Category: Greinar

Árang­urs­ríkt vorþing er að baki með samþykkt margra fram­fara­mála sem munu hafa já­kvæð áhrif á sam­fé­lagið okk­ar. Þar af voru sjö frum­vörp samþykkt, ásamt einni þings­álykt­un­ar­til­lögu, sem snerta mennta-, menn­ing­ar- og vís­inda­mál á Íslandi.

Kenn­ara­starfið það mik­il­væg­asta

Kenn­ara­frum­varpið um mennt­un, hæfni og ráðningu kenn­ara og skóla­stjórn­enda við leik-, grunn- og fram­halds­skóla, varð að lög­um. Það er fagnaðarefni en með þeim er lög­fest­ur hæfnirammi um mennt­un og hæfni kenn­ara og skóla­stjórn­enda sem lýs­ir bet­ur þeirri hæfni sem kenn­ar­ar þurfa að búa yfir til sam­ræm­is við þá ábyrgð sem felst í starfi þeirra. Meg­in­mark­mið nýrra laga er að stuðla að sveigj­an­legra skóla­kerfi, sem verður nem­end­um og kenn­ur­um til hags­bóta. Við vilj­um að all­ir sem leggja stund á kennslu- og upp­eld­is­störf í leik-, grunn-, og fram­halds­skól­um hafi mennt­un í sam­ræmi við störf sín og ábyrgð. Þessi nýju lög eru fram­fara­skref í þá átt og munu þau skapa fleiri tæki­færi fyr­ir kenn­ara til þess að þróa sig í starfi, og stuðla að meiri sam­fellu og sam­starfi skóla­stiga.

Íslensk­an efld

Stjórn­völd hafa sett ís­lensk­una í önd­vegi. Sá ánægju­legi áfangi náðist á liðnu vorþingi að þings­álykt­un­ar­til­laga um að efla ís­lensku sem op­in­bert mál hér á landi var samþykkt sam­hljóða. Í til­lög­unni er fjallað um alls 22 aðgerðir sem því tengj­ast en meg­in­mark­mið þeirra eru að ís­lenska verði notuð á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins, að ís­lensku­kennsla verði efld á öll­um skóla­stig­um ásamt mennt­un og starfsþróun kenn­ara og að framtíð ís­lenskr­ar tungu í sta­f­ræn­um heimi verði tryggð. Það er mik­il­vægt að styrkja stöðu þjóðtung­unn­ar á tím­um örr­ar alþjóðavæðing­ar og tækni­bylt­inga. Í þessu mik­il­væga máli þurfa all­ir að leggja sitt af mörk­um: stofn­an­ir, at­vinnu­líf og fé­laga­sam­tök – og við öll. Við get­um, hvert og eitt okk­ar, tekið þátt í að þróa tungu­málið, móta það og nýta á skap­andi hátt.

Íþróttaum­hverfið ör­ugg­ara

Í kjöl­far #églíka-yf­ir­lýs­inga íþrótta­kvenna árið 2018 skipaði ég starfs­hóp sem fékk það hlut­verk að koma með til­lög­ur til að auka ör­yggi iðkenda í íþrótta- og æsku­lýðsstarfi. Afrakst­ur þeirr­ar vinnu má meðal ann­ars finna í frum­varpi um sam­skipta­full­trúa íþrótta- og æsku­lýðsstarfs sem var samþykkt sem lög frá Alþingi nú á vor­dög­um. Mark­mið nýju lag­anna er að íþrótta- og æsku­lýðsstarf sé ör­uggt um­hverfi þar sem börn, ung­ling­ar og full­orðnir, óháð kyni eða stöðu að öðru leyti, geti stundað íþrótt­ir eða æsku­lýðsstarf og leitað sér aðstoðar eða rétt­ar síns vegna kyn­ferðis­legr­ar áreitni og of­beld­is sem þar kann að koma upp án ótta við af­leiðing­arn­ar. Það er kapps­mál okk­ar að tryggja ör­yggi iðkenda í íþrótta- og æsku­lýðsstarfi og sjá til þess að um­gjörð og aðstæður á þeim vett­vangi séu sem best­ar fyr­ir þátt­tak­end­ur og starfs­fólk.

Lýðskól­ar

Ný lög um lýðskóla voru samþykkt en hingað til hef­ur ekki verið lög­gjöf í gildi um starf­semi þeirra hér á landi. Lýðskól­ar vinna með lyk­il­hæfni skóla­starfs, líkt og kveðið er á um í aðal­nám­skrá fram­halds­skóla, svo sem náms­hæfni, skap­andi hugs­un, sjálf­bærni og lýðræðis­leg vinnu­brögð en meðal mark­miða þeirra sam­kvæmt frum­varp­inu verður að mæta áhuga og hæfi­leik­um nem­enda sem vilja átta sig bet­ur á mögu­leik­um sín­um og stefnu í lífi og starfi. Í dag starfa LungA-skól­inn og Lýðhá­skól­inn á Flat­eyri eft­ir hug­mynda­fræði lýðskóla og á for­svars­fólk þeirra lof skilið fyr­ir frjótt og gott starf. Við samþykkt frum­varps­ins varð mér hugsað hlý­lega til Jónas­ar Jóns­son­ar frá Hriflu, fyrr­ver­andi mennta­málaráðherra. Hann var talsmaður þess að hér á landi væri öfl­ugt og fjöl­breytt mennta­kerfi, þar sem meðal ann­ars væri lögð áhersla á rækt­un manns­and­ans og að nem­end­ur gætu öðlast aukið sjálfs­traust. Nýtt frum­varp um lýðskóla skap­ar svo sann­ar­lega um­gjörð utan um fjöl­breytt­ari val­kosti í ís­lensku mennta­kerfi og eyk­ur lík­urn­ar á að nem­end­ur finni nám við hæfi.

Vís­indaum­gjörð efld

Tvö frum­vörp urðu að lög­um sem bæta stoðkerfi rann­sókna og vís­inda á Íslandi og auka mögu­leika ís­lenskra vís­inda­manna í alþjóðlegu sam­starfi. Ný lög um op­in­ber­an stuðning við vís­inda­rann­sókn­ir auðvelda meðal ann­ars þátt­töku Rann­sókna­sjóðs í sam­fjár­mögn­un alþjóðlegra rann­sókna­áætl­ana og heim­ila að sér­stök stjórn verði sett yfir Innviðasjóð. Sam­eig­in­leg stjórn hef­ur verið yfir Rann­sókna­sjóði og Innviðasjóði þrátt fyr­ir að eðli sjóðanna sé tals­vert ólíkt. Rann­sókna­sjóður veit­ir styrki til ein­stakra rann­sókna­verk­efna á meðan hlut­verk Innviðasjóðs er að byggja upp rann­sóknainnviði á Íslandi en þeir eru nauðsyn­leg for­senda þess að hægt sé að stunda vís­inda­rann­sókn­ir. Rann­sóknainnviðir eru aðstaða, aðföng og þjón­usta sem vís­inda­menn nýta við rann­sókn­ir og til að stuðla að ný­sköp­un á fagsviðum sín­um. Ný lög um sam­tök um evr­ópska rann­sóknainnviði voru einnig samþykkt en þau munu meðal ann­ars auðvelda ís­lensk­um aðilum að sam­nýta rann­sóknainnviði með öðrum þjóðum, innviði sem ólík­legt væri að ís­lenskt vís­inda­sam­fé­lag gæti fjár­magnað eitt og sér.

