Það er gaman að fá að vera gestgjafi nú þegar þingmenn og ráðherrar Norðurlanda streyma til landsins á árlegan þingfund Norðurlandaráðs sem hefst í Reykjavík í dag. Þing Norðurlandaráðs er haldið til skiptis í aðildarlöndunum fimm og er eins konar uppskeruhátíð norræns samstarfs.
Hið nána samstarf Norðurlanda innan Norðurlandaráðs er komið á sjötugsaldur og ber aldurinn vel. Það hefur hvorki staðnað né trosnað heldur verið kvikt og í sífelldri þróun. Við á Norðurlöndunum erum svolítið eins og ein fjölskylda. Sameiginleg saga og menning binda saman Norðurlöndin sem hafa á síðustu áratugum orðið samferða í að byggja upp samfélög þar sem grunngildin eru mannréttindi, réttarríki, frelsi, jafnrétti og jöfnuður. Ríkin skora hátt á alþjóðlegum lífsgæðakvörðum og þar er áhersla á einstaklingsfrelsi samfara öflugri velferð. Náið norrænt samstarf hefur staðið af sér umbreytingar í Evrópu og ekki síður hnattvæðinguna. Heimurinn er minni en hann var áður og staðir og þjóðfélög sem eitt sinn þóttu framandi eru orðin aðgengilegri og jafnvel hversdagsleg. Við á Norðurlöndunum berum okkur ekki lengur saman einungis við nágranna okkar í Evrópu heldur allan heiminn.
Samstarf fólksins
Norrænt samstarf er fyrst og fremst samstarf fólksins. Hlutverk stjórnmálamanna í því er að skapa opinn vettvang fyrir samskipti þjóðanna á sem flestum sviðum. Þrátt fyrir að heimurinn standi Íslendingum opinn sem aldrei fyrr eru það grannþjóðir okkar sem við erum í mestum tengslum við. Íslendingar sækja menntun helst til þeirra og halda ekki síður utan til starfa á Norðurlöndum. Um 24.500 Íslendingar búa nú annars staðar á Norðurlöndum og af um 2.000 lánþegum Lánasjóðs íslenskra námsmanna erlendis eru tæplega 900 þar við nám. Norræna vegabréfasamstarfið, sameiginlegur atvinnu- og menntamarkaður og markvisst starf að því að afnema hvers kyns stjórnsýsluhindranir hefur auðveldað flæði yfir landamæri Norðurlanda og einfaldað flutninga. Einhvern tíma var það að fara til Norðurlanda að halda út í hinn stóra heim. Nú eru Norðurlönd á vissan hátt meira eins og útvíkkaðir heimahagar fyrir okkur Íslendinga. Við erum hluti hinnar norrænu fjölskyldu og í því felst styrkur.
Á þingi Norðurlandaráðs næstu þrjá daga verður fjallað um mál sem unnin hafa verið á umliðnum mánuðum jafnt í nefndum þingmanna sem og hópum ráðherra. Þar á meðal verða möguleikar á auknu og nánara samstarfi Norðurlanda, norræn heilsugæsla án stjórnsýsluhindrana, geðheilsa barna og ungmenna, velferðarþjónusta í dreifbýli, sjálfbærni og norrænar vatnsauðlindir, tungumálasamstarf, öflugir og frjálsir fjölmiðlar og umbætur á Norðurlandaráði svo fátt eitt sé nefnt. Á utanríkismálasviðinu verður m.a. fjallað um ástandið í Úkraínu og samskiptin við Rússland, flóttamannastrauminn í Evrópu og viðurkenningu á Palestínu.
Samstarfi og árangri fagnað
Auk þess að fjalla um málefni líðandi stundar á Norðurlandaþingi er tækifærið notað til að fagna samstarfi og árangri landanna á sviði menningar- og umhverfismála með verðlaunum Norðurlandaráðs. Á sérstakri verðlaunahátíð verða bókmenntaverðlaun, tónlistarverðlaun, kvikmyndaverðlaun, náttúru- og umhverfisverðlaun og barna- og unglingabókmenntaverðlaun ráðsins afhent. Verðlaunin eiga sinn sterka þátt í því að breiða út norræna listsköpun, jafnt milli Norðurlandanna sem utan þeirra, en norrænar bókmenntir, kvikmyndir og tónlist njóta vinsælda víða um heim. Í tilefni af Norðurlandaráðsþingi hefur sá sem þetta ritar lagt fram tillögu um að koma á norrænum sjónvarpsverðlaunum en norræn dagskrárgerð, einkum á sviði framhaldsþátta, hefur vakið mikla athygli og notið vaxandi útbreiðslu á liðnum árum.
Norræn samvinna hefur verið okkur Íslendingum afar mikilvæg og er það enn. Inn á við er grunnur samstarfsins í grasrótinni hjá einstaklingum, félagasamtökum og fyrirtækjum sem eiga margháttuð samskipti sín á milli. Út á við er norræn samstaða brýn á tímum hnattvæðingar og hræringa í ytra umhverfi og það er styrkur af því að standa í hópi Norðurlanda í samfélagi þjóðanna. Á ári mínu sem forseti Norðurlandaráðs hef ég beitt mér fyrir því að gera starfið sýnilegra og hefja umbótastarf innan ráðsins sem mun beinast að því að samstarfið eflist enn og dafni á komandi árum. Undir þeim formerkjum er það því einstaklega ánægjulegt að bjóða norræna frændur okkar velkomna til þinghalds á Íslandi.
Höskuldur Þór Þórhallsson
Greinin birtist í Fréttablaðinu 27. október 2015.
