá stofn­un henn­ar árið 2003 hef­ur hátíðin lagt áherslu á list fatlaðs fólks og sem slík skapað sér sér­stöðu inn­an menn­ing­ar­lífs­ins á Íslandi. Hef­ur hátíðin meðal ann­ars ýtt und­ir og stuðlað að sam­starfi ólíkra hópa í góðu sam­starfi við lista­söfn, leik­hópa og tón­list­ar­líf – og þannig skapað vett­vang og ný tæki­færi í menn­ing­ar­lífi þjóðar­inn­ar. Ásamt því vinn­ur Lista­safn Íslands öt­ul­lega að því að kynna list fatlaðs fólks á mark­viss­ari hátt en áður hef­ur þekkst. Margt annað áhuga­vert er á dag­skrá hjá ráðuneyti menn­ing­ar.

Hvernig sam­fé­lagið kem­ur fram við fatlaða ein­stak­linga er hinn sanni mæli­kv­arði á siðferði þjóða, það er hver um­gjörð þeirra er sem og tæki­færi. List­ir eru ein besta leiðin til þess að varpa ljósi á fjöl­breyti­leika sam­fé­lags­ins þar sem sköp­un­ar­kraft­ur fólks fær notið sín óháð bak­grunni og stöðu viðkom­andi. Það er brýnt að halda áfram að tryggja jöfn tæki­færi til list­sköp­un­ar með þeim hætti, því all­ir hafa sögu að segja. Það næmi og ein­lægni sem kem­ur fram í leik­sýn­ing­unni Fúsa á er­indi við okk­ur öll. Þetta er ein af þess­um sýn­ing­um sem fylgja manni í marga daga og láta mann ekki vera fyrr en maður tek­ur af­stöðu. Hjart­ans þakk­ir fyr­ir mig.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. nóvember 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Staðið við bakið á Grindvíkingum

Deila grein

27/11/2023

Staðið við bakið á Grindvíkingum

Föstu­dags­kvöldið 10. nóv­em­ber 2023 mun aldrei líða Grind­vík­ing­um úr minni. Aldrei áður hafa all­ir íbú­ar heils bæj­ar­fé­lags á Íslandi fengið þau fyr­ir­mæli frá al­manna­varna­yf­ir­völd­um að þeir verði að yf­ir­gefa heim­ili sín inn­an þriggja klukku­stunda vegna yf­ir­vof­andi ógn­ar. Á þessu augna­bliki og öll­um síðan hafa all­ir Íslend­ing­ar fundið til sam­kennd­ar með Grind­vík­ing­um. Viðbrögð þjóðar­inn­ar hafa verið sterk og all­ir lagst á ár­arn­ar við að létta und­ir með Grind­vík­ing­um og eyða eft­ir megni þeirri óvissu sem rík­ir.

Grind­vík­ing­ar eru ekki heima hjá sér þessa dag­ana. Sam­fé­lag þeirra er dreift um landið en ég finn í sam­töl­um mín­um við Grind­vík­inga að hug­ur­inn er heima. Auðvitað.

Frá því að Grind­vík­ing­ar þurftu að yf­ir­gefa bæ­inn sinn hef­ur rík­is­stjórn­in lagt alla áherslu á að styðja við bæj­ar­yf­ir­völd í þeim flóknu verk­efn­um sem við blasa. Það er mik­il­vægt að for­svars­fólk sveit­ar­fé­lags­ins stjórni ferðinni þegar um bæj­ar­fé­lagið þess er að ræða. Rík­is­stjórn­in og öll stjórn­sýsla rík­is­ins er þeim til stuðnings. Það hef­ur verið aðdá­un­ar­vert að fylgj­ast með bæj­ar­stjóra og öðrum þeim sem standa í stafni sveit­ar­fé­lags­ins. Og þakk­arvert að sjá þá miklu vinnu sem viðbragðsaðilar hafa lagt af mörk­um síðustu vik­ur.

