Author: einar

„Við verðum að horfast í augu við það – staðan á leigubílamarkaði er algerlega óboðleg,“ sagði Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, þegar hann tók til máls á Alþingi í umræðu um breytingar á leigubifreiðalögum.

Í yfirgripsmikilli ræðu rakti Sigurður Ingi þróun málsins frá því að Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) beindi því til íslenskra stjórnvalda að afnema fjöldatakmarkanir á leigubílum. Ísland hafi, ásamt Noregi, verið síðast til að bregðast við.

„Ég vildi fara varlega – en þingið vildi ganga lengra“

Sigurður Ingi lýsti því hvernig hann hafi sem ráðherra lagt áherslu á varfærna nálgun:

„Ég lagði ríka áherslu á að hlustað væri á sjónarmið Bifreiðastjórafélögin Frama og Sleipnir. Við vildum finna milliveg – en þróunin í þinginu fór sífellt í átt að meira frjálsræði.“

Sigurður Ingi gagnrýndi hvernig breytingar á frumvarpinu á milli umræðna og löggjafarþinga hafi leitt til þess að mikilvægar varúðarráðstafanir hafi fallið niður – meðal annars skilyrði um stöðvaskyldu.

„Ég talaði sérstaklega fyrir því að við héldum í stöðvaskyldu. Hún einfaldar eftirlit og tryggir gæði þjónustu – það er ekki of mikið að ætla Samgöngustofu að fylgjast með 32 stöðvum.“

Þvinguð aðlögun að EES-reglum – eða pólitísk ákvörðun?

Árið 2022 voru ný lög samþykkt sem afnámu fjöldatakmarkanir og jöfnuðu rekstrarskilyrði milli nýrra og eldri aðila. Sigurður Ingi lagði frumvarpið sjálfur fram í febrúar það ár og hvatti þingnefndina til að endurskoða hvort ekki ætti að halda í kröfur um að ökumenn væru bundnir stöð.

„Markmiðið var aldrei að opna fyrir UBER eða LYFT – ef þau koma, þá verða þau að uppfylla sömu skilyrði og aðrir. Og þau hafa ekki komið.“

Eftirlit í molum – og Isavia undir gagnrýni

Í ræðu sinni beindi Sigurður Ingi spjótum sínum að stjórnsýslunni og krafðist þess að farið yrði yfir framkvæmd laganna:

„Ráðherra þarf að kalla eftir upplýsingum – hvernig hefur Samgöngustofa fylgt eftir leyfisveitingum? Hvaða eftirlit hefur Neytendastofa haft með verðlagningu? Og hvernig hefur lögreglan gripið inn í þegar brotið er á lögum?“

Sérstaka athygli vakti harðorð gagnrýni hans á Isavia:

„Ástandið á áætlunarstað Isavia er í alla staði óboðlegt. Það er mín skoðun að fyrirtækið hafi ekki staðið sig sem skyldi og hreinlega unnið gegn almannahagsmunum.“

Hvað gerist næst – og hvað má læra?

Sigurður Ingi minnti á að í lögunum hafi frá upphafi verið ákvæði um að þau skuli endurskoðuð eigi síðar en 1. janúar 2025. Sú vinna hófst þegar í nóvember 2024 og niðurstöður eru væntanlegar í haust.

„Við settum vinnuna í gang. Nú þarf að nýta niðurstöðurnar – og nýta þær fljótt. Það þarf að grípa til fleiri aðgerða en einungis lagabreytinga.“

Hann lagði áherslu á að lagabreytingarnar hafi verið af hinu góða í sjálfu sér, en að eftirlitið, framkvæmdin og samhæfing hafi brugðist.

Afturhvarf eða framþróun?

Spurt hefur verið hvort Ísland hafi gengið of langt í að afnema verndarkerfi leigubílstjóra. Þó Sigurður Ingi lýsi skilningi á nauðsyn breytinga, virðist hann ekki samþykkja þann frjálsæðisflaum sem fylgdi í kjölfarið.

