Category: Fréttir

Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, hefur lagt fram tillögu til þingsályktunar um afmörkun á uppbyggingu vindorkuvera á Alþingi.

Tillögugreinin hljóðar þannig:

    „Alþingi ályktar að fela umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að móta stefnu sem leggur grunn að afmörkun á uppbyggingu vindorkuvera á Íslandi í ljósi áhrifa þeirra á náttúru og vistkerfi. Í stefnunni skal koma fram skýr afmörkun landsvæða þar sem reisa má vindorkuver, hversu umfangsmikil þau megi vera á hverju svæði fyrir sig, hvaða markmið þau eigi að styðja, ásamt sjónarmiðum um eignarhald og áhrif á samfélagið. Stefnan skal leggja grunn að því að uppbygging vindorku sé unnin í skrefum á grunni varúðar og lærdóms með langtímahagsmuni þjóðarinnar í huga.“

Í ljósi vaxandi áhuga á nýtingu vindorku hér á landi er nauðsynlegt að móta skýrari ramma um hvar slík nýting sé heimil. Í stað þess að útiloka einstök svæði ætti að skilgreina þau svæði þar sem vindorkuverkefni eru leyfð, til að draga úr óvissu og forðast að stærstur hluti landsins verði opinn fyrir óskipulagðri uppbyggingu. Slík nálgun gæti dregið úr kapphlaupi um auðlindir og minnkað líkur á deilum í sveitum landsins.

Sjá nánar: Tillaga til þingsályktunar um afmörkun á uppbyggingu vindorkuvera

Hagkvæmni vindorkuverkefna þurfi að liggja fyrir strax í upphafi. Það krefst ítarlegra rannsókna á vindgæðum, fýsilegri stærð verkefna, aðgengi að flutningskerfi og kostnaði við tengingu við það. Einnig þarf að liggja fyrir raunhæf áætlun um jöfnunarorku, hvaðan hún kemur og hvernig hún verður tryggð.

„Nýr veruleiki“ í orkumálum

Í greinargerð segir að samanlagt afl vindorkuverkefna í skoðun hér á landi sé orðið meira en allt uppsett afl raforkukerfisins sem byggst hafi upp á áratugum. Meiri hluti verkefna sé í höndum einkaaðila á grundvelli Evrópureglna um samkeppni á raforkumarkaði og græna orku, án þess að ítarleg umræða hafi farið fram um breytt eignarhald á grunninnviðum. Flutningsmenn telja nauðsynlegt að tryggja að beinn arður af auðlindanýtingu renni áfram til samfélagsins, líkt og tíðkast hafi í orkumálum hingað til, nema settar verði skýrar reglur um annað.

Áhrif á náttúru og skipulag

Vindmyllur geti náð allt að 250 metra hæð og haft veruleg áhrif á landslag, hljóðvist og fuglalíf. Þar sem nýting vindorku sé ekki bundin við tiltekna staðsetningu, eins og við árfarvegi eða jarðhitasvæði, sé stór hluti landsins tæknilega opinn fyrir verkefnum. Skortur á framtíðarsýn hafi leitt til þess að tugir kosta séu komnir til skoðunar í rammaáætlun. Bent er á að samþykki landeigenda þurfi ekki að liggja fyrir áður en virkjunarkostir fara í umhverfismat, sem geti vakið ágreining.

Ekki hægt að „vísa í frjálsa samkeppni“

Hall Hrund leggur áherslu á að Evrópuréttarreglur taki ekki afstöðu til staðsetningar vindorku; það sé á ábyrgð hvers ríkis að marka stefnu. „Stjórnmálamenn geta ekki skýlt sér á bak við frjálsa samkeppni til að leyfa vindorkuverum að rísa hvar sem er,“ segir m.a. í greinargerðinni. Í stað þess að útiloka stök svæði verði að skilgreina hvar nýting sé leyfð og með hvaða skilyrðum.

Hagkvæmni, flutningskerfi og jöfnunarorka

Að mati Höllu Hrundar þarf að tryggja hagkvæmni frá upphafi með ítarlegum rannsóknum á vindgæðum, fýsilegri stærð verkefna, aðgengi að flutningskerfi og tengikostnaði, sem og raunhæfum áætlunum um jöfnunarorku. Lagt er til að byggja upp í skrefum á örfáum svæðum til að dreifa veðurfari og lágmarka sveiflur, „vindurinn blæs ekki alltaf á sama stað“.

