Category: Greinar

Í samantekt hér í Kjarnanum um helgina eru tínd til nokkur mál er ritstjórn Kjarnans telur vera afleiki ríkisstjórnar Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þar með er reynt að leita skýringar á því af hverju stjórnin nýtur ekki meira fylgis í aðdraganda kosninga þó að á ,,… Íslandi ríkir efnahagsleg velsæld um þessar mundir,“ eins og segir í samantektinni. Óhætt er að segja að fleiri undrist það en ritstjórn Kjarnans.

Eitt atriði er tínt til sem mér finnst að lesendur Kjarnans eigi skilið að fá betri útlistun á. Það lítur að afdrifum ESB umsóknarinnar sem síðasta ríkisstjórn hrinti af stað. Það vekur reyndar eftirtekt að í sambærilegri samantekt ritstjórnar Kjarnans á afleikjum vinstri stjórnarinnar 2009-2013 telst umsóknin ekki til afleikja! Og er þó öllum fullljóst að hún telst nú til mestu svika sem kjósendur Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs hafa orðið að þola. Það er rakið með skýrum hætti í nýrri bók Jóns Torfasonar, Villikettirnir og vegferð VG: Frá vænt­ingum til vonbrigða. VG lofaði kjósendum sínum að ekki yrði sótt um aðild að ESB og stóð svo að aðildarviðræðum strax eftir kosningar. Skýrari verða svikin varla. Og svo virðist reyndar sem VG sé nú þegar komið í viðræður um myndun nýrrar stjórnar; fróðlegt verður að vita hvort VG gerir grein fyrir stefnu sinni gagnvart ESB fyrir kosningar, eða hvort það verður látið bíða betri tíma. Og svo öllu sé til haga haldið, þá klufu þessi svik fyrir kosningarnar 2009 þjóðina í herðar niður. Á að endurtaka þann leik með „Reykjavíkurstjórninni“ 2016?

Hvað um það – við skulum rifja upp þau skilaboð sem ESB fékk frá ríkisstjórninni sem tók við á vormánuðum 2013:

• að ríkisstjórnin hyggist ekki endurvekja aðildar­ferlið,
• að skuldbindingar fyrri ríkisstjórnar í aðildarferli séu ekki lengur gildar í ljósi nýrrar stefnu,
• að Ísland teljist ekki lengur umsóknarríki, og
• óskað að ESB geri ráðstafanir sem taki mið af því.

Á sama tíma var áhersla lögð á að styrkja framkvæmd EES samningsins og nánara samstarf við ESB á grunni hans. En af hverju kaus ríkisstjórnin að enda aðildarferlið? Tínum til nokkur atriði:

• Stefna beggja stjórnarflokka var skýr fyrir kosningar. Hag Íslands yrði best borgið utan ESB og að ekki skyldi haldið áfram í viðræðum án þjóðaratkvæðagreiðslu.
• Niðurstaða stjórnarsáttmála er alveg skýr. Viðræður í hlé og ekki framhaldið án þjóðaratkvæðis. Jafnframt að úttekt yrði gerð á viðræðum og stöðunni innan ESB og þróun þess.
• Framsóknarmenn hafa fylgt þessari stefnu í einu og öllu og staðið við það sem lofað var í kosningabaráttunni.
• Það var ekkert sagt um það í okkar kosningabaráttu að það ætti að kjósa á kjörtímabilinu.

Mikilvægt er að hafa í huga að á fundum forsætisráðherra með forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins og forseta leiðtogaráðsins í júlí 2013 var þessi nýja stefna útskýrð. Á þeim fundum kom skýrt fram að þessir tveir leiðtogar stofnana ESB myndu fagna skýrri stefnu varðandi aðildarferlið enda mátti öllum vera ljóst að það var komið í ógöngur og óásættanlegt að hafa málið í þeim farvegi sem það var þegar ríkisstjórnin tók við.

Fjögurra ára árangurslaust ferli

Það birtist skýrt í úttekt Hagfræðistofnunar HÍ sem var kynnt 2014. Ekki verður annað séð af skýrslunni en að hún styðji við það að umsóknarferlið passi okkur ekki. Skýrslan staðfestir að ríki hafi notað ferlið til að beita okkur þvingunum í óskyldum málum. Engar lausnir voru á borðinu eftir fjögurra ára ferli í okkar helstu hagsmunamálum. Úttekt aðila vinnumarkaðarins sem unnin var af Alþjóðamálastofnun HÍ sagði í raun sömu sögu þó að nálgunin hafi verið önnur.

