Month: March 2017

Iðnaðarráðherra átti á dögunum fund með erlendum aðila, Atlantic Super Connection, sem hefur lýst áhuga á lagningu sæstrengs frá Íslandi. Ég varð verulega hugsi við þessar fréttir því um sama leyti fjallaði Alþingi um frumvarp umhverfisráðherra um Rammaáætlun. Orka, vatn og matvæli eru auðlindir sem alltaf verður eftirspurn eftir og Íslendingar eru í einstakri stöðu til að leggja þar sitt af mörkum. En við verðum að kunna fótum okkar forráð og hafa langtímasjónarmið í fyrirrúmi – ekki skammtíma gróðasjónarmið. Það er kominn tími til að staldra við og velta fyrir sér hvaða sýn við höfum á landið okkar og nýtingu orkunnar til framtíðar.

Hvað er »Ramminn«?
Rammaáætlun er verkfæri til að meta orkukosti og flokka í nýtingar-, bið- eða verndarflokk. Hugmyndin að rammaáætlun er að þar sé unnin fagleg vinna svo pólitísk sátt verði um nýtingu orkunnar. Hvað svo sem okkur finnst um flokkun orkukosta þá þurfum við að vera sammála um að það þarf að hugsa til langrar framtíðar vegna nýtingar á orkuauðlindum okkar.

Hærra orkuverð til heimila
Samkvæmt skriflegu svari iðnaðarráðherra (mars 2017) til greinarhöfundar þá hefur ráðherra ekki mótað stefnu í útflutningi á raforku en vitnar í svari sínu til skýrslu frá árinu 2016 um mat á áhrifum sæstrengs á fjölmarga þætti. Í þeirri skýrslu kemur meðal annars fram að raforkuverð til heimila og smærri fyrirtækja muni hækka; því muni draga úr afkomumöguleikum sprotafyrirtækja og annarra fyrirtækja, svo sem örfyrirtækja í smærri byggðum. Einnig segir í skýrslunni: »Frá sjónarhóli græna hagkerfisins virðist einnig liggja beinna við að sú orka sem annars væri seld úr landi væri þess í stað nýtt til að gera Ísland óháðara innflutningi eldsneytis.«

Ísland er land þitt
Í sviðsmyndinni sem notuð var við kostnaðar- og ábatagreiningu varðandi sæstreng milli Íslands og Bretland er gert ráð fyrir 1.200 km löngum sæstreng með 1.000 MW aflgetu.

Áætlaður stofnkostnaður er 3-500 milljarðar króna og samkvæmt skýrslunni er gert ráð fyrir 1.000 megavöttum en þess má geta að samanlagt uppsett afl allra raforkuvera á Íslandi er 2.700 megavött. Það er því ljóst að slík tenging við raforkumarkað Evrópu mun auka verulega þrýsting á að fleiri virkjanir verði reistar hér á landi. Því þurfum við að gera það upp við okkur hvort við ætlum að fara í stórfelldar virkjanir með tilheyrandi línulögnum um sveitir landsins til að byggja upp iðnað í Evrópu. Tal um sæstreng upp á allt að 500 milljarða til þess eins að flytja út afgangsorku í kerfinu, sem er kannski 150-200 megavött, er blekking. Ef sæstrengur verður lagður frá Íslandi til Evrópu þá þarf við að virkja og fjölga flutningslínum. Erum við tilbúin til þess?

Ójafnfræði sem hamlar atvinnuuppbyggingu
Á sama tíma og yfirvöld funda með fólki sem vill kanna leiðir til að leggja rafstreng til Íslands eru svæði víða um land sem búa við mjög takmarkað öryggi í raforkudreifingu. Nægir að nefna norðausturhornið og Vestfirði þar sem eru endastöðvar í dreifikerfinu auk þess sem veikir punktar eru víðar. Byggðalína Landsnets á Suðvesturlandi er komin að þolmörkum og rafmagnsflutningar um hana takmarkaður. Takmarkanir á flutningsgetu og öryggi hafa veruleg áhrif á rekstrarumhverfi fyrirtækja á landsbyggðinni og koma niður á atvinnuuppbyggingu þar. Landsmenn búa heldur ekki allir við þann »munað« að hafa aðgang að þrífösuðu rafmagni, og það stendur atvinnuuppbyggingu verulega fyrir þrifum á ákveðnum landssvæðum. Þeir sem stunda búskap geta til dæmis ekki uppfært tækjabúnað sinn í takt við nýjar reglugerðir þar sem þess er krafist að rafmagn sé þrífasað.