„Þróunin á markaði kallar á endurskoðun – ekki bara lagalega heldur líka stjórnvalda. Við verðum að virkja stofnanir okkar til að verja hagsmuni neytenda og tryggja atvinnufrelsi á ábyrgum grundvelli.“

Ræða Sigurðar Inga í heild sinni á Alþingi:

Hæstiréttur Íslands kvað upp dóm í gær, 21. maí 2025, sem staðfestir að lagabreytingar Alþingis á búvörulögunum með lögum nr. 30/2024 hafi verið gerðar með stjórnskipulega réttum hætti. Dómurinn felldi úr gildi fyrri niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur og staðfesti að Alþingi hafi ekki farið út fyrir valdsvið sitt við afgreiðslu frumvarpsins, heldur gætt ákvæða 44. greinar stjórnarskrárinnar um þrjár umræður. Þessi niðurstaða þýðir að umræddar breytingar standa óhaggaðar og er þannig tekin af öll tvímæli um gildi laganna.

Nauðsynlegar breytingar í þágu bænda

Breytingarnar á búvörulögunum voru samþykktar á Alþingi í mars 2024 og veittu kjötafurðastöðvum undanþágu frá samkeppnislögum til að eiga með sér samstarf og sameinast í rekstri. Þessar viðbætur voru unnar í meðförum atvinnuveganefndar þingsins undir forustu Þórarins Inga Péturssonar, þingmanns Framsóknar og formanns nefndarinnar og miðuðu að því að auka hagkvæmni og styrkja stöðu innlendra framleiðenda í kjötiðnaði. Einhverjir gagnrýndu málsmeðferðina á sínum tíma og töldu að breytingartillögurnar væru svo umfangsmiklar að þær hefðu þurft að fá þrjár umræður til viðbótar á þingi. Héraðsdómur tók undir þau sjónarmið síðasta haust og taldi að málsmeðferð þingsins hefði brotið gegn 44. gr. stjórnarskrárinnar. Hæstiréttur komst nú að öndverðri niðurstöðu og lagði áherslu á að Alþingi hafi víðtækt svigrúm til að breyta frumvörpum milli umræðna, enda lægi fyrir sjálfstætt og rökstutt mat nefndarinnar á markmiðum frumvarpsins. Breytingarnar sem gerðar voru í nefndinni hafi samkvæmt Hæstarétti rúmast innan þess svigrúms og því ekki farið gegn nefndu stjórnarskrárákvæði.

Skýr niðurstaða Hæstaréttar

Með dómi Hæstaréttar er réttarágreiningi um búvörulögin lokið og lögin staðfest sem gildandi réttur. Dómur Hæstaréttar var mjög afgerandi og samhljóða niðurstaða sjö dómara við Hæstarétt. Þetta hefur margvísleg jákvæð áhrif fyrir íslenskan landbúnað. Í kjölfar héraðsdómsins ríkti óvissa um framkvæmd laganna og stöðvaðist vinna við ýmis hagræðingaráform í kjötvinnslu. Nú hefur þeirri óvissu verið létt og ljóst að heimildir laganna til samstarfs og hagræðingar í greininni hafa verið í fullu gildi allan tímann. Niðurstaða Hæstaréttar er því talin styrkja stöðugleika í lagasetningu og treysta um leið lýðræðislega umgjörð laganna, sem voru sett með breiðum stuðningi til að efla innlenda matvælaframleiðslu.

Jákvæð viðbrögð við dómnum

Hagsmunaaðilar í landbúnaði hafa fagnað þessum úrskurði Hæstaréttar. Bændasamtök Íslands segja að lagabreytingin feli í sér mikilvæga þætti sem styrki stöðu bænda og smáframleiðenda, og telja ekki brýnt fyrir stjórnvöld að gera neinar breytingar á lögunum eftir þennan úrskurð. Á vef Bændasamtakanna hefur jafnframt verið bent á að búvörulögunum hafi verið breytt á síðasta ári til að bæta afkomu bænda án þess að það kæmi niður á verði á afurðum til neytenda. Þetta endurspeglar að markmið breytinganna var að bæta rekstrargrundvöll íslensks landbúnaðar og bænda, án þess að bitna á neytendum, sem samræmist vel heildarhagsmunum samfélagsins.

