Category: Greinar

Sigurður Bessason, formaður Eflingar, sendi mér opið bréf í Morgunblaðinu í gær um þá kjarasamninga sem framundan eru. Sigurður er rökfastur maður og öflugur talsmaður verkafólks. Ég átti fund með Sigurði og félögum hans í forystusveit Alþýðusambandsins síðastliðinn þriðjudag og var um flest sammála honum, ekki síst um nauðsyn þess að bæta stöðu fólks með lágar tekjur og millitekjur.

Eins og Sigurður bendir réttilega á hef ég talað fyrir því að við gerð kjarasamninga sé í auknum mæli litið til krónutöluhækkana, enda sé það sanngjörn leið og líkleg til að leiða til sátta. Oft hafa krónutöluhækkanir á lægstu laun ratað upp allan launastigann í formi prósenta, en slíkt er ekki náttúrulögmál. Það er t.d. athyglivert að í nýrri skýrslu heildarsamtaka á vinnumarkaði, »Í aðdraganda kjarasamninga«, sést að launadreifing var jafnari á árinu 2014 en á árinu 2006 – að laun þeirra launalægstu eru nú stærri hluti af launum þeirra launahæstu en áður. Það er mikilvægt að áfram sé haldið á sömu braut og í þeirri vinnu eru krónutöluhækkanir e.t.v. besta verkfærið. Að sama skapi er mikilvægt að draga úr neikvæðum jaðaráhrifum skatt- og velferðarkerfisins, sem leiða oft til þess að kauphækkanir skila sér ekki til fulls í hærri ráðstöfunartekjum. Slíkt er ótækt og brýnt að ríkisvaldið, launþegahreyfingar og vinnuveitendur taki höndum saman til að vinna á vandanum.

Því hefur verið haldið fram að kjarasamningar ríkisins hafi raskað jafnvægi á vinnumarkaði og hækkanir á launum ríkisstarfsmanna hafi verið úr takti við aðra launaþróun. Sú er ekki raunin, enda hefur ríkið samið við tæp 90% starfsmanna sinna með líkum hætti og almenni vinnumarkaðurinn hafði áður gert. Samningar við lækna og framhaldsskólakennara, sem samtals eru um 10% starfsmanna ríkisins og 1,5% af vinnumarkaði í heild, skera sig þó úr. Í þeim samningum voru gerðar verulegar breytingar á vinnufyrirkomulagi og launauppbyggingu stéttanna. Samningarnir eru einnig til mun lengri tíma, eða tæpra þriggja ára. Þeir geta því ekki gefið fordæmi fyrir þá samninga sem framundan eru á vinnumarkaði. Ég deili hins vegar áhyggjum með Sigurði af því að fámennir hópar geti í krafti aðstöðu sinnar knúið viðsemjendur sína til verulegra frávika frá markaðri launastefnu. Þetta er vandi í hinu íslenska vinnumarkaðslíkani sem stjórnvöld og aðilar vinnumarkaðarins verða sameiginlega að taka á.

Kaupmáttur launa hefur aukist um 5,3% síðastliðna tólf mánuði, sem verður að teljast verulega góður árangur. Margir eiga þátt í þeim árangri, sem m.a. skýrist af ábyrgum kjarasamningum á síðasta ári. Þar var samið um 6,6% hækkun sem skilaði sér að nær öllu leyti í auknum kaupmætti vegna þess mikla verðstöðugleika sem ríkti á tímabilinu. Raunar er árangurinn sögulegur, því kaupmáttur launa mældist í nóvember síðastliðnum hærri en nokkru sinni áður eins og upplýsingar frá Hagstofu Íslands sýna glögglega. Lægri skattaálögur á heimili og leiðrétting fasteignaskulda hafa svo enn frekar aukið kaupmátt heimilanna. Staðan er því betri en oftast áður og sem betur fer er eitthvað til skiptanna. Nú ríður hins vegar á að óttinn við að missa af hlutdeild í afrakstrinum verði ekki til þess að minna verði til skiptanna fyrir alla.

Sigurður Bessason hefur starfað í verkalýðshreyfingunni frá því fyrir gerð þjóðarsáttarsamninganna fyrir réttum 25 árum síðan. Hann veit hversu mikilvægur stöðugleikinn er fyrir íslenska launþega og hefur unnið ötullega að því að viðhalda honum.

