Month: June 2015

Íslenska þjóðin varð fyrir stóráfalli haustið 2008. Það viðskiptaumhverfi sem skapaðist með aðild Íslendinga að Evrópska efnahagssvæðinu, þar sem fjármagnsflutningar milli landa voru algjörlega frjálsir, varð meðal annars til þess að íslenska bankakerfið stækkaði mjög ört og efnahagsreikningar bankanna samsvöruðu tífaldri landsframleiðslu. Ljóst var að stjórnvöld gátu ekki bjargað bankakerfinu vegna stærðar þess og þeirrar áhættu sem í því fólst fyrir ríkissjóð Íslands. Aðvaranir, meðal annars seðlabankastjóra, voru hafðar að engu og því fór sem fór og heimilunum í landinu, fyrirtækjunum og ríkissjóði var steypt í botnlausar skuldir. Í framhaldi beitti forsætisráðherra sér fyrir setningu neyðarlaganna sem öðluðust gildi 6. október 2008. Neyðarlögin gerðu ríkinu kleift að ráðast í aðgerðir og gæta hagsmuna íslensku þjóðarinnar.

Icesave, skref tvö
Bretar skelltu hins vegar á okkur hryðjuverkalögum og ásamt Hollendingum kröfðu okkur um of fjár vegna skuldbindinga sem til var stofnað af einkabönkum. Ef orðið hefði verið við kröfu þeirra hefðu Íslendingum verið bundnar óbærilegar byrðar til framtíðar. Ógæfu Íslands varð þó ekki allt að vopni. Hópur Íslendinga í Bretlandi snerist til varnar og hélt á lofti rétti og hagsmunum Íslands. Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna reyndi ítrekað að verða við kröfum Breta og Hollendinga og samþykktu lög þar að lútandi, þrátt fyrir eindregna andstöðu framsóknarmanna undir einbeittri forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Forseti Íslands vísaði í tvígang lögum um Icesave í þjóðaratkvæðagreiðslu sem þjóðin felldi, í framhaldinu unnu Íslendingar fullan sigur fyrir erlendum dómstól.

Skuldalækkun heimilanna, þriðja skrefið
Framsóknarmenn gengu til kosninga 2013 með það fyrirheit að vinna á veðskuldum heimila sem stofnað var til vegna fasteignakaupa. Góður sigur vannst og Sigmundur Davíð myndaði ríkisstjórn. Í samstarfi við sjálfstæðismenn voru fasteignaveðskuldir heimilanna færðar niður, umfram 4,8% árlega verðbólgu. Lækkunin er varanleg og árleg greiðslubyrði léttist sem því nemur. Þetta var gert þrátt fyrir hávær mótmæli stjórnarandstöðu, en framsóknarmenn standa við orð sín.

Afnám gjaldeyrishafta, fjórða skrefið
Fjármagnshöft voru sett á í framhaldi af neyðarlögunum 2008 vegna þess fjármálaútstreymis sem var mögulega í vændum í kjölfar fjármálaáfallsins. Það var fyrirheit framsóknarmanna að leysa þann vanda á þann hátt að hagsmunir íslensku þjóðarinnar yrðu varðir við losun fjármagnshafta. Efst á blaði var að varðveita efnahagslegan stöðugleika. Sigmundur Davíð stóð í lappirnar eins og hann er vanur og í góðri samvinnu við formann samstarfsflokksins, Bjarna Benediktsson, hefur þeim tekist, ásamt hópi snjallra samstarfsmanna, að búa svo um hnútana að allar horfur eru á því að með skipulögðum aðgerðum verði hægt að minnka verulega skuldir þjóðarbúsins og lækka þar með árlega vaxtabyrði um marga tugi milljarða. Afnám fjármagnshafta er mikilvægasta hagsmunamál þjóðarinnar.

Það hagsmunamál er að leysast farsællega.

Sigrún Magnúsdóttir

Greinin birtist í Morgunblaðinu  26. júní 2015.

