Í kjölfar nýrrar ákvörðunar ríkisstjórnarinnar um að framlengja strandveiðar um 48 daga, vekur Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, athygli á því að slík ákvörðun brjóti í bága við ráðleggingar Hafrannsóknastofnunar og geti stefnt sjálfbærni auðlinda í hættu.
„Við höfum heyrt þingmenn og ráðherra úr Viðreisn og Samfylkingu tala fyrir ábyrgri nýtingu og mikilvægi þess að fylgja ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar. Nú, þegar á reynir, eru þeir tilbúnir að víkja frá þeirri meginreglu – til að tryggja pólitísk markmið um 48 daga strandveiðar, jafnvel þó hætta sé á að ofveiði skapist,“ segir Ingibjörg Isaksen og bætir við: „Það virðist vera seinni tíma vandamál sem fresta á til næsta kjörtímabils.“
Ingibjörg bendir á að Hafrannsóknastofnun hafi ítrekað varað við þessari leið og talið hana ekki í samræmi við aflareglu sem fylgt hefur verið hingað til. „Hafrannsóknastofnun segir þetta ekki í samræmi við aflareglu sem fylgt hefur verið og að breytingarnar geti stefnt sjálfbærni í hættu. Ekkert samráð hafi átt sér stað við stofnunina,“ segir hún og veltir því upp hvers vegna stjórnvöld kjósi að hunsa faglega ráðgjöf í þágu pólitískra ákvarðana.
„Hvers vegna er pólitísk ákvörðun látin vega þyngra en varfærin og fagleg ráðgjöf um sjálfbæra nýtingu sameiginlegra auðlinda?“ spyr Ingibjörg.
Að hennar mati verði að tryggja jafnræði og fyrirsjáanleika fyrir strandveiðimenn, en slíkt verði aðeins gert á traustum grunni sjálfbærrar nýtingar.
„Það er mikilvægt að tryggja jafnræði og fyrirsjáanleika fyrir strandveiðimenn. Það verður þó að gerast á grunni traustrar, gagnsærrar og sjálfbærrar stefnu. Ekki með aðferð sem Hafrannsóknastofnun varar við og hefur ekki verið prófuð,“ segir hún að lokum.
Við höfum heyrt þingmenn og ráðherra úr Viðreisn og Samfylkingu tala fyrir ábyrgri nýtingu og mikilvægi þess að fylgja…
Hlutdeildarlánin – skref að réttlátari húsnæðismarkaði
Félags- og húsnæðismálaráðherra svaraði nýverið fyrirspurn sem ég lagði fram á Alþingi um áhrif hlutdeildarlána. Í svarinu kom skýrt fram að þetta úrræði – sem Framsókn setti á laggirnar til að styðja við fyrstu kaupendur – hefur skilað raunverulegum árangri. Það hefur sérstaklega nýst ungu og tekjulágu fólki sem ella hefði ekki haft kost á að kaupa sér íbúðarhúsnæði. Hlutdeildarlánin voru fyrst veitt í lok árs 2020 og síðan þá hafa 1.006 lán verið afgreidd fyrir um 10,4 milljarða króna. Hlutdeildarlán hafa verið veitt í 29 sveitarfélögum víðs vegar um landið, þar af flest í Reykjavík, Hafnarfirði og Reykjanesbæ.
Hugmyndin felst í því að ríkið taki að sér hlutverk sem foreldrar gegna oft – að styðja ungt fólk við fyrstu fasteignakaup. Flestir búa ekki við þær aðstæður að geta leitað til foreldra sinna um aðstoð við útborgun og því stígur ríkið inn með þessum stuðningi.
Reynslan sýnir að hlutdeildarlánin hafa haft mjög jákvæð áhrif fyrir samfélagið í heild. Ríkissjóður á hlut í þessum eignum og virði þeirra hefur hækkað. Útistandandi hlutdeildarlán eru að upphaflegri fjárhæð um 9,5 milljarðar. Miðað við þróun fasteignaverðs er virði þeirra nú 12,8 milljarðar og óinnleystur mismunur því um 3,3 milljarðar. Að auki hafa 112 lán þegar verið greidd upp – með að meðaltali 34% hærri endurgreiðslu en upphafleg upphæð.
Hlutdeildarlánin hafa því stuðlað að félagslegum stöðugleika og stórbætt stöðu fjölmargra án þess að vera fjárhagsleg byrði fyrir ríkið. Þessi nálgun – að styðja við séreignarstefnuna og veita fólki tækifæri til að byggja upp sjálfstæði á traustum grunni – er kjarni þess sem Framsókn stendur fyrir.
Það er ljóst að eftirspurnin er mikil og í ljósi góðrar reynslu og samfélagslegs ávinnings er mikilvægt að fjölga úthlutuðum lánum en áætlað er að um 300 lán verði veitt á þessu ári og um 260 á ári næstu fjögur ár. Það þarf einnig að tryggja aukið fjármagn og sveigjanleika, m.a. með árlegri endurskoðun á tekjumörkum og hámarksverði fasteigna.
Við í Framsókn munum halda áfram að beita okkur fyrir réttlátari og aðgengilegri húsnæðismarkaði. Hlutdeildarlánin hafa sýnt að það er hægt að byggja upp raunveruleg tækifæri fyrir fólk – og ávinning fyrir samfélagið allt.
Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. maí 2025.
