Category: Nýjast

Categories
Fréttir Greinar

Tæknikapphlaupið og staða Íslands

Deila grein

26/08/2025

Tæknikapphlaupið og staða Íslands

All­ar þjóðir heims eru í óðaönn að und­ir­búa sig und­ir gjör­breytt lands­lag efna­hags­mála með til­komu gervi­greind­ar. Leiðandi ríki á þess­um vett­vangi eru Banda­rík­in, Kína og Bret­land. For­ystu­fólk hjá Evr­ópu­sam­band­inu hef­ur haft mikl­ar áhyggj­ur af því að sam­bandið væri að drag­ast aft­ur úr í tæknikapp­hlaup­inu. Þess vegna var fyrr­ver­andi seðlabanka­stjóri Evr­ópska seðlabank­ans, Mario Drag­hi, feng­inn til að gera út­tekt á sam­keppn­is­hæfni álf­unn­ar. Fram kom í út­tekt Drag­his að á sviði tækni og ný­sköp­un­ar væri bilið milli Evr­ópu og Banda­ríkj­anna orðið sér­stak­lega áber­andi. Aðeins fjög­ur af 50 stærstu tæknifyr­ir­tækj­um heims eru evr­ópsk. Ekk­ert fyr­ir­tæki sem stofnað hef­ur verið á síðustu 50 árum og starfað í Evr­ópu hef­ur náð yfir 100 millj­arða evra markaðsvirði. Árið 2021 fjár­festu evr­ópsk fyr­ir­tæki um 270 millj­örðum evra minna í rann­sókn­um og þróun en banda­rísk fyr­ir­tæki. Vand­inn að mati Drag­his er ekki skort­ur á frum­kvöðlum eða getu inn­an Evr­ópu­sam­bands­ins held­ur frem­ur að innri markaður­inn sé ekki nægi­lega sam­keppn­is­hæf­ur. Nefn­ir hann nokkra þætti máli sínu til stuðnings. Í fyrsta lagi er orku­kostnaður þre­falt hærri hjá ríkj­um ESB en í Banda­ríkj­un­um og Kína. Í öðru lagi er skort­ur á fjár­fest­ingu í ný­sköp­un og tækni. Á ár­un­um 2008-2021 fluttu nærri 30 pró­sent evr­ópskra sprota­fyr­ir­tækja höfuðstöðvar sín­ar til Banda­ríkj­anna vegna þessa. Í þriðja lagi hef­ur mik­ill fjöldi af­bragðsnem­enda haldið til Banda­ríkj­anna og stofnað þar fyr­ir­tæki. Hag­kerfi Evr­ópu­sam­bands­ins hef­ur því orðið fyr­ir ákveðnum spekileka. Vöxt­ur fram­leiðni í Evr­ópu hef­ur því ekki verið eins mik­ill og von­ir stóðu til.

Á sama tíma hafa orðið al­gjör um­skipti í há­tækni- og hug­verkaiðnaði á Íslandi. Útflutn­ings­tekj­urn­ar nema 17% af heild­ar­út­flutn­ingi og hafa vaxið um 190% á tíu árum. Stjórn­völd mörkuðu afar skýra stefnu í þess­um mál­um og unnu þétt með at­vinnu­líf­inu. Fjár­fest­ing­ar í ný­sköp­un juk­ust mikið með bein­um stuðningi og skattafrá­drætti. Ísland er vegna þessa mun bet­ur í stakk búið til að tak­ast á við þær miklu breyt­ing­ar sem við stönd­um frammi fyr­ir í tækni og gervi­greind.