Það er mikilvægt að kunna að takast á við velgengni jafnt sem mótlæti. Við skulum halda áfram á leið aukins kaupmáttar með sameiginlegu átaki því það kemur heimilum og fyrirtækjum best. Félagsleg velferð og öflugt atvinnulíf haldast í hendur. Kveðum verðbólgudrauginn niður og stöndum saman að því að auka kaupmátt enn meira.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 19. febrúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Ágæti lesandi. Nú styttist að frestur til að samþykkja skuldaleiðréttingu ríkisstjórnarinnar renni út. Nú þegar þetta er ritað hafa um 75% þeirra sem rétt eiga á leiðréttingu staðfest hana. Sá sem hér ritar hefur hitt og/eða heyrt frá allmörgum sem þegar hafa samþykkt leiðréttingu sína. Flestir þeirra virðast sáttir við sinn hlut og telja leiðréttinguna góða viðspyrnu átt að betri fjárhagsaðstæðum heimila sinna. Skuldaleiðréttingin kemur ekki aðeins fram beinni lækkun höfuðstóls lána heldur koma áhrifin af henni fram í lækkaðri greiðslubyrði meðan lánstíma leiðrétts láns stendur. Þannig má taka dæmi:
Mánaðarleg greiðslubyrði af dæmigerðu 10 m.kr láni, sem fær 1,8 milljóna króna leiðréttingu, lækkar um 8.705 kr. (var 78.676 kr., lækkar í 69.972 kr.) Árleg lækkun greiðslubyrðar nemur um 105 þúsund krónum ári. 10 ára líftíma láns lækkar greiðslubyrði því um rúma milljón. Til samanburðar tekur um það bil 10 ár að safna 1,8 milljónum ef einstaklingur leggur 12 þúsund kr. inn á bók mánaðarlega.

Heildaráhrif leiðréttingarinnar í ofangreindu dæmi nema því um 2,8 milljónum króna. Ef einstaklingur hefði staðið straum af svo auknum greiðslum á eigin spýtur hefði hann þurft að auka tekjur sínar um allt að milljónir á tímabilinu. Af þessu dæmi má sjá að verulega munar um skuldaleiðréttinguna fyrir þá sem samþykkja hana. Ég vil því nota tækifærið til að hvetja alla þá sem enn hafa ekki samþykkt skuldaleiðréttingu sína að gera það áður en frestur rennur út. Víst er að hvort sem leiðréttingin er mikil eða lítil munar um hana í heimilisrekstri flestra. Einnig er ástæða til að hvetja alla sem geta nýtt sér sérstakan séreignarsparnað til skuldalækkunar að gera það. Í því tilfelli geta hjón nýtt sér sparnaðinn til skuldalækkunar allt að tveimur milljónum króna á þrem árum. Hefðu sömu hjón einnig notið leiðréttingar líkt og dæminu hér að ofan myndu heildaráhrif til skuldalækkunar nema allt að 4,8 milljónum þegar allt er talið. Það munar um minna fyrir heimili með meðaltekjur eða lægri.

Skuldaleiðrétting ríkisstjórnar Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar er afrek sem mun hafa víðtæk áhrif mjög marga í verulegan tíma. Þegar má greina áhrif leiðréttingarinnar í aukinni bjartsýni sem nú verður vart við þjóðfélaginu. Svo virðist sem almenningur nýti aukin fjárráð vegna skuldaleiðréttingarinnar til þess að endurnýja ýmislegt sem orðið hefur að sitja á hakanum undanfarandi eða einfaldlega að veita sér aftur sjálfsögð gæði sem fólk hefur þurft að neita sér um undanfarin ár. Aukin fjárráð heimilanna munu fljótt skila sér auknum umsvifum í þjóðfélaginu öllu.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í DV 17. febrúar 2015

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Víða á landsbyggðinni var mikið fjallað um jöfnun raforkukostnaðar fyrir síðustu kosningar. Flestir stjórnmálaflokkar og þar með talinn Framsóknarflokkurinn lagði áherslu á að jafna þennan kostnað. Til þess að það náist til frambúðar þá þarf að endurskoða núverandi löggjöf hvað þetta snertir. Þessi stefna er mörkuð í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar en þar segir orðrétt: „Unnið verður að jöfnun raforku- og húshitunarkostnaðar.“ Til að þrýsta á framgang málsins þá hefur undirritaður ítrekað tekið málið upp, nú síðast í umræðum á Alþingi 2. febrúar sl.

Staða málsins er sú að Iðnaðar- og viðskiptaráðherra hefur lagt fram frumvarp um jöfnun á dreifingarkostnaði raforku en það mál er nú í vinnslu á Alþingi og klárast nú á vorþingi. Frumvarpið gerir ráð fyrir að lagt verði sérstakt jöfnunargjald á þá raforku sem fer um dreifikerfi dreifiveitna með það að markmiði að standa undir fullri jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku til almennra notenda, þ.e. heimila og fyrirtækja sem fá raforku sína beint frá dreifiveitunum. Þetta þýðir að kostnaður við dreifingu raforku verður sá sami óháð því hvort viðkomandi er búsettur í þéttbýli eða dreifbýli.