Það var því eðlilegt og sanngjarnt gagnvart ESB, aðildarríkjum þess og íslensku þjóðinni að skýrleiki ríkti í þessu máli á vakt þessarar ríkisstjórnar. Engin ástæða var til að halda lífi í ferli um aðild að sam­bandi sem engin vissa er fyrir hvernig muni þróast. Þessu til viðbótar blasir við að sjaldan hefur verið meiri óvissa um hverslags samband ESB verður innan fárra missera.

Stefna Framsóknarflokksins er skýr í þessum málaflokki. Framsóknarflokkurinn telur hag lands og þjóðar best borgið utan Evrópusambandsins og hafnar því aðild að sambandinu. Framsóknarflokkurinn fagnar því að ríkisstjórn undir forystu Framsóknarflokksins afturkallaði aðildarumsóknina að ESB. Flestum, þó ekki öllum, var ljóst að forsendur þeirrar umsóknar voru brostnar.

Sigurður Ingi Jóhannsson

Greinin birtist á kjarninn.is 24. október 2016.

Kvennafrídagurinn er í dag mánudaginn 24. október og eru konur hvattar til að leggja niður vinnu kl. 14.38 og fylkja liði á samstöðufundi sem haldnir eru um allt land. Í þessu sambandi er gott að minnast þess að íslenskar konur vöktu athygli um allan heim 24. október árið 1975 þegar þær lögðu niður vinnu. Segja má að þessi samstöðufundur sem þá var haldinn hafi markað djúp spor í söguna enda setti hann samfélagið nánast á hliðina og muna flestir sem þá voru fæddir hvar þeir voru þennan dag.
Á þessum tíma var kallað eftir launajafnrétti og núna er það því miður ennþá sama krafan. Því það hefur gengið hægt að bregðast við launamismun kynjanna. Hófst það árið 1961 þegar samþykkt voru lög um launajöfnuð kvenna og karla sem átti að ná að fullu 1967. Síðan með setningu jafnréttislaga 1976 var kveðið á um sömu laun og sömu kjör fyrir jafnverðmæt og sambærileg störf. Samt er töluvert launamisrétti enn staðreynd.
Það sem þó hefur breyst er, að í dag verða kynnt fyrstu fyrirtækin og stofnanirnar sem hafa tekið þátt í tilraunaverkefni stjórnvalda og aðila vinnumarkaðar um launajafnrétti með innleiðingu jafnlaunastaðalsins.
Þetta verkfæri er stórt skref í þá átt að eyða kynbundnum launamun með raunverulegum aðgerðum.
Jafnlaunastaðalinn hefur það að markmiði að auka gagnsæi og mun vonandi breyta landslaginu á vinnumarkaði til framtíðar. og segja má að nú loksins sé komið fram alvöru tæki sem byggir, m.a. á opinberri staðlavottun.
Þessu ber að fagna en á sama tíma þarf að hafa það hugfast að áfram þarf að velta við hverjum steini til þess að jafna kjör kynjanna. Áfram eru þættir sem hafa áhrif, sömu þættir og höfðu áhrif fyrir 41 ári síðan og er kynskiptur vinnumarkaður enn talinn einn af aðal orsakaþáttum launamunar kynjanna.

Anna Kolbrún Árnadóttir og Sunna Gunnars Marteinsdóttir, Landssambandi Framsóknarkvenna.

Tillögur framsóknarmanna í skattamálum hafa vakið athygli. Stórar kerfisbreytingar vekja þó ætíð spurningar og því er ástæða til að skýra nánar hvað felst í þessari róttæku aðgerð sem ætlað er að einfalda skattkerfið og gera það sanngjarnara.

