Category: Greinar

Ekki er til einhlítur mælikvarði á jöfnuð og hann snýst ekki bara um laun. Það er óumdeilt að við viljum jöfn tækifæri fyrir alla og jafnan aðgang að grunnþjónustu. Það er einnig almennur skilningur á því að til þess að auka velferð allra, efla heilbrigðis- og menntakerfið og fara í nauðsynlega innviðauppbyggingu, þarf að auka verðmætasköpun. Til þess að hægt sé að „stækka kökuna“ standa heimshagkerfin frammi fyrir þeirri áskorun að auka framleiðni og draga úr misskiptingu auðs. Þetta viðfangsefni þarfnast sannarlega frumkvæðis stjórnvalda og atvinnulífs en ekkert síður sameiginlegs skilnings á verkefninu.

Jöfnuður meiri en nokkru sinni áður
Í nýútkomnum félagsvísum fyrir 2015 kemur fram að Gini-stuðullinn, sem mælir hvernig samanlagðar tekjur allra einstaklinga í landinu dreifast, hefur ekki verið lægri síðan mælingar hófust árið 2004. Bilið milli tekjuhæstu og tekjulægstu Íslendinga hefur minnkað og einstaklingar undir lágtekjumörkum hafa aðeins einu sinni áður mælst færri síðan mælingar hófust.

Lífskjör – Ísland í 4. sæti
Ef tekið er mið af lífskjaramælikvarða SPI-vísitölunnar (Social Progress Index) er Ísland í fjórða sæti. Fyrir ofan Ísland á þessum lista eru Noregur, Svíþjóð og Sviss. Þessi félagslega þróunarvísitala er dæmi um breytta nálgun þar sem ekki er einblínt á einhlítan hagvaxtarmælikvarða. Lífskjör og verðmætasköpun eru meðal annars metin út frá grundvallarþörfum, almennri velferð, aðgengi að velferðarkerfum og tækifærum einstaklinga til að vaxa og dafna.

Lægri skattar og aukinn stuðningur
Ríkisstjórn Sigmundar Davíðs hefur markvisst dregið úr skattheimtu og aukið enn frekar félagslega aðstoð. Vörugjöld hafa verið afnumin, sem skilar sér í lægra vöruverði, tekjuskattskerfið einfaldað og skattleysismörk og persónuafsláttur hafa hækkað. Barnabætur eru hærri og bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hækkuðu um tæp 10% um áramótin. Kaupmáttur allra hefur aukist og atvinnuleysi minnkað. Skuldir heimila hafa lækkað og séreignarsparnaðarleiðin var hluti af velheppnaðri skuldaleiðréttingu en ekkert síður til þess fallin að auðvelda fólki að spara til þess að fjárfesta í húsnæði. Fyrirhugaðar aðgerðir sem samþykktar voru sem hluti af kjarasamningum síðastliðið vor eru svo hugsaðar til þess að auka tekjujöfnuð enn frekar og jafna og bæta eignastöðu fólks.

Sama farið?
Þjóðin öll tók á sig skell og auknar byrðar en hefur með sameiginlegu átaki náð vopnum sínum. Flestir hagvísar eru nú jákvæðir: aukinn hagvöxtur, minna atvinnuleysi, verðstöðugleiki, aukinn tekjujöfnuður, lækkandi skuldir þjóðarbúsins og lausn á greiðslujafnaðarvanda þar sem erlend staða þjóðarbúsins hefur ekki verið betri síðan á síldarárunum! Aukinn kaupmáttur og ráðstöfunargeta sem skilar sér í auknum ávinningi í atvinnulífinu. Á sama tíma og við erum að komast í betri stöðu til þess að efla velferðarkerfið og auka jöfnuð þá berast okkur fréttir um ofurbónusa fárra, hlutabréfakaup útvalinna, himinháar arðgreiðslur og já jafnvel arðgreiðslur umfram hagnað!