Það er einnig réttlættismál að jafna raforkukostnað þeirra sem búa á köldum svæðum og þar hafa verið til skoðunar ýmsar leiðir. Ríkisstjórnin mun á næstu vikum leggja fram þingmál á Alþingi sem miðar að því að jafna að fullu húshitunarkostnað á köldum svæðum. Það er síðan mikilvægt að Alþingi nái að klára það mál nú á vorþingi þannig að þetta komist til framkvæmda sem fyrst.

Ríkisstjórnin mun jafna húshitunarkostnað á köldum svæðum og dreifikostnað raforku í dreifbýli. Það er mikilvægt að aðgerðirnar séu til frambúðar og að þær komist til framkvæmda fyrr en síðar. Með tilliti til byggðasjónarmiða og jafnræðis til búsetuvals, er ekki verjandi að verð á jafn mikilvægum nauðsynjum og rafmagni og húshitunarkostnaði skuli vera jafn breytilegur milli landsvæða og raun ber vitni.

Ásmundur Einar Daðason

Greinin birtist á www.bb.is 3. febrúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Það er með ólíkindum hvernig stuðningsmenn velferðarstjórnarinnar – hvort sem var í Icesave, ESB málinu eða öðrum þeim málum sem reynt var að koma í gegnum þingið bregðast við nú þegar Víglundur Þorsteinsson leggur fram ný gögn í bankavæðingunni hinni seinni.

Þeir fara hamförum og réttlæta gjörðir Steingríms J. og snúa öllu á hvolf.

Hér koma nokkrar staðreyndir sem þarf að skoða í kjölfarið. 

1. Einkavæðing Steingríms J. Sigfússonar var framkvæmd án nokkurrar umræðu á Alþingi og án þess að breytingar hefðu verið gerðar á starfsumhverfi bankanna og annara fjármálafyrirtækja eða lögum um fjármálafyrirtækja í kjölfar hrunsins.
2. Glitnir var einkarekinn fram að hruni og var hann tekinn yfir að ríkinu fyrstur banka á grundvelli neyðarlaganna og varð þar að ríkisbanka.
3. Fyrri ríkisstjórn tók skyndilega og umsvifalaust ákvörðun um að afhenda lánadrottnum/erlendum kröfuhöfum Kaupþing og Glitni nýju bankana sem heita í dag Íslandsbanki og Arionbanki. Meirihluti Landsbankans er enn í eigu ríkissins.
4. Var þessi ákvörðun tekin án nokkurs faglegs mats, verðmats eða útboðs.
5. Nauðsynlegt er að rannsaka og gera opinbert, á sundurliðaðan hátt, hvert matsverð hinna gömlu eigna var við flutning þeirra frá hinum föllnu bönkum og yfir til nýju bankana og skýrt dregið fram hverjir voru ábyrgðaraðilar þess verðmats og hvaða forsendur lágu því til grundvallar.
6. Einnig er nauðsynlegt að rannsaka viðamestu sölu einstakra félaga og eignarhluta í fyrirtækjum af hendi skilanefnda og slitastjórna gömlu bankana og þannig upplýst hvaða verðmætamat lá til kaupendum og hvaða seljendaáhættur fylgdu sölunni.
7. Einnig þarf að upplýsa á hvaða forsendum sú ákvörðun var tekin að taka vald af FME varðandi stofnúrskurði byggða á neyðarlögunum og yfir í þá ákvörðun að færa valdið til fjármálaráðherra sem færði kröfuhöfum bankana þá á einni nóttu.

Vigdís Hauksdóttir

Greinin birtist á www.vigdish.is 27. janúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Norræna ráðherranefndin hélt á árinu 2014 upp á 40 ára samstarfsafmæli Norðurlanda á sviði jafnréttismála. Samstarfið hefur verið farsælt og átt stóran þátt í að skipa Norðurlandaþjóðunum í fremstu röð í alþjóðlegum samanburði. Árangurinn talar sínu máli. Hvergi mælist kynjajafnrétti meira en á Norðurlöndum. Nú hefur verið ákveðið að stíga enn eitt framfaraskref.

