Category: Fréttir

„Ég held að við getum öll verið sammála því að menntakerfið sé einn af hornsteinum samfélagsins og lykillinn að farsæld komandi kynslóða, en í dag stöndum við á krossgötum,“ sagði Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, í sérstakri umræðu á Alþingi um menntamál þar sem mennta- og barnamálaráðherra var til andsvara.

Ingibjörg lagði áherslu á í ræðu sinni að skólakerfið hefði ekki fylgt nægilega hröðum samfélagsbreytingum og sagði þörf á „nýrri hugsun, nýrri nálgun, samstöðu og hugrekki“ til að ráðast í raunverulegar umbætur.

Ingibjörg nefndi fjórar megináskoranir í leik- og grunnskólum: versnandi íslenskukunnáttu barna, skort á fagmenntuðum kennurum, skort á stoðþjónustu og viðeigandi námsefni fyrir börn með fjölbreyttar þarfir.

„Umfram allt verðum við að tryggja að allir sem búa hér læri íslensku,“ sagði Ingibjörg og lagði áherslu á að læsi væri lykillinn að framförum í námi.

Krefst markvissari íslenskukennslu og skýrari krafna

Ingibjörg sagði að sífellt stærri hópur barna hefði annað móðurmál en íslensku. Það væri bæði tækifæri og áskorun. Hún hvatti til þess að efla kennslu í íslensku sem öðru máli og tryggja aðgengi að námsefni og stuðningi, jafnvel með því að gera kröfur um tiltekna grunnþekkingu áður en börn væru sett í almennan bekk. „Ef börnin skilja ekki kennarann sinn og bekkjarfélaga þá ná þau litlum sem engum árangri.“

Kennaraskortur og starfsumhverfi undir pressu

Ingibjörg vísaði til þess að um 20% kennara í íslenskum skólum væru án fullrar fagmenntunar og að stór hluti kenndi fög sem væru ekki hluti af eigin menntun. Yngri kennarar teldu sig verr undirbúna en áður, samkvæmt alþjóðlegri TALIS-könnun. „Við þurfum að gera kennarastarfið aðlaðandi aftur,“ sagði hún og nefndi skýrari starfsþróun, betra starfsumhverfi og raunhæft svigrúm kennara til að „sinna barninu sjálfu“ svo starfsævin yrði löng og farsæl.

„Skóli án aðgreiningar“ þarf raunhæfan stuðning

Ingibjörg vék að hugmyndafræðinni um skóla án aðgreiningar og spurði hvort hún stæðist í framkvæmd. Fjöldi barna er ekki að fá þann stuðning sem þau þyrftu og kennara bera of mikla ábyrgð á verkefnum sem féllu jafnvel utan verksviðs þeirra. Samkvæmt nýrri skýrslu ráðuneytisins þyrftu yfir 120 börn á sérhæfðum úrræðum að halda á hverjum tíma og um 30% nemenda fengju einhverja sérkennslu. Ingibjörg benti einnig á að sum börn hefðu ekki fengið pláss í sérdeildum á síðasta ári og að dæmi séu um börn sem hefðu verið án skóla í allt að tvö ár. „Þetta er staða sem er algerlega óásættanleg,“ sagði Ingibjörg og undirstrikaði að skólaskylda legði ríkar skyldur á yfirvöld um að útvega úrræði og pláss „svo allir geti fengið nám við hæfi“.

Kallar eftir gagnsæju námsmati

Að lokum sagði Ingibjörg að foreldrar vildu skýrari mynd af námsstöðu barna sinna. Hún vísaði til könnunar Maskínu þar sem 81% landsmanna vildu að tölueinkunnir héldu áfram að vera hluti námsmats. „Þetta kallar á gagnsæi og aukinn skýrleika,“ sagði Ingibjörg og spurði hvort eitthvað væri því til fyrirstöðu að gera einkunnagjöf skýrari samhliða vandaðri endurgjöf.

Ingibjörg beindi þremur spurningum beint til mennta- og barnamálaráðherra:

1. hvort endurskoða ætti samsetningu kennaranáms miðað við stöðuna,

2. hvort ráðist yrði í aukið fjármagn til íslensku- og lestrarkennslu og

3. hver væru næstu skref stjórnvalda í umbótum menntakerfisins.