Samtök fyrirtækja í landbúnaði (SAFL) taka í sama streng og fagna niðurstöðu Hæstaréttar, sem staðfestir að kjötafurðastöðvar verði áfram undanþegnar samkeppnislögum samkvæmt búvörulögunum. Í tilkynningu frá SAFL er bent á að íslenskur landbúnaður hafi um áratugaskeið búið við þrengri samkeppnisreglur en bændur í nágrannalöndum (svo sem Noregi og innan ESB), og hafi breytingarnar verið nauðsynlegar til að jafna þann aðstöðumun. Framkvæmdastjóri SAFL, Margrét Gísladóttir, segir að óvissan sem héraðsdómur skapaði hafi tafið allar umbætur sem lögin heimila, en nú sé ljóst að lögin standi og megi hrinda aðgerðum í framkvæmd. „Við fögnum því mjög að réttaróvissunni sem skapaðist með dómi héraðsdóms hafi nú verið aflétt. Þetta er mikilvæg niðurstaða – ekki bara fyrir íslenskan landbúnað heldur einnig fyrir sjálfstæði Alþingis,“ er haft eftir Margréti.

Fleiri hafa tekið undir þessi jákvæðu viðbrögð. Til að mynda fagna Samtök iðnaðarins því að óvissu um búvörulög hafi nú verið eytt og að skýr heimild sé staðfest fyrir samstarfi kjötvinnslustöðva um hagræðingu. Slíkt fyrirkomulag muni stuðla að aukinni hagkvæmni í rekstri, bættri nýtingu fjárfestinga og efla stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu gagnvart erlendri samkeppni. Niðurstaða Hæstaréttar er því í senn áfangasigur fyrir innlenda matvælaframleiðendur og staðfesting á því að Alþingi geti með frumkvæði sínu gripið til nauðsynlegra aðgerða til að styðja íslenskan landbúnað innan ramma lýðræðisins og stjórnarskrárinnar.

Dagbjört Höskuldsdóttir, varaformaður Sambands eldri Framsóknarmanna (SEF), hefur tekið við sem starfandi formaður landssambandsins. Hún tekur við af Birni Snæbjörnssyni, sem ákveðið hefur að láta af formennsku vegna anna í nýju hlutverki sem formaður Landssambands eldri borgara. Þökkum við Birni innilega fyrir mikilvæg og óeigingjörn störf í þágu SEF, en hann mun áfram gegna hlutverki trausts liðsmanns í starfi sambandsins.

„Ég færi Birni alúðarþakkir fyrir samstarfið og eljuna í starfinu fyrir SEF. Ég vona að okkur takist áfram að vera dugleg við að veita forystu flokksins aðhald og leiðsögn í þeim málaflokkum sem snúa að eldra fólki og því sem er samfélaginu til hagsbóta,“ sagði Dagbjört í yfirlýsingu.

Dagbjört Sigríður Höskuldsdóttir er fædd í Stykkishólmi 10. febrúar 1948 og ólst þar upp. Hún hefur starfað í flestum greinum atvinnulífsins, einkum innan Samvinnuhreyfingarinnar við bókhald og stjórnun. Hún sat í stjórn Kaupfélags Stykkishólms, þar af síðast sem formaður og jafnframt starfandi kaupfélagsstjóri. Einnig starfaði hún hjá Kaupfélagi Vestur-Barðstrendinga, síðast sem fulltrúi kaupfélagsstjóra á Patreksfirði.

Dagbjört sótti fjölda aðalfunda Sambands íslenskra samvinnufélaga (SÍS), sat í varastjórn þess og nefndum á vegum sambandsins. Þá var hún útibússtjóri Samvinnubankans í Grundarfirði og síðar Landsbankans. Hún átti og rak bókaverslunina Sjávarborg í Stykkishólmi í 19 ár.

Hún hefur tekið virkan þátt í félagsmálum, m.a. sem sveitarstjórnarmaður í Stykkishólmi um árabil og í fjölmörgum nefndum. Hún var ein af fjórum konum sem stofnuðu Júlíönu – hátíð sögu og bóka sem lifir enn góðu lífi. Á síðari árum var hún meðal annars formaður Félags eldri borgara í Stykkishólmi og sat í stjórn Landssambands eldri borgara í nokkur ár.