Ísland þarf ekki að ger­ast aðili að Evr­ópu­sam­band­inu til þess að vaxa og dafna. Eyðum tím­an­um frek­ar í að gera Ísland sam­keppn­is­hæf­ara. Leiðandi fyr­ir­tæki í gervi­greind hafa í aukn­um mæli sýnt Íslandi áhuga vegna hag­felldra skil­yrða fyr­ir gagna­ver. Við eig­um að sækja fram og nýta okk­ur hag­stætt orku­verð og góða legu lands­ins. Tími er tak­mörkuð auðlind og því mik­il­vægt að hann sé nýtt­ur vel. Í þeirri óvissu sem rík­ir í alþjóðaviðskipt­um er afar brýnt að sú leið sem Ísland vel­ur sé vel vörðuð. Ákvarðanir í ut­an­rík­is­mál­um þurfa að byggj­ast á staðreynd­um en ekki ósk­hyggju um ver­öld sem aldrei varð.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar og fv. viðskiptaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 26. ágúst 2025.

Categories
Greinar

Þegar sam­fé­lagið missir vinnuna

Deila grein

25/08/2025

Þegar sam­fé­lagið missir vinnuna

Gary í Indiana fylki í Bandaríkjunum er dæmi um borg sem hefur upplifað algjört íbúa hrun. Áður fyrr var þetta fjölbreytt borg með heilbrigðu samfélagi, sterkri millistétt og bjartri framtíðarsýn. Í dag er hún hins vegar orðin að stað þar sem atvinnutækifæri eru nánast engin, framtíðin svört, og margir íbúar búa þar einungis vegna þess að þeir hafa ekki efni á að flytja burt.

Hvað olli þessu hruni? Gary var eitt af helstu miðstöðvum stálframleiðslu í heiminum. Á hápunkti atvinnuþróunar starfaði 30.000 af 178.000 íbúum borgarana í þeim geira. En á sjöunda til níunda áratugnum flutti framleiðslan að miklu leyti til annarra landa og sú atvinna hvarf.

Þetta bitnaði ekki aðeins á þeim sem störfuðu beint við framleiðsluna, heldur á öllu samfélaginu. Fjöldi fyrirtækja sem veittu framleiðslunni þjónustu, bæði beint og óbeint, missti viðskiptin, og peningastreymið inn í staðbundið hagkerfi þornaði upp.

Á Íslandi hafa Vestfirðir staðið frammi fyrir svipuðum áskorunum: samdráttur í atvinnustarfsemi, brottflutningur íbúaog hætta á að samfélög veikist. Sem betur fer virðist sem Vestfirðir muni ekki verða fyrir sömu örlögum og Gary. Á síðustu árum hefur orðið mikil endurreisn í staðbundnu hagkerfi, að mestu leyti vegna fiskeldis.

Fyrir tveimur vikum heimsóttum við, hópur frá Ungum Framsóknarmönnum fyrirtækið Arnarlax, sem rekur sjókvíaeldi í Arnarfirði og víðar á Vestfjörðum. Bæði umfang framleiðslunnar og metnaðarfull framtíðarmarkmið kom okkur skemmtilega á óvart. Arnarlax og önnur fiskeldisfyrirtæki eru einmitt það sem íslenska landsbyggðin þarf: fyrirtæki sem skapa störf á svæðum þar sem fá eða engin önnur atvinnutækifæri eru til staðar.

Áhrif stórra atvinnurekenda, eins og Arnarlax, ná langt út fyrir raðir launafólks og eigenda. Þeir skapa eftirspurn sem nær til margra stoðgreina.

Í byggingariðnaði eykst þörfin fyrir nýju húsnæði og endurbætur á eldri fasteignum.

Í þjónustugeiranum fjölgar viðskiptum hjá verslunum, veitingastöðum og ýmiss konar þjónustufyrirtækjum.

Á sviði samgangna og innviða kallar aukin starfsemi á bættar samgöngur, hafnir og flutningaþjónustu.

Þegar fleiri flytja á svæðið hækkar fasteignaverð, sem í mörgum tilfellum er jákvætt fyrir landsbyggðina. Á Vestfjörðum hefur fasteignaverð oft verið lægra en byggingarkostnaður nýrra húsa. Það hefur gert það hagkvæmt að byggja og dregið úr viðhaldi eldri húsa, þar sem eigendur gátu ekki endurfjármagnað framkvæmdir sem kostuðu meira en húsið var metið á.