Þann 19. júní 2015 voru 100 ár liðin frá því að íslenskar konur fengu fyrst kosningarétt til Alþings, en það ár fengu konur og stór hópur karlmanna 40 ára og eldri kosningarétt.  Fyrst fékk kosningarétt til Alþingis tiltekinn hópur karla árið 1843 en þessi hópur var aðeins um 2% landsmanna.  Rétturinn rýmkaðist síðan smátt og smátt og árið 1984 var rétturinn færður niður í 18 ár og þá fyrst var fullu jafnrétti allra fullorðinna Íslendinga náð, hvað kosningarétt varðar.

Á þessum 100 árum sem liðin eru hefur margt áunnist varðandi jafnrétti á Íslandi og nú er staðan sú að Ísland mælist fremst á ýmsum alþjóðlegum mælikvörðum varðandi jafnrétti kynjanna.  Þrátt fyrir sókn kvenna á öllum sviðum og meiri atvinnuþátttöku kvenna en víðast annars staðar hefur kynbundnu misrétti ekki verið eytt á Íslandi.

Í mínu starfi sem þingmaður hef ég nokkrum sinnum fengið tækifæri til að taka á móti erlendum gestum sem gagngert eru komnir hingað til lands til að kynna sér hvernig unnið hefur verið að  vaxandi jafnrétti kynjanna hér á landi, hvaða skref hafa skipt sköpum og hvaða verkefni eru fyrirliggjandi. Samskiptin við gestina hafa kennt mér að meta enn betur þann árangur sem við höfum náð og hversu mikilvæg fjölbreytt vinna stjórnamálamanna, stofnanna, áhugasamtaka og einstaklinga er á þessu sviði.

Staðan hér á landi leggur okkur íbúum Íslands þær skyldur á herðar að miðla þeim aðferðum og lausnum sem við höfum notað til að ná árangri og jafnframt að læra af því sem vel er gert annars staðar í heiminum.  Það er líka skylda okkar að halda ótrauð áfram í átt að frekara jafnrétti kynjanna því enn er ofmargt óunnið bæði hér á landi og annars staðar.

Skrefin eru ótal mörg, að baki tímamótaatburði er oft margra ára vinna og barátta sem okkur hættir til að gleyma þegar réttindin sem áunnist hafa eru orðin sjálfsögð.  Nefna má að áður en konur fengu kosningarétt hafði undirskriftum verið safnað a.m.k þrisvar sinnum til að krefjast kosningaréttar og mikil og oft erfið umræða farið fram.  Fyrsta konan var svo kjörin á þing 1922.  Kvennafrídagurinn 1975 markaði tímamót og var mikil hvatning fyrir þær konur sem þá stóðu framarlega í kvennabaráttunni, en hafði líka áhrif á okkur sem vorum að vaxa úr grasi.  Kvennafrídagurinn hefur alltaf verið mér áminning um að hægt er að vera þátttakandi í baráttunni á marga vegu, því þennan dag tók móðir mín sér frí og fór í langa gönguferð meðan kynstystur hennar í höfuðborginni funduðu, hún lét fjarlægðina og einangrunina í sveitinni ekki hindra sig í að sína samstöðu.   Vigdís Finnbogadóttir fyrsti lýðræðislega kjörni kvenforsetinn er sennilega sú sem flestar íslenskar konur líta til sem fyrirmyndar í jafnréttisbaráttunni og reyndar konur víða um heim.   Af tímamóta skrefum síðustu ára má svo nefna fæðingarorlofslögin frá árinu 2000 og lögin um kynjahlutfall í stjórnum fyrirtækja sem tóku gildi 2013.

Enn eru miklar áskoranirnar á leiðinni til jafnréttis, jafna þarf launamun kynjanna og kynjaskipting starfa á vinnumarkaði er alltof mikil.  Sérstaklega þurfum við að taka okkur á við að opna hefðbundin kvennastörf fyrir körlum, því karlar eiga líka rétt á störfum þar sem þeir geta miðlað ást og umhyggju.  Þá er verk að vinna við að koma í veg fyrir kynbundið ofbeldi og heimilisofbeldi.  Það er líka mikilvægt að meta á hvaða hátt aukið jafnrétti kynjanna hefur stuðlað að framförum í íslensku samfélagi, s.s. aukinni velferð og efnahagslegum umbótum á síðustu 100 árum.