Hæstiréttur Íslands kvað upp dóm í máli nr. 7/2024 þann 23. maí 2024, þar sem staðfest var að lagabreytingar Alþingis á búvörulögum síðastliðið vor hefðu verið gerðar í samræmi við stjórnarskrá og þingsköp. Jafnframt felldi dómurinn úr gildi niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur um að málsmeðferð þingsins hefði brotið gegn stjórnarskrá. Ýmsir gagnrýndu breytingarnar harðlega og héldu því fram að málið hefði verið drifið áfram af annarlegum hvötum. Nú er ljóst að sú gagnrýni reyndist haldlaus; staðfesting Hæstaréttar á breytingunum sýnir um leið að engir formgallar voru á málsmeðferð Alþingis í þessu máli.
Lögin fela í sér mikilvæga heimild fyrir afurðastöðvar í kjötiðnaði til að sameinast eða vinna saman í rekstri með það að markmiði að ná fram aukinni hagkvæmni. Reynslan frá mjólkuriðnaðinum sýnir að slík hagræðing getur gagnast bæði bændum, neytendum og fyrirtækjum – hún skilar sér í lægra vöruverði fyrir neytendur, bættri afkomu bænda og hagkvæmari nýtingu fjármuna, sem styrkir stöðu greinarinnar gagnvart innfluttum vörum.
Skilyrt undanþága – ekki frípassi til einokunar
Gagnrýni á lögin hefur einkum beinst að því að þau „heimili einokun“ eða leiði til hærra vöruverðs. Sú gagnrýni stenst ekki nánari skoðun. Lögin setja fjögur skýr skilyrði fyrir samstarfi afurðastöðva:
Söfnunarskylda: tryggir að allir framleiðendur hafi jafnan aðgang að afurðastöðvum, óháð staðsetningu.
Jöfn viðskiptakjör: gilda gagnvart öllum vinnsluaðilum – hvort sem þeir eru innan eða utan framleiðendafélaga.
Frjálst val viðskipta: framleiðendur geta valið sér aðra afurðastöð hvenær sem er.
Réttur til hlutaðildar: bændur geta átt viðskipti við framleiðendafélag um afmarkaða þætti (t.d. slátrun) án skuldbindingar um frekara samstarf.
Þessi skilyrði tryggja að lögin þjóni hagsmunum bænda án þess að útiloka minni keppinauta eða veikja samkeppni, þannig að neytendur njóti sanngjarns verðs á markaði.
Íslenskur landbúnaður undir þrýstingi
Landbúnaður á Íslandi hefur lengi glímt við óstöðugt rekstrarumhverfi. Innflutningur á kjöti jókst um 17% á síðasta ári og samkeppnin kemur nú sífellt meira að utan fremur en innanlands. Þeir sem vilja halda íslensku lamba- og nautakjöti á samkeppnishæfu verði verða að viðurkenna að hagræðing og samþjöppun eru ekki ógn, heldur nauðsyn. Ella er hætt við að innlend framleiðsla láti í minni pokann fyrir innflutningi og neytendur þurfi að reiða sig á erlend matvæli.
Deloitte hefur metið að hægt sé að ná 0,9–1,5 milljarða króna hagræðingu með samþjöppun í slátrun og kjötvinnslu. Áætlað er að hagræðingin skili sér þannig: 40% til bænda, 40% til neytenda og 20% til afurðastöðva. Með öðrum orðum: allir græða.
Heilnæmi og sérstaða – íslensk gæði í forgangi
Ísland býr yfir sérstöðu á alþjóðavísu þegar kemur að matvælaöryggi og mjög lágri sýklalyfjanotkun í dýrum. Sú sérstaða er ekki sjálfgefin og nauðsynlegt er að verja hana. Lögin styðja við þá viðleitni – þau gera ekki aðeins bændum kleift að bregðast við samkeppni, heldur tryggja að neytendur hafi áfram aðgang að öruggum, heilnæmum og innlendum matvælum, sem er forsenda matvælaöryggis.
Breytingarnar á búvörulögum eru ekki „lausnin á öllum vandamálum“ – en þær marka mikilvægt skref í rétta átt. Framtíð íslensks landbúnaðar liggur ekki í stöðnun, heldur í þróun. Til að viðhalda öflugri og sjálfbærri matvælaframleiðslu verður að tryggja að greinin búi yfir þeim verkfærum sem til þarf.
Þórarinn Ingi Pétursson, þingmaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 29. maí 2025.
Áfall fyrir Húsavík: Tímabundin lokun PCC kallar á aðgerðir stjórnvalda
Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, kallar eftir samstöðu og lausnamiðuðum aðgerðum.
Tímabundin rekstrarstöðvun kísilvers PCC á Bakka við Húsavík hefur vakið sterk viðbrögð í samfélaginu, bæði meðal íbúa og stjórnmálafólks. Alls missa 80 starfsmenn vinnuna frá og með miðjum júlí, og hefur sveitarstjórn Norðurþings lýst stöðunni sem „mestu efnahagsáfalli sem svæðið hefur orðið fyrir í áratugi.“ Atvinnutap af þessari stærðargráðu jafngildir, miðað við íbúafjölda, því að um 3.500 manns misstu vinnuna í Reykjavík.
Ingibjörg lýsir alvarleika málsins og mikilvægi þess að stjórnvöld bregðist við af festu:
„Staða PCC á Bakka er áfall fyrir samfélagið á Húsavík og nærsveitir. Til að setja þetta í samhengi, jafngildir þetta því að um 3500 manns misstu vinnuna í Reykjavík. Það þarf ekki að útskýra frekar hvaða áhrif það hefur á fjölskyldur, atvinnulíf og byggðafestu,“ segir Ingibjörg.