Vindorka á hafi: leiga í stað afhendingar

Þá er hvatt til þess að ljúka regluverki um vindorku á hafi. Erlend orkufyrirtæki sýni þegar áhuga og mikilvægt sé að íslensk hafsvæði séu ekki framseld án endurgjalds, heldur leigð til afmarkaðs tíma líkt og þekkist víða.

Orkuskipti krefjast skýrra hvata

Vindorka er gjarnan sett í samhengi við orkuskipti og orkuöryggi, en flutningsmaður bendir á að raforka sé almennt seld á frjálsum markaði. Tryggja þurfi með lögum og sértækum hvötum að framleiðsla styðji tiltekin markmið stjórnvalda, t.d. orkuskipti eða aukið orkuöryggi á ákveðnum svæðum.

Skýr lagarammi í stað lagalegrar óvissu og átaka

Í tillögunni er lögð áhersla á skýran lagaramma strax í upphafi til að forðast lagalega óvissu og sársaukafullar deilur í samfélaginu. Ef rétt sé að málum staðið geti vindorka orðið mikilvæg viðbót við vatnsafl og jarðhita, sérstaklega yfir vetrartímann þegar lón eru undir álagi, án mikilla umhverfisáhrifa.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, gerði stöðu lögreglunnar að umtalsefni í umræðum um störf þingsins og sagðist fagna 50 nýjum stöðugildum hjá lögreglunni en varaði við brottfalli úr stéttinni. Kallaði hann eftir markvissum aðgerðum um kjör, aðbúnað og lagaumhverfi.

„Ég vil byrja á því að fagna þeirri aukningu sem boðuð hefur verið í löggæslunni og þeim 50 nýju stöðugildum sem bætt hefur verið við,“ sagði Stefán Vagn og benti á að viðbæturnar hefðu þegar skilað sér að einhverju marki. „Vandamálið er hins vegar að þrátt fyrir viðbætur þá er brottfall úr stéttinni mjög mikið.“

„Ekki bæta á vatni í leka fötu“

Stefán Vagn sagði stóra verkefnið felast í því að stöðva brottfall reynslumikilla lögreglumanna. „Það er gott að fá nýtt fólk inn, það er nauðsynlegt, en að missa á sama tíma út reynslumikið fólk, jafnvel með áratugareynslu, er afleitt,“ sagði hann og bætti við að orsakir væru margvíslegar: álag, kjör, aðbúnaður, búnaður, starfsaðstæður, lagaumhverfi, vinnutími og áhætta í starfi.

„Það þjónar nefnilega takmörkuðum tilgangi að bæta á vatni í leka fötu. Við þurfum að einbeita okkur að því verkefni að stoppa í götin þannig að við förum að sjá raunverulega fjölgun lögreglumanna.“

Samráð lykilatriði

Að sögn Stefáns Vagns sé jákvætt að meginþættirnir sem valdi brotthvarfi séu „allt saman hlutir sem hægt er að laga og bæta“. Hann kallaði eftir markvissu samráði við Landssamband lögreglumanna, embætti hringinn í kringum landið, ríkislögreglustjóra og lögreglumenn sjálfa til að ná raunhæfum úrbótum.

„Við þurfum að vinna þetta í sameiningu til að tryggja stöðugleika og uppbyggingu í löggæslunni,“ sagði Stefán Vagn að lokum.

Sigurður Ingi Jóhannsson, alþingismaður og formaður Framsóknar, hefur lagt fram tillögu til þingsályktunar um óverðtryggð fasteignalán á föstum vöxtum til langs tíma á Alþingi.

Tillögugreinin hljóðar þannig:

Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra að vinna að aðgerðaáætlun sem miði að því að óverðtryggð fasteignalán á föstum vöxtum til langs tíma standi einstaklingum til boða. Ráðherra kynni Alþingi aðgerðaáætlunina eigi síðar en á vorþingi 2026.

Markmið tillögu þessarar er að tryggja að bankar geti boðið fasteignakaupendum hér á landi upp á óverðtryggð lán á föstum vöxtum til langs tíma.