Það er því fagnaðarefni að í tilefni dagsins samþykkti Alþingi þingsályktun allra flokka um Jafnréttissjóð Íslands sem njóti framlaga af fjárlögum næstu fimm ár, 2016–2020, 100 millj. kr. á ári og sem ætlað er að styrkja verkefni sem auka jafnrétti kynjanna.

Aðgerðir stjórnvalda skipta vissulega máli en rökræðan og viðhorfsbreytingin sem fram fer í samskiptum einstaklinga er ekki síður mikilvæg, s.s. netumræða síðustu vikna um kynferðisofbeldi #þöggun,  #konurtala, kynjamisrétti í hversdagsleikanum  #6dagsleikinn og brjóstabyltingin #freethenipple.  Án einstaklinga sem tilbúnir eru að berjast fyrir mikilvægum hugsjónum og taka á sig ágjöfina sem því fylgir, komumst við ekkert áfram.

Líneik Anna Sævarsdóttir

Greinin birtist á akureyri.net 19. júní 2015.

Til hamingju með kvenréttindadaginn, kæru landsmenn. Í dag ber að hugsa til allra þeirra kvenna sem áratugum saman beittu sér fyrir kosningarétti kvenna til Alþingis og karlanna sem studdu þær og greiddu að lokum atkvæði með því að veita konum þessi sjálfsögðu réttindi.

Það er merkilegt til þess að hugsa að okkar fámenna og fátæka Ísland var meðal fyrstu landa í Evrópu til að veita konum kosningarétt, fyrst til sveitarstjórna og síðan til Alþingis. Kosningaréttinum var fagnað á Austurvelli 7. júlí 1915 í skínandi sólskini, stafalogni og með gleðibrag á öllum andlitum eins og sagði í Kvennablaðinu. Bríet Bjarnhéðinsdóttir hélt ræðu og sagði m.a.: „Vér heilsum glaðar framtíðinni, þar sem karlar og konur vinna í bróðerni saman að öllum landsmálum, bæði á heimilunum og á alþingi.“

Ógrynni vatns er til sjávar runnið frá því að Bríet mælti þessi orð. Ísland trónir í efsta sæti þjóða þar sem kynjamunur er minnstur í heiminum og hefur vermt það sæti í heil sex ár. Það tók þó langan tíma að auka hlut kvenna í stjórnmálum. Hindranir voru fleiri en kvenréttindakonurnar höfðu reiknað með.

Þegar við nú metum stöðu kynjajafnréttis hér á landi er augljóst að við höfum náð gríðarlegum árangri á sviði stjórnmálanna. Hlutur kvenna er 40% á Alþingi og 44% í sveitarstjórnum sem er góður árangur en við getum enn gert betur. Á þeim 100 árum sem liðin eru frá því að konur fengu kosningaréttinn höfum við einnig stigið stór skref hvað varðar jafnrétti til menntunar, atvinnu og heilbrigðis. Þegar konur söfnuðust saman á Austurvelli fyrir réttum 100 árum var mæðra- og barnadauði enn mikill og berklar herjuðu á landsmenn. Heilbrigðisþjónusta var byggð upp, ekki síst að frumkvæði kvenna en það var ekki fyrr en með batnandi efnahag og nýju kvennahreyfingunni sem konur fóru að mennta sig í ríkum mæli.

Enn kynbundinn launamunur
Þrátt fyrir sókn kvenna á öllum sviðum og meiri atvinnuþátttöku kvenna en víðast annars staðar hefur kynbundnu misrétti ekki verið eytt. Hér mælist enn kynbundinn launamunur þrátt fyrir aðgerðir og áróður til að útrýma honum. Enn er glímt við rótgrónar staðalímyndir um hlutverk kynjanna sem valda afar kynskiptum vinnumarkaði með svokölluðum kvenna- og karlastörfum sem stuðlar að og ýtir undir launamun. Konur vinna frekar hjá hinu opinbera við kennslu, umönnun og þjónustu en karlar á almenna vinnumarkaðnum í iðngreinum og fjármálaþjónustu. Karlar móta svo að miklu leyti vinnumarkaðsstefnuna og í stjórnum fyrirtækja eru karlar enn í miklum meirihluta, þrátt fyrir ákvæði laga um kynjakvóta og niðurstöður rannsókna sem sýna að ímynd fyrirtækja, vinnuandi og árangur verður betri þar sem konur og karlar vinna saman.