„Sveitarstjórnarfólk á svæðinu hefur unnið ötullega við að upplýsa okkur þingmenn um stöðuna – og það skiptir máli. Við verðum að standa saman og vinna að lausnum með framtíðarsýn að leiðarljósi. Mér skilst að Ísland og Noregur séu ein af fáum þjóðum sem leggja ekki tolla á kísil frá Kína. Þarna geta stjórnvöld stigið inn.“
„Það er von mín að þessi stöðvun verði tímabundin – en það kallar á að stjórnvöld horfi heildstætt á samkeppnishæfni íslensks iðnaðar og atvinnulífs.“
Kísilver lokað – áhrif og ástæður
Í yfirlýsingu frá PCC segir að lokunin sé vegna markaðserfiðleika og raskana sem rekja megi til tollastríðs og aukinnar samkeppni við niðurgreiddan innflutning á kísilmálmi frá Kína. Fyrirtækið hefur kært meint undirverðlagðan innflutning til fjármála- og efnahagsráðuneytisins.
Á meðan rekstrarstöðvun stendur hyggst PCC vinna að umbótaverkefnum, ferlirýni og endurskipulagningu. Markmiðið er að geta hafið starfsemi að nýju með skömmum fyrirvara um leið og markaðsaðstæður leyfa.
Sveitarstjórn Norðurþings undirstrikar mikilvægi þess að verksmiðjan starfi áfram til framtíðar og hvetur stjórnvöld til að tryggja samkeppnishæfni iðnaðarins:
„Samstaða, úthald og framtíðarsýn er nú mikilvægari en nokkru sinni fyrr.“
Staða PCC á Bakka er áfall fyrir samfélagið á Húsavík og nærsveitir. Til að setja þetta í samhengi, jafngildir þetta því…
Til að auka hagsæld og bæta lífskjör á Íslandi voru háð þrjú erfið þorskastríð við Bretland. Með þrautseigju, samvinnu og framtíðarsýn tókst að stækka landhelgina í 200 mílur. Þetta var gert í fjórum áföngum. Fyrst úr 3 í 4 sjómílur árið 1952, 12 mílur (1958), 50 mílur (1972) og svo loks 200 mílur (1976). Þessi sókn Íslendinga varð að einni mestu lífskjarabót sem ein þjóð hefur upplifað á svo skömmum tíma. Allt til ársins 2000 komu yfir 60% af gjaldeyristekjum þjóðarbúsins frá sjávarútvegi, sem gegndi lykilhlutverki í efnahagslegu sjálfstæðu þjóðarinnar. Hæst fór hlutdeild sjávarútvegs í vöruútflutningi í rúm 97% árið 1949.
Á síðustu 50 árum hefur samsetning útflutnings breyst töluvert, og nú koma um 22% gjaldeyristekna frá sjávarútvegi. Það hefur fært þjóðarbúinu aukið jafnvægi og minni sveiflur, en um leið sýnir þetta hversu mikil áhrif sjávarútvegurinn hefur enn. Gjaldmiðillinn var háður gengi sjávarafurða, og samkeppnishæfni landsins réðst að stórum hluta af afkomu greinarinnar. Þær kerfisbreytingar sem gerðar voru á sínum tíma til að styrkja meginútflutningsgrein þjóðarinnar urðu einnig grunnur að því að skapa umgjörð fyrir nýsköpun og fjölbreyttara atvinnulíf.
Í vikunni var kynntur nýr samningur Evrópusambandsins við Bretland. ESB-ríkin hafa áfram aðgang að fiskimiðum Bretlands næstu tólf árin, sem er veruleg stefnubreyting. Bretar vildu upphaflega takmarka aðganginn við fjögur til fimm ár. Sjávarútvegsstefna ESB hefur verið gagnrýnd og hefur skaðað breskan sjávarútveg verulega. Forsætisráðherra Bretlands hefur sætt harðri gagnrýni fyrir að hafa gefið eftir kröfuna um full yfirráð yfir fiskimiðunum, þó að í staðinn hafi Bretland fengið aukið aðgengi að mörkuðum fyrir vörur og þjónustu. Framlag sjávarútvegs í landsframleiðslu Breta er ekki nema 0,14% samanborið við 6% á Íslandi. Mikilvægi sjávarútvegs fyrir íslenskt efnahagslíf er margfalt og því hagsmunir samkvæmt því.
Helstu útflutningsgreinar okkar búa nú við mikla óvissu. Í fyrsta lagi er stefnt að verulegri skattahækkun án þess að nægilegt samtal eða greining fari fram. Í öðru lagi ríkir alþjóðleg óvissa vegna nýrrar viðskiptastefnu Bandaríkjanna, þar sem erfitt er að sjá fyrir þróun mála. Í þriðja lagi hefur ríkisstjórnin sett það á stefnuskrá að sækja um aðild að Evrópusambandinu. Öll þessi óvissa dregur úr fjárfestingu, minnkar hagvöxt og eykur áhættu í atvinnulífinu. Tveir af þessum óvissuþáttum, skattahækkanir og ESB-vegferð, eru sjálfskapaðir og vekja að mörgu leyti undrun. Gleymum því ekki að öll hagsæld þjóðarinnar grundvallast á verðmætasköpun, dugnaði og farsælli framtíðarsýn. Evrópuför ríkisstjórnarinnar er ekki leiðin til hagsældar og við getum spurt okkur, til hvers var barist á dögum þorskastríðanna?