Rík­is­stjórn­in hef­ur verið í góðu sam­bandi við bæj­ar­stjóra Grinda­vík­ur um þau verk­efni sem snúa að stjórn­völd­um. Við höf­um stutt við bor­an­ir eft­ir neyslu­vatni vegna hætt­unn­ar af því að vatns­ból Suður­nesja­manna spill­ist. Við höf­um veitt all­ar þær und­anþágur sem þarf til að sveit­ar­stjórn Grinda­vík­ur starfi utan ráðhúss Grinda­vík­ur. Stærsta verk­efnið er þó ann­ars veg­ar að tryggja ör­yggi og fram­færslu og hús­næði. Að öllu þessu hef­ur verið unnið hörðum hönd­um í sam­vinnu við Grinda­vík­ur­bæ þá sól­ar­hringa sem liðnir eru frá rým­ingu.

Fyrsti þátt­ur hús­næðismál­anna var að koma öll­um Grind­vík­ing­um í ör­uggt skjól. Al­manna­varn­ir í sam­starfi við Rauða kross­inn unnu þann þátt hratt og vel. Nú hafa þau rétt keflið til rík­is­stjórn­ar­inn­ar sem hef­ur lagt nótt við dag að vinna að lausn­um til næstu mánaða. Auðvitað í sam­starfi við Grind­vík­inga. Ann­ars veg­ar er unnið að því að HMS með leigu­fé­lag­inu Bríeti og íbúðafé­lag­inu Bjargi kaupi hús­næði sem get­ur hýst allt að 200 grind­vísk­ar fjöl­skyld­ur á allra næstu vik­um. Hins veg­ar er ann­ar hóp­ur sem hef­ur það hlut­verk að finna ein­inga­hús sem henta Grind­vík­ing­um og finna staðsetn­ingu þar sem slík­um hús­um er hægt að koma niður hratt og ör­ugg­lega. Von­ir standa til að slíkt ferli geti skilað því að á fyrstu mánuðum nýs árs geti Grind­vík­ing­ar flutt tíma­bundið inn í þau hús.

Af­koma fólks­ins í Grinda­vík hef­ur ásamt hús­næðismál­un­um verið í al­gjör­um for­gangi hjá rík­is­stjórn­inni. Sér­stakt frum­varp um tíma­bund­inn stuðning til greiðslu launa var lagt fyr­ir Alþingi fyrr í vik­unni og verður von­andi af­greitt sem lög í upp­hafi næstu viku. Þá var einnig samþykkt í rík­is­stjórn í gær frum­varp um sér­tæk­an hús­næðisstuðning við Grind­vík­inga.

Sam­fé­lag er meira en póst­núm­er. Það er allt skóla­starfið, fé­lags­lífið, vinnustaðirn­ir. Nú er þetta sam­fé­lag tvístrað um stund. En ekki sam­kennd­in. Það fann ég sterkt þegar ég heim­sótti miðstöð Grind­vík­inga í Toll­hús­inu fyrr í vik­unni. Þar ríkti sam­hug­ur og von um að geta snúið aft­ur heim. Heim í Grinda­vík.

Ég get ekki lofað því að næstu vik­ur og mánuðir verði auðveld­ur tími fyr­ir Grind­vík­inga. En ég get lofað því að rík­is­stjórn­in mun gera allt sem í henn­ar valdi stend­ur til að draga úr óvissu og standa vörð um Grind­vík­inga þar til þeir snúa heim.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Fram­sókn­ar og innviðaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 25. nóvember 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Ögurstund í verðbólguglímunni

Deila grein

27/11/2023

Ögurstund í verðbólguglímunni

Stærsta hags­muna­mál ís­lenskra heim­ila og fyr­ir­tækja í dag er að ná verðbólgu niður. Það er göm­ul saga og ný að há verðbólga bitn­ar einna helst á þeim sem síst skyldi, það er þeim efnam­inni. Fólk jafnt sem fyr­ir­tæki finna vel fyr­ir háu vaxta­stigi með til­heyr­andi áhrif­um á kaup- og fjár­fest­inga­getu sína. Það er í mín­um huga ljóst að glím­an við verðbólgu verður ekki unn­in af ein­um aðila held­ur þurfa ríki og sveit­ar­fé­lög, Seðlabanki Íslands og aðilar vinnu­markaðar­ins að leggj­ast sam­an á ár­arn­ar til þess að ná henni niður.