Neyt­end­ur fá auk­inn rétt

Frum­varp um breyt­ingu á höf­unda­lög­um náði fram ganga en mark­mið þess er að tryggja að ein­stak­ling­ar sem ferðast milli landa inn­an Evr­ópska efna­hags­svæðis­ins og dvelja þar tíma­bundið geti þar nýtt sér áskrift að sta­f­rænu efni sem þeir hafa keypt í sínu heimalandi. Þar er rétt­ar­bót og mikið fram­fara­skref fyr­ir neyt­end­ur.

Höf­und­ar­rétt­ur styrkt­ur

Þá voru lög um sam­eig­in­lega um­sýslu höf­und­ar­rétt­ar einnig samþykkt en þau fela meðal ann­ars í sér bætt starfs­um­hverfi rétt­hafa­sam­taka á sviði höf­und­ar­rétt­ar, sem telj­ast sam­eig­in­leg­ar um­sýslu­stofn­an­ir. Sam­eig­in­leg um­sýsla höf­und­ar­rétt­inda er mik­il­vægt úrræði til efna­hags­legr­ar hag­nýt­ing­ar fyr­ir fjölda rétt­hafa, inn­lendra sem er­lendra. Slík­ar stofn­an­ir fara með veru­leg­ar fjár­hæðir fyr­ir hönd rétt­hafa. Því er mik­il­vægt að regl­ur um slíka um­sýslu séu skýr­ar og gagn­sæj­ar og að þátt­taka rétt­hafa sé tryggð í öllu ákv­arðana­ferli.

Fleiri fram­fara­mál í far­vatn­inu

Fram­fylgd rík­is­stjórn­arsátt­mál­ans geng­ur vel. Líkt og yf­ir­ferðin hér að fram­an sann­ar hafa mörg þjóðþrifa­mál orðið að lög­um og fleiri slík eru á leiðinni í sam­ræmi við stefnu rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Ég hef nú þegar lagt fram frum­varp um stuðning við einka­rekna fjöl­miðla og frum­varp um sviðlist­ir sem verða kláruð á næsta þingi. Þá verður frum­varp um nýtt styrkja- og náms­lána­kerfi lagt fram á haust­dög­um ásamt nýrri mennta­stefnu fyr­ir Ísland til árs­ins 2030. Ég þakka þeim fjöl­mörg­um aðilum sem komu að und­ir­bún­ingi þess­ara mik­il­vægu mála fyr­ir góða sam­vinnu og far­sælt sam­starf. Afrakst­ur þess­ar­ar góðu vinnu mun skila sér í betra sam­fé­lagi fyr­ir okk­ur öll.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 6. júlí 2019.

Nú er svo komið að dýralæknalaust er í fimm sveitarfélögum á Vestfjörðum. Í Súðavík, Ísafjarðarbæ, Bolungarvík, Tálknafjarðarhreppi og Vesturbyggð. Þessi svæði eru á þjónustusvæði 3, sem er skilgreining skv. reglugerð 846/2011 og snýr að dýralæknaþjónustu í dreifðum byggðum.

Sigríður Inga Sigurjónsdóttir dýralæknir sinnti þjónustusamningi við dýraeigendur á þessu svæði, hún hefur sagt honum upp eftir farsælt starf um árabil oft við erfiðar aðstæður. Hafi hún þökk fyrir úthaldið.

Ofangreind reglugerð er ætlað að tryggja dýraeigendum nauðsynlega almenna dýralæknaþjónustu og bráðaþjónustu við dýr í dreifðum byggðum og byggir á lögum um dýralækna og heilbrigðisþjónustu við dýr.

Dýravernd

Ef að bændur og dýraeigendur eigi að halda dýravernd verða þeir að hafa aðgang að dýralækni. Frá árinu 2011 var eftirliti með dýravelferð og dýralækningum skipt upp. Dýralækningar í dreifðum byggðum hefur verð sinnt með verktakasamningum og landinu verið skipt upp í tíu svæði. Dýravelferð og eftirlit er á hendi héraðsdýralæknis. Héraðsdýralæknir fyrir vesturumdæmi situr í Borgarnesi og sinnir svæðinu frá Hvalfjarðarbotni að Hrútafirði að með töldum Vestfjörðum

Það er ljóst að þjónustusamningar við dýralækna gerir vinnuumhverfi þeirra erfitt. Þeir starfa einir á stóru svæði án afleysinga allt árið um kring og gefur það augaleið að álagið er mikið. MAST hefur á liðnum vikum tvívegis auglýst eftir dýralækni til að taka við þjónustusamningi á svæði 3 en engin viðbrögð hafa verið. Segir það kannski mikið um hvernig þessir samningar eru byggðir upp.

Hvert eiga dýraeigendur þá að snúa sér?

Í þriðju grein reglugerðarinnar um dýralækningar í dreifðum byggðum segir að MAST sé heimilt að semja við dýralækna á öðrum svæðum um að sinna bráðaþjónustu á tilteknu þjónustusvæði sem ekki hefur tekist að tryggja almenna dýralæknaþjónustu. Það hefur ekki verið gert og geta því dýraeigendur á svæði 3, því ekki leitað til dýralæknis ef sjúkdómar eða slys ber að höndum. Þetta er ekki ásættanlegar aðstæður enda er hér verið að brjóta lög um dýravelferð.

Héraðsdýralæknar sinna dýraeftirliti og velferð, þeim er óheimilt að sinna dýralækningum. Við erum fámenn þjóð í stóru landi það er óþarfi að haga sér líkt og milljónaþjóð í jafn einföldu máli. Það er tímabært að skoða þessi mál heildstætt og um allt land. Dýralækningar og eftirlit með dýravelferð á að vera hægt að vinna saman, skapa þannig eftirsótt störf og ákjósanleg starfsskilyrði fyrir dýralækna að sækja i. Vinna þarf að lausn í þessum málum og tryggja þannig dýravelferð um allt land.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður 7. þingmaður Norðvesturkjördæmis.

Greinin birtist fyrst á Bæjarins besta 4. júlí 2019.

Í haust mun ég mæla fyrir frumvarpi um breytingu á fjölmiðlalögum. Það frumvarp markar tímamót fyrir einkarekna fjölmiðla hér á landi sem með því geta fengið opinberan fjárstuðning vegna öflunar og miðlunar frétta og fréttatengds efnis. Ljóst er að síðustu ár hafa rekstrarforsendur einkarekinna fjölmiðla hér á landi versnað til muna. Margar ástæður eru fyrir þeirri þróun svo sem örar tæknibreytingar og minnkandi auglýsingatekjur fjölmiðla samhliða breyttri neysluhegðun. Fjölmiðlafrumvarpið gerir ráð fyrir tvíþættum stuðningi til þess að mæta þeirri þróun en með frumvarpinu er leitast við að Ísland skipi sér í hóp hinna Norðurlandanna og fleiri ríkja í Evrópu sem þegar styrkja einkarekna fjölmiðla.