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar og fv. utanríkisráðherra.
Hlutdeildarlánin hjálpa ungu fólki inn á húsnæðismarkaðinn
„Hlutdeildarlánin hafa skipt raunverulegu máli fyrir ungt og tekjulágt fólk sem vill eignast eigið húsnæði,“ segir Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, í færslu sem hann birtir á Facebook eftir að hafa fengið svör frá félags- og húsnæðismálaráðherra við fyrirspurn á Alþingi.
Í svarinu kemur fram að frá því úrræðið var tekið í notkun í lok árs 2020 hafi verið veitt samtals 1.006 hlutdeildarlán að upphæð 10,4 milljarðar króna. „Gögnin sýna skýrt að þetta úrræði hefur skipt raunverulegu máli,“ segir Sigurður Ingi og bætir við að ríkissjóður eigi eignarhlut í þessum íbúðum og virði þeirra hafi hækkað, sem skapi ávinning fyrir samfélagið allt.
Mest nýtt á höfuðborgarsvæðinu
Flest lánin hafa verið veitt í Reykjavík (249 lán), Hafnarfirði (204 lán) og Reykjanesbæ (139 lán). Úrræðið hefur hins vegar náð til 29 sveitarfélaga víðsvegar um landið, þar á meðal Akureyrar, Akraness og Árborgar.
„Við í Framsókn munum áfram vinna að því að húsnæðismarkaðurinn verði réttlátari og aðgengilegri fyrir unga fólkið og fyrstu kaupendur,“ segir Sigurður Ingi.
Hækkað virði – en kostnaður áfram óviss
Í svari ráðherra kemur einnig fram að virði útistandandi lána nemi nú 12,8 milljörðum króna, þrátt fyrir að upphaflega fjárhæð þeirra hafi verið 9,5 milljarðar. Óinnleystur ábati er því metinn á um 3,3 milljarða, en jafnframt kemur fram að framtíðarafkoma lánanna sé óviss þar sem hún ræðst af þróun fasteignaverðs.
Alls hafa 112 lán þegar verið greidd upp, og hefur uppgreiðsluvirði þeirra verið að meðaltali 34% hærra en upphaflegt lánsfé.
Horft til framtíðar
Áætlað er að veitt verði um 300 hlutdeildarlán á þessu ári og um 260 á ári næstu fjögur ár. Spurður um hvort fyrirkomulagið verði endurskoðað, til að mæta hækkandi fasteignaverði og gefa fleiri hópum tækifæri til húsnæðiskaupa, segir ráðherra að tekjuviðmið og hámarksverð lánanna séu endurskoðuð árlega. Hins vegar hafi ekki verið tekin ákvörðun um breytingar í ár.
Hlutdeildarlánin ‒ Leið að réttlátari húsnæðismarkaði
Í gær bárust mér ánægjuleg svör frá félags- og…
Svarfélags- og húsnæðismálaráðherra við fyrirspurn frá Sigurði Inga Jóhannssyni um hlutdeildarlán.
1. Hversu mörg hlutdeildarlán hafa verið veitt frá upphafi og hver er uppsöfnuð heildarfjárhæð þeirra? Frá því hlutdeildarlán voru tekin í notkun í árslok 2020 hafa verið veitt 1.006 hlutdeildarlán að upphæð samtals 10,4 milljarðar kr. Með „veittum lánum“ er átt við þau lán sem eru að fullu frágengin og íbúðir teknar í notkun.
2. Hvernig skiptast veitt hlutdeildarlán eftir sveitarfélögum? Hlutdeildarlán hafa fram til þessa verið veitt til kaupa á íbúðum í alls 29 sveitarfélögum um allt land. Fjölda veittra lána og lánsfjárhæð eftir sveitarfélögum má sjá í eftirfarandi töflu:
Sveitarfélag
Fjöldi lána
Hlutfall
Heildarlánsfjárhæð í kr.