Í norrænu jafnréttissamstarfi hefur meginstefið verið að jafna stöðu og réttindi kvenna og karla á vinnumarkaði. Sjónum hefur verið beint að jafnrétti til launa og því hvernig brjóta megi upp hefðbundna kynjaskiptingu á vinnumarkaði. Mikilvæg forsenda árangurs á þessu sviði er að fólk geti samræmt vinnu- og fjölskyldulíf. Í dag þykir það sjálfsagt að feður og mæður axli sameiginlega ábyrgð á umönnun barna sinna og mikil atvinnuþátttaka kvenna er mikilvæg undirstaða norrænna velferðarsamfélaga.

Á meðan kynjajafnrétti hefur aukist á vettvangi stjórnmálanna og á þjóðþingum Norðurlanda bíða enn brýn verkefni úrlausnar á sviði vinnumarkaðsmála. Þannig eru markmiðin og verkefnin að mörgu leyti hin sömu þótt Norðurlöndin velji ólíkar leiðir að settum markmiðum. Einmitt þess vegna geta norræn stjórnvöld lært mikið hver af öðru.

Á næstu árum verða teknar upp nýjungar í norrænu jafnréttissamstarfi. Í nýsamþykktri samstarfsáætlun fyrir tímabilið 2015–2018 er meðal annars lögð áhersla á jafnrétti á opinberum vettvangi. Lýðræði snýst nefnilega ekki eingöngu um kosningarétt heldur einnig um að allir eigi möguleika á að geta tekið þátt í opinberri umræðu. Orð hafa áhrif. Ef við leyfum niðurlægjandi og meiðandi tón í umræðunni fer hann að þykja sjálfsagður.

Við viljum sporna við meiðandi umræðu rétt eins og við höfum löngum barist gegn kyndbundu ofbeldi og ofbeldi í nánum samböndum. Niðurstöður rannsókna hafa margsinnis sýnt fram á að aukið kynjajafnrétti hefur stuðlað að sjálfbærum hagvexti og því er í áætluninni lögð áhersla á jafnrétti sem aflgjafa velferðar og nýsköpunar á Norðurlöndunum.

Þátttaka karla
Hingað til hefur í stefnumótun á sviði jafnréttismála verið lögð megináhersla á samfélagslega stöðu kvenna á vinnumarkaði og í stjórnmálum. Ef takast á að brjóta niður múra í hefðbundnu náms- og starfsvali kynjanna þarf einnig að huga að stöðu og sjónarmiði karla.

Leita þarf fleiri leiða til að brjóta upp staðalímyndir sem hafa áhrif á daglegt líf kvenna og karla og ákvarðanir stráka og stelpna um náms- og starfsvettvang. Því stefnum við á næstu árum að því að auka þátttöku karla og drengja í öllu jafnréttisstarfi og umræðum um jafnréttismál.

Ný samstarfsáætlun markar ekki stefnubreytingu í samstarfi Norðurlanda á sviði jafnréttismála heldur er henni ætlað að vera markmiðslýsing samstarfsins á komandi árum.

Þingmenn í Norðurlandaráði og ýmsir aðilar sem starfa að jafnréttismálum á Norðurlöndunum komu að gerð áætlunarinnar og fyrir vikið nýtur hún víðtæks stuðnings.

Sá meðbyr gerir okkur kleift að miðla af reynslu okkar á vettvangi Sameinuðu þjóðanna og víðar um heim.
Verkefni á sviði jafnréttismála sem tekin eru fyrir á norrænum vettvangi vilja oft spyrjast út og hafa áhrif á stefnumótun víðar en á Norðurlöndunum.

En við þurfum jafnframt að miðla góðri reynslu og fyrirmyndum af verkefnum innan Norðurlandanna, á vettvangi stjórnmálanna, á vinnustöðum og inni á heimilunum.

Með jafnréttissjónarmið að leiðarljósi í hugsun og verki getum við, stjórnmálamenn og almenningur, fært okkur enn nær markmiðinu um norræn samfélög réttlætis og lýðræðis.

Eygló Harðardóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 27. janúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Í nýársávarpi forsætisráðherra var sagt frá því að á næsta ári ætti að hefja framkvæmdir við ljósleiðaravæðingu alls landsins en það var eitt af þeim stefnumálum sem Framsóknarflokkurinn lagði áherslu á í síðustu kosningum. Ljósleiðaravæðing alls landsins verður eitt stærsta framfaramál sem ráðist hefur verið í þegar kemur að styrkingu á innviðum og byggðum landsins.