Fjölmiðlar gegna þýðingarmiklu hlutverki við miðlun upplýsinga og sem vettvangur umræðu og skoðanaskipta. Markmið þessarar aðgerðar er þannig bæði að efla fjölmiðlun hér á landi vegna mikilvægis hennar fyrir þróun lýðræðis í landinu og þróun tungumálsins. Fjölmiðlar eru lykilþátttakendur í því sameiginlega hagsmunamáli okkar að efla íslenskuna og fá fólk til að fylgjast með samfélagsumræðu á sínu eigin tungumáli. Íslenskt efni í fjölmiðlum, hvort heldur frumsamið, þýtt, textað, táknmálstúlkað eða talsett, skiptir höfuðmáli til að viðhalda tungumálinu.

Við viljum skapa frjóan jarðveg fyrir fjölbreytta flóru fjölmiðla hér á landi. Fjölmiðlafrumvarpið byggir á ítarlegri undirbúningsvinnu og var unnið með aðkomu margra sérfræðinga, fulltrúa hagsmunaaðila og annarra flokka. Með nýjum lögum verður til styrkjakerfi sem verður einfalt og fyrirsjáanlegt. Ávinningur þess verður einnig styrkari ritstjórnir og aukið gagnsæi á fjölmiðlamarkaði. Við lifum á spennandi tímum sem einkennast af örum breytingum. Fjölmiðlar verða að hafa tækifæri til þess að mæta þeim breytingum og þróast með þeim. Nýtt fjölmiðlafrumvarp styður við grundvallarstarfsemi þeirra, öflun og miðlun vandaðra frétta og fréttatengds efnis.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 3. júlí 2019.

Mennta- og vís­inda­málaráðherra Fær­eyja, Hanna Jen­sen, heim­sótti Ísland í nýliðinni viku. Það var sér­lega ánægju­legt að hitta sam­starfs­ráðherr­ann frá Fær­eyj­um og við átt­um upp­byggi­leg­an fund þar sem fram komu ýms­ar hug­mynd­ir um frek­ara sam­starf á milli land­anna. Okk­ur er báðum um­hugað um stöðu og þróun okk­ar móður­mála, ís­lensk­unn­ar og fær­eysk­unn­ar. Bæði tungu­mál standa frammi fyr­ir sömu áskor­un­um vegna örr­ar tækniþró­un­ar.

Mark­viss­ar aðgerðir

Íslensk stjórn­völd geta miðlað miklu til annarra þjóða þegar kem­ur að því að snúa vörn í sókn fyr­ir tungu­málið. Í þessu sam­hengi höf­um við kynnt heild­stæða áætl­un sem miðar að því að styrkja stöðu ís­lensk­unn­ar og vit­und­ar­vakn­ingu um hana und­ir yf­ir­skrift­inni Áfram ís­lenska! Ný­verið náðist sá ánægju­legi áfangi að Alþingi samþykkti sam­hljóða þings­álykt­un­ar­til­lögu mína um efl­ingu ís­lensku sem op­in­bers máls á Íslandi. Meg­in­inn­tak henn­ar verða aðgerðir í 22 liðum sem snerta m.a. skólastarf, menn­ingu, tækniþróun, ný­sköp­un, at­vinnu­líf og stjórn­sýslu.

Íslensk­an gjald­geng í sta­f­ræn­um heimi

Hanna Jen­sen var mjög áhuga­söm um mál­tækni­áætl­un ís­lenskra stjórn­valda. Með þeirri áætl­un vilja ís­lensk stjórn­völd tryggja að ís­lensk­an verði gjald­geng í sta­f­ræn­um heimi, ra­f­ræn­um sam­skipt­um og upp­lýs­inga­vinnslu sem bygg­ist á tölvu- og fjar­skipta­tækni. Ákveðið hef­ur verið að efna til form­legs sam­starfs ríkj­anna, þar sem rík­in deila sinni reynslu og þekk­ingu á sviði mál­tækni. Auk­in­held­ur samþykkti Alþingi einnig á dög­un­um þings­álykt­un­ar­til­lögu um sam­starf vestn­or­rænu land­anna, Íslands, Fær­eyja og Græn­lands, á sviði tungu­mála og þró­un­ar þeirra í sta­f­ræn­um heimi. Þar er lagt til að full­trú­ar land­anna taki sam­an skýrslu um stöðu og framtíðar­horf­ur tungu­mál­anna þriggja ásamt yf­ir­liti um mál­tækni­búnað sem til staðar er fyr­ir hvert mál­anna.

Stönd­um með móður­mál­un­um

Það rík­ir mik­il póli­tísk samstaða um að vekja sem flesta til vit­und­ar um mik­il­vægi þess að efla móður­málið. Við get­um, hvert og eitt okk­ar, tekið þátt í að þróa tungu­málið okk­ar, móta það og nýta á skap­andi hátt. Það er ánægju­legt að við get­um lagt okk­ar af mörk­um á þeirri veg­ferð til frændþjóða okk­ar – því öll eig­um við það sam­merkt að vilja að móður­mál­in okk­ar dafni og þró­ist til framtíðar.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 1. júlí 2019.

Vor og sum­ar hafa verið þeim sem búa um sunn­an­vert landið ákaf­lega upp­lits­djarft og er langt gengið þegar fólk er farið að kvarta yfir rign­ing­ar­leysi. Eitt­hvað er nú að ræt­ast úr því þessa dag­ana.

Þessi bjarta sum­ar­byrj­un kem­ur eft­ir lang­an þing­vet­ur þar sem margt hef­ur drifið á daga. Stærsta mál vetr­ar­ins. Síðastliðið haust spáðu marg­ir miklu gjörn­inga­veðri á vinnu­markaði með hörðum vinnu­deil­um og verk­föll­um. Rík­is­stjórn­in tók strax við upp­haf sam­starfs­ins upp gott og mark­visst sam­tal við aðila vinnu­markaðar­ins og ávöxt­ur­inn var lífs­kjara­samn­ing­ur­inn sem kynnt­ur var í Ráðherra­bú­staðnum. Í þeim samn­ing­um lék rík­is­stjórn­in stórt hlut­verk. Í þeim samn­ing­um voru mál Fram­sókn­ar í brenni­depli og mik­il­væg­ur þátt­ur í lausn­inni. Vil ég þar sér­stak­lega nefna hús­næðismál­in með „sviss­nesku leiðina“ í far­ar­broddi, leng­ingu fæðing­ar­or­lofs og þá ekki síður stórt skref, gríðar­stórt skref, í átt að af­námi verðtrygg­ing­ar, sem Fram­sókn hef­ur bar­ist fyr­ir marg­ar síðustu kosn­ing­ar. Ég leyfi mér að full­yrða að án Fram­sókn­ar í rík­is­stjórn hefðu þess­ar gríðarlegu sam­fé­lags­bæt­ur ekki náð fram að ganga.