Við framsóknarmenn viljum nýta tekjuskattskerfið til að draga úr byrðum millitekjufólks en í þeim hópi eru flestir launþegar. Það hefur meðal annars í för með sér að breiðu bökin taka aðeins meira á sig en um leið þurrkum við út óæskileg jaðaráhrif. Í dag er það þannig að fólk með meðaltekjur stendur frammi fyrir mjög háu tekjuskattsþrepi og of litlum hvata til að auka tekjur sínar með meiri vinnu. Jaðarskatturinn svokallaði, eða sá skattur sem greiddur er af næstu viðbótarkrónu í launaumslagið, er of hár. Við viljum breyta þessu. Það gerum við með millistéttaraðgerð í skattamálum líkt og með Leiðréttingunni sem var millistéttaraðgerð í skuldamálum og Fyrstu fasteign sem er vinnuhvetjandi úrræði fyrir ungt fólk til að létta því kaupin á sinni fyrstu fasteign.

Framsókn vill lækka tekjuskattsprósentuna, þ.e. staðgreiðslu opinberra gjalda, fyrir einstaklinga með lágar tekjur og millitekjur samhliða því að tekjutengja persónufrádrátt þannig að hann falli niður þegar ákveðnum tekjum er náð. Barnabætur verði réttur barnsins og fylgi barninu. Þær hækki verulega en skerðingarhlutfall hækki á móti þannig að barnabætur komi tekjulágum best. Vaxtabætur falli niður í núverandi mynd en sparnaði vegna þessa verði beint til lágtekjuhópa með útborganlegum persónufrádrætti. Jafnframt viljum við taka upp einstaklingsframtöl og hætta samsköttun hjóna. Með öllum þessum aðgerðum er hægt að lækka skatta hjá meginþorra almennings og auka hvatann til vinnu.

Einfalt í framkvæmd 

Þetta er einfalt í framkvæmd. Neðra tekjuskattsþrep í staðgreiðslu skatta, 25%, gerir það að verkum að einstaklingur með 600 þúsund króna tekjur á mánuði greiðir 150 þúsund krónur í skatta. Skattþrepið er aðeins eitt og enginn persónufrádráttur af þessum tekjum. Taki viðkomandi ákvörðun um að vinna sér inn 40 þúsund króna viðbótartekjur greiðir hann fjórðunginn, eða 10 þúsund krónur, í skatt eftir breytingu. Einstaklingur með 100 þúsund króna tekjur á mánuði greiðir engan skatt heldur fær um 50 þúsund króna persónufrádrátt útborgaðan. Ráðstöfunartekjur beggja hækka frá núverandi kerfi.

Með þessari róttæku einföldun á skattkerfinu vinnst þrennt:

1. Tekjujöfnun eykst enn frekar. Íslendingar standa mjög framarlega í tekjujöfnun í alþjóðlegum samanburði. Með frekari tekjujöfnun gerum við enn betur á því sviði.
2. Aukinn hvati til vinnu. Lægri jaðarskattur á millitekjur er vinnuhvetjandi fyrir mikinn meirihluta launafólks.
3. Jafnréttismál. Samsköttun dregur úr hvata maka með lægri laun til að fara út á vinnumarkaðinn en í meirihluta tilvika eru það konur. Afnám samsköttunar er því jafnréttismál. Atvinnuþátttaka 16-74 ára karla er nú um 86% en 79% hjá konum. Væri ekki afnám samsköttunar gott tækifæri til að minnka þennan mun og auka enn frekar á forskot okkar Íslendinga í jafnréttismálum?

Framsókn hefur unnið að útfærslu þessara hugmynda um alllangt skeið. Þeirri vinnu, sérstaklega samspili við almannatryggingakerfið, er ekki lokið og viljum við vinna með öðrum flokkum að nánari útfærslu á nýja kjörtímabilinu. Við teljum að fjármálaáætlun hins opinbera, sem leggja skal fram næsta vor, geti tekið mið af þessum hugmyndum og þær þannig komið til framkvæmda strax 1. janúar 2018. Tillögurnar eiga rætur sínar að rekja til hugmynda Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem síðar voru nánar útfærðar af verkefnisstjórn Samráðsvettvangs um aukna hagsæld.

Það er mér mikil ánægja að geta kynnt þessar hugmyndir fyrir landsmönnum og við framsóknarmenn vonumst til þess að fá styrk til þess að geta hrinnt þessum mikilvægu úrbótum í framkvæmd.

Sigurður Ingi Jóhannsson

Greinin birtist í  Morgunblaðinu 22. október 2016.

Eftir flokksþing Framsóknarmanna og atburði sem því tengdust lýsti ég því yfir að ég myndi helga mig málefnum Norðausturkjördæmis og því að kjördæmið fengi notið þeirra tækifæra sem þar liggja. Það er enda hagur landsins alls að Norðausturkjördæmi gangi vel.