Á þessu merka afmælisári blasir við að enn er mikið verk að vinna til að tryggja jafnrétti kynjanna. Sverjum þess eið að gera enn betur, ekki á næstu 100 árum heldur strax. Unga fólkið og komandi kynslóðir eiga það skilið að við gerum framtíðardrauma formæðra okkar að veruleika.

Eygló Harðardóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 19. júní 2015.

19. júní er merkisdagur í sögu íslenskrar jafnréttisbaráttu. Þann dag fyrir 100 árum fengu íslenskar konur og verkamenn kosningarétt og kjörgengi til Alþings. Réttindi sem virðast sjálfgefin nú til dags en þóttu það ekki þegar Ísland varð eitt fyrstu landa heims til að tryggja konum kosningarétt. Síðan þá hefur 19. júní verið tileinkaður baráttunni fyrir jafnrétti á Íslandi.

Gríðarmikið hefur áunnist í jafnréttismálum. Þar geta Íslendingar reyndar státað af betri árangri en allar aðrar þjóðir. Þrátt fyrir það er mikilvægt að við höldum áfram baráttunni fyrir jöfnum tækifærum allra óháð kyni. Árangur jafnréttisbaráttunnar leiðir líka stöðugt í ljós ný verkefni til að takast á við. Nú eru til að mynda bætt staða drengja í skólakerfinu og betri kjör og réttindi kvenna í láglaunastörfum að fá aukna athygli sem mikilvæg verkefni í jafnréttisbaráttunni.

Jafnrétti kynjanna varða alla, fólk á öllum aldri og karla jafnt sem konur. Það er mikilvægt að sem flestir láti sig málefnið varða, líti á það sem skyldu sína að vinna að og verja jafnrétti. Það á að vera jafnmikið keppikefli karla og kvenna.

Karlar hafa tilefni til að fagna deginum í dag ekki síður en konur. Ekki aðeins vegna þess að karlmenn sem áður höfðu ekki notið kosningaréttar fengu þann rétt fyrir hundrað árum, heldur vegna þess að kosningaréttur kvenna er ekki síður fagnaðarefni fyrir karla en konur. – Á sama tíma og við vinnum að enn betri árangri í jafnréttismálum á Íslandi er mikilvægt að við látum gott af okkur leiða á sviði jafnréttismála í öðrum heimshlutum. Land sem er álitið öðrum fyrirmynd hefur skyldu til að hjálpa öðrum. Ísland nýtur mikillar virðingar á alþjóðavettvangi vegna árangurs á sviði jafnréttismála og fyrir vikið er því veitt athygli þegar fulltrúar okkar ræða þau mál.

Með því að hjálpa öðrum þjóðum að bæta stöðu sína á sviði kynjajafnréttis erum við ekki aðeins að vinna að réttlæti fyrir konur heldur um leið að bæta samfélögin að öllu leyti því fátt er betur til þess fallið að stuðla að framþróun á ólíkum sviðum og aukinni velmegun en aukið jafnrétti.

Á vettvangi Sameinuðu þjóðanna verður Ísland áfram virkur þátttakandi í jafnréttisbaráttunni, meðal annars í verkefninu HeForShe (HeForHer) á vegum UN Women, sem ég hvet alla til að kynna sér á www.HeForShe.is

Stúlkur og piltar eiga að alast upp við að þau séu metin að verðleikum en ekki á grundvelli kyns. Þau eiga rétt á sömu framtíðardraumum og það er skylda okkar sem eldri erum að tryggja þeim sömu tækifæri til að láta þá drauma rætast.

Til hamingju með daginn íslenskir karlar og konur.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 19. júní 2015.