Reykjavíkurborg
249
24,75%
2.546.058.423
Hafnarfjarðarkaupstaður
204
20,28%
2.651.337.900
Reykjanesbær
139
13,82%
1.128.483.214
Akureyrarbær
62
6,16%
458.976.469
Akraneskaupstaður
56
5,57%
447.384.600
Sveitarfélagið Árborg
54
5,37%
495.744.600
Garðabær
52
5,17%
709.262.000
Sveitarfélagið Vogar
34
3,38%
384.108.400
Mosfellsbær
27
2,68%
282.691.900
Sveitarfélagið Ölfus
26
2,58%
259.972.200
Kópavogsbær
25
2,49%
332.240.300
Suðurnesjabær
19
1,89%
175.190.800
Hveragerðisbær
12
1,19%
108.542.800
Dalvíkurbyggð
7
0,70%
60.205.725
Hvalfjarðarsveit
7
0,70%
71.018.500
Múlaþing
6
0,60%
61.530.000
Fjarðabyggð
5
0,50%
47.394.600
Rangárþing ytra
4
0,40%
23.311.900
Hörgársveit
4
0,40%
33.960.000
Borgarbyggð
3
0,30%
28.600.000
Húnabyggð
2
0,20%
16.630.000
Ísafjarðarbær
2
0,20%
14.801.400
Skaftárhreppur
1
0,10%
8.200.000
Grindavíkurbær
1
0,10%
7.600.000
Bolungarvíkurkaupstaður
1
0,10%
8.200.000
Rangárþing eystra
1
0,10%
8.217.000
Vesturbyggð
1
0,10%
7.900.000
Bláskógabyggð
1
0,10%
10.387.800
Sveitarfélagið Stykkishólmur
1
0,10%
5.740.000
Samtals
1.006
10.393.690.531
3. Hver hafa fjárhagsleg áhrif hlutdeildarlána verið á ríkissjóð vegna skuldbindingar annars vegar og sölu hins vegar? Útistandandi hlutdeildarlán eru að upphaflegri fjárhæð um 9,5 milljarðar kr. Miðað við þróun fasteignaverðs er virði þeirra nú 12,8 milljarðar kr. og óinnleystur mismunur því um 3,3 milljarðar kr. Framtíðarafkoma af hlutdeildarlánum er óviss í ljósi þess að endurgreiðsla þeirra tekur mið af íbúðaverði. Mat sem fram hefur farið á hugsanlegu markaðsvirði (gangvirðismati) gefur til kynna að núverandi verðmæti útistandandi lána sé á bilinu 7–8,3 milljarðar kr. Miðað við þá stöðu er heildarkostnaður/skuldbinding af veitingu hlutdeildarlána því á bilinu 0,9–2,2 milljarðar kr. Hlutdeildarlán eru veitt til 10 ára með heimild til framlengingar á lánstímanum í 5 ár í senn þó að hámarki til 25 ára samtals. Lánin skal endurgreiða við sölu fasteignar í samræmi við verðþróun hennar á lánstímanum. Lántakendur hafa hingað til greitt upp 112 lán þar sem uppgreiðsluvirði lánanna hefur verið um 34% hærra en höfuðstóll þeirra. Upplýsingar um fjölda og fjárhæðir uppgreiddra lána (eftir uppgreiðsluári) má sjá í eftirfarandi töflu:
Ár
Fjöldi lána
Útgefið lán í kr.
Uppgreiðsluvirði í kr.
Mismunur
2021
1
4.112.000
5.280.000
1.168.000
28,4%
2022
11
83.385.100
108.949.200
25.564.100
30,7%
2023
37
287.912.981
377.848.147
89.935.166
31,2%
2024
44
371.993.480
505.854.745
133.861.265
36,0%
2025
19
161.345.830
221.202.229
60.276.399
37,4%
Samtals
112
908.749.391
1.219.134.321
310.804.930
34,2%
4. Hversu mörg hlutdeildarlán er áætlað að veita á yfirstandandi ári og næstu fjögur ár, þ.e. á tímabilinu 2025–2029? Gera má ráð fyrir að um 300 hlutdeildarlán verði veitt á yfirstandandi ári. Miðað við áætlaðar lánaheimildir og meðalverð íbúða sem fengið hafa hlutdeildarlán síðustu mánuði má áætla að fjöldi íbúða sem fá hlutdeildarlán næstu fjögur árin geti orðið u.þ.b. 260 á hverju ári.
5. Telur ráðherra tilefni til að endurskoða forsendur hlutdeildarlána, svo sem hámarksverð og tekjuviðmið, til þess að gefa fleiri hópum samfélagsins færi á að eignast fasteign, m.a. í ljósi hækkandi fasteignaverðs? Töluverð umframeftirspurn hefur verið eftir hlutdeildarlánum og hefur það fjármagn sem til ráðstöfunar hefur verið hverju sinni því verið fullnýtt í úthlutunum síðustu misseri. Bæði hámarksverð hlutdeildarlánaíbúða og tekjumörk lántaka hlutdeildarlána eru endurskoðuð árlega. Fylgst er með verðþróun á byggingar- og fasteignamarkaði en ekki hefur verið tekin ákvörðun að svo stöddu um hvort hámarksverð og tekjumörk vegna hlutdeildarlána verði hækkuð við árlega endurskoðun í ár. Á sama tíma og hækkun fasteignaverðs getur leitt til þess að hækka þurfi hámarksverð hlutdeildarlánaíbúða er mikilvægt að slíkar hækkanir séu eins hóflegar og unnt er til að þær stuðli ekki að frekari hækkun fasteignaverðs í landinu. Hámarksverð er breytilegt eftir staðsetningu íbúða og tekur mið af markaðsaðstæðum hverju sinni. Misjafnt getur því verið hversu mikið þarf að hækka hámarksverð hlutdeildarlánaíbúða eftir því hvar þær eru staðsettar og miðast endurskoðunin við að hámarksverð hlutdeildarlána endurspegli raunverulegt verð á hagkvæmu húsnæði á viðkomandi svæði.
„Þetta er einfaldlega ekki í lagi“ – Halla Hrund varar við nikótínpúðum og vill harðari lög
„Við sjáum sérverslanir með nikótínvörur spretta upp eins og gorkúlur í ólíkum hverfum borgarinnar. Þær eru að selja nikótín til barna og ungmenna. Þær eru að selja efni sem er skilgreint sem eitt það mest ávanabindandi í heimi,“ sagði Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, í beinskeyttri ræðu á Alþingi.