Sigurður Ingi Jóhannsson, alþingismaður og formaður Framsóknar, gagnrýndi í óundirbúnum fyrirspurnum á Alþingi aðgerðir stjórnvalda í baráttunni við verðbólgu og vexti og sagði svokallaða „sleggju“ forsætisráðherra í aðdraganda kosninga ekki hafa borið árangur. Sigurður Ingi hvatti Seðlabankann til að endurskoða íþyngjandi skilyrði sem sett hafi verið á fyrstu kaupendur og ungt fólk, og lagði áherslu á að draga kerfisbundið úr vægi verðtryggingar á húsnæðislánum.

Kallar á óverðtryggð, löng föst lán

Sigurður Ingi vísaði til þingsályktunartillögu sem hann mælti fyrir á dögum. Tillagan felur í sér áskorun til ríkisstjórnarinnar og fjármála- og efnahagsráðherra um að skoða greinargerð sem hann lét vinna um innleiðingu óverðtryggðra, langra lána með föstum vöxtum, líkt og tíðkast í nágrannalöndum á borð við Danmörku. Markmiðið væri að „taka gríðarlega stór skref“ til að minnka vægi verðtryggingarinnar og að hún hyrfi að lokum úr íslensku fjármálakerfi og samfélagi.

Áhyggjur af fyrstu kaupendum

Sigurður Ingi tók undir áhyggjur af stöðu ungs fólks á húsnæðismarkaði og benti á að peningastefnan væri hægvirk þegar stór hluti lána væri verðtryggður. Hann sagði að jafnvel seðlabankastjóri hefði lýst yfir áhyggjum af stöðu fyrstu kaupenda og að skilyrðin sem þeim hefðu verið sett gætu þurft endurskoðunar við.

Kallar eftir skýrum svörum

Sigurður Ingi sagði að Framsókn hefði árum saman unnið að því að draga úr vægi verðtryggingar og minnti á að flokkur innan ríkisstjórnar hefði lofað í kosningabaráttu að skoða danska fyrirkomulagið. Sigurður Ingi kvaðst vilja heyra viðbrögð fjármála- og efnahagsráðherra og ríkisstjórnarinnar við framlagðri tillögu, sem fór í gegnum fyrri umræðu á Alþingi á dögum.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, lagði áherslu á í störfum þingsins á Alþingi að ljúka jöfnun á dreifikostnaði raforku um land allt. Hann lýsti málinu sem „réttlætismáli“ og sagði eðlilegt að heimili og fyrirtæki, óháð búsetu, stæðu jafnfætis í grunnkostnaði vegna raforku.

„Að mínu mati er hér um réttlætismál að ræða, að allir íbúar landsins sitji við sama borð er kemur að kostnaði heimila eða fyrirtækja vegna raforku,“ sagði Stefán Vagn. „Fyrir okkur á landsbyggðinni, sem höfum verið að berjast fyrir uppbyggingu og öflugu atvinnulífi, er þetta einn af þeim þáttum sem skipta miklu máli.“

Stefán Vagn rifjaði upp að Alþingi hafi árið 2004 samþykkt lög um jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku. Markmið laganna væri að mæta hærri kostnaði í dreifbýli með sérstökum jöfnunargjaldi sem rynni í gegnum dreifiveiturnar. Þrátt fyrir það hefði misræmið haldið áfram að vaxa og full jöfnun ekki náðst.

„Kostnaður við dreifingu raforku er mismikill í dreifbýli og þéttbýli og hefur farið vaxandi,“ sagði hann og bætti við að fjármunum úr jöfnunarkerfinu væri skipt í hlutfalli við notkun og kostnað dreifiveitna, en að það nægði ekki til að brúa bilið að fullu.

Hvað kostar að ljúka jöfnun?

Stefán Vagn nefndi og vísaði til að tæplega 420 kr. hækkun á mánaðarreikningi heimila á höfuðborgarsvæðinu nægja til að jafna leikinn.

„Til þess að ná fullri jöfnun þarf að hækka orkureikninga íbúa á höfuðborgarsvæðinu um tæplega 420 kr. á mánuði. Þá standa íbúar alls landsins jafnfætis þegar kemur að kostnaði vegna nýtingar okkar sameiginlegu auðlinda og innviða.“

„Þetta er sanngirnismál sem við hljótum að vera sammála um að leysa.“

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, gagnrýndi í störfum þingsins ný áform mennta- og barnamálaráðherra um að setja á laggirnar fjórar til sex svæðisskrifstofur sem taki yfir rekstrartengd verkefni framhaldsskóla. Þessi áform ganga gegn frumvarpi ráðherrans sjálfs sem veiti skólum víðtækar heimildir til samstarfssamninga um stoðþjónustu og rekstur.