Öflug ráðuneyti Fram­sókn­ar

Þau ráðuneyti sem við höf­um yfir að ráða hafa verið öfl­ug það sem af er kjör­tíma­bil­inu. Það er stór­sókn í mennta- og menn­ing­ar­mál­um þar sem áhersla á ís­lensk­una og kenn­ara­starfið hef­ur verið áber­andi. Fé­lags­mál­in með hús­næðismál og mál­efni barna hafa verið áber­andi í fé­lags­málaráðuneyt­inu og í ráðuneyti sam­gangna og sveit­ar­stjórn­ar­mála hef­ur áhersl­an verið lögð á stór­sókn í sam­göng­um um allt land sem felst í því að auka ör­yggi á veg­um og auk­in lífs­gæði um allt land, skosku leiðina í inn­an­lands­flugi, fyrstu flug­stefnu Íslands og fyrstu stefnu­mót­un fyr­ir sveit­ar­stjórn­arstigið hér á landi.

Rauða ljósið fært í lög

Á síðustu dög­um þings­ins voru ný lög um póstþjón­ustu samþykkt og meðal mik­il­væg­ustu þátta þeirr­ar nýju lög­gjaf­ar er að send­ing­ar­kostnaður er jafnaður um land allt. Lög­in höfðu verið í vinnslu í 12 ár og afar ánægju­legt að sjá þau samþykkt á Alþingi.

Önnur lög sem hafa tekið lang­an tíma í vinnslu og strandað á þingi nokkr­um sinn­um eru um­ferðarlög­in sem samþykkt voru á vorþingi. Þetta er mik­il­væg og um­fangs­mik­il lög­gjöf þar sem er til að mynda í fyrsta sinn fært í lög að bannað sé að aka móti rauðu ljósi. Í þess­um nýju lög­um er einnig gert ráð fyr­ir að tækn­inni muni fljúga fram og sett­ur rammi um sjálf­keyr­andi bíla svo eitt­hvað sé nefnt.

Lög um netör­yggi voru einnig lögð fram og samþykkt í vet­ur leið. Þar er tek­ist á við gríðarlega mik­il­vægt mál í sam­tím­an­um og unnið að því að tryggja ör­yggi al­menn­ings og upp­lýs­inga.

Það var stór stund þegar nýr Herjólf­ur sigldi inn í Friðar­höfn í Vest­manna­eyj­um um miðjan júní. Þetta er glæsi­leg ferja sem á eft­ir að nýt­ast vel. Ekki er síst ánægju­legt að um er að ræða fyrstu raf­væddu ferj­una á Íslandi og er til merk­is um al­vör­una í stefnu rík­is­stjórn­ar­inn­ar í orku­skipt­um í sam­göng­um.

Blóm­leg­ar byggðir

Byggðamál hafa fengið sinn verðskuldaða sess í störf­um ráðuneyt­is og stjórn­sýslu og vinna eft­ir byggðaáætl­un sem samþykkt var fyr­ir ári haf­in af krafti. Einn þátt­ur byggðaáætl­un­ar er stuðning­ur við versl­un í strjál­býli. Ég varð þeirr­ar ánægju aðnjót­andi að opna versl­un Verzl­un­ar­fjelags Árnes­hrepps fyr­ir skemmstu og óhætt að segja að sá stuðning­ur sem versl­un­in fær úr byggðaáætl­un mæl­ist vel fyr­ir og er fá­mennu sam­fé­lagi mik­il­væg­ur.

Á sum­ar­fundi rík­is­stjórn­ar á síðasta ári var nýtt þjón­ustu­kort kynnt form­lega en það er stórt stökk í að opna al­menn­ingi leið að upp­lýs­ing­um um þjón­ustu á Íslandi á mynd­ræn­an og gagn­virk­an hátt. Verk­inu, sem hef­ur verið í um­sjón Byggðastofn­un­ar, hef­ur miðað vel og á eft­ir að veita al­menn­ingi og stjórn­völd­um kær­komna yf­ir­sýn yfir þjón­ustu sem stend­ur lands­mönn­um til boða um allt land.

Í stjórn­arsátt­mála er sagt frá stefnu rík­is­stjórn­ar er miðar að því að gera stjórn­sýsl­una og stofn­an­ir henn­ar nú­tíma­legri og vin­sam­legri land­inu í heild sinni og það er að ákveðinn hluti starfa skuli aug­lýst­ur án staðsetn­ing­ar. Við í sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðuneyt­inu erum stolt af því að hafa riðið á vaðið og aug­lýst starf lög­fræðings í ráðuneyt­inu án staðsetn­ing­ar og ráðið í stöðuna ein­stak­ling sem hef­ur aðset­ur á Sauðár­króki. Það er gríðarlega mik­il­væg byrj­un á því að við und­ir­bú­um okk­ur und­ir fjórðu iðnbylt­ing­una og ólík­ar vænt­ing­ar fólks til at­vinnu að geta boðið upp á störf án staðsetn­ing­ar. Það eru einnig verðmæti fólg­in í því að stjórn­sýsl­an njóti krafta fólks af öllu land­inu til að tryggja að sjón­ar­hornið sé ekki ein­skorðað við það sem einu sinni var póst­núm­er 150 Reykja­vík.

Fram­sókn fyr­ir ís­lensk­an land­búnað

Það hef­ur auðvitað verið tek­ist á á Alþingi eins og heil­brigt verður að telj­ast. Eitt af þeim mál­um sem mjög hafa brunnið á okk­ur í Fram­sókn er hið svo­kallaða hráa kjöts-mál þar sem ís­lenska ríkið hafði verið dæmt til að af­nema frystiskyldu á inn­fluttu kjöti. Og hvað gerðum við í Fram­sókn í þeirri stöðu? Við hóf­um sókn og börðumst fyr­ir því að Ísland yrði fyrsta landið í heim­in­um til að banna dreif­ingu á mat­væl­um sem inni­halda til­greind­ar sýkla­lyfja­ónæm­ar bakt­erí­ur. Þessi sókn okk­ar snýst um sér­stöðu ís­lensks land­búnaðar sem skap­ar ein­staka stöðu okk­ar hvað varðar lýðheilsu en sýkla­lyfja­ónæmi er ásamt lofts­lags­breyt­ing­um helsta ógn við líf og heilsu manna og dýra í heim­in­um.

Í þessu máli sýnd­um við svo ekki verður um villst að við erum fram­sæk­inn og fram­sýnn flokk­ur. Fyr­ir ör­fá­um miss­er­um, jafn­vel mánuðum, hefði ekki verið jarðveg­ur fyr­ir slík­ar ákv­arðanir en með því að beita kröft­um okk­ar til að gefa vís­inda­mönn­um hljóm­grunn, til dæm­is með fjöl­menn­um fundi í vet­ur, hef­ur al­menn­ing­ur vaknað til vit­und­ar um gæði ís­lensks land­búnaðar og ein­staka stöðu Íslands í heim­in­um.

Sterk­ari girðing­ar um hags­muni Íslands

Orkupakk­inn hef­ur reynt mjög á rík­is­stjórn­ar­flokk­ana enda um orku­auðlind­ir lands­ins að ræða. Á miðstjórn­ar­fundi Fram­sókn­ar síðasta haust var ályktað um meðferð máls­ins sem eft­ir það fékk aðra og ít­ar­legri um­fjöll­un. Sett­ar voru sterk­ari girðing­ar til að vernda hags­muni Íslands. Með þess­ari umræðu komust orku­mál­in fyr­ir al­vöru á dag­skrá.