Samkvæmt nýrri rannsókn norrænu velferðarnefndarinnar nota 30% íslenskra ungmenna nikótínpúða – hæsta hlutfall á Norðurlöndum. Halla Hrund lýsti alvarlegum afleiðingum þessa og sagði meðal annars: „Sífellt fleiri börn upplifa fráhvörf eftir meðgöngu móður og við erum að sjá börn leita á bráðamóttöku vegna neyslu púðanna.“
Villandi markaðssetning – „Blanda af Mikka mús og Íþróttaálfinum“
Halla Hrund gagnrýndi jafnframt þá mynd sem dregin er upp af nikótínpúðum í markaðsefni. „Þessi skaðlega vara er markaðssett sem einhvers konar Extratyggjó, af fígúru sem er blanda af Mikka mús og Íþróttaálfinum,“ sagði hún og bætti við að slík markaðssetning höfði til breiðari hóps en hefðbundin tóbaksvörur: „Hún höfðar til afreksíþróttafólks, ólíkt því sem t.d. sígarettur gerðu á sínum tíma.“
Eru núgildandi lög nægjanleg?
Í ræðunni benti Halla Hrund á að 11. grein laga um nikótínvörur og rafrettur banni hvers konar auglýsingar á þessum vörum, en vék að því að núverandi regluverk virðist ekki ná til notkunar teiknimyndalíkrar fígúru í markaðssetningu: „Það er hæpið að slík villandi markaðssetning sé lögleg… Lögin virðast hins vegar ekki ná yfir slíkar fígúrur sem nýttar eru til að gera neysluna töff.“
Skref tekin – en nægja þau?
Halla Hrund rifjaði upp að fyrri heilbrigðisráðherra Framsóknar hafi stigið framfaraskref með því að fella nikótínvörur undir lög um rafrettur, leggja á þær skatt og auka forvarnir. Hún lýsti þó áhyggjum sínum af því að frekara frumvarp – sem til stóð að yrði lagt fram – hafi ekki birst.
„Ég sakna hins vegar frumvarps sem var á þingmálaskrá sem átti að taka skrefið lengra til að girða fyrir þessa villandi markaðssetningu,“ sagði Halla Hrund og spurði í lokin: „Hvar er sú vinna stödd? Hvenær kemur slíkt frumvarp inn í þingið?“
Sigurður Ingi um leigubílamarkaðinn: „Ástandið er óboðlegt –bregðast verður við strax“
„Við verðum að horfast í augu við það – staðan á leigubílamarkaði er algerlega óboðleg,“ sagði Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, þegar hann tók til máls á Alþingi í umræðu um breytingar á leigubifreiðalögum.
Í yfirgripsmikilli ræðu rakti Sigurður Ingi þróun málsins frá því að Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) beindi því til íslenskra stjórnvalda að afnema fjöldatakmarkanir á leigubílum. Ísland hafi, ásamt Noregi, verið síðast til að bregðast við.
„Ég vildi fara varlega – en þingið vildi ganga lengra“
Sigurður Ingi lýsti því hvernig hann hafi sem ráðherra lagt áherslu á varfærna nálgun:
„Ég lagði ríka áherslu á að hlustað væri á sjónarmið Bifreiðastjórafélögin Frama og Sleipnir. Við vildum finna milliveg – en þróunin í þinginu fór sífellt í átt að meira frjálsræði.“
Sigurður Ingi gagnrýndi hvernig breytingar á frumvarpinu á milli umræðna og löggjafarþinga hafi leitt til þess að mikilvægar varúðarráðstafanir hafi fallið niður – meðal annars skilyrði um stöðvaskyldu.
„Ég talaði sérstaklega fyrir því að við héldum í stöðvaskyldu. Hún einfaldar eftirlit og tryggir gæði þjónustu – það er ekki of mikið að ætla Samgöngustofu að fylgjast með 32 stöðvum.“
Þvinguð aðlögun að EES-reglum – eða pólitísk ákvörðun?
Árið 2022 voru ný lög samþykkt sem afnámu fjöldatakmarkanir og jöfnuðu rekstrarskilyrði milli nýrra og eldri aðila. Sigurður Ingi lagði frumvarpið sjálfur fram í febrúar það ár og hvatti þingnefndina til að endurskoða hvort ekki ætti að halda í kröfur um að ökumenn væru bundnir stöð.
„Markmiðið var aldrei að opna fyrir UBER eða LYFT – ef þau koma, þá verða þau að uppfylla sömu skilyrði og aðrir. Og þau hafa ekki komið.“
Eftirlit í molum – og Isavia undir gagnrýni
Í ræðu sinni beindi Sigurður Ingi spjótum sínum að stjórnsýslunni og krafðist þess að farið yrði yfir framkvæmd laganna:
„Ráðherra þarf að kalla eftir upplýsingum – hvernig hefur Samgöngustofa fylgt eftir leyfisveitingum? Hvaða eftirlit hefur Neytendastofa haft með verðlagningu? Og hvernig hefur lögreglan gripið inn í þegar brotið er á lögum?“
Sérstaka athygli vakti harðorð gagnrýni hans á Isavia:
„Ástandið á áætlunarstað Isavia er í alla staði óboðlegt. Það er mín skoðun að fyrirtækið hafi ekki staðið sig sem skyldi og hreinlega unnið gegn almannahagsmunum.“
Hvað gerist næst – og hvað má læra?
Sigurður Ingi minnti á að í lögunum hafi frá upphafi verið ákvæði um að þau skuli endurskoðuð eigi síðar en 1. janúar 2025. Sú vinna hófst þegar í nóvember 2024 og niðurstöður eru væntanlegar í haust.