Dagbjört hefur verið virk í Framsóknarflokknum frá unga aldri. Hún sat í stjórn Sambands ungra Framsóknarmanna (SUF), Nordiska Centerungdomens Förbund (NCF), og hefur átt sæti í miðstjórn flokksins um árabil – nú sem fyrr. Hún var á framboðslista til Alþingis og var varaþingmaður um tíma, þó hún hafi ekki tekið sæti á þingi. Eftir flutning til Reykjavíkur hefur hún verið virk í starfi flokksins þar. Hún skipaði 5. sæti á lista Framsóknar í Reykjavíkurkjördæmi suður í síðustu alþingiskosningum og sat jafnframt á framboðslista flokksins í borgarstjórnarkosningunum 2022.

Samband eldri Framsóknarmanna (SEF) var stofnað 15. febrúar 2017. Tilgangur þess er að efla og samræma starf félagsmanna 60 ára og eldri, og vinna að málefnum eldri borgara með virku starfi við stefnumótun og samþykktir á flokksþingum. SEF er einnig ætlað að veita stofnunum Framsóknarflokksins ráðgjöf í öllum málum sem varða eldra fólk og hagsmuni þess.

Í stjórn SEF sitja nú:
Dagbjört Höskuldsdóttir, formaður
Ragnheiður Ingimundardóttir
Jóngeir H. Hlinason
Guðmundur Gils Einarsson
Björn Snæbjörnsson
Þórarinn Þórhallsson
Vigdís Magnea Sveinbjörnsdóttir
Eygló Lind Egilsdóttir

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, vakti athygli á Alþingi á vaxandi vanda margra eldri borgara sem eiga í erfiðleikum með að fjármagna heyrnartæki – hjálpartæki sem hún segir að eigi ekki að teljast munaðarvara. Átti hún samtöl við eldri borgara á fundi á Akureyri fyrr í mánuðinum.

„Fjölmargir lýstu þeirri raun að það sé einfaldlega ekki á allra færi að fjármagna þessi hjálpartæki, tæki sem þó eru grundvöllur þess að geta tekið virkan þátt í samfélaginu okkar,“ sagði Ingibjörg.

Heyrnartæki eru grundvallarréttindi

Ingibjörg lagði áherslu á að góð heyrn væri forsenda fyrir þátttöku í samfélaginu, ekki einungis á efri árum heldur yfir ævina alla. Hún sagði ljóst að óaðgengileg heyrnartæki hafi áhrif á sjálfsmynd, líðan og félagslega þátttöku fólks, og því sé málið ekki síst jafnréttismál.

„Ég held að við getum öll verið sammála um þá staðreynd að heyrnartæki eru ekki munaðarvara. Þau eru forsenda fyrir því að fólk geti átt samskipti við fjölskylduna sína, tekið þátt í félagslífi og átt innihaldsríkt líf á sínum efri árum,“ bætti hún við.

Sækjum lærdóm til nágrannaþjóða

Í ræðunni hvatti hún til þess að Ísland skoði aðrar leiðir við skipulagningu þjónustu og stuðlaði að markvissari notkun opinberra fjármuna. Hún benti á að erlendis hafi verið farin sú leið að nýta samstarf opinberra og einkaaðila til að gera tækin sjálf að forgangsatriði í niðurgreiðslu.

„Við getum horft til annarra landa og þeirrar reynslu þar sem þjónustan hefur verið endurskipulögð […] og þannig skapað rými fyrir aukna niðurgreiðslu án þess að kostnaður í kerfinu hækki,“ útskýrði hún.

Samfélagsleg ábyrgð – ekki bara málefni eldri borgara

Ingibjörg lauk máli sínu með því að ítreka mikilvægi þess að hlusta á sjónarmið eldra fólks og tryggja öllum aðgengi að hjálpartækjum. Hún minnti á að málið snúist ekki eingöngu um eldri borgara – heldur um alla þá sem þurfa á slíkum búnaði að halda.

„Góð heyrn er ekki lúxus heldur forsenda fyrir þátttöku í lífinu,“ sagði Ingibjörg að lokum og kallaði eftir breyttri sýn á þjónustu við heyrnarskert fólk.