Eins og flestum má vera ljóst gramdist mér mjög að menn skyldu taka þá ákvörðun að flýta kosningum og hætta við að leggja fram fjárlög. Mér mislíkaði þetta af mörgum ástæðum. Ein var sú að ég hafði vikið úr embætti forsætisráðherra um tíma, á meðan mál væru að skýrast, einmitt svo að ríkisstjórnin gæti komist hjá slíkum útspilum. Þess í stað gæti hún þá einbeitt sér að því að klára þau verkefni sem út af stóðu. Önnur ástæða er sú að með þessum ákvörðunum varð lítið úr þeirri sókn sem ég hafði boðað í byggðamálum enda þótt tekist hefði að skapa þær efnahagslegu aðstæður sem voru forsenda slíkrar sóknar.

Allt er til reiðu
Aðalatriðið er þó það að grunnurinn hefur verið lagður. Með blöndu hefðbundinna en oft erfiðra aðgerða í ríkisrekstrinum og óhefðbundinna aðgerða sem hvergi höfðu verið reyndar áður tókst að gjörbylta stöðu og framtíðarhorfum ríkissjóðs til hins betra. Það er því allt til reiðu svo ráðast megi í þær aðgerðir sem taldar verða upp hér að neðan. Það þarf að gera bæði með hefðbundnum og óhefðbundnum aðgerðum.

Veiðigjöldunum skilað
Engin ríkisstjórn hefur skilað jafnmiklum veiðigjöldum í ríkiskassann og stjórnin sem starfaði frá 2013-2016. Það er nauðsynlegt að þessi gjöld og önnur auðlindagjöld sem kunna að vera lögð á skili sér aftur í byggðir landsins. Núverandi fyrirkomulag er í raun nánast hreinn landsbyggðarskattur. Tugir milljarða eru teknir út úr samfélögum hringinn í kringum landið. Þessu þarf að breyta.

Þriðjungur veiðigjaldanna ætti að renna til sveitarfélaganna utan höfuðborgarsvæðisins, þriðjungur í þróunarverkefni hringinn í kringum landið, einkum nýsköpun á sviði atvinnumála og þriðjungur í sérstök sóknarverkefni sem gera byggðir landsins að eftirsóknarverðari stöðum til að búa, starfa og fjárfesta. Það á t.d. við um menningarmál og fegrun byggða m.a. í gegnum verkefnið »verndarsvæði í byggð«.

Dreifing ferðamanna um landið
Sú áætlun sem lýst er að ofan mun gera byggðir landsins, ekki hvað síst hina fögru bæi og náttúru Norðausturkjördæmis, að enn eftirsóknarverðari ferðamannastöðum. En til viðbótar þarf sértækar aðgerðir til að dreifa ferðamönnum betur um landið og nýta þar með betur þá auðlind sem í landinu liggur.

Bæta þarf samgöngumannvirki, t.d. með malbikun Dettifossvegar til að klára »demantshringinn« sem yrði gríðarlega sterk söluvara í ferðaþjónustu.

Flugþróunarsjóðurinn sem forsætisráðuneytið vann að því að koma á fyrr á kjörtímabilinu skiptir sköpum við að opna nýjar fluggáttir til landsins á Akureyri og Egilsstöðum. En meira þarf að koma til. Bæta þarf aðstöðu á flugvöllunum (fjárfesting í Keflavík nemur tugum milljarða) og jöfnun flutningskostnaðar á eldsneyti er nauðsynleg til að gera þessa flugvelli betur samkeppnishæfa við Keflavíkurvöll.

Sátt virðist hægt að ná um hækkun komugjalda. Rétt er að a.m.k. hluti þeirrar gjaldheimtu renni til sveitarfélaga. Á sama tíma og við hækkum komugjöld í Keflavík mætti halda komugjöldum á Akureyri og Egilsstöðum umtalsvert lægri til að skapa aukinn hvata fyrir flugfélög að nýta þá flugvelli.