Verðbólguþró­un­in vara­söm en ljós við enda gang­anna

Því miður hef­ur verðbólg­an verið yfir 2,5% verðbólgu­mark­miði Seðlabanka Íslands í meira en þrjú ár. Verðbólg­an var 7,9% í októ­ber og und­ir­liggj­andi 6,3%. Um­fang hækk­ana er enn út­breitt og í októ­ber höfðu rúm­lega 40% neyslukörf­unn­ar hækkað um meira en 10% frá því á sama tíma í fyrra. Sam­kvæmt Seðlabanka Íslands hafa aðeins um 20% af neyslukörf­unni hækkað um minna en 5% frá fyrra ári. Enn er mik­il þensla á vinnu­markaði og at­vinnu­leysi minni­hátt­ar, því eru áhrif kostnaðar­hækk­ana enn sjá­an­leg. Verð inn­lendr­ar vöru hef­ur hækkað um tæp 11%. Á sama tíma hef­ur verðbólga á heimsvísu verið að drag­ast sam­an og er skýr­inga einkum að leita í lægra hrávöru- og orku­verði. Þá var ánægju­legt að sjá í grein­ingu Seðlabank­ans í síðustu Pen­inga­mál­um að auk­in verðbólga virðist ekki til­kom­in vegna hækk­andi álagn­ing­ar­hlut­falls fyr­ir­tækja.

Of háar verðbólgu- vænt­ing­ar á Ísland

Verðbólgu­vænt­ing­ar markaðsaðila til eins og tveggja ára eru 5,5% eft­ir ár en 4,2% eft­ir tvö ár. Markaðsaðilar telja að til lengri tíma verði verðbólga 4% að meðaltali næstu fimm ár og 3,5% að meðaltali. Talið er að kjöl­festa verðbólgu­vænt­inga sé veik­ari á Íslandi, sem get­ur valdið því að óvænt­ar verðhækk­an­ir hafi meiri og dýpri áhrif á verðbólgu en í ríkj­um þar sem kjöl­fest­an er meiri. Sögu­lega hef­ur verðbólga verð þrálát og veikt kjöl­fest­una.

Verðbólgu­vænt­ing­ar eru afar mik­il­væg mælistærð, þar sem þær gefa vís­bend­ingu um stig verðbólgu sem ein­stak­ling­ar, fyr­ir­tæki og fjár­fest­ar bú­ast við að sjá í næstu framtíð. Þess­ar vænt­ing­ar hafa áhrif á efna­hags­leg­ar ákv­arðanir, þ.e. eyðslu, sparnað og fjár­fest­ing­ar, og geta þannig haft af­ger­andi áhrif á raun­veru­lega verðbólgu. Inn­an hag­fræðinn­ar á þátt­ur verðbólgu­vænt­inga sér í raun ekki langa sögu, en það var ekki fyrr en á átt­unda ára­tugn­um að hag­fræðing­arn­ir Milt­on Friedm­an og Ed­mund Phelps hófu hvor í sínu lagi að vekja at­hygli á mik­il­vægi þeirra til að skilja verðbólguþróun, en fram að því hafði at­hygl­in beinst að svo­kallaðri „Phillips-kúrfu“ sem er í sinni ein­föld­ustu mynd sam­band verðbólgu og at­vinnu­leys­is. Áttundi ára­tug­ur­inn ein­kennd­ist ein­mitt af mik­illi verðbólgu og var það und­ir for­ystu Volkers seðlabanka­stjóra Banda­ríkj­anna að seðlabank­ar fóru að taka mið af verðbólgu­vænt­ing­um með það að mark­miði að ná tök­um á vænt­ing­um. Á þess­um tíma voru stýri­vext­ir í hæstu hæðum og með tím­an­um leiddi sú pen­inga­stefna ásamt kerf­is­um­bót­um á fram­boðshliðinni í hag­kerf­inu til viðvar­andi lækk­un­ar verðbólgu í flest­um þróuðum hag­kerf­um. Íslend­ing­ar voru seinni til og náðist ekki ár­ang­ur í glím­unni við verðbólgu fyrr en með þjóðarsátt­inni og í kjöl­farið kerf­is­um­bót­um í hag­kerf­inu um ára­tug síðar.