„Það vekur furðu að eina faglega jöklanám landsins standi nú frammi fyrir óvissu,“ sagði Jónína Brynjólfsdóttir, varaþingmaður, í ræðu í störfum þingsins á Alþingi. En tilefnið er ákvörðun menntamálaráðuneytisins um að innritun í fjallaleiðsögn við Framhaldsskólann í Austur-Skaftafellssýslu verði hætt næsta haust.

Námið talið of kostnaðarsamt í fámennum skóla

Að sögn ráðuneytisins er námið dýrt í rekstri og erfitt að halda úti í litlum skóla. Um er að ræða sérhæft og vandað nám sem hefur byggst upp á síðustu árum í tengslum við ört vaxandi ferðaþjónustu og þörf fyrir faglega menntun í fjalla- og jöklaleiðsögn.

Jónína mótmælti þessari forgangsröðun og benti á samhengi við öryggismál í ferðaþjónustu, sérstaklega í ljósi banaslyss sem varð á Breiðamerkurjökli síðasta sumar.

„Ríkið hefur einmitt lagt aukna áherslu á öryggi ferðamanna eftir þetta hörmulega slys. Það gerir mikilvægi námsins enn skýrara,“ sagði hún.

Lendir milli skips og bryggju

Fjallaleiðsögunámið er staðsett á fjórða hæfniþrepi í menntakerfinu og lendir þannig milli tveggja kerfa, líkt og önnur sérhæfð nám á landsbyggðinni.

„Það lendir því milli skips og bryggju, líkt og gerst hefur með Hallormsstaðaskóla,“ sagði hún.

Einkarekstur vekur spurningar

Aðstandendur námsins hafa sótt um að stofna Fjallaskóla Íslands sem einkaskóla. Jónína vísaði í nýlega reynslu af breytingum á rekstri Kvikmyndaskólans sem nú er í höndum Rafmenntar og sagði slíkar aðstæður vekja fleiri spurningar.

„Það vekur spurningar að leita þurfi í einkarekstur með svona mikilvægt öryggistengt nám,“ sagði hún, og lagði áherslu á að fjallaleiðsögn og öryggi ferðamanna væri þverfaglegt mál.

Kallar eftir samstarfi ráðherra

Jónína sagði að málið ætti ekki aðeins undir menntamálaráðherra heldur einnig dómsmálaráðherra, sem fer með öryggismál, ferðamálaráðherra og fjármála- og efnahagsráðherra.

„Ég hvet því hlutaðeigandi ráðherra til að vinna saman að því að tryggja fjármögnun og framtíð þessa mikilvæga náms þannig að hægt verði að starfrækja það fram á næsta haust,“ sagði Jónína og bætti við að þetta væri í þágu „aukins öryggis ferðamanna og aukinnar fagmennsku í íslenskri ferðaþjónustu“.

Jónína Brynjólfsdóttir, varaþingmaður, lagði áherslu á brýna þörf fyrir fjárfestingu í samgöngumannvirkjum á landsbyggðinni í ræðu sinni á Alþingi. Hún segir samkeppnishæfni landshlutanna vera í hættu ef stjórnvöld sýna ekki kjark í að hefja nauðsynlega innviðauppbyggingu.

„Ég sem stoltur íbúi Austurlands fagna þessari mikilvægu umræðu,“ sagði Jónína og vísaði til aukinnar umræðu um svokallaða innviðaskuld, sérstaklega utan höfuðborgarsvæðisins.

Ófullnægjandi vegakerfi hamlar atvinnulífi

Jónína tók dæmi af afleiðingum slæms vegakerfis og lýsti atviki þar sem kranafyrirtæki á Austurlandi þurfti að flytja 58 tonna krana frá Súðavík austur á firði. Vegna veikra brúa var ekki hægt að aka honum yfir landið.

„Slíkt var ekki hægt nema með því móti að keyra krananum til Þorlákshafnar, sigla honum síðan til Færeyja og þaðan til Seyðisfjarðar. Það var ekki hægt að keyra honum um brýrnar yfir Jökulsá á Fjöllum, Jökulsá á Breiðamerkursandi né brúna yfir Sléttuá því þær brýr þola ekki slíka þungaflutninga,“ sagði Jónína.