Tekjustofnar sveitarfélaga
Sveitarfélög bera að miklu leyti hitann og þungann af fjölgun ferðamanna. Þau hafa ekki fengið auknar tekjur til samræmis við það. Að hluta til koma endurheimtur auðlindagjalda til móts við þann vanda en einnig þarf að færa sveitarfélögum auknar beinar tekjur af vaxandi ferðaþjónustu. Þar þarf þó að huga að því að megnið af kostnaðinum við innviðauppbyggingu fellur til utan Reykjavíkur en megnið af tekjunum, t.d. gistináttagjöld, eru lögð á í borginni. Þess vegna þurfa komugjöld að renna til sveitarfélaganna svo að þau geti staðið straum af nauðsynlegri innviðauppbyggingu. Hlutdeild í fjármagnstekjuskatti er líka eðlileg krafa í ljósi þess hversu mikið hallar á sveitarfélögin hvað varðar tekjuskiptingu.

Skattalegir hvatar
Lengi hefur verið rætt um að æskilegt gæti verið að veita skattalegar ívilnanir til fólks og fyrirtækja utan höfuðborgarsvæðisins. Í því sambandi hefur m.a. verið litið til Noregs. Nú er ekkert því til fyrirstöðu að innleiða slíka stefnu. Í henni felst að tryggingargjald verður lægra því fjær sem reksturinn er frá Reykjavík en einnig búsetustyrkir, þ.m.t. ferðastyrkir til þeirra sem þurfa að ferðast langa vegalengd til og frá vinnu. Einnig er ástæða til að líta til fyrirmynda í Noregi varðandi endurgreiðslu námslána þar sem fólk sem starfar utan höfuðborgarsvæðisins fær sérstaka niðurfærslu námslána.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 15. október 2016.

[fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”]

Fiskeldi er ört vaxandi og spennandi atvinnugrein á Íslandi. Um 40% af fiski sem neytt er í heiminum í dag er eldisfiskur og t.d. í Færeyjum og Noregi hefur verið gríðarmikill vöxtur í greininni. Mikil umræða hefur verið um sjókvíaeldi að undanförnu og hefur umræðan á stundum verið ómarkviss og órökstudd. Mikilvægt er að ræða þessi mál af yfirvegun og með staðreyndir að vopni.

Aukið eftirlit, meiri rannsóknir og stefnumótun 

Í því augnamiði að skapa skýrari ramma og meiri sátt um fiskeldið hef ég ákveðið að hafin verði vinna við stefnumótun, auka rannsóknir og auka eftirlit.
Stefnumótunin er mikilvæg og þá sérstaklega til þess að horfa til samfélags- og efnahagslegra áhrifa, gjaldtöku á nýtingu auðlindarinnar, umhverfisáhrifa og fleiri þátta.

Það er öllum til hagsbóta að eftirlit og rannsóknir séu öflugar í þessari grein og ekki síður að störfin séu staðsett nálægt greininni. Rannsóknarhlutinn er ekki hvað síður mikilvægur en nauðsynlegt er að meta lífríki fjarðanna með tilliti til hve mikið álag þeir þoli, hvaða áhrif þetta hefur á annað lífríki og svo framvegis.

Miðstöð fiskeldis á Vestfjörðum 

Í ráðherratíð minni hef ég haft það að leiðarljósi að ný störf á vegum míns ráðuneytis verði helst til úti á landi. Það er því ánægjulegt að geta tilkynnt um að yfirmaður nýs fiskeldissviðs Hafrannsóknarstofnunar verður staðsettur á Ísafirði frá árinu 2018 en nú þegar verða ráðnir tveir sérfræðingar á Ísafjörð sem m.a. munu sinna fyrrnefndum innfjarðarrannsóknum. Hjá Matvælastofnun verða til tvö ný störf í eftirliti og verða þau staðsett á Austfjörðum annars vegar og sunnanverðum Vestfjörðum hins vegar en á þessum tveimur landshlutum er eldisuppbyggingin hvað mest.

Þessar aðgerðir eru í takt við skýrslu Vestfjarðarnefndarinnar sem afgreidd var úr ríkisstjórn í seinasta mánuði en þar var kveðið á um að miðstöð fiskeldismála yrði á Vestfjörðum. Í skýrslunni er einnig kveðið á um að byggt verði upp fræðasetur á sunnanverðum Vestfjörðum tengt fiskeldi t.d. í samvinnu við Hólaskóla og er ég mjög áfram um að svo verði.

Einnig má geta þess að 1. September opnaði útibú Fiskistofu á Ísafirði aftur með tveimur starfsmönnum en Fiskistofa er rannsóknaraðili ef t.d. slysasleppingar verða í eldi.