Gagnkvæmur skilningur?
Stjórnendur fyrirtækja bera mikla samfélagslega ábyrgð ekkert síður en gagnvart eigendum. Það er skilningur á því að eigendur njóti arðs af fjárfestingum og stjórnendur hljóti umbun fyrir erfiðar ákvarðanir. En um leið þurfa þeir að geta lesið í samfélag sitt. Ef ekki ríkir gagnkvæmur skilningur stjórnvalda og stjórnenda í atvinnulífinu á efnahagslegum áskorunum um framleiðni og aukinn jöfnuð, rofnar hin samfélagslega sátt. Niðurstaðan verður í besta falli brestur á dómgreind eða hrein græðgi.

Willum Þór Þórsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 10. mars 2016.

Leiðari Fréttablaðsins 25. febrúar undirstrikar þekkingarleysi á málefnum Laugarvatns og að höfundur hefur einungis kynnt sér 101-hlið málsins. Háskóli Íslands er sjálfstæð stofnun en er ekki hafin yfir gagnrýni. Sérstaklega ekki af hálfu þeirra sem veittu Háskólanum 12,5 milljarða króna í síðustu fjárlögum. Þingmenn Suðurkjördæmis, sem og margir aðrir þingmenn, vilja bjóða upp á nám á Laugarvatni eins og hefur reyndar verið boðið upp á síðastliðin 84 ár. Gagnrýni á ákvörðun Háskólans er því ekki einhver popúlismi. Þetta snýst um mikið áfall fyrir litla byggð úti á landi, sem er samofin háskólasamfélaginu og byggir að stórum hluta sína starfsemi í kringum Háskólann og fékk engan fyrirvara. Námið á Laugarvatni er hluti af merkri menntasögu landsins. Laugarvatn hefur verið byggt upp sem menntaþorp, þekkingarsamfélag. Því miður virðast margir ekki bera nokkra virðingu fyrir því. Ákvörðunin um að loka á þessa merku sögu er áfall, ekki bara fyrir Laugarvatn heldur fyrir landið allt.

Nemendur, núverandi og fyrrverandi vilja halda náminu á Laugarvatni. Stjórnendur vilja breyta náminu til að tryggja aukinn áhuga sem og að aðlaga námið að breyttum áherslum samfélagsins. Háskólinn hefur ekki sinnt viðhaldi á fasteignum skólans á Laugarvatni undanfarin ár. Ekkert samtal var við fjárveitingavaldið til að koma til móts við Laugarvatn. Reiknireglan fyrir Laugarvatn miðast við að námið sé í Reykjavík. Allt þetta er gagnrýnivert en ekki popúlismi. Sérstaklega í ljósi þess að mikill stuðningur er við háskólanám í háskólaþorpinu Laugarvatni.

Fækkun nemenda hefur verið töluverð frá árinu 2010, eða frá því námið var lengt úr þremur árum í fimm. Fækkunin hefur þó ekki verið meiri í íþróttanámi en öðru kennaranámi. Aðrar kennaragreinar hafa komið verr út en íþróttakennaranám, þrátt fyrir að vera kenndar í höfuðborginni. Háskólinn hefur ekki gert greiningu á þessari fækkun hjá menntavísindasviði. Ljóst er því að fækkunin hefur ekkert með staðsetninguna að gera heldur kerfisbreytingar á kennaranámi almennt.

Málamyndagjörningur
Markmiðið var aldrei af hálfu Háskólans að halda náminu á Laugarvatni. Annars hefði verið ráðist í breytingar og eflingu á náminu á Laugarvatni líkt og gert var við leikskólakennaranám þegar skráning þar var hvað verst. Það var mikill áhugi heimamanna og velunnara námsins að fara í öfluga kynningu á náminu. Auðvitað hefði átt að vera í gangi alvöru samtal við Alþingi, Bláskógabyggð og háskólafélag Suðurlands, en ekki byrjað á því daginn eftir að ákvörðun Háskólaráðs var frestað, þó það hafi bara verið málamyndagjörningur.