Hún kallar eftir því að brýnar framkvæmdir verði hafnar strax, meðal annars nýr vegur um Öxi og endurbætur á Suðurfjarðavegi, vegum sem tengja saman byggðakjarna í Múlaþingi og Fjarðabyggð.

Skortur á stefnu og ákvarðanatöku

Jónína gagnrýndi jafnframt að ekkert hafi verið gert í að endurskipa samgönguráð og að ekki liggi fyrir skýr stefna í samgöngumálum.

„Í þessu samhengi vekur mikla undrun að heyra að ekki hefur verið skipað í samgönguráð að nýju,“ sagði hún og hvatti ráðherra samgöngumála til að upplýsa þingið tafarlaust um stöðu nýrrar samgönguáætlunar.

„Frekari innviðauppbygging þolir ekki meiri bið“

Í ræðu sinni undirstrikaði Jónína mikilvægi þess að landsbyggðin fái sitt réttmæta hlutverk og hlutdeild í innviðafjárfestingum.

„Ég hvet hann [ráðherrann] til að sýna kjark og þor þegar kemur að uppbyggingu innviða landsbyggðarinnar. Frekari innviðauppbygging þolir ekki meiri bið,“ sagði hún að lokum.

Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, vakti athygli á Alþingi á þeirri ógn sem hækkandi raforkuverð hefur í för með sér fyrir íslenska matvælaframleiðslu. Hún lagði ríka áherslu á að núverandi aðstæður ógni bæði matvælaöryggi og þjóðaröryggi og kalli á skýr og tafarlaus viðbrögð frá stjórnvöldum.

„Öflug matvælaframleiðsla hér á landi er ekki bara samofin menningu okkar. Hún er hluti af þjóðaröryggisstefnu okkar. Hún er hluti af lýðheilsumarkmiðum,“ sagði Halla Hrund.

Samkvæmt þjóðaröryggisstefnu Íslands gegnir innlend matvælaframleiðsla lykilhlutverki í að tryggja fæðuöryggi þjóðarinnar. Þá hafa stjórnvöld sett sér það markmið að efla sjálfbæra framleiðslu og draga úr notkun sýklalyfja og mengandi aðferða í landbúnaði. Til að þessi markmið náist þurfi orkuverð að vera fyrirsjáanlegt og samkeppnishæft, ekki síst fyrir minni framleiðendur.

„Við notum hér græna orku, við notum minna af sýklalyfjum […] og svo er hún líka hluti af framtíðarsýn í ferðaþjónustu.“

Í ræðu sinni lýsti Halla Hrund yfir áhyggjum af því að þrátt fyrir útgefin virkjanaleyfi muni sú orka ekki skila sér inn á markaðinn á þessu kjörtímabili. Þetta skapi mikla óvissu fyrir fjölbreyttan hóp orkufrekra framleiðenda, þar á meðal garðyrkjubændur og bleikjueldisstöðvar víðs vegar um landið.

„Við erum að grafa undan matvælaiðnaði með hækkandi raforkuverði […] það setur alla þessa ólíku matvælaframleiðendur í erfiða stöðu.“

Þrátt fyrir jákvæð skref, svo sem einskiptisstyrki til garðyrkjubænda, kallar Halla Hrund eftir frekari aðgerðum. Hún leggur til að horft verði til tímabundins sértæks stuðnings, svo sem við uppsetningu sólarorkukerfa eða annarra sjálfbærra lausna sem geti dregið úr raforkukostnaði á meðan aðstæður eru óhagstæðar.

„Ég spurði hér um auka tímabundnar aðgerðir […] til að halda raforkukostnaði niðri.“

Halla Hrund ítrekaði að tíminn væri naumur og kallaði eftir tafarlausum aðgerðum til að tryggja rekstrargrundvöll íslenskrar matvælaframleiðslu.

„Við erum að tala hér um bændur sem eru m.a. á köldum svæðum og eru að sjá miklar hækkanir líka.“

Að hennar mati eru það einungis markvissar og tímanlegar aðgerðir sem geta komið að gagni:

„Við erum með orkumarkað þar sem algerlega óvíst er að þessir minni aðilar fái orku á hagkvæmu verði.“