Það sem hef­ur verið kallað eft­ir af þjóðinni er að ís­lensk­ir stjórn­mála­menn standi vörð um ís­lensk­ar orku­auðlind­ir og það fyr­ir­komu­lag sem hef­ur ríkt hér sem felst einna helst í því að orku­fyr­ir­tæk­in eru að lang­stærst­um hluta í sam­fé­lags­legri eigu.

Það hef­ur einnig verið mjög skýrt ákall um að er­lend­ir aðilar geti ekki gert stór­inn­kaup á ís­lensku landi. Þar er sýn okk­ar skýr. Það er ekki í boði að stór­eigna­menn og brask­ar­ar geti vaðið um héruð og keypt upp jarðir og rétt­indi þeim tengd. Í því er unnið hörðum hönd­um að styrkja lagaum­hverfi í kring­um jarðir.

Slá þarf hreinni og sterk­ari tón í hags­muna­gæslu

Eft­ir átök vetr­ar­ins hlýt­ur öll­um að vera ljóst að við þurf­um að leggja mun meiri áherslu á hags­muni Íslands í allri vinnu varðandi EES-samn­ing­inn. Orkupakki þrjú kom á sjón­deild­ar­hring­inn fyr­ir meira en tíu árum og al­gjör­lega óeðli­legt að málið hafi ekki kom­ist inn í al­menna umræðu fyrr en á síðasta ári. Það er líka al­var­legt hvernig haldið var á mál­um varðandi inn­flutn­ing á kjöti á sín­um tíma. Þeir sem koma að vinnu við EES-samn­ing­inn fyr­ir Íslands hönd verða að gera sér fulla grein fyr­ir því að hag smun­ir Íslands ganga öll­um hags­mun­um fram­ar við samn­inga­borðið. Það er síðan ís­lenskra stjórn­mála að skil­greina bet­ur ríka hags­muni Íslands og slá hreinni og sterk­ari tón í hags­muna­gæsl­unni.

Fram­far­ir byggðar á sam­vinnu

Íslend­ing­ar hafa notið þess að rík­is­stjórn­ir hafa verið sam­steypu­stjórn­ir en ekki tveggja turna stjórn­mál eins og við sjá­um frá Banda­ríkj­un­um og Bretlandi. Þær miklu fram­far­ir sem þjóðin hef­ur upp­lifað á einni öld eru ekki afrakst­ur öfga held­ur sam­vinnu. Það er mín trú að sam­vinna sé grund­völl­ur góðs sam­fé­lags. Traust er skapað með heiðarleg­um vinnu­brögðum en ekki með því að ala á ófriði og sundr­ungu. Sú rík­is­stjórn sem nú er við völd er sér­stök að því leyti að í henni eru þrír flokk­ar sem all­ir standa fyr­ir ákveðnar hug­sjón­ir miðju, vinstri og hægri í ís­lensk­um stjórn­mál­um. Stjórn­in er mynduð til að standa að mik­il­væg­um fram­fara­verk­efn­um í ís­lensku sam­fé­lagi og til að skapa meiri sátt í sam­fé­lag­inu. Sú sátt ein­kenn­ist ekki af doða og fram­taksleysi held­ur því að sköpuð er umræða um mik­il­væg mál­efni og þau leidd til lykta. Um það snýst lýðræðið.

Bjóðum unga fólkið vel­komið í stjórn­mál­in

Minn fer­ill í stjórn­mál­um hófst á sveit­ar­stjórn­arstig­inu. Það er stund­um eins og sá hluti stjórn­mál­anna sem sveit­ar­stjórn­arstigið er gleym­ist í umræðunni. Á því stigi eru mörg mik­il­væg­ustu svið stjórn­mál­anna stunduð í mik­illi ná­lægð við íbúa. Eitt af þeim verk­efn­um sem ég hef veitt for­ystu sem ráðherra er að hefja vinnu við fyrstu stefnu­mót­un­ina fyr­ir sveit­ar­stjórn­arstigið. Sú vinna er vel á veg kom­in og verður lögð fyr­ir þingið í haust. Þau átök sem við höf­um horft upp á í stjórn­mál­um víða um heim snúa að því að al­menn­ing­ur upp­lif­ir sig valda­laus­an og að stjórn­mála­menn­irn­ir séu fjar­læg­ir. Það er því mik­il­vægt að stjórn­mála­menn í sveit­ar­stjórn­um séu öfl­ug­ir í því að virkja fólk til þátt­töku og að íbú­ar láti til sín taka því ef það er eitt­hvað sem ein­kenn­ir ís­lensk stjórn­mál þá er það að hver og einn get­ur haft mik­il áhrif í því að móta sam­fé­lagið. Þetta sjá­um við aug­ljós­lega nú þegar unga fólkið okk­ar hef­ur upp raust sína og hvet­ur stjórn­völd áfram varðandi lofts­lags­mál. Það er ánægju­legt að sjá þetta sterka unga fólk stíga fram með áhyggj­ur sín­ar og einnig hug­mynd­ir varðandi hvernig við tök­umst á við hlýn­un jarðar.

Lofts­lags­vá­in er staðreynd. Póli­tík­in snýst ekki um að af­neita eða taka und­ir. Póli­tík­in snýst um hvernig við ætl­um að vinna úr stöðunni. Ég vil því hvetja ungt fólk til að stíga óhrætt inn á vett­vang stjórn­mál­anna og inn í starf flokk­anna. Við ungt fólk sem þetta les vil ég segja að kraft­ur ykk­ar bæt­ir sam­fé­lagið, verið óhrædd við að hafa sam­band, þið finnið Fram­sókn á Face­book, net­fangið hjá okk­ur er fram­sokn@fram­sokn.is og síma­núm­erið 540-4300.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarmálaráðherra.

Greinin birtst fyrst í Morgunblaðinu 29. júní 2019.

Um­fangs­mik­il vinna stend­ur nú yfir við heild­ar­end­ur­skoðun barna­vernd­ar­laga og end­ur­skoðun á fé­lags­legri um­gjörð og stuðningi við börn á Íslandi. Leiðar­stefið í allri þeirri vinnu er sam­vinna. Sam­vinna þeirra ráðherra rík­is­stjórn­ar­inn­ar og ráðuneyta sem fara með mál­efni barna. Sam­vinna þing­manna úr öll­um flokk­um sem nú sitja á þingi. Sam­vinna og sam­tal fag­fólks og sér­fræðinga af ólík­um sviðum og sam­vinna og sam­tal við not­end­ur kerf­is­ins eins og það er í dag – ekki síst við börn og ungt fólk.

Í bréfi sem var sent út í fe­brú­ar til ríf­lega 600 viðtak­enda sem hafa með mál­efni barna að gera var biðlað til allra þeirra sem hefðu getu og vilja til að leggja sitt af mörk­um að taka þátt í vinn­unni fram und­an. Þar var þeim boðið að sækja fundi hliðar­hópa þar sem ýms­ar áskor­an­ir og sér­tæk verk­efni yrðu rædd. Viðbrögðin létu ekki á sér standa og hafa á annað hundrað þátt­tak­end­ur verið virk­ir í hliðar­hóp­um sem hafa verið starf­rækt­ir í vet­ur og deilt þar dýr­mætri þekk­ingu og reynslu. Þar hef­ur til dæm­is verið fjallað um for­varn­ir og fyr­ir­byggj­andi aðgerðir, sam­tal þjón­ustu­kerfa, skipu­lag og skil­virkni úrræða, nýtt barna­vernd­ar­kerfi og börn í sér­stak­lega viðkvæmri stöðu.