Verðbólgu­vænt­ing­ar og pen­inga­stefna

Seðlabank­ar nota verðbólgu­mark­mið, stý­ritæki bank­ans og sam­skipti við al­menn­ing til að stýra vænt­ing­um. Ef al­menn­ing­ur á von á hærri verðbólgu í framtíðinni get­ur hann brugðist við með aðgerðum sem auka á verðbólg­una, til dæm­is með því að krefjast hærri launa. Ef ein­stak­ling­ar bú­ast við að verðlag hækki er jafn­framt lík­legra að þeir eyði frek­ar nú en seinna. Á sama hátt aðlaga fyr­ir­tæki verðlags- og fjár­fest­ing­ar­ákv­arðanir sín­ar út frá vænt­ing­um um verðbólgu í framtíðinni. Verðbólgu­vænt­ing­ar hafa þannig áhrif á ákv­arðanir neyt­enda og fyr­ir­tækja. Þetta er hegðun sem eldri Íslend­ing­ar kann­ast við og má að sumu leyti líkja þeirri kaup­hegðun við viðvar­andi „svart­an föstu­dag“. Verðbólgu­vænt­ing­ar skipta því afar miklu máli við ákvörðun vaxta. Seðlabank­ar geta aðlagað vexti eft­ir því hvort þeir vilja örva efna­hags­starf­semi eða draga úr verðbólgu. Vænt­ing­ar um meiri verðbólgu í framtíðinni geta leitt til hærri nafn­vaxta, en vænt­ing­ar um lægri verðbólgu geta hins veg­ar leitt til þess að vext­ir lækki fyrr en ella.

Mark­viss hag­stjórn get­ur minnkað verðbólgu­vænt­ing­ar

Óvissa um verðbólgu­horf­ur til skamms tíma hef­ur auk­ist vegna veik­ing­ar krón­unn­ar og jarðhrær­inga á Reykja­nesi. Seðlabank­inn hef­ur áhyggj­ur af því að áhrif ný­legra kostnaðar­hækk­ana séu van­met­in, þar sem kjöl­festa verðbólgu­vænt­inga er veik.

Kjara­samn­ing­ar losna í byrj­un næsta árs og það er afar mik­il­vægt að öll hag­stjórn­in rói á sömu mið. Laun æðstu emb­ætt­is­manna hækkuðu í sum­ar um 2,5% og fyr­ir­hugaðar gjald­skrár­hækk­an­ir rík­is­valds­ins eru 3,5%. Ákveðið var að fara þessa leið til að vinna að því að minnka verðbólgu­vænt­ing­ar. Því er brýnt að fyr­ir­hugaðar gjald­skrár­hækk­an­ir sveit­ar­fé­lag­anna séu afar hóf­leg­ar til að hægt sé að vinna að lang­tíma­kjara­samn­ing­um. Ef sveit­ar­fé­lög­in fara í mikl­ar hækk­an­ir, þá fest­ast kostnaðar­hækk­an­ir í sessi og afar erfitt verður að ná niður verðbólg­unni.

Sam­stillt hag­stjórn er lyk­il­atriði fyr­ir þjóðarbúið. Sterk­ar vís­bend­ing­ar eru um að inn­lend um­svif hag­kerf­is­ins séu að kólna hratt. Einka­neysla hef­ur minnkað ásamt fjár­fest­ing­um. Jafn­vægi er einnig að nást í ut­an­rík­is­viðskipt­um á ný. Ég er sann­færð um tak­ist að sporna gegn frek­ari hækk­un­um muni nást ár­ang­ur í glím­unni við verðbólgu.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.