Það er án efa brýnna verkefni að tryggja öruggari afhendingu rafmagns um land allt og veita öllum landsmönnum aðgang að þrífösuðu rafmagni en að vinna að útflutningi raforku.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Greinin birtist í Morgunblaðinu 29. mars 2017.

Miklar breytingar hafa átt sér stað á íslensku fjármálakerfi frá því að bankakerfið hrundi á einni viku eins og spilaborg. Regluverk hefur verið stórbætt í þeim tilgangi að auka traust á bankakerfinu og draga úr áhættu kerfisins. Stærð bankakerfisins hefur minnkað og er rúm 150% af landsframleiðslu. Eigið fé bankanna er ríflegt, vanskil hafa minnkað verulega og kjör á erlendri markaðsfjármögnun hafa batnað mikið. Fyrsti áfanginn í endurreisn bankakerfisins hefur að mörgu leyti tekist vel eins og helstu kennitölur bankanna bera með sér. Í næsta áfanga þarf að huga að framtíðarskipan bankakerfisins, þ.e. hvernig það á að vera uppbyggt til að það þjóni heimilunum og fyrirtækjunum í landinu á bæði hagkvæman og sanngjarnan hátt.

Erlendir vogunarsjóðir keyptu tæp 30% í Arion banka í upphafi þessarar viku. Ráðamenn þjóðarinnar fögnuðu þessum viðskiptum og sögðu að nú væru vogunarsjóðirnir að veðja með Íslandi. Þrátt fyrir traustsyfirlýsingar ráðamanna, þá hafa margir goldið varhug við þessari þróun. Eignarhald þessara sjóða liggur ekki fyrir. Fréttir hafa borist af vafasamri fortíð eins sjóðanna sem nú er hluthafi í Arion banka. Einnig leit út fyrir að eigendur sjóðanna væru að stytta sér leið fram hjá leikreglunum til þess að flýta fyrir söluferlinu, þ.e. keyptur var 9.99% hlutur í Arion banka en þannig urðu sjóðirnir ekki virkir eigendur strax í upphafi ferlisins.

Gagnsætt eignarhald er forsenda þess að skapa traust og tiltrú á íslensku bankakerfi. Það er slæm byrjun á næsta áfanga í endurreisn bankakerfisins ef ekki fást skýrar upplýsingar um eigendurna og fyrirætlanir þeirra um íslenskt bankakerfi. Ef gagnsæið verður ekki aukið, mun næsti áfangi í endurreisn fjármálakerfisins misheppnast. Stjórnvöld verða að tryggja að svo verði ekki. Samfélagið allt hefur lagt mikið af mörkum í endurreisnina og því er brýnt að vandað verði til verks í næstu skrefum. Það tekur mörg ár að byggja upp trúverðugleika en hann getur glatast hratt ef ekki er rétt á málum haldið.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Greinin birtist 24. mars í Fréttablaðinu.

Á síðustu árum hefur mikill meirihluti foreldra sem hafa skilið eða slitið samvistum, eða 85 – 95 % samið um sameiginlega forsjá. Er þá oft um að ræða að barn sé viku hjá föður og viku hjá móður. Foreldrar barns ala það upp í sameiningu og deila allri ábyrgð. Jöfn búseta barns hjá foreldrum krefst þó mikilla samskipta og málamiðlana og rannsóknir hafa sýnt fram á að góð foreldrasamvinna skili meiri sátt og því meiri vellíðan fyrir barnið. Sömu rannsóknir sýna að ágreiningur milli foreldra hefur neikvæðari áhrif á líðan barnsins.