Í aðdraganda síðustu Alþingiskosninga var talsverð umræða um fjarskiptamál á landsbyggðinni. Framsóknarflokkurinn lagði þar höfuðáherslu á mikilvægi ljósleiðaravæðingar í dreifbýli. Í grein sem formaður, varaformaður og þingflokksformaður Framsóknarflokksins skrifuðu í aðdraganda síðustu kosninga sagði:

„Ríkisstjórnin ætti að hafa frumkvæði að því að kalla saman fjarskiptafyrirtækin og leggja áherslu á að nýta Fjarskiptasjóð í slíkt verkefni. Allir fjarskiptaaðilar geta veitt þjónustu á kerfinu. Mikilvægt er að allir landsmenn geti fengið jafna og góða þjónustu á sama verði. Fyrir þessu höfum við framsóknarmenn talað. Með samstarfi allra aðila ásamt sveitarfélögunum væri hægt að ljósleiðaravæða landið á nokkrum árum. Ný heildstæð byggðastefna er nauðsynleg. Framsóknarflokkurinn leggur mikla áherslu á að um hana ríki víðtæk sátt. Við erum fámenn þjóð í stóru landi. Eitt fyrsta skrefið ætti að vera ljósleiðaravæðing alls landsins.“

Frá myndun ríkisstjórnar Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar þá hefur verið unnið eftir þessari sýn.

300 milljónir til undirbúnings
Í byggðaáætlun 2014-2017 er sérstaklega fjallað um fjarskiptamál og þar er m.a. lögð áhersla á að vinnuhópur á vegum ríkisstjórnarinnar geri tillögur að fyrirkomulagi faglegs stuðnings við opinbera aðila sem koma að uppbyggingu ljósleiðarakerfa og annarra fjarskiptainnviða. Þessi vinna hefur verið í gangi undir forystu tveggja stjórnarþingmanna og nú á vorþingi er gert ráð fyrir nýrri fjarskiptaáætlun sem mun gera ráð fyrir ljósleiðaravæðingu alls landsins.

Alþingi samþykkti fyrir jól tillögu meirihluta fjárlaganefndar um að veitt verði 300 milljónum til þess að styðja við fyrirhugaða fjarskiptaáætlun og hefja fyrsta áfanga framkvæmda við fyrirhugaða ljósleiðaravæðingu. Þessum fjármunum á að verja í fyrsta áfanga fjarskiptaáætlunar. Áætlunar sem á að setja fram töluleg markmið um ljósleiðaraæðingu og uppbyggingu annarra fjarskipta á næstu árum. Með fjárveitingunni verður hægt að skipuleggja og kortleggja innviðagrunni ljósleiðara, hefja tengingar á ótengdum svæðum auk þess að hringtengja landsvæði o.fl.

Þetta fyrsta skref sýnir að ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar ætlar sér að stíga stórt skref í áttina að því að jafna búsetuskilyrði fólks í dreifbýli og þéttbýli. Það er mikilvægt að allir sitji við sama borð þegar kemur að fjarskiptum og ljósleiðaravæðing gegnir þar lykilhlutverki. Það var ánægjulegt, sem fjárlaganefndarmaður, að taka þátt í því að leggja til að við Alþingi að veita fjármunum til þessa verkefnis. Samþykkt Alþingis á þessari fjárveitingu er skýr staðfesting á því að Framsóknarflokkurinn mun líkt og bent var á fyrir síðustu kosningar beita sér fyrir stórefldum fjarskiptum á þessu kjörtímabili.

Ásmundur Einar Daðason

Hérlendis er að finna hóp sem samanstendur af vel menntuðum einstaklingum, þessir aðilar hafa hlotið gráðu í ýmsum fræðum sem bæði er vöntun á hérlendis sem og gætu nýst okkur vel.

Ástæða þess að þessir aðilar geta ekki starfað á sínu sérsviði er sú að þeir hlutu menntun sína í öðru landi og menntun þeirra er af þeim ástæðum ekki metin til jafns við þá sem mennta sig hér heima.

Við höfum lækna, raftækni- og efnafræðinga sem starfa á matsölustöðum og við ræstingar. Þarna er ekki verið að hjálpa fólki að aðlagast og taka þátt í íslensku samfélagi.

Sumir hafa reynt að fá nám sitt og gráður samþykktar hérlendis en alltof margir fá þau svör að til þess þurfi viðkomandi að taka 3-4 ár í háskóla til að fá »íslenskan stimpil«. Það er ótrúlegt að fólk eigi að þurfa að endurtaka nám sem það hefur nú þegar lokið til að vera almennilega viðurkennt hérlendis.

Af samtölum mínum við einstaklinga í þessari stöðu eru margir sem segjast vera tilbúnir til þess að reyna við skólann aftur, en aðstæður þeirra eru svo margskonar að fæstir hafa möguleika á því þrátt fyrir vilja. Fólk er komið með fjölskyldur, hefur haft lág laun í einhvern tíma og sér ekki svigrúm til þess að leggja í kostnaðinn sem því fylgir að framfleyta fjölskyldu og vera í fullu námi.