Sjá nánar: Óverðtryggð fasteignalán á föstum vöxtum til langs tíma

„Íslenskir bankar eru of smáir til að eiga þess kost að bjóða fram slíka fjármálaþjónustu, þar sem þeir eru að hluta bundnir af eigin fjármögnunarkjörum. Íslenska ríkið og lífeyrissjóðir eru að vissu leyti í yfirburðastöðu á íslenskum fjármálamarkaði og geta með einfaldari hætti og á hagstæðari kjörum haft aðgang að langtímafjármögnun.

Viðfangsefnið gengur út á að bankar geti fjármagnað húsnæðislán á óverðtryggðum vöxtum til lengri tíma en þeir bjóða upp á í dag. Með breyttum reglum og þróaðri fjármálamarkaði, til að mynda í gegnum vaxtaskiptasamninga, en það eru samningar þar sem aðilar skiptast á föstum og breytilegum vaxtagreiðslum af tilteknum höfuðstól yfir ákveðið tímabil, er hægt að auðvelda bönkum að bjóða upp á slík lán,“ segir í greinargerð með tillögunni.

Ávinningur af nýju fyrirkomulagi er margvíslegur:

• Í fyrsta lagi að íbúðarkaupendur geti fengið hagstæðari fasteignalán og verulega aukinn fyrirsjáanleika.
• Í öðru lagi, verði farin vaxtaskiptasamningsleið, má búast við að ríkissjóður geti lækkað vaxtakostnað sinn með því að færa vaxtagreiðslur sínar í meira mæli yfir í skammtímavexti, sem eru yfirleitt lægri en langtímavextir.
• Í þriðja lagi má gera ráð fyrir að verðtryggð lán heyri sögunni til ef óverðtryggð lán á föstum vöxtum til langs tíma standa fasteignakaupendum til boða.

Viðskiptablaðið: Vaxta­skipta­samnings­leið bæti lánskjör heimila og ríkis.

Þórarinn Ingi Pétursson, alþingismaður, fjallaði um vinnu við mótun nýrrar atvinnustefnu í ræðu sinni í störfum þingsins og lagði áherslu á mikilvægi þess að menntun, nýsköpun og byggðaþróun yrðu órjúfanlegur hluti þeirrar stefnumótunar.

Þórarinn Ingi sagði mótun nýrrar atvinnustefnu væri „grundvallaratriði fyrir framtíð þjóðarinnar og samkeppnishæfni atvinnulífsins“. Að hans mati sé bæði eðlilegt og nauðsynlegt að endurmeta reglulega áherslur í efnahagsmálum, þar sem þær hafi áhrif á „allt gangverk samfélagsins og lífsgæði fólks“.

Menntun í takt við þarfir atvinnulífs

Þórarinn Ingi lagði sérstaka áherslu á að tengja menntun og færniþróun betur við þarfir atvinnulífsins. „Við þurfum að tengja betur nám og færniþróun við þarfir atvinnulífsins,“ sagði hann og nefndi hann að slíkt hefði áhrif á margvíslega þætti samfélagsins, þar á meðal innflutning vinnuafls, húsnæðismarkað.

Nýsköpun, frumkvöðlastarf og byggðir

Þórarinn Ingi sagði að Framsókn styddi ferlið við mótun atvinnustefnu og hygðist leggja fram eigin hugmyndir með áherslu á nýsköpun, þróun landsbyggðarinnar, ábyrga matvælaframleiðslu og stuðning við ungt fólk sem vilji „skapa verðmæti og taka áhættu“. Hann vísaði jafnframt til hugmyndar sinnar um „nýjar rætur“, sem snýr að því að ríkið styðji við fólk sem er reiðubúið að takast á við áhættu til að skapa verðmæti á landsbyggðinni.

„Verkefni fyrir alla þjóðina“

„Þetta er verkefni fyrir alla þjóðina,“ sagði Þórarinn Ingi að lokum. „Með samvinnu, framtíðarsýn og jákvæðum hugmyndum getur mótun nýrrar atvinnustefnu orðið mikið framfaraskref fyrir land og þjóð.“

• Nýjar rætur – framtíð íslenskrar matvælaframleiðslu byrjar hér

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, átti orðastað við fjármála- og efnahagsráðherra í óundirbúnum fyrirspurnartíma á Alþingi um fjárlög 2025 og afkomuhorfur yfirstandandi árs.

