Íslensk þjóðmenning er einstök og hefur mótast af sögu landsins, náttúru og samfélagi í meira en eitt þúsund ár. Hún er byggð á arfleifð frá landnámsmönnum, menningararfleifð miðalda, og hinum sterku tengslum þjóðarinnar við náttúruna og sjálfstæði hennar. Á tímum hnattvæðingar, þar sem áhrif erlendra menningarstrauma hafa aldrei verið sterkari, er mikilvægt að standa vörð um þessa þjóðmenningu og viðhalda því sem gerir Ísland einstakt.
Tungumálið sem undirstaða þjóðarvitundar
Íslenska tungumálið er ein af hornsteinum íslenskrar þjóðmenningar. Það hefur varðveist að miklu leyti óbreytt frá því á tímum Snorra Sturlusonar og er lykillinn að því að skilja menningu, sögu og bókmenntir þjóðarinnar. Tungumálið tengir okkur við forn handrit, sögur og ljóð sem geyma dýrmæta þekkingu og gildi. Í hnattrænu samfélagi, þar sem enskan hefur orðið ráðandi, er hætta á að íslenskan týnist eða veikist. Það er því nauðsynlegt að stuðla að notkun hennar í daglegu lífi, menntakerfi og á vinnumarkaði.
Auk þess er íslenskan það verkfæri sem íslenskir rithöfundar, tónlistarmenn og listamenn nota til að skapa menningarverk sem endurspegla veruleika Íslendinga. Ef íslenskan dvínar, gæti það haft áhrif á framtíð sköpunar og fræðilegra rannsókna á Íslandi. Með því að standa vörð um tungumálið, tryggjum við framtíð íslenskrar menningar.
Menningararfurinn – arfleifð sem við berum ábyrgð á
Íslendingar hafa lengi verið stoltir af hinum ríka menningararfi sem mótað hefur þjóðina. Handritin, þjóðsögurnar, sagnirnar og bókmenntir frá miðöldum gegna enn mikilvægu hlutverki í sjálfsmynd landsins. En menningararfurinn er ekki aðeins fornminjar eða sögur frá liðnum tíma – hann er lifandi þáttur í daglegu lífi, hvort sem það er í matargerð, listum, tónlist eða hátíðum. Það er því okkar ábyrgð að viðhalda honum og stuðla að því að komandi kynslóðir njóti hans og læri að meta hann.
Menningararfurinn tengir okkur ekki aðeins við fortíðina, heldur einnig hvert annað. Þjóðhátíðir, hefðir og siðir skapa samheldni í samfélaginu og styrkja tengslin milli fólks. Hátíðir á borð við Þorrablót og Jónsmessu eru ekki aðeins gleðskapur, heldur áminning um þau gildi og hefðir sem sameina þjóðina. Með því að standa vörð um þessar hefðir viðheldur samfélagið einingu og sjálfsmynd sinni.
Ógnir hnattvæðingar og áhrif alþjóðlegra menningarstrauma
Hnattvæðingin hefur leitt til fjölbreyttra menningarlegra áhrifa á Íslandi, sem hefur bæði kosti og galla. Áhrif frá bandarískri, breskri og annarri vestrænni menningu eru orðin ríkjandi í kvikmyndum, tónlist, fatnaði og tækni. Þó að alþjóðleg áhrif auðgi menningu og opni á nýja strauma, eru hættur fólgnar í of miklum áhrifum sem geta veiklað staðbundna menningu og gera þjóðir einsleitari.
Menningin er í sífelldri þróun, en það er mikilvægt að á sama tíma og við tökum þátt í alþjóðasamfélaginu, gleymum við ekki rótum okkar. Við verðum að passa að íslenskar hefðir og menning haldi sér sterkar í bland við nýja strauma. Það krefst meðvitaðrar stefnu af hálfu stjórnvalda og samfélagsins að verja og styrkja íslenskan menningararf og halda í það sem gerir hann sérstakan.
Hlutverk menntunar og fjölmiðla
Menntakerfið gegnir lykilhlutverki í að viðhalda og miðla íslenskri þjóðmenningu. Með því að kenna börnum og unglingum um sögu landsins, þjóðsögur, bókmenntir og listir getum við tryggt að komandi kynslóðir beri virðingu fyrir og haldi áfram að byggja á menningararfleifðinni. Skólarnir þurfa að leggja áherslu á mikilvægi íslenskunnar, kenna nemendum um handritin og sögulegan bakgrunn þeirra, en líka hvetja til skapandi hugsunar sem byggir á rótgróinni menningu.
Fjölmiðlar bera einnig mikla ábyrgð á því að halda íslenskri þjóðmenningu á lofti. Það er mikilvægt að íslenskt efni sé aðgengilegt á sjónvarpsstöðvum, útvarpi og í öðrum fjölmiðlum, ekki síst í samkeppni við erlenda fjölmiðla sem eru sífellt meira áberandi. Fjölmiðlar eiga að miðla íslenskri menningu og koma henni á framfæri á nýjan og áhugaverðan hátt, svo hún haldi áfram að lifa og dafna.
Framtíð íslenskrar þjóðmenningar
Það er ljóst að íslensk þjóðmenning stendur frammi fyrir áskorunum í nútímasamfélagi. En meðvitaðar ákvarðanir um að verja tungumálið, viðhalda hefðum og styrkja menningararfinn eru nauðsynlegar til að tryggja að hún glatist ekki. Við verðum að meta það sem gerir okkur að þeirri þjóð sem við erum – hvort sem það er tungumálið, bókmenntirnar, þjóðsögurnar eða hefðirnar sem hafa borist milli kynslóða.
Við þurfum að standa vörð um íslenska þjóðmenningu og tryggja að hún haldi áfram að vera lifandi, sjálfbær og hluti af daglegu lífi Íslendinga, þrátt fyrir hnattræn áhrif. Þetta er ekki bara skylda okkar við fortíðina, heldur einnig við framtíðina – til að tryggja að íslensk menning blómstri og dafni í komandi kynslóðum.
Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.
Greinin birtist fyrst á visir.is 15. september 2024.