Úrbætur
Sem betur fer eru einstaka fög að leita leiða til að bæta úr þessu en það á ekki að þurfa að knýja fólk fram aftur og aftur á milli skóla, starfsstétta og stofnana. Ef hérlendis væri byggt upp kerfi sem hjálpaði einstaklingum sem eru fullfærir í sínu fagi að aðlagast íslenskum aðstæðum sem að þeirra sérsviði snúa og verkferlum hérlendis þá eiga einstaklingar sem flytja til Íslands ekki að þurfa að byrja algjörlega upp á nýtt til að fá það staðfest að þeir hafi gengið í skóla.

Spurningin er líka hvort munur sé á þeim Íslendingum sem læra erlendis og koma svo til landsins aftur til að hefja störf og þeim einstaklingum sem ólust upp í öðru landi, lærðu þar og koma svo til Íslands til að hefja störf.

Það er brýnt að menntamálaráðherra leiti leiða til að hjálpa fólki sem flytur til Íslands að láta meta menntun þess. Við búum í fjölmenningarsamfélagi og viljum að landið okkar taki vel á móti fólki sem vill flytja hingað, til þess þurfum við einmitt að búa til verkfæri til að láta það ganga. Virkjum þau sem hafa þekkinguna og getuna til starfa. Svo er aldrei að vita hvað við getum lært af þeim.

Jóhanna María Sigmundsdóttir

Greinin birtist í Morgunblaðinu 23. janúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Ekki er vafi á því að fjármálastofnanir voru þeir aðilar innanlands sem báru mesta ábyrgð varðandi hrun fjármálakerfisins haustið 2008. Ljóst er nú að ekki var nógu varlega farið í góðærinu, hvorki hér á landi né í hinum alþjóðlega fjármálaheimi. Enn á eftir að ganga frá þrotabúum Kaupþings, Glitnis og Landsbankans. Heildareignir þrotabúanna eru rúmlega 2.500 milljarðar. Reiðufé búanna er tæpir 1.400 milljarðar.

Íslenskir bankar voru ekki einu bankarnir á síðasta áratug sem reknir voru á vafasaman hátt. Margvísleg mál er varða fjármálastofnanir hafa komið upp bæði austan hafs og vestan. Samkvæmt frétt breska blaðsins Guardian frá nóvember sl. voru sektir á breska og bandaríska banka á árunum 2009-2013 um 34.000 milljarðar í íslenskum krónum. Í fréttum síðan í nóvember er sagt frá sektum upp á 2 milljarða punda en það eru um 400 milljarðar króna.

Af þessu má sjá að ríkisstjórnir geta látið banka sæta samfélagslegri ábyrgð sé pólitískur vilji fyrir hendi og sterk forysta.

Skipt um stefnu gagnvart bankavaldinu
Á meðan ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttir var við völd var lítið sem ekkert gert til að knýja þrotabú gömlu bankanna að leggja sitt af mörkum til að bæta fyrir tjónið sem bankarnir bera sannanlega ábyrgð á. Ríkisstjórn Samfylkingar og VG fannst aðrir hlutir brýnni en að rétta hlut almennings gagnvart fjármálakerfinu. Ríkisstjórn sem átti að heita vinstristjórn en hún sýndi fjármálastofnunum auðmýkt og undirgefni.

Ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar breytti um stefnu gagnvart bönkum. Ríkisstjórnin ákvað að bankar skyldu látnir sæta aukinni ábyrgð og leggja fram sanngjarnan skerf til reksturs samfélagsins. Samkvæmt álagningarskrá ríkisskattstjóra síðastliðið haust munu bankarnir greiða mest í skatta og sitja þrír bankar í efstu sætunum; Kaupþing, er greiðir 14,6 milljarða, Landsbankinn greiðir tæpa 13 milljarða og Glitnir greiðir tæpa 12 milljarða.

Vinstristjórn Jóhönnu Sigurðardóttur veitti fjármálastofnunum nánast frítt spil en núna er annað upp á teningunum. Meirihluti framsóknarmanna og sjálfstæðismanna á alþingi gerði fjárlagafrumvarpið þannig úr garði fyrir árið 2015 að áætlað er að tekjur ríkissjóðs af bankaskatti verði nálægt 39 milljörðum króna fyrir árin 2014 og 2015.