Hann kallaði eftir skýringum vegna ummæla ráðherrans í útvarpsviðtali á Rás 2 10. september sl., þar sem ráðherra sagði að í fjárlögum ársins 2025 væri gert ráð fyrir 63 milljarða króna halla. Í greinargerð fjárlagafrumvarpsins segir hins vegar á bls. 116: „Afkomuhorfur yfirstandandi árs hafa batnað verulega frá áætlun fjárlaga ársins 2025. Áætlað er að heildarafkoma ríkissjóðs verði neikvæð um 19 ma.kr. eða 0,4% af VLF, samanborið við halla um 63 ma.kr. …“

„Mig langar því að spyrja hæstv. ráðherra hvort sé rétt, ummælin í vikunni eða fjárlögin,“ sagði Stefán Vagn og lagði áherslu á að upplýsingar sem fram kæmu bæði úr ræðustól Alþingis og í fjölmiðlum væru réttar og sambærilegar.

Ráðherrann svaraði að hann hefði annars vegar vísað til fjárlaga í umræddu viðtali á Rás 2, en að afkoma ríkissjóðs væri annað mál sem metið væri eftir á.

Stefán Vagn þakkaði ráðherra fyrir svarið og bætti við: „Staðan er miklu betri heldur en menn gerðu ráð fyrir og því spyr ég: Er það ekki rétt? Er ekki staðan miklu betri en menn gerðu ráð fyrir?“

Ráðherra sagði að honum byðust oft tækifæri til að hæla eigin verkum og að hann gæti í raun tárast yfir því, en bætti við: „En jú, afkoman hefur batnað til mikilla muna og er þar ýmsu fyrir að þakka.“

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, gagnrýndi of lága aðhaldskröfu fjárlagafrumvarpsins 2026 í 1. umræðu fjárlaga á Alþingi. Hvatti hann til skýrari aðhalds í ríkisfjármálum til að styðja við lækkun stýrivaxta. Hann sagði 0,2% aðhald ekki nægilegt og hvatti til þess að halli næsta árs, 15 milljarðar króna, yrði felldur niður.

Stefán Vagn sagði umræðuna marka „vatnaskil“ þar sem ný ríkisstjórn legði nú fram sitt eigið fjárlagafrumvarp. „Nú fer að verða erfiðara að horfa í baksýnisspegilinn og skella ábyrgðinni á fyrri ríkisstjórnir.“

Stærsta verkefni vetrarins væri að ná niður verðbólgu og vaxtastigi. „Stýrivextir hafa lækkað úr 9,25% í 7,5% á árinu 2025 en lækkunarferlið hefur stöðvast, sem er alvarlegt,“ sagði Stefán Vagn og taldi fjármálaáætlun og fjárlög vera lykiltæki til að ná árangri.

Stefán Vagn gagnrýndi sérstaklega 0,2% aðhald í frumvarpinu: „Ég hef áhyggjur af því að 0,2% aðhald sé ekki nægilegt. Við lögðum sjálf fram 0,3% aðhald 2023 og þá var það metið hlutlaust af Seðlabankanum. Því er erfitt að færa rök fyrir því að 0,2% teljist aðhaldssamt.“

Tekjuaukning ríkissjóðs milli ára væri þó „gleðileg“, að hans sögn. Tekjur hækki úr um 1.500 ma.kr. í 1.591 ma.kr., eða um 91 ma.kr. Hann vildi nýta svigrúmið til að fella niður hallann 2026. „Það hefði sent sterk skilaboð,“ sagði hann, og bætti við að miðað við reynslu síðustu ára gæti niðurstaða 2026 jafnvel orðið jákvæð.

Í umræðum um skuldir hvatti hann til samræmdrar framsetningar talna. „Við eigum að nota sama grunn þar sem skuldahlutfallið fer úr 38% í 37%. En þrátt fyrir það hækka skuldir að nafnvirði um 80 ma.kr., sem kom mér á óvart miðað við tekjuaukninguna.“

Stefán Vagn benti jafnframt á útgjaldavöxt. „Útgjaldavöxturinn er 126 ma.kr. og hefur tvöfaldast frá frumvarpi 2025. Frumvarpið er á mörkunum og jafnvel ómögulegt að kalla það aðhaldssamt.“ Hann ítrekaði að stjórnvöld þyrftu að „senda skýr skilaboð um aðhald“ til að styðja við lækkun stýrivaxta.

• Ræða Stefáns Vagns Stefánssonar

• Fjárlög 2026