Sjálfbær nýting 

Það er allra hagur að ganga vel um náttúruna. Mikilvægt er að skilyrði og umgjörð um greinina sé eins og best verður á kosið og í sem mestri sátt við samfélag og umhverfi. Í leyfisferlinu í dag þurfa umsækjendur að reiða fram mikið magn af upplýsingum sem liggja svo til grundvallar hvort leyfið skuli veitt ásamt áliti fagstofnana. Fyrir rúmlega ári síðan voru innleiddir hér á landi ströngustu staðlar Norðmanna og hér í ráðuneytinu er stöðugt fylgst með framþróun á aðferðum, búnaði og öðru sem viðkemur eldinu.

Samfélagslegi þátturinn 

Gífurlegur viðsnúningur hefur orðið í byggðaþróun á Vestfjörðum í kjölfar uppbyggingar eldisins. Fjöldi umsókna um leyfi hefur stóraukist og hefur verið sótt nánast um hvern einasta blett sem einhver möguleiki er á að geta stundað eldi. Það er virkilega ánægjulegt að sjá líf og framkvæmdir í byggðarlögum nú sem áttu í vök að verjast fyrir nokkrum árum. Skólarnir orðnir fullir og vöntun á íbúðarhúsnæði. Við þessar aðstæður megum við samt sem áður ekki fara fram úr okkur. Ég hef lagt áherslu á að uppbygging sjókvíaeldis taki tillit til annarrar nýtingar og atvinnusköpunar sem fyrir er á svæðunum og ég hef fulla trú á því svo geti orðið.

Að þessu öllu sögðu er það mín trú að með öflugri stefnumótun undirbyggðri af vísindum og rannsóknum getum við byggt upp öfluga atvinnugrein í sátt við umhverfið, samfélaginu og þjóðinni til hagsbóta.

Gunnar Bragi Sveinsson

Greinin birtist á www.bb.is 7. október. 2016. [/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]

Ríkisstjórnin hefur óskað eftir heimild Alþingis til að fullgilda Parísarsamninginn um aðgerðir í loftslagsmálum. Vonandi gengur það hratt og vel fyrir sig, svo Ísland geti verið meðal ríkja sem fullgilda hann snemma og stuðla þannig að því að samningurinn taki gildi á heimsvísu. Nú hafa yfir 20 ríki fullgilt samninginn, en hann gengur í gildi þegar 55 ríki með 55% af losun á heimsvísu hafa fullgilt hann.

Tímamót í loftslagsmálum
Parísarsamningurinn markar tímamót. Viðræður í loftslagsmálum höfðu árum saman verið í hnút, þar sem hver benti á annan. Nú er í fyrsta sinn kominn samningur þar sem öll ríki heims leggja sín lóð á vogarskálarnar til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, auk þess sem ríki munu hjálpast að við að bregðast við breytingum sem verða óhjákvæmilega. Reynt verður að halda hlýnun innan við 2°C, en jafnframt leitað leiða til að halda henni innan við 1,5°C. Framlög ríkja til að draga úr losun eru sjálfviljug, en ríkjum er ætlað að setja metnaðarfull markmið og efla þau reglulega. Í samningnum felst bókhalds- og aðhaldskerfi, sem mun krefja ríki til að fylgja eftir settum markmiðum.

Áskoranir og tækifæri
Ísland býr um margt við óvenjulegar aðstæður í loftslagsmálum. Flest ríki setja á oddinn að draga úr orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti. Hér er orka til rafmagns og hitunar nær 100% með endurnýjanlegum orkugjöfum.
Draga þarf úr notkun jarðefnaeldsneytis í samgöngum og fiskveiðum. Einnig þarf að minnka kolefnisfótspor landbúnaðar og minnka losun frá úrgangi. Ekki má gleyma því að möguleikar Íslands til að binda kolefni með skógrækt og landgræðslu eru miklir og þarf að nýta.

Töluleg markmið Íslands eru sett á alþjóðlegum vettvangi og í ákvæðum EES-samningsins. Nú er í gildi áætlun um að ná markmiðum Kýótó-bókunarinnar til 2020, sem þarf að uppfæra til 2030. Umhverfis- og auðlindaráðuneytið hefur óskað eftir sérfræðiskýrslu um möguleika til þess, sem byggir m.a. á nýrri orku- og eldsneytisspá sem kom út nú í sumar.