Það gengur ekki þrautalaust að knýja á um samfélagslega ábyrgð bankanna. Þrotabú gömlu bankanna hafa haft sig í frammi í umræðunni og þrotabú Glitnis hefur kært bankaskattinn til ríkisskattsstjóra. Þá eru ónefnt að margir telja að þrotabúin kaupi margvíslega aðkeypta þjónustu frá aðilum sem reyna sitt til að hafa áhrif á niðurstöðu mála í þágu bankanna.

Núverandi ríkisstjórn hefur staðið föst á þeirri stefnu sinni að bankarnir eiga ekki að vera stikkfrí frá því að skila til samfélagsins eðlilegu framlagi.

Sterk staða Íslands
Eitt stærsta verkefni stjórnvalda í dag er afnám gjaldeyrishafta. Markmið ríkisstjórnarinnar er að afnám haftanna valdi ekki kollsteypu í fjármálum þjóðarinnar. Veruleg undirbúningsvinna er að baki áætlunum um afnám hafta. Vinna þar undir handarjaðri ríkisstjórnar og Seðlabankans bæði erlendir og íslenskir sérfræðingar.

Þrotabú bankanna og uppgjör þeirra eru veigamiklir þættir í afnámi gjaldeyrishaftanna. Til skamms tíma var talað um að ef þrotabúin legðu ekki fram raunhæfar tillögur um uppgjör á búunum, þar sem tekið væri tillit til fjármálalegs stöðugleika, þá yrðu búin knúin til gjaldþrotaskipta.

Eftir því sem vinnu ríkisstjórnar vindur fram er orðið skýrara að fleiri verkfæri koma til greina en gjaldþrotaskipti til að halda ábyrgð að þrotabúunum. Útgönguskattur á fjármagnsflutninga er eitt ráð sem þekkt er alþjóðalega. Fordæmi eru um útgönguskatta á fjármagn upp á 20 til 50 prósent. Hugmyndir þessa efnis voru í umræðunni á síðasta kjörtímabili m.a. hjá Lilju Mósesdóttur o.fl. en fyrri ríkisstjórn fékkst aldrei til að fara þessa leið.

Lykilþáttur í sterkri stöðu Íslands er að lagaramminn okkar er traustur og við búum við krónu sem gjaldmiðil. Þrotabúin verða aðeins gerð upp í íslenskum krónum. Erlendir kröfuhafar þrotabúanna eru hægt en örugglega að átta sig á því að ríkisstjórninni er full alvara að standa vörð um hagsmuni almennings á Íslandi. Það sést til dæmis á því að ýmsir þeir sem áttu stórar kröfur í þrotabúin seldu kröfur sínar seinni hluta ársins.

Bankarnir verða að læra að haga sér
Þrotabú föllnu bankanna og afnám haftanna eru tímafrek umræðuefni. Kastljósinu er síður beint að fjármálastofnunum sem endurreistar voru eftir hrun á grunni gömlu bankanna: Arion, Íslandsbanki og Landsbankinn nýi. Fyrstu dagar og vikur nýs árs leiða á hinn bóginn í ljós að ekki er vanþörf á að skerpa skilning starfandi banka á samfélagslegri ábyrgð sinni.

Þrátt fyrir að Seðlabanki Íslands hafi lækkað vexti undanfarið er misbrestur á að bankar hafi lækkað vexti til viðskiptavina sinna. Sumir bankar ganga lengra en að láta undir höfuð leggjast að skila stýrivaxtalækkun til skuldara. Þannig hækkaði Arion banki um áramótin vexti á verðtryggðum íbúðalánum. Ekki voru innlánsvextir hækkaðir með tilsvarandi hætti. Þar með jókst vaxtamunur bankans á kostað viðskiptavina sinna, sparifjáreigenda og skuldara.

Á síðasta ári óx vaxtamunur Arion banka um 0,20%. Hjá Landsbankanum og Íslandsbanka jókst vaxtamunurinn á sama tíma um 0,15%.

Tekjur bankanna jukust um tæplega milljarð vegna breytinga á vaxtamun í kjölfar lækkunar stýrivaxta, sem nú standa í 5,25%. Með þessum hætti hafa bankarnir mörg hundruð milljónir króna af almenningi.Verkalýðsfélög, t.d. VR, láta málið til sín taka og hafa beint fyrirspurnum til bankanna en fátt verið um svör. Augljóst er að bankarnir eru í þeirri stöðu að taka til sín fjármuni frá heimilunum í landinu með því að föndra við vaxtatöflurnar fyrir inn- og útlán.

Almenningur er berskjaldaður gagnvart ásælni bankanna enda haga fjármálastofnanir og þrotabú föllnu bankanna sér eins og ríki í ríkinu. Það hlýtur að vera eitt af stærstu verkefnum nýs árs að ríkisstjórn og löggjafi láti til sín taka á þessu sviði til að knýja á um samfélagslega ábyrgð bankanna.