„Við settum vinnuna í gang. Nú þarf að nýta niðurstöðurnar – og nýta þær fljótt. Það þarf að grípa til fleiri aðgerða en einungis lagabreytinga.“
Hann lagði áherslu á að lagabreytingarnar hafi verið af hinu góða í sjálfu sér, en að eftirlitið, framkvæmdin og samhæfing hafi brugðist.
Afturhvarf eða framþróun?
Spurt hefur verið hvort Ísland hafi gengið of langt í að afnema verndarkerfi leigubílstjóra. Þó Sigurður Ingi lýsi skilningi á nauðsyn breytinga, virðist hann ekki samþykkja þann frjálsæðisflaum sem fylgdi í kjölfarið.
„Þróunin á markaði kallar á endurskoðun – ekki bara lagalega heldur líka stjórnvalda. Við verðum að virkja stofnanir okkar til að verja hagsmuni neytenda og tryggja atvinnufrelsi á ábyrgum grundvelli.“
Hæstiréttur staðfestir lögmæti breytinga á búvörulögum – sigur fyrir íslenskan landbúnað
Hæstiréttur Íslands kvað upp dóm í gær, 21. maí 2025, sem staðfestir að lagabreytingar Alþingis á búvörulögunum með lögum nr. 30/2024 hafi verið gerðar með stjórnskipulega réttum hætti. Dómurinn felldi úr gildi fyrri niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur og staðfesti að Alþingi hafi ekki farið út fyrir valdsvið sitt við afgreiðslu frumvarpsins, heldur gætt ákvæða 44. greinar stjórnarskrárinnar um þrjár umræður. Þessi niðurstaða þýðir að umræddar breytingar standa óhaggaðar og er þannig tekin af öll tvímæli um gildi laganna.
Nauðsynlegar breytingar í þágu bænda
Breytingarnar á búvörulögunum voru samþykktar á Alþingi í mars 2024 og veittu kjötafurðastöðvum undanþágu frá samkeppnislögum til að eiga með sér samstarf og sameinast í rekstri. Þessar viðbætur voru unnar í meðförum atvinnuveganefndar þingsins undir forustu Þórarins Inga Péturssonar, þingmanns Framsóknar og formanns nefndarinnar og miðuðu að því að auka hagkvæmni og styrkja stöðu innlendra framleiðenda í kjötiðnaði. Einhverjir gagnrýndu málsmeðferðina á sínum tíma og töldu að breytingartillögurnar væru svo umfangsmiklar að þær hefðu þurft að fá þrjár umræður til viðbótar á þingi. Héraðsdómur tók undir þau sjónarmið síðasta haust og taldi að málsmeðferð þingsins hefði brotið gegn 44. gr. stjórnarskrárinnar. Hæstiréttur komst nú að öndverðri niðurstöðu og lagði áherslu á að Alþingi hafi víðtækt svigrúm til að breyta frumvörpum milli umræðna, enda lægi fyrir sjálfstætt og rökstutt mat nefndarinnar á markmiðum frumvarpsins. Breytingarnar sem gerðar voru í nefndinni hafi samkvæmt Hæstarétti rúmast innan þess svigrúms og því ekki farið gegn nefndu stjórnarskrárákvæði.
Skýr niðurstaða Hæstaréttar
Með dómi Hæstaréttar er réttarágreiningi um búvörulögin lokið og lögin staðfest sem gildandi réttur. Dómur Hæstaréttar var mjög afgerandi og samhljóða niðurstaða sjö dómara við Hæstarétt. Þetta hefur margvísleg jákvæð áhrif fyrir íslenskan landbúnað. Í kjölfar héraðsdómsins ríkti óvissa um framkvæmd laganna og stöðvaðist vinna við ýmis hagræðingaráform í kjötvinnslu. Nú hefur þeirri óvissu verið létt og ljóst að heimildir laganna til samstarfs og hagræðingar í greininni hafa verið í fullu gildi allan tímann. Niðurstaða Hæstaréttar er því talin styrkja stöðugleika í lagasetningu og treysta um leið lýðræðislega umgjörð laganna, sem voru sett með breiðum stuðningi til að efla innlenda matvælaframleiðslu.
Jákvæð viðbrögð við dómnum
Hagsmunaaðilar í landbúnaði hafa fagnað þessum úrskurði Hæstaréttar. Bændasamtök Íslands segja að lagabreytingin feli í sér mikilvæga þætti sem styrki stöðu bænda og smáframleiðenda, og telja ekki brýnt fyrir stjórnvöld að gera neinar breytingar á lögunum eftir þennan úrskurð. Á vef Bændasamtakanna hefur jafnframt verið bent á að búvörulögunum hafi verið breytt á síðasta ári til að bæta afkomu bænda án þess að það kæmi niður á verði á afurðum til neytenda. Þetta endurspeglar að markmið breytinganna var að bæta rekstrargrundvöll íslensks landbúnaðar og bænda, án þess að bitna á neytendum, sem samræmist vel heildarhagsmunum samfélagsins.