Þrátt fyrir þessar staðreyndir og þau spor sem stigin hafa verið í átt að því að jafna stöðu foreldra, þá er kerfið enn að þvælast fyrir og það þarf að laga. Vegna þessa lagði ég fram fyrirspurn til dómsmálaráðherra og óskaði eftir umræðu um málið. Ég óskaði eftir umræðu um hvort unnið sé að lagabreytingu, byggða á skýrslu innanríkisráðherra um jafnt búsetuform barna sem búa á tveimur heimilum. Skýrslu sem lögð var fram á Alþingi í september 2015. Ég spurði dómsmálaráðherra einnig, hvenær frumvörp um málið yrðu lögð fram?

Þessar umræður áttu sér stað inni á Alþingi, núna í byrjun mars. Þar kom fram hjá dómsmálaráðherra að nú þegar hafi verkefnastjórn um málið, skoðað hvaða lögum og reglugerðum þurfi að breyta. Þar kom fram að m.a. þurfi að gera breytingar á barnalögum sem heimili foreldrum, sem fara sameiginlega með forsjá barns og ala það upp á tveimur heimilum, að skipta búsetu barns ef ákveðin skilyrði eru uppfyllt.

Samkvæmt orðum dómsmálaráðherra komst verkefnastjórnin að því, að ekki var nóg að breyta lögum og reglugerðum, heldur kallaði vinnan jafnframt á umfangsmiklar kerfisbreytingar. Það hafi því verið mikilvægt að upplýsa þá aðila sem málið snertir um þetta verkefni, ásamt því að fá ábendingar og álit. Vegna þessa var kallað eftir tengiliðum frá mennta – og menningarmálaráðuneytinu, ríkisskattstjóra, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Sjúkratryggingum Íslands, Tryggingastofnun og Barnaverndarstofu.

Í umræðunni við dómsmálaráðherra kom fram að verkefnastjórnin eigi að ljúka vinnu sinni núna í mars. Í vor mun því undirbúningur að lagafrumvörpum eiga sér stað. Frumvarpi um breytingu á barnalögum, ásamt bandormi með breytingum á ýmsum öðrum lögum. Einnig kom fram að gera þurfi breytingar á reglugerðum. Þessi vinna verður á ábyrgð nokkurra ráðuneyta og er þar um að ræða innanríkisráðuneytið, fjármála – og efnahagsráðuneytið, mennta – og menningarmálaráðuneytið og velferðarráðuneytið.

Nú er mars senn á enda og verkefnastjórnin ætti að fara skila af sér. Verkefninu verður þó alls ekki lokið. Því er nauðsynlegt að fylgjast áfram með vinnslu þessa máls og kalla eftir upplýsingum þegar verkefnastjórnin skilar af sér. Fá upplýsingar um hvaða verkefni hvert ráðuneyti fær og hver tímalínan er varðandi framgang málsins. Því mun ég fylgjast með.

Elsa Lára Arnardóttir

Til okkar streyma ferðamenn og fjöldi þeirra eykst frá ári til árs. Sá straumur skapar hagvöxt og atvinnutækifæri sem er gott. Hin hliðin á peningnum er ekki eins fögur. Ákveðin svæði eru komin að þolmörkum hvað varðar álag og fjölda, á meðan önnur geta vel tekið á móti fleira fólki. Helstu verkefnin felast í að auka landvörslu, bæta vegakerfið okkar og gera innanlandsflug að raunverulegum valkosti. Að auki þurfum við að endurskipuleggja skiptingu tekna af ferðamanni, þ.e. á milli ríkis og sveitarfélaga.

Ójöfn skipting tekna
Ferðaþjónustan er orðin ein meginstoð í gjaldeyrisöflun þjóðarinnar. En það er umhugsunarefni hvernig við ætlum að haga tekjudreifingu. Eins og staðan er nú þarf að hefjast handa við að tryggja réttlátari skiptingu tekna á milli ríkis og sveitarfélaga. Á vettvangi Sambands íslenskra sveitarfélaga hefur ítrekað verið rætt um mikilvægi þess að sveitarfélögin fái auknar tekjur af komu ferðamanna til landsins. Eins og staðan er í dag fá sveitarfélög tekjur af útsvari þeirra sem vinna við ferðaþjónustu auk fasteignaskatta af mannvirkjum sem tilheyra ferðaþjónustunni. Þær tekjur renna af mismiklum þunga til sveitarfélaga og telja sum sig vera nokkuð afskipt vegna þess. Þau telja útgjaldaþrýsting vera fyrir hendi en litlar sem engar tekjur í augsýn til að standa undir nauðsynlegum kostnaði við uppbyggingu og fleira.