Ásmundur Einar Daðason

Greinin birtist í Morgunblaðinu 22. janúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Gleðilegt ár landsmenn allir!

Nú um áramótin urðu miklar breytingar á skattkerfinu sem leiða eiga til lækkunar á vöruverði. Þar er um að ræða hækkun á lægra þrepi VSK úr 7 í 1 1% og lækkun efra þreps úr 25,5 í 24%. Einnig voru öll vörugjöld og sérstakur sykurskattur lögð af. Að auki er svo gripið til margháttaðra aðgerða til að tryggja h’fskjör þeirra sem höllum fæti standa. Samanlagt eiga þessar aðgerðir að hafa áhrif til lækkunar vöruverðs og aukningar kaupmáttar fyrir alla landsmenn.

Árangur aðgerðanna veltur á að kaupmenn og aðrir þeir sem dreifa vöru skili ábatanum að fullu til neytenda. í þessu er falið mikið tækifæri fyrir kaupmenn til að sýna að þeir séu verðugir þess trausts sem þeim er sýnt með því að þeir annist það að koma þessum breytingum að fullu til framkvæmda. Þar verður að viðurkennast að sporin hræða. Samkvæmt mælingum Hagstofunnar og verðlagsvaktar ASÍ hefur komið fram að styrking krónunnar undanfarin misseri hefur ekki skilað sér inn í vöruverð nema að hluta. Einnig hefur verslunin dregið að skila lækkun opinberra gjalda svo sem lækkun tóbaksgjalds síðasta sumar. Að auki má nefha að síðastliðið sumar þegar stjórnvöld lækkuðu verðtolla og magntolla á innfluttu nautahakkefhi um tvo þriðju (67%) hækkaði nautahakk á íslandi um 15%. Allt eru þetta dæmi sem eiga sér skýringar m.a. í fákeppni sem einkennir íslenskan markað svo og sauðmeinlausum neytendasamtökum sem ekki hafa tekið þátt í opinberri umræðu um verðlagsmál undanfarin misseri svo heitið geti.

Tryggjum jákvæð áhrif skattabreytinganna
Til að tryggja að áhrif aðgerðanna sem gripið hefur verið til nú verði í samræmi við það sem að er stefnt þurfa allir að vera á verði, neytendur, neytendasamtök, verkalýðshreyfingin og stjórnvöld. Það er á margan hátt erfiðleikum háð. Verðmyndun er ógagnsæ, álagning í landinu er frjáls, verkalýðshreyfingin er eignaraðili að stærstu verslunarkeðjum og eiginleg samkeppni á dagvörumarkaði er varla til. Nú á fyrstu dögum eftir breytingu gjaldanna hafa birst ýmis merki þess að verslunin ætli ekki að grípa tækifærið sem henni er rétt til að bregðast við auknu trausti. Það er miður og hlýtur að kalla á aðgerðir af hálfu neytenda og einnig stjómvalda verði ekki bragarbót hér á. Því skora ég á kaupmenn að sýna nú þegar í verki að þeir ætii sér að bregðast við breyttu skattumhverfi með því að lækka vöruverð í samræmi við breytingamar.

Ég skora einnig á kaupmenn að sýna í verki vilja sinn til að styrking krónunnar skili sér í verði á innfluttum vörum í ríkari mæli en þegar hefur verið gert. Ég skora á neytendasamtökin að reka af sér slyðruorðið og setja nú þegar upp verðvakt í samstarfl við neytendur. Ég skora á alþýðusamtökin að láta ekki eignarhald sitt á verslunarfyrirtækjum trufla sig í að tryggja hlut félagsmanna sinna í bættu skattumhverfl. Síðast en ekki síst skora ég á neytendur að halda vöku sinni. Að halda áfram að deila á samfélagsmiðlum því sem þeim þykir rangt gert líkt og þeir hafa gert nú á fyrstu dögum ársins. Ég skora líka á neytendur að sýna hug sinn í verki t.d. með því að sniðganga þau verslunarfyrirtæki sem ekki bregðast við nýju skattumhverfi með því að lækka verð. Allir sem verða varir við misbresti í framkvæmd breytinganna mega gjaman senda mér tölvupóst á netfangið thorsteinns@althingi.is. Það er sameiginlegt verkefhi okkar allra að tryggja að aðgerðir sem settar eru fram af hálfu stjómvalda til þess að lækka vöruverð í landinu nái takmarki sínu.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í DV 9. janúar 2015.

 

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]