Samtök fyrirtækja í landbúnaði (SAFL) taka í sama streng og fagna niðurstöðu Hæstaréttar, sem staðfestir að kjötafurðastöðvar verði áfram undanþegnar samkeppnislögum samkvæmt búvörulögunum. Í tilkynningu frá SAFL er bent á að íslenskur landbúnaður hafi um áratugaskeið búið við þrengri samkeppnisreglur en bændur í nágrannalöndum (svo sem Noregi og innan ESB), og hafi breytingarnar verið nauðsynlegar til að jafna þann aðstöðumun. Framkvæmdastjóri SAFL, Margrét Gísladóttir, segir að óvissan sem héraðsdómur skapaði hafi tafið allar umbætur sem lögin heimila, en nú sé ljóst að lögin standi og megi hrinda aðgerðum í framkvæmd. „Við fögnum því mjög að réttaróvissunni sem skapaðist með dómi héraðsdóms hafi nú verið aflétt. Þetta er mikilvæg niðurstaða – ekki bara fyrir íslenskan landbúnað heldur einnig fyrir sjálfstæði Alþingis,“ er haft eftir Margréti.
Fleiri hafa tekið undir þessi jákvæðu viðbrögð. Til að mynda fagna Samtök iðnaðarins því að óvissu um búvörulög hafi nú verið eytt og að skýr heimild sé staðfest fyrir samstarfi kjötvinnslustöðva um hagræðingu. Slíkt fyrirkomulag muni stuðla að aukinni hagkvæmni í rekstri, bættri nýtingu fjárfestinga og efla stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu gagnvart erlendri samkeppni. Niðurstaða Hæstaréttar er því í senn áfangasigur fyrir innlenda matvælaframleiðendur og staðfesting á því að Alþingi geti með frumkvæði sínu gripið til nauðsynlegra aðgerða til að styðja íslenskan landbúnað innan ramma lýðræðisins og stjórnarskrárinnar.
Dagbjört Höskuldsdóttir, varaformaður Sambands eldri Framsóknarmanna (SEF), hefur tekið við sem starfandi formaður landssambandsins. Hún tekur við af Birni Snæbjörnssyni, sem ákveðið hefur að láta af formennsku vegna anna í nýju hlutverki sem formaður Landssambands eldri borgara. Þökkum við Birni innilega fyrir mikilvæg og óeigingjörn störf í þágu SEF, en hann mun áfram gegna hlutverki trausts liðsmanns í starfi sambandsins.
„Ég færi Birni alúðarþakkir fyrir samstarfið og eljuna í starfinu fyrir SEF. Ég vona að okkur takist áfram að vera dugleg við að veita forystu flokksins aðhald og leiðsögn í þeim málaflokkum sem snúa að eldra fólki og því sem er samfélaginu til hagsbóta,“ sagði Dagbjört í yfirlýsingu.
Dagbjört Sigríður Höskuldsdóttir er fædd í Stykkishólmi 10. febrúar 1948 og ólst þar upp. Hún hefur starfað í flestum greinum atvinnulífsins, einkum innan Samvinnuhreyfingarinnar við bókhald og stjórnun. Hún sat í stjórn Kaupfélags Stykkishólms, þar af síðast sem formaður og jafnframt starfandi kaupfélagsstjóri. Einnig starfaði hún hjá Kaupfélagi Vestur-Barðstrendinga, síðast sem fulltrúi kaupfélagsstjóra á Patreksfirði.
Dagbjört sótti fjölda aðalfunda Sambands íslenskra samvinnufélaga (SÍS), sat í varastjórn þess og nefndum á vegum sambandsins. Þá var hún útibússtjóri Samvinnubankans í Grundarfirði og síðar Landsbankans. Hún átti og rak bókaverslunina Sjávarborg í Stykkishólmi í 19 ár.
Hún hefur tekið virkan þátt í félagsmálum, m.a. sem sveitarstjórnarmaður í Stykkishólmi um árabil og í fjölmörgum nefndum. Hún var ein af fjórum konum sem stofnuðu Júlíönu – hátíð sögu og bóka sem lifir enn góðu lífi. Á síðari árum var hún meðal annars formaður Félags eldri borgara í Stykkishólmi og sat í stjórn Landssambands eldri borgara í nokkur ár.
Dagbjört hefur verið virk í Framsóknarflokknum frá unga aldri. Hún sat í stjórn Sambands ungra Framsóknarmanna (SUF), Nordiska Centerungdomens Förbund (NCF), og hefur átt sæti í miðstjórn flokksins um árabil – nú sem fyrr. Hún var á framboðslista til Alþingis og var varaþingmaður um tíma, þó hún hafi ekki tekið sæti á þingi. Eftir flutning til Reykjavíkur hefur hún verið virk í starfi flokksins þar. Hún skipaði 5. sæti á lista Framsóknar í Reykjavíkurkjördæmi suður í síðustu alþingiskosningum og sat jafnframt á framboðslista flokksins í borgarstjórnarkosningunum 2022.
Samband eldri Framsóknarmanna (SEF) var stofnað 15. febrúar 2017. Tilgangur þess er að efla og samræma starf félagsmanna 60 ára og eldri, og vinna að málefnum eldri borgara með virku starfi við stefnumótun og samþykktir á flokksþingum. SEF er einnig ætlað að veita stofnunum Framsóknarflokksins ráðgjöf í öllum málum sem varða eldra fólk og hagsmuni þess.
Í stjórn SEF sitja nú: Dagbjört Höskuldsdóttir, formaður Ragnheiður Ingimundardóttir Jóngeir H. Hlinason Guðmundur Gils Einarsson Björn Snæbjörnsson Þórarinn Þórhallsson Vigdís Magnea Sveinbjörnsdóttir Eygló Lind Egilsdóttir
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.