Það er alfarið rangt hjá leiðarahöfundi að það sé einungis hægt að stunda íþróttakennaranám á Laugarvatni. Höfundur ætti að athuga heimasíðu Háskóla Reykjavíkur og endurskrifa greinina. Núna hins vegar verður ekki hægt að stunda íþróttakennaranám á landsbyggðinni. Einnig fer leiðarahöfundur ranglega með gæði náms á Laugarvatni, þar ætti hún að tala við rektor sjálfan enda námið mjög gott og mikil ánægja með það.

Ég fullyrði að nánast allir á Alþingi vilji stuðla að námi úti á landi samhliða uppbyggingu náms í höfuðborginni. Það virðist hins vegar ekki vera hægt í samstarfi við Háskóla Íslands. Háskólinn hefur rofið sátt um að Háskólinn eigi að vera Háskóli allra landsmanna.

Fréttamenn eiga að vera gagnrýnir á ákvarðanir og upplýsandi, ekki gagnrýnir á einstaka stjórnmálaflokka og taka afstöðu með eða á móti ákvörðunum. Það taldi ég vera markmiðið eða er markmiðið 101 Popúlismi?

Haraldur Einarsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 27. febrúar 2016.

Öll viljum við búa í fjölskylduvænu samfélagi. Samvera fjölskyldunnar er mikilvægur þáttur í þroska og velferð barna og unglinga og því er gleðilegt að sjá hvað samverustundum hefur fjölgað síðustu 10 ár. Í nýbirtum Félagsvísum sem Velferðarráðuneytið gefur út kemur þessi afgerandi þróun í ljós. Á einungis 10 árum hefur fjöldi barna á aldrinum 14 – 15 ára, sem segjast verja tíma með foreldrum sínum oft eða nær alltaf um helgar, farið úr 37% árið 2006 og í 63% árið 2014.

Minnkandi notkun áfengis og tóbaks
Lífsvenjur barna og unglinga á Íslandi hafa tekið miklum breytingum til hins betra síðasta áratuginn. Regluleg íþróttaiðkun barna á aldrinum 14 – 15 ára hefur aukist úr 31,8% árið 2006 í 39% árið 2014 og á sama tíma hefur notkun áfengis og tóbaks dregist saman. Fyrir 10 árum sögðust 12% 15 ára barna reykja eina eða fleiri sígarettur á dag en árið 2015 var hlutfallið farið niður í 2,5%. Þróunin er þó enn jákvæðari þegar þróun á notkun áfengis er skoðuð. Á þessum sama tíma hefur notkun áfengis 15 ára unglinga farið úr 26% niður í 4,6%. Ætla má að hér séu mismunandi áhrifavaldar að verkum. Forvarnir og fræðsla hefur aukist til muna og heilbrigði og hreysti hefur blessunarlega komist í tísku, ef svo má segja. Aukin samvera fjölskyldunnar er einnig stór þáttur í breyttu lífsmynstri og hafa breytingar á vinnumarkaði, t.a.m. sveigjanlegir vinnutímar og fjölskyldustefnur fyrirtækja, mikið að segja.

Fjölskylduvænna samfélag
Það er ekki sjálfgefið að þróunin sé með þessum þætti og við megum alls ekki sofna á verðinum. Það er mikilvægt að stjórnvöld hverju sinni leggi áherslu á að viðhalda og bæta það fjölskylduvæna samfélag sem hér hefur skapast. Heildarvinnuálag hjá íslenskum fjölskyldum er meira hér á landi en annars staðar á Norðurlöndunum og þurfum við að gera betur í þeim efnum. Þar má nefna styttingu vinnuvikunnar og samfellu milli fæðingarorlofs og leikskóla, eins og kom fram í tillögum verkefnisstjórnar Velferðarráðuneytisins sem miða að samþættingu fjölskyldu – og atvinnulífs.

Við getum þó sannarlega glaðst yfir því hve langt við höfum náð nú þegar og það er ljóst að framtíðin er í góðum höndum hjá þessari frábæru kynslóð sem nú er að vaxa úr grasi.