Réttlátari skipting tekna
Við Framsóknarmenn höfum talað fyrir því að beinum tekjum sem ríkið fær af ferðamönnum verði deilt þannig að 1/3 renni beint til ríkisins, 1/3 til sveitarfélaga og 1/3 í uppbyggingarsjóð. Þannig er hægt að dreifa peningunum þangað sem tekjurnar eru minnstar og þörfin mest þannig að kerfið haldi áfram að stækka og dreifa ferðamönnum skipulega um landið. Ef við ætlum í raun að dreifa álaginu þurfum við að ráðstafa tekjum ríkisins þar sem sóknarfærin eru minnst fyrir einkaaðila. Hið opinbera þarf að standa undir því að byggja upp grunninnviði vítt og dreift um landið til að styrkja heimamenn í uppbyggingu og skapa grundvöll til tekjuöflunar. Það er góð leið til að jafna tækifæri og styrkja jafnrétti til búsetu. Ein leið til tekjuöflunar fyrir sveitarfélögin væri að láta gistináttagjaldið renna óskipt til þeirra. Ég hef einnig þá skoðun að gistináttagjaldið eigi ekki að vera föstu krónutala, eins og nú er (300 kr) heldur ákveðið hlutfall af gjaldi. Annað býður upp á ranglæti gagnvart þeim sem eru bjóða ódýra gistingu.

Laskað orðspor áhyggjuefni
Töluvert hefur verið gert úr því að aukin gjaldtaka á ferðamenn hafi fælandi áhrif og geti dregið úr ásókn þeirra til landsins. Starfshópur á vegum Sambands íslenskra sveitarfélaga sem telur það vera óþarfa áhyggjur þar sem alvanalegt er að fólk greiði fyrir aðgang að ferðamannastöðum annars staðar og ýmsir skattar og gjöld séu á gistingu. Gjöldin eru ekki það sem ferðamenn athuga fyrst þegar ákvörðun um ferðalag er tekin. Aftur á móti eru meiri líkur á að aðgerðaleysi varðandi nauðsynlega uppbyggingu geti laskað orðspor landsins og haft skaðleg áhrif á markaðssetningu Íslands sem ferðamannalands. Við eigum að vera ófeimin við frekari gjaldtöku en Framsóknarflokkurinn vill t.d. auka tekjur ríkissjóðs með því að leggja á komugjald. Það væri a.m.k. skynsamlegra en að leggja á vegatolla, eins og núverandi samgönguráðherra hefur talað fyrir.

Fleiri fluggáttir-betri dreifing
Í tíð síðustu ríkisstjórnar var hafin markviss vinna við að opna fleiri gáttir inn í landið. Einnig hefur verið talað fyrir því að hefja innanlandsflug frá Keflavíkurflugvelli þannig að erlendir ferðamenn getir haldið för sinni óhindrað áfram og heimsótt aðra landshluta á einfaldan máta. Tengiflug innanlands frá Keflavíkurflugvelli hófst nú í febrúar og það verður spennandi að sjá hvernig það verkefni muni ganga. Ef það gengur vel þá er sjálfsagt að bjóða upp á fleiri flugleiðir innlands, eins og til Egilstaða og Ísafjarðar. Fleiri gáttir og einföldun á fyrirkomulagi innanlandsflugs mun án efa auka dreifingu ferðamanna um landið, minnka álag á viðkvæm svæði og draga verulega úr álagi á vegakerfið okkar, sem er í slæmu ásigkomulagi, en það verkefni er efni í aðra grein.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Greinin birtist í Suðra 19. mars 2017.