Sveitarstjórnarkosningar eru á næsta leiti. Í aðdraganda þeirra tel ég brýnt sem ráðherra jafnréttismála að benda á þá kynjaskekkju sem augljós er á vettvangi stjórnmálanna og hvetja til umræðu og aðgerða til að auka stjórnmálaþátttöku kvenna.
Í síðstu kosningum til sveitarstjórna og Alþingis hafa konur verið um helmingur frambjóðenda en þeim fækkar hlutfallslega eftir því sem ofar dregur á framboðslistum og eiga þess vegna minni möguleika á að ná kjöri en karlar. Í síðustu sveitarstjórnarkosningum má segja að karlar hafi verið plássfreka kynið í forystusætunum en þeir skipuðu fyrsta sæti á 139 framboðslistum (75%) á móti 46 konum (25%) í fyrsta sæti. Þá sýnir tölfræðin að konur staldra mun skemur við í stjórnum sveitarfélaga en karlar. Eftir síðstu sveitarstjórnarkosningar var hlutfall nýkjörinna sveitarstjórnarkvenna af heildarfjölda kjörinna kvenna 13% hærra en sama hlutfall meðal karla. Ástæður þessa eru ekki síst raktar til starfsumhverfisins í sveitarstjórnum og hefðbundinna viðhorfa samfélagsins til hlutverka kynjanna jafnt innan og utan stjórnmálaflokkanna. Þetta endurspeglast m.a í nefndaskipan á sveitarstjórnarstiginu þar sem karlar sinna einkum skipulagsmálum og konur velferðarmálum.
Forðumst klisjur
Það er gömul klisja og ný að benda ýmist á að konur bjóði sig ekki fram eða að kjósendur velji frekar karla en konur þegar spurningar um hlut kvenna á framboðslistum stjórnmálaflokkanna eru bornar upp. Konur eru um helmingur frambjóðenda svo ekki er áhugaleysi þeirra um að kenna. Aftur á móti vitum við að mun fleiri þættir en kjósendahópurinn hafa áhrif á röðun einstaklinga á framboðslista hvort sem stuðst er við prófkjör eða uppstillingu. Sértækar reglur og pólitískur vilji stjórnmálaflokkanna hefur hins vegar afgerandi áhrif. Það sannast á því að kynjareglur um röðun á framboðslista hafa þegar haft mikil áhrif í nokkrum stjórnmálaflokkum hér á landi. Flokkarnir bera ábyrgð á sínum framboðsmálum og það er skylda þeirra að standa vörð um þann árangur sem náðst hefur og jafna hlut kynja enn frekar við stjórn málefna nærsamfélagsins. Kynjareglur eru því árangursríkt tæki vilji þeir raunverulega ná árangri við að fjölga konum í efstu sætum listanna.
Konur fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis árið 1915 en sjö árum áður eða 1908 buðu konur í fyrsta skipti fram lista undir merkjum kvennaframboðs til bæjarstjórnar í Reykjavík. Í dag eru konur rétt um 40% kjörinna fulltrúa á sveitarstjórnarstiginu og á Alþingi þar sem þær urðu mest tæplega 43% þingmanna eftir þingkosningarnar árið 2009. Í tuttugu sveitarstjórnum er hlutfall kvenna þó enn undir þrjátíu af hundraði og í einni sveitarstjórn er engin kona meðal kjörinna fulltrúa. Af þessu má ljóst vera að baráttunni um kynjajafnrétti í stjórnmálum er hvergi nærri lokið þótt meira en hundrað ár séu liðin frá því að bráttan fyrir kosningarétti kvenna hófst. Í þjóðfélagi sem kennir sig við réttlæti, jafnrétti og lýðræði eiga konur og karlar að ráða málum í sameiningu jafnt í sveitarstjórnum og á landsvísu.
Þann 11. desember síðastliðinn boðaði ég í samstarfi við Hönnu Birnu Kristjánsdóttur innanríkisráðherra og framkvæmdnefnd 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna til fundar um hvernig best megi tryggja aukinn hlut kvenna í sveitarstjórnum eftir sveitarstjórnarkosningarnar vorið 2014. Til fundarins voru boðaðir formenn, varaformenn og framkvæmdastjórar stjórnmálaflokkanna, forsvarsmenn kvennahreyfinga þeirra og formenn þingflokka þeirra stjórnmálaflokka sem sæti eiga á Alþingi. Til að fylgja þessum góða fundi eftir ætla ég beita mér fyrir tvenns konar verkefnum. Annars vegar mun ég boða forystusveit kvennahreyfinga stjórnmálaflokkanna til fundar um aukið þverpólitískt samstarf á þessu sviði og hinsvegar mun ég boða þingkonur allra flokka sem eiga fulltrúa á Alþingi til ráðagerða um þverpólitískt samstarf okkar á milli til að auka hlut kvenna í stjórnmálastarfi almennt.
Markvissar aðgerðir stjórnmálaflokkanna sjálfra eru grundvöllur að jafnri þátttöku kynjanna í forystusætum framboðslistanna í vor.
Eygló Harðardóttir