Elsa Lára Arnardóttir

Greinin birtist á visir.is 26. febrúar 2016.

Fyrir kosningarnar árið 2013 var ljóst að mörg stór mál biðu úrlausnar á komandi því kjörtímabili. Það er óhætt að halda því fram að stóru málin hafi verið skuldamál heimilanna, afnám hafta, húsnæðismál og verðtryggingin. Það er því góður tímapunktur núna, þegar árið 2016 er gengið í garð, að horfa yfir farinn veg og meta stöðuna. Höfum við gengið götuna til góðs? Hefur eitthvað mjakast áfram og hvað stendur eftir.

„Móðir“ allra kosningaloforða efnt

Allt frá árinu 2009 höfðum við framsóknarmenn talað um mikilvægi þess að leiðrétta stökkbreytt lán heimilanna. Leiðréttingin var unnin af fagmennsku, af sérfræðingum og tókst framkvæmd hennar frábærlega. Tveimur árum eftir kosningar höfðu heimili með verðtryggð húsnæðislán, sem var sá hópur sem hafði beðið hvað lengst eftir leiðréttingu sinna mála, fengið leiðréttingu á allri verðbólgu áranna 2008 og 2009 fyrir ofan 4% vikmörk Seðlabankans. Það er nauðsynlegt að ítreka það að  4 milljóna króna þak var á leiðréttingafjárhæð til að tryggja það að fjármagn leiðréttingarinnar dreifðist fremur á hina tekjulægri. Ekki var hugsað fyrir slíku þaki á 110% leið bankanna og síðustu ríkisstjórnar þar sem um 20 milljarðar fóru til 1% heimila í landinu, eða um 775 heimila.

Staðfesta við afnám hafta

„Hvernig getur þú talað svona með allt öðrum hætti en allir aðrir flokkar sem eru í framboði þings?“ Svona spurði Sigmar Guðmundsson, Sigmund Davíð Gunnlaugsson, í þættinum Forystusætið á RÚV fyrir síðustu kosningar. Staðreyndin er einfaldlega sú að Framsóknarflokkurinn talaði einn flokka um að mögulegt væri að afnema höftin á kjörtímabilinu og af því gæti hlotist verulegur ávinningur fyrir ríkissjóð. Nú er svo komið að trúverðug áætlun um losun fjármagnshafta liggur fyrir. Ástæða fyrir trúverðuleika og góðum undirtektum kröfuhafa er augljóslega það að þeim voru gefnir upp valkostir ásamt því að réttir hvatar voru til staðar. Talað var um málflutning framsóknarmanna sem „popúlisma“. Nú er hinsvegar gert ráð fyrir að ráðstafanir slitabúanna til þess að uppfylla stöðugleikaskilyrðin nemi um 850 milljörðum og þar af nema greiðslur til stjórnvalda 5-600 milljörðum. Ekki er hægt að nefna eina ákveðna tölu þar sem framlagið er að stórum hluta í formi eigna, en ljóst er að ávinningurinn er gríðarlegur.

Heimilin, verðtryggingin og almannatryggingar

Fjögur húsnæðisfrumvörp eru nú komin til velferðarnefndar. Í þeim má meðal annars finna nauðsynlegar úrbætur í húsnæðismálum tekjulægri fjölskyldna og fjölgun félagslegs húsnæðis. Það má heldur ekki gleyma því að húsnæðisfrumvörpin spiluðu veigamikinn þátt í gerð kjarasamninga síðastliðið vor og því nauðsynlegt að þingið standi saman í því að afgreiða þau sem fyrst. Unnið er að afnámi verðtryggingar í takt við þá áætlun sem starfshópur lagði til árið 2014. Það er hins vegar alveg ljóst að sú barátta verður erfið þar sem við erum ekki einungis að kljást við pólitíkina á Alþingi heldur einnig varðhunda fjármagnseigenda.