Sam­taka­mátt­ur

20. júní síðastliðinn boðaði ég, Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra, og Svandís Svavars­dótt­ir heil­brigðisráðherra til vinnufund­ar þing­manna­nefnd­ar í mál­efn­um barna þar sem þátt­tak­end­ur hliðar­hóp­anna komu sam­an. Má segja að þar hafi farið fram eins kon­ar upp­skeru­hátíð þar sem vinna vetr­ar­ins var gerð upp og fram­haldið kort­lagt.

Fund­ur­inn var ekki bara merki­leg­ur í ljósi þver­póli­tískr­ar sam­vinnu og aðkomu aðila úr ólík­um kerf­um held­ur var það ekki síður sá andi sem sveif yfir vötn­um sem vakti lukku. Trú­in á að þetta sé hægt. Að sam­an get­um við breytt kerf­inu þannig að það vinni eins og við vilj­um og styðji bet­ur við börn og fjöl­skyld­ur þeirra.

Kerf­is­breyt­inga þörf

Verk­efnið er hins veg­ar ekki auðvelt og mögu­lega er rót­tækra breyt­inga þörf. Meðal þess sem kem­ur fram í niður­stöðum hliðar­hóp­anna er að ein­falda þurfi kerfið eins og það snýr að börn­um. Mik­il­vægt sé að skoða upp­stokk­un þess og sam­ein­ing­ar stofn­ana eða breyt­ing­ar á þeim. Þá þurfi í hví­vetna að skima fyr­ir vís­bend­ing­um um vanda hjá börn­um eða fjöl­skyld­um og meta þörf fyr­ir stuðning tím­an­lega. Tryggja þarf að hægt sé að kalla fram heild­ar­sýn þegar kem­ur að mál­efn­um barna og að börn þurfi ekki að búa við erfiðleika, stóra sem smáa, til lengri tíma.

Það þarf að finna ábyrgð á því að grípa fjöl­skyldu eða barn í nýju og breyttu kerfi og skil­greina hver á að fylgja mál­um eft­ir. Þá þurfa að vera skýr­ir verk­ferl­ar um hvert hlut­verk hvers og eins þjón­ustuaðila sé og hvernig þeir tala sam­an. Má þar nefna skóla, fé­lagsþjón­ustu, heilsu­gæslu og lög­reglu. Eins þarf að gæta þess að börn og fjöl­skyld­ur fái ekki ófull­nægj­andi þjón­ustu vegna þess að ekki er skýrt hver á að borga fyr­ir hana. Þess utan voru kynnt­ar hug­mynd­ir um að leggja niður barna­vernd­ar­nefnd­ir sveit­ar­fé­laga í nú­ver­andi mynd og setja á lagg­irn­ar mun færri fag­skipuð, þverfag­leg svæðisráð.

Vel nestuð til aðgerða

Það er af ýmsu að taka en eft­ir vinn­una í vet­ur og þenn­an af­kasta­mikla vinnufund erum við vel nestuð til und­ir­bún­ings raun­veru­legra aðgerða. Þær munu krefjast breyt­inga og lausna þvert á kerfi og sam­starfs ráðherra. Næsta skref er að und­ir­búa aðgerðaáætl­un þvert á ráðuneyti um hverju þurfi að breyta þegar kem­ur að lög­um og reglu­gerðum og hvaða skref þurfi að stíga þegar kem­ur að hinum ýmsu kerf­is­breyt­ing­um.

Við þurf­um öll að leggja okk­ar af mörk­um í þess­ari vinnu. Hún er í þágu barna og fjöl­skyldna og við erum á réttri leið. Framtíðin býr í börn­un­um.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. júní 2019.

Skapandi og gagnrýnin hugsun, læsi og þátttaka í lýðræðissamfélagi verður áfram undirstaða íslenska skólakerfisins. Á dögunum samþykkti Alþingi frumvarp sem festir í sessi faglega umgjörð um starfsemi lýðskóla. Til þessa hefur ekki verið nein löggjöf í gildi um slíka skóla.

Meiri fjölbreytni – minna brottfall

Hlutverk lýðskóla er fyrst og fremst að búa nemendur undir lífið, gera þá að fjölhæfum einstaklingum og reiðubúna til að takast á við tilveruna. Fjölbreytni er menntakerfinu mikilvæg, nemendur hafa ólíkar þarfir og þeir þurfa að hafa val um sitt nám. Meðal ástæðna brotthvarfs úr framhaldsskólunum okkar er ákveðin einsleitni í námsvali og það að nemendur finna sig ekki í námi. Það er vel að fjölbreytni námsframboðs hér á landi hefur aukist, ekki síst á framhaldsskólastiginu og að fleiri nemendur séu opnir fyrir námskostum t.d. á sviði verk- og tæknigreina.

Mikil gróska

Lýðskólar vinna með lykilhæfni skólastarfs, líkt og kveðið er á um í aðalnámskrá framhaldsskóla, svo sem námshæfni, skapandi hugsun, sjálfbærni og lýðræðisleg vinnubrögð en meðal markmiða þeirra samkvæmt frumvarpinu verður að mæta áhuga og hæfileikum nemenda sem vilja átta sig betur á möguleikum sínum og stefnu í lífi og starfi. Í dag starfa LungA-skólinn og Lýðháskólinn á Flateyri eftir hugmyndafræði lýðskóla og á forsvarsfólk þeirra lof skilið fyrir frjótt og gott starf. Skólarnir hafa glætt nærsamfélög sín auknu lífi og gefið nemendum úr ýmsum áttum tækifæri til að dvelja þar. Gaman væri að sjá lýðskóla verða að veruleika á Suðurnesjum. Þar liggja ákveðin tækifæri.

1916-2019

Í umræðu um lýðskóla og menntamál er áhugavert að skoða fyrstu stefnuskrá Framsóknarflokksins frá 1916, en þar segir m.a.: Alþýðumenntunina, sem flokkurinn telur hyrningarstein allra þjóðþrifa, vill hann stefnumarka og styðja, einkum með aukinni kennaramenntun og eflingu ungmennaskóla í sveitum og lýðskóla fyrir karla og konur í landsfjórðungi hverjum. Hina æðri menntun vill flokkurinn einnig láta til sín taka og halda hinu vísindalega merki Íslands hátt á lofti í öllu, sem vér getum keppt um við aðrar þjóðir. Sérstaklega vill hann styðja að því, að raunþægum vísindagreinum verði aukið við háskólanám vort og kennsla tekin upp í rafmagnsfræði og vélfræði.