Svæðisskrifstofurnar eiga að yfirtaka verkefni á borð við rekstur, mannauðsmál og stoðþjónustu. Á vef ráðuneytisins sé jafnframt rökstutt að sameining stjórnsýslu tryggi „betri þjónustu og markvissari stjórnsýslu“ á sama tíma og skólarnir haldi sérstöðu sinni og nafni.

„Þetta þýðir með öðrum orðum að stjórnendur framhaldsskóla missa umboð sitt til að taka ákvarðanir og gera samninga,“ sagði Ingibjörg og bætti við að slíkt jafngilti því að „leggja til nýtt stjórnsýslustig“.

Ráðherrann hefur mælt fyrir frumvarpi sem veitti framhaldsskólum víðtækar heimildir til að gera samstarfssamninga um rekstrartengd mál og stoðþjónustu, svo sem fjármál, bókhald, laun, mannauð, upplýsingakerfi, innkaup, húsnæði og stjórnsýslu.

„Hér er verið að leggja til að skólar fái frekari heimildir til að gera samninga og bæta rekstur sinn á sama tíma og verið er að taka hlutverkið af þeim annars staðar.“

Ingibjörg segir að svör ráðherrans í gær hafa komið á óvart, þar sem hann hefði fullyrt að engin tengsl væru á milli frumvarpsins um samstarfssamninga og áforma um svæðisskrifstofur.

„Á sama tíma og ráðherra vill auka sjálfstæði framhaldsskóla … eru í gangi áform um að færa einmitt þau málefni … undir svæðisskrifstofur,“ sagði Ingibjörg og vísaði til þess að þetta kæmi fram í gögnum ráðuneytisins sjálfs. „Þrátt fyrir þetta fullyrti ráðherra í gær að það ætti ekki að færa rekstur framhaldsskóla yfir til svæðisskrifstofa, þrátt fyrir að það standi skýrum stöfum á vef Stjórnarráðsins.“

Ingibjörg sagði eðlilegt að Alþingi gerði athugasemdir þegar „boðuð stefnumótun stjórnvalda er hvorki samrýmd né skiljanleg“ og spurði hver væri framtíðarsýnin í málaflokknum.

Þórarinn Ingi Pétursson, alþingismaður, varaði við því í störfum þingsins að háir vextir væru farnir að vinna gegn markmiðum um eðlilegan hagvöxt, nýsköpun og framþróun. Þórarinn Ingi sagði að flest bendi til þess að Seðlabankinn lækki ekki vexti þegar peningastefnunefnd bankans tekur næstu ákvörðun á morgun, miðvikudag 8. október.

„Fyrirtæki bíða með að þróa nýjar lausnir og fresta tækjakaupum. Frumkvöðlar taka litla sem enga áhættu,“ sagði Þórarinn Ingi og bætti við að lítil og meðalstór fyrirtæki greiði nú „allt að 11% vexti“ af fimm ára lánum. Að hans mati leiti fyrirtæki í vaxandi mæli í verðtryggð lán „rétt eins og almenningur“, sem hann sagði merki um þunga vaxtabyrði.

Landbúnaður og sjávarútvegur undir álagi

Þórarinn Ingi nefndi sérstaklega landbúnað, matvælaframleiðslu og sjávarútveg sem greinar sem þegar glími við hærri aðfanga- og launakostnað, auk óvissu um eftirspurn og afkomu. „Þegar vextir haldast svo háir til lengri tíma hverfa fjárfestingar eins og dögg fyrir sólu.“

Til að undirstrika áhrifin vísaði þingmaðurinn í dæmi: Óverðtryggt 15 milljóna króna lán til fimm ára geti í dag borið tæplega 1,3-1,5 milljónir króna í árlega vexti. „Hver getur tekið slíka áhættu?“

Kallar eftir þverpólitískri sátt

Í lok ræðunnar hvatti Þórarinn Ingi til þess að nýsköpun hægði ekki á „út árið 2026“ og lagði til að komandi fjárlagaumræða snerist um þverpólitíska sátt um hallalaus fjárlög fyrir árið 2026. „Það er kominn tími til,“ sagði hann að lokum.