Við erum á réttri leið og höfum unnið statt og stöðugt að því að bæta hag heimilanna á kjörtímabilinu. Að bæta hag heimilanna er ekki einhver kosningafrasi eins og heyrst svo oft frá þeim sem ekki treystu sér í þann slag á síðasta kjörtímabili. Það þurfa allir að hafa þak yfir höfuðið og eiga fyrir salti í grautinn. Kaupmáttur launa hefur aukist verulega á kjörtímabilinu. Hann er ekki bara einhver tala á blaði, heldur mælir hann raunverulega kaupgetu fólks. Það er einfaldlega staðreynd að Íslendingar fá meira fyrir launin sín í dag en nokkru sinni áður. Þann 1. janúar síðastliðinn hækkuðu bætur um 9,7%. Frítekjumark hefur hækkað og sú skerðing frá síðustu ríkisstjórn, oft verið kölluð Árna Páls skerðingin, hefur verið dregin að fullu til baka. Bætur almannatrygginga hafa hækkað töluvert meira en verðlag og þannig hefur kaupmáttur lífeyrisþega aukist. Það verður þó ekki sagt að nóg sé að gert. Því fer fjarri. Nú verðum við að halda áfram að gera vel, byggja ofan á því sem þegar hefur náðst og gera samfélagið í heild betra.

Haraldur Einarsson

Greinin birtist í Suðra febrúar 2016.

Lengi hef ég haft trú á því að hægt væri að tryggja Vestfirðingum næga og stöðuga orku eða allt frá því að fulltrúar Vesturverks kynntu mér sínar hugmyndir um virkjunaráform í Hvalá.

Um nokkurn tíma hefur verið unnið að því að láta þetta verða að veruleika.

Hvalárvirkjun ein og sér er um 55 MW virkjun en með öðrum virkjunum, Austurgilsvirkjun og Skúfnavatnavirkjun, má ætla að um 100 MW framleiðsla sé raunhæf.  Síðan má nefna aðra kosti í Ísafjarðardjúpi sem minna eru rannsakaðir en geta talið allt að 35-40 MW. Í ljósi þess að virkjanir á Vestfjörðum framleiða einungis um 15 MW er um verulega aukningu á raforkuframleiðslu að ræða.

Vesturverk og HS Orka hafa sýnt mikla framsýni og keyrt þetta verkefni áfram af rökfestu og fagmennsku.

Forsenda þess að geta nýtt þessa kosti er að hægt sé að tengja framleiðsluna við raforkukerfið og koma henni um Vestfirði sem og inná landskerfið. Jákvæð teikn eru um að Nauteyri í Ísafjarðardjúpi sé góður kostur sem afhendingarstaður raforkunnar sem þýðir að verkefnið er framkvæmanlegt og arðbært.

Enginn þarf að efast um hve gríðarlega mikilvægt það er að geta nýtt þá raforkukosti sem til staðar eru á Vestfjörðum.

Aukin framleiðsla orku inná veitukerfi Vestfjarða eykur um leið hagkvæmni þess að ráðast í línulagnir og um leið möguleika á að nýta orkuna til atvinnuuppbyggingar s.s. kalkþörungaverksmiðju sem og að tryggja raforkuöryggi til fyrirtækja og heimila.

Með því að tengja frá Nauteyri til Ísafjarðar er komin á hringtenging raforku um Vestfirði sem er lykilatriði til að tryggja öryggi og dreifingu.

Ég held það sé óhætt að vera bjartsýnn á að þessi áform nái fram að ganga. Framkvæmdaaðilar hafa sýnt mikinn dugnað og framsýni og haft óbilandi trú á verkefninu og tel ég að nú sé kominn ágætur skilningur og trú á það hjá stjórnmálamönnum og embættismönnum.

Frá því að ég fór að fylgja þessu máli eftir hef ég sannfærst meir og meir um mikilvægi þess og fyrir um tveimur árum varð ég sannfærður um að þarna sé eitt af mörgum tækifærum Vestfjarða til að blómstra á ný.

Það má því segja að það sjáist til lands í raforkumálum Vestfjarða.

Gunnar Bragi Sveinsson

Greinin birtist í www.bb.is 23. febrúar 2016.