Sóknaráætlun komin á skrið
Stjórnvöld vildu hefjast handa strax í anda Parísarsamningsins. Sóknar­áætlun í loftslagsmálum var kynnt í fyrra og er komin á fullan skrið. Innan hennar eru sextán verkefni sem miða að minnkun losunar á Íslandi og með alþjóðlegri samvinnu og að eflingu margvíslegs starfs í loftslagsmálum.

Sóknaráætlunin er fyrsta heildstæða aðgerðaáætlunin í loftslagsmálum sem byggir á fjármögnuðum verkefnum. Fé er sett til eflingar innviða fyrir rafmagnsbíla, efldrar skógræktar og endurheimtar votlendis. Aðilar í sjávarútvegi, landbúnaði og háskólasamfélaginu eru fengnir að borðinu til að gera vegvísa um minnkun losunar á landi og sjó. Eitt verkefnið miðar að því að gera jökla Íslands að lifandi kennslustofum um áhrif loftslagsbreytinga. Annað vinnur gegn matarsóun, sem veldur verulegri og óþarfri losun.

Ég er ánægð að sjá þessi verkefni komast á skrið og bind vonir við að þau muni laða fleiri heila og hendur til góðra verka og leiða til raunverulegs árangurs í loftslagsmálum. Ég tel einnig skipta miklu máli að við sendum skýr skilaboð til samfélags þjóðanna um að við viljum fylgja eftir tímamótasamningnum í París. Með skjótri fullgildingu Parísarsamningsins leggjum við okkar af mörkum til að tryggja bætta framtíð afkomenda okkar.

Sigrún Magnúsdóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 1. september 2016.

Að byggja sjálfur sitt eigið hús er draumur sem hefur orðið æ fjarlægari fyrir marga eftir því sem aðgengi að lóðum hefur minnkað og kröfur til húsnæðis aukist.

Við endurskoðun á húsnæðismarkaðnum höfum við einkum horft til nágrannaríkja okkar sem fyrirmyndir. Eitt af því sem vakti athygli mína var hin ríka hefð í Noregi fyrir að byggja sjálfur. Árangurinn er ótvíræður því ekkert Norðurlandanna er með jafn hátt hlutfall séreignar og ein- og tvíbýla á húsnæðismarkaðnum og Noregur.

Í Hollandi lagði stjórnmálamaðurinn Adri Duivesteijn upp með þá hugmyndafræði að íbúarnir sjálfir ættu að fá valdið aftur til sín og byggja sitt heimili. Árangurinn má sjá í Almere Poort hverfinu. Lóðirnar voru seldar á mismunandi verði eftir tekjum fólks. Tekjulægra fólk gat keypt lóð fyrir 2,6 m.kr. og valið svo úr nokkrum tegundum af forsmíðuðum húsum. Jafnframt voru í boði lóðir fyrir fólk með hærri tekjur og lóðir fyrir fjölbýlishús.

Markmiðið er að á endanum rísi í Almere Poort 3.500 hús sem fólk hefur byggt sjálft eða með aðstoð iðnaðarmanna og arkitekta. Litlar sem engar kröfur eru gerðar til húsanna umfram lágmarkskröfur um gæði húsa, þéttleikinn er ýmist mikill eða lítill og sveitarfélagið fer ekki í lokafrágang á vegum og grænum svæðum fyrr en búið er að byggja öll hús í einstökum hluta.

Í grunninn er þetta ekki flókið, – við þekkjum til sambærilegra dæma í íslenskri byggingarsögu, t.d. í Smáíbúðahverfinu og Grafarvogi.
Land er einfaldlega skipulagt með fjölbreyttum valkostum, litlar lóðir og stórar, litlar íbúðir og stórar íbúðir, einbýlishús og fjölbýlishús, íbúðar- og atvinnuhúsnæði eða jafnvel blöndu af hvoru tveggja.

Og lóðirnar eru boðnar til sölu.
Engar niðurgreiðslur, engar sérstakar kvaðir um húsagerð, stærðir, bílskúra, þakhalla, mænisstefnu, gerð klæðninga eða lit á gluggapóstum.
Því óska ég hér með eftir byggingafulltrúum og sveitastjórnarmönnum sem eru tilbúnir að brjótast út úr kassanum og hjálpa fólki að byggja sjálft.