Menntastefna Framsóknarflokksins frá 1916 á jafn mikið erindi nú sem fyrr. Margt hefur áunnist í menntamálum á Íslandi sl. 100 ár og ný lög um lýðskóla eru svo sannarlega  framfaraskref.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Víkurfréttum 27. júní 2019

Framleiðsla jarðefnaeldsneytis mun innan nokkurra áratuga dragast verulega saman. Í þeirri staðreynd felst sú áskorun að framleiða nýja orkugjafa hér á landi sem er bæði endurnýjanlegir og umhverfisvænir. Rannsóknir sýna að bíódísill úr repjuolíu geti komið í staðinn fyrir jarðefnaeldsneyti. Repjuræktun og framleiðsla á eldsneyti úr repjuolíu er sjálfbær leið til að sjá fiskiskipaflotanum fyrir eldsneyti sem ekki veldur koltvísýringsútblæstri. Möguleikar á því að framleiða eigið eldsneyti í stað þess að flytja það inn til landsins eiga að kalla á umfangsmikla greiningu á þeim hagræna ávinningi sem mun skapast fyrir þjóðarbúið, bændur og framleiðendur og ekki síst út frá umhverfislegum markmiðum.

Aðgerðir og ívilnanir til að draga úr notkun jarðefnaeldsneytis

Í samgönguáætlun íslenskra stjórnvalda eru sett fram markmið um að dregið verði úr neikvæðum umhverfisáhrifum samgangna. Stefnt verði að því að losun gróðurhúsalofttegunda vegna samgangna á Íslandi verði undir 750 þúsund tonnum árið 2020 sem er í samræmi við aðgerðaráætlun íslenskra stjórnvalda í loftslagsmálum. Til að ná þessum markmiðum er lögð áhersla á að auknar verði rannsóknir á umhverfisvænum orkugjöfum til að þróa og framleiða vistvænt eldsneyti. Einnig að markvissar aðgerðir og ívilnanir miði að minni notkun jarðefnaeldsneytis og að samgöngutæki nýti orku sem framleidd er með endurnýjanlegum orkugjöfum. Sérstök áhersla er lögð á að auka notkun lífeldsneytis á fiskiskipaflotann. Þessi stefna íslenskra stjórnvalda er í takt við það sem er að gerast í kringum okkur. Evrópusambandið hefur sett reglur um framleiðslu og notkun umhverfisvænna orkugjafa og hjá Alþjóðasiglingamálastofnuninni (IMO) hafa verið lagðar fram hugmyndir um aukna notkun á umhverfisvænum orkugjöfum í skipum sem þáttur í aðgerðum til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.

Ræktun á repju er kolefnisjöfnun

Bíódísill úr repjuolíu er lífræn dísilolía og endurnýjanlegur orkugjafi og telst einn umhverfishlutlausasti orkugjafinn sem getur komið í stað jarðdísilolíu á bíla, skip og flugvélar. Við brennslu á bíódísil, sem framleiddur hefur verið úr repjuolíu, er talið að um rúmlega 70% minni mengun sé að ræða en þegar jarðdísill er notaður. Repjuræktun felur í sér tvöfalda kolefnisjöfnun með tilliti til útblásturs á koltvísýringi þar sem ræktunin tekur til sín tvöfalt meira af koltvísýringi en brennsla olíunnar gefur frá sér við útblástur. Einn repjuhektari fullnægir vel meðalþörf fólksbíls á einu ári, þ.e. rúmlega 1000 lítrar af 100% lífdísil. Bíódísil má nota í olíubrennurum og á allar dísilvélar farartækja og varla þarf að breyta vélunum ef skipta skal yfir á bíódísil. Bíódísill virkar eins og dísilolía nema hvað hann er óeitraður, veldur lágmarks mengun og hefur einnig meiri hreinsunar- og smureiginleika.

Ræktunarland er til staðar

Með ofangreint í huga fellur repjuræktun sem orkuöflun sérstaklega vel að hugtakinu umhverfisleg sjálfbærni sem innlend og endurnýjanleg orka því ræktunina má endurtaka án þess að ganga á auðlindaforða náttúrunnar. Að auki sparar íslensk framleiðsla á bíódísil og repjuolíu innflutningi á þessum afurðum. Vinnsla þeirra hérlendis skapar atvinnu og eykur þar með þjóðartekjur sem og orkuöryggi þjóðarinnar. Ísland hefur þá sérstöðu að ekki þarf að taka undir ræktunina land sem almennt er í ræktun fyrir matjurtir. Nauðsynlegt er því að nýta það landsvæði sem almennt er ekki í ræktun hjá bændum til að rækta orkujurtir eins og repju. Samkvæmt upplýsingum frá Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins er gott ræktunarland hér á Íslandi um 600.000 hektarar eða einungis 6% af flatarmáli landsins. Þar af eru þegar í ræktun um 120.000 hektarar og tiltækt ræktunarland er því um 480.000 hektarar. Með sérstöku átaki mætti framleiða alla þá olíu sem íslenski skipaflotinn notar á nú ónýttu landi.

Minnkum innflutning – aukum orkuöryggi

Íslenski fiskiskipaflotinn notar að meðaltali um 160 þúsund tonn af skipagasolíu á ári. Þegar Þegar svartolía og skipaolía, sem keypt hefur verið erlendis, er meðtalin fer notkunin í um 200 þúsund tonn. Gert er ráð fyrir að á næstu 10 árum muni olíunotkun íslenskra fiskiskipa verða svipuð og í dag eða árlega í kringum 160 til 200 þúsund tonn af jarðolíu.

Tæknilega væri unnt að minnka losun margra gróðurhúsaloftegunda um allt að 70% á tiltölulega auðveldan hátt með því að breyta eldsneytisnotkun skipa þannig að þau noti jurtaolíu, bíódísil eða annað lífrænt eldsneyti í stað jarðefnaeldsneytis. Útgerðirnar gætu ræktað repju og breytt henni í bíódísil fyrir skip sín.

Næstu skref

Undirbúa þarf sem fyrst og með kostgæfni notkun bíódísils á aðalvélar íslenskra skipa með hagkvæmni og umhverfislegan ávinning að leiðarljósi. Byrja mætti í minni skipum og síðan auka sviðið jafnt og þétt. Einnig mætti byrja á lágu íblöndunarhlutfalli bíódísils í jarðdísil eins og til dæmis 5% og hækka síðan hlutfallið jafnt og þétt með aukinni repjuræktun og framleiðslu á bíódísil.

Undirrituð hefur lagt fram skriflega fyrirspurn til samgönguráðherra varðandi ræktun og nýtingu íslenskra orkujurta fyrir fiskiskipaflotann. Það verður áhugavert að sjá hver næstu skref verða í þeim efnum, þar sem stórkostlega tækifæri felast í aukinni nýtingu íslenskra orkujurta, ekki síst fyrir umhverfið og orkuöryggi þjóðarinnar.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 26. júní 2019.

***

Hlekkir fyrir vefútgáfuna:

Fyrirspurnin: https://www.althingi.is/altext/149/s/1966.html?fbclid=IwAR2OlwGd8Hm6uPsO1jCTtIJEzg_qgGW7Iqw7qOU_1bLCB0NtWfhY7ONWE18

Skýrslan: https://www.samgongustofa.is/media/siglingar/skyrslur/Repjuraektun-a-Islandi-2018.pdf

Heimild: Jón Bernódusson, dr. Gylfi Árnason, Ólafur Eggertsson, Einar Einarsson og Sigurbjörn Einarsson. Repjuræktun á Íslandi til skipaeldsneytis. Samgöngustofa, 2018.