Hækkandi fasteignaverð á Vestfjörðum hefur nú snúið þessari þróun við. Það er orðin raunhæfur hvati til að byggja og halda við húsum. Arnarlax hefur til að mynda byggt fasteign sem seldist yfir kostnaðarverði, sem er afrek miðað við markaðsaðstæður svæðisins fyrir örfáum árum.

Saga Gary, Indiana sýnir okkur hvað gerist þegar samfélög missa atvinnugreinina sem heldur þeim uppi. Það leiðir til fólksflótta, hnignunar og brostinnar framtíðar. Vestfirðir eru sönnun þess að hægt er að snúa þessari þróun við ef gripið er til aðgerða á réttum tíma. Með nýjum atvinnugreinum eins og fiskeldi, fjárfestingu í innviðum og stuðningi við frumkvöðla má skapa störf sem halda íbúum á svæðinu og laða nýja að.

Við megum ekki láta landsbyggðina veslast upp. Hvert nýtt starf, hver nýbygging og hver ný fjárfesting er skref í átt að sterkari, sjálfbærri framtíð fyrir svæðin utan höfuðborgarinnar.

Verndum landsbyggðina, sköpum störf og tryggjum framtíð landsins!

Hrafn Splidt Þorvaldsson, varaformaður Sambands ungra Framsóknarmanna.

Greinin birtist fyrst á visir.is 25. ágúst 2025.

Categories
Fréttir

Að finna Njálu renna í æðum sér!

Deila grein

25/08/2025

Að finna Njálu renna í æðum sér!

Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, lýsir í nýrri Facebook-færslu frá upplifun sinni af Njáluvöku um helgina. Þakkar hún Njálufélaginu fyrir þrekvirki við allt skipulag, fróðleik sérfræðinga, leikþætti úrvals leikara og hópreið á Rangárbökkum.

Takk fyrir mig Guðni!

„Takk fyrir mig Guðni og þið öll sem ýttu þessu úr vör. Ég hlakka til næst!“

***

„Hátíðin er þrekvirki Njálufélagsins sem ég vona að sé rétt að byrja! Á fimmtudaginn fór ég líka opnunarviðburðinn íþróttahúsinu á Hvolsvelli þar sem 600 manns komu saman og hlýddu á vel fluttan fróðleik sérfræðinga.

Hápunktur dagskrárnar voru án efa leikþættir um Hallgerði, Gunnar, Njál og Bergþóru. Þar tókst að fá söguna til að lifna við.

Mér var svo hugsað til þess af hverju sýning eða uppsetningar um Njálu og Íslendingasögurnar almennt væri ekki hluti af námi ungmenna. Þannig verður lesturinn ljóslifandi, ástríðan á efninu kviknar og við finnum svo sterkt hvar rætur menningar okkar liggja.“

  • Sjá má myndagallerý hér að neðan:

Er eitthvað betra en að ríða um sveitir landsins og finna Njálu renna í æðum sér! Og það með skikkju takk fyrir! Já það…

Posted by Halla Hrund Logadóttir on Sunnudagur, 24. ágúst 2025
Categories
Fréttir

Hlutdeildarlán – mikilvægur möguleiki fyrir fyrstu kaupendur

Deila grein

25/08/2025

Hlutdeildarlán – mikilvægur möguleiki fyrir fyrstu kaupendur

„Það er ánægjulegt að sjá áhuga landsmanna á hlutdeildarlánunum. Fjöldi umsókna sýnir að þetta úrræði skiptir máli og hefur raunverulega þýðingu fyrir fólk sem er að stíga sín fyrstu skref á húsnæðismarkaði,“ segir Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar.

Samkvæmt upplýsingum frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) bárust alls 33 umsóknir um hlutdeildarlán í ágúst, að andvirði um 513 milljóna króna. Til úthlutunar fyrir tímabilið eru hins vegar aðeins 333 milljónir króna. HMS stefnir að því að ljúka afgreiðslu umsókna í síðari hluta næstu viku.

Af umsóknunum 33 voru 28 með samþykkt kauptilboð, samtals að andvirði 429 milljóna króna. Aðeins fjórar umsóknir bárust vegna