Eygló Harðardóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 19. ágúst 2016.

Framsóknarflokkurinn hefur verið skýr í afstöðu sinni til verðtryggingar, að hana beri að afnema af neytendalánum.  Öll sáum við hversu mikil áhrif verðtryggingarinnar voru í hruninu. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar varði hag sparifjáreigenda en gætti ekki að þeim sem fjárfest höfðu í eignum, en fasteign er sú sparnaðarleið sem flestir kjósa fyrir verðtryggt lánsfé. Flestir þekkja framhaldið.

Í fréttum undanfarið hefur heyrst að draga skuli úr vægi verðtryggingar og að ekki sé hægt að afnema verðtrygginguna með einu pennastriki. Það þurfi að gera í skrefum. Þess vegna er mikilvægt að leggja fram trúverðuga og tímasetta áætlun um hvert skref sem taka skal á og hvaða leiðir unnt er að fara í þeim efnum. Það þarf að ganga hratt og vel fyrir sig.

Nú er unnið að tillögum sem eiga að draga úr vægi verðtryggingar. Þær tillögur hafa eingöngu verið gróflega kynntar fyrir þingflokki Framsóknar. Þessar tillögur ná aðeins til ákveðins hóps og efumst við ekki um að það verði til mikilla bóta fyrir þann hóp. En við, ásamt fleirum höfum sett fyrirvara við þau drög og er ástæðan sú að við sjáum ekki hvernig koma eigi á móts við þá tugþúsundir sem nú þegar eru með verðtryggð lán.

Endanlegar tillögur hafa ekki verið kynntar í ríkisstjórn né þingflokki Framsóknarmanna. Ef að þessar tillögur eru „góðar“ þá er ekki útilokað að um þær náist sátt. Mikilvægt er þó að um leið séu næstu skref kynnt að fullu afnámi verðtryggingar af neytendalánum.

Ýmsar hugmyndir hafa verið settar fram um hvernig „draga megi úr vægi verðtryggingar“ þannig að slíkt lánsform verði að minnsta kosti ekki í boði af húsnæðislánum. Þær hugmyndir sem settar hafa verið fram eru m.a. að

• setja þak á verðtryggingu þannig að lántaki og lánveitandi skipti með sér áhættu. Þannig að ef verðbólgan fer yfir ákveðna prósentu þá taki lánveitandi á sig áhættuna umfram það.
• að gera breytingar á útreikningi verðbólgu og verðtryggingar þannig að framvegis verði notuð samræmd vísitala neysluverðs (SVN) í stað vísitölu neysluverðs (VNV). Þannig væri húsnæðisþáttur tekinn út úr vísitölunni. Þingmál þessa efnis hefur verið lagt fram af þingmönnum Framsóknarflokksins en ekki fengið afgreiðslu: https://www.althingi.is/altext/145/s/1069.html 
• að setja takmarkanir á fjölda þeirra verðtryggðu lána sem lánastofnanir geta átt. En það er nú svo að verðtryggðu lánasöfn/eignasöfn bankanna aukast verulega þegar verðbólga fer af stað. Það verður eignatilfærsla frá heimilum landsins til fjármálastofnanna. Það verður að stöðva.
• að breyta útreikningi verðtryggðra lána þannig að breytingar á vísitölu reiknist á og greiðist af hverjum gjalddaga fyrir sig en ekki höfuðstól. Þannig komum við í veg fyrir þau snjóboltaáhrif sem verðtryggingin hefur á lánasöfn.

Þegar þetta er ritað höfum við ekki heyrt hvort þessar hugmyndir eða aðrar hafi verið skoðaðar. Það er nauðsynlegt að skoða allar hugmyndir um að „minnka enn frekar vægi verðtryggingar“ ef það er ekki meirihluti fyrir því í þinginu að afnema verðtryggingu með öllu.

Við höldum áfram að tala fyrir því að afnema beri verðtryggingu af neytendalánum. Það er ekkert sanngjarnt við það að lántakendur, það eru heimili landsins, beri ein þá áhættu sem felast í verðtryggðu lánaformi.

Elsa Lára Arnardóttir og Gunnar Bragi Sveinsson

Greinin birtist á www.visir.is 9. ágúst 2016.