 

 

 

 

 

 

Hægt er að minnka losun margra gróðurhúsalofttegunda um allt að 70% á tiltölulega auðveldan hátt með því að breyta eldsneytisnotkun skipa þannig að þau noti jurtaolíu, bíódísil eða annað lífrænt eldsneyti í stað jarðefnaeldsneytis. Rannsóknir sýna að bíódísill úr repjuolíu geti komið í staðinn fyrir jarðefnaeldsneyti. Á Íslandi er ónýtt ræktunarland til staðar fyrir repjuræktun. Eftir hverju erum við að bíða?

Tvöföld kolefnisjöfnun
Bíódísill úr repjuolíu er lífræn dísilolía og endurnýjanlegur orkugjafi og telst einn umhverfishlutlausasti orkugjafinn sem getur komið í stað jarðdísilolíu. Repjuræktun felur í sér tvöfalda kolefnisjöfnun með tilliti til útblásturs á koltvísýringi þar sem ræktunin tekur til sín tvöfalt meira af koltvísýringi en brennsla olíunnar gefur frá sér við útblástur. Bíódísil má nota í olíubrennurum og á allar dísilvélar farartækja og varla þarf að breyta vélunum ef skipta skal yfir á bíódísil.

Olíuframleiðsla á ónýttu landi
Ísland hefur þá sérstöðu að ekki þarf að taka undir ræktunina land sem almennt er í ræktun fyrir matjurtir. Gott ræktunarland á Íslandi er aðeins 6% af flatarmáli landsins, eða 600.000 hektarar. Þar af eru þegar í ræktun um 120.000 hektarar og tiltækt ræktunarland er því um 480.000 hektarar. Með sérstöku átaki mætti framleiða alla þá olíu sem íslenski skipaflotinn notar á nú ónýttu landi.

Áhersla á fiskiskipaflotann
Í samgönguáætlun íslenskra stjórnvalda er stefnt að því að losun gróðurhúsalofttegunda vegna samgangna á Íslandi verði undir 750 þúsund tonnum árið 2020, sem er í samræmi við aðgerðaáætlun íslenskra stjórnvalda í loftslagsmálum. Til að ná þessum markmiðum er lögð áhersla á að auknar verði rannsóknir á umhverfisvænum orkugjöfum til að þróa og framleiða vistvænt eldsneyti. Einnig að markvissar aðgerðir og ívilnanir miði að minni notkun jarðefnaeldsneytis og að samgöngutæki nýti orku sem framleidd er með endurnýjanlegum orkugjöfum. Sérstök áhersla er lögð á að auka notkun lífeldsneytis á fiskiskipaflotann.

Undirrituð hefur lagt fram skriflega fyrirspurn til samgönguráðherra varðandi ræktun og nýtingu íslenskra orkujurta fyrir fiskiskipaflotann. Það verður áhugavert að sjá hver næstu skref verða í þeim efnum, þar sem stórkostleg tækifæri felast í aukinni nýtingu íslenskra orkujurta, ekki síst fyrir umhverfið og orkuöryggi þjóðarinnar.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, alþingismaður.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 26. júní 2019.

Heimild: Jón Bernódusson, dr. Gylfi Árnason, Ólafur Eggertsson, Einar Einarsson og Sigurbjörn Einarsson. Repjuræktun á Íslandi til skipaeldsneytis. Samgöngustofa, 2018.

Skapandi og gagnrýnin hugsun, læsi og þátttaka í lýðræðissamfélagi verður áfram undirstaða íslenska skólakerfisins. Á dögunum samþykkti Alþingi frumvarp sem festir í sessi faglega umgjörð um starfsemi lýðskóla. Til þessa hefur ekki verið nein löggjöf í gildi um slíka skóla.

Meiri fjölbreytni – minna brottfall

Hlutverk lýðskóla er fyrst og fremst að búa nemendur undir lífið, gera þá að fjölhæfum einstaklingum og reiðubúna til að takast á við tilveruna. Fjölbreytni er menntakerfinu mikilvæg, nemendur hafa ólíkar þarfir og þeir þurfa að hafa val um sitt nám. Meðal ástæðna brotthvarfs úr framhaldsskólunum okkar er ákveðin einsleitni í námsvali og það að nemendur finna sig ekki í námi. Það er vel að fjölbreytni námsframboðs hér á landi hefur aukist, ekki síst á framhaldsskólastiginu og að fleiri nemendur séu opnir fyrir námskostum t.d. á sviði verk- og tæknigreina.

Lýðskóli á Laugarvatni

Lýðskólar vinna með lykilhæfni skólastarfs, líkt og kveðið er á um í aðalnámskrá framhaldsskóla, svo sem námshæfni, skapandi hugsun, sjálfbærni og lýðræðisleg vinnubrögð en meðal markmiða þeirra samkvæmt frumvarpinu verður að mæta áhuga og hæfileikum nemenda sem vilja átta sig betur á möguleikum sínum og stefnu í lífi og starfi. Í dag starfa LungA-skólinn og Lýðháskólinn á Flateyri eftir hugmyndafræði lýðskóla. Willum Þór Þórsson, hefur ásamt þingflokki Framsóknar, lagt fram þingsályktunartillögu um stofnun lýðskóla UMFÍ á Laugarvatni. Í greinargerð með tillögunni segir að áhugi sé fyrir stofnun lýðskóla á Laugarvatni með aðkomu menntamálayfirvalda og Bláskógabyggðar og að UMFÍ hafi nú þegar myndað samstarfsteymi við lýðskóla í Danmörku sem sé tilbúinn til að leggja sitt af mörkum í undirbúningi og framkvæmd. Nú þegar lagaumgjörð um lýðskóla liggur fyrir verður langþráður lýðskóli á Laugarvatni vonandi að veruleika.

Þjálfun í lýðræðislegri hugsun

Lýðskólar eiga sér langa sögu en Daninn N.F.S. Grundtvig er upphafsmaður þeirrar hugmyndafræði sem skólarnir byggjast á. Grundtvig kynnti á fjórða og fimmta áratug 19. aldar til sögunnar annars konar nám og menntun en hið hefðbundna bóklega nám. Það byggðist á markmiði um að mennta dönsk ungmenni í menningu og sögu auk þess að hvetja þau til þátttöku í lýðræðislegu samfélagi en lýðræðishugmyndir í Evrópu voru að ryðja sér til rúms um þetta leyti. Nemendur skyldu stýra skólanum og hlutverk kennara væri ekki að spyrja nemendur heldur svara spurningum þeirra. Áherslan skyldi vera á hið talaða orð, umræður og rökræður og þátttöku nemandans á öllum sviðum og búa þá þannig undir lífið. Ekki skyldu þreytt próf. Þá ættu nemendur og kennarar að búa á sama stað og markmiðið væri að nemendur tileinkuðu sér færni og þekkingu sem gagnaðist þeim í hinu daglega lífi. Fyrsti lýðskólinn var settur á laggirnar í Danmörku árið 1844 í Rødding í anda þessara hugmynda og starfar hann enn.

Hugmyndafræði lýðskóla á ekki síður erindi við samfélagið í dag en árið 1844.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Dagskránni Fréttablaði Suðurlands 26. júní 2019.