Sérhverjum fullveldisdegi þjóðarinnar ber að fagna. Í dag eru liðin 105 ár frá því að sambandslögin milli Íslands og Danmerkur tóku gildi og þannig viðurkennt að Ísland væri frjálst og fullvalda ríki. Sá áfangi markaði upphafið að framfarasögu fullvalda þjóðar sem í dag skipar sér í röð meðal fremstu ríkja veraldar á fjölmörgum sviðum. Í amstri hversdagsins vill það stundum gleymast að við getum ekki tekið grundvallarhlutum í samfélagsgerð okkar sem sjálfsögðum. Frelsi og fullveldi, lýðræði og mannréttindi eru því miður fjarlægir og jafnvel framandi hlutir fyrir mörgum jarðarbúum. Í okkar eigin heimsálfu geisar til dæmis enn ólöglegt innrásarstríð þar sem sótt er að þessum gildum.
Íslenskan, þjóðtunga Íslendinga og opinbert mál á Íslandi, er eitt af einkennum þjóðar okkar. Íslenskuna telja sennilega margir vera hið eðlilegasta og sjálfsagðasta mál sem fylgt hefur íbúum þessa lands í meira en 1.100 ár. Þannig var tungumálið til dæmis samofið baráttu þjóðarinnar fyrir fullveldi sínu þar sem hún þjónaði sem okkar helsta vopn, en hún var í senn álitin sameiningartákn og réttlæting íslensku þjóðarinnar fyrir sérstöðu sinni; sérstök þjóðtunga, sérstök menning.
Það er engum blöðum um það að fletta í mínum huga að íslenskan stendur á ákveðnum krossgötum. Hraðar og umfangsmiklar þjóðfélagsbreytingar undanfarinna ára hafa framkallað áskoranir af áður óþekktum stærðargráðum fyrir tungumálið okkar. Örar tæknibreytingar hafa gjörbylt því málumhverfi sem börn alast upp í og enskan er nú alltumlykjandi hvert sem litið er.
Við sem þjóðfélag getum ekki horft á tungumálið okkar þynnast út og drabbast niður. Í vikunni kynntu stjórnvöld 19 aðgerðir í þágu íslenskunnar. Aðgerðirnar snerta flest svið samfélagsins en í þeim er meðal annars lögð áhersla á málefni íslenskukennslu fyrir fullorðna innflytjendur, aukið samstarf við atvinnulífið og þriðja geirann. Sumar aðgerðanna fela í sér umfangsmiklar kerfisbreytingar til hins betra en íslenskan er úti um allt í samfélagi okkar og því tekur það sinn tíma að stilla saman strengi í jafn fjölbreyttu verkefni og raun ber vitni.
Við getum öll gert okkar til þess að efla og þróa tungumálið okkar til framtíðar. Og það þurfa allir að gera – það er verkefni samfélagsins að tryggja framtíð íslenskunnar og þar er ekki í boði að skila auðu. Ég finn skilning á þessu mikilvæga viðfangsefni vaxa með viku hverri og við ætlum að tryggja að fullveldissaga þjóðarinnar verði áfram skrifuð á íslensku um ókomna framtíð.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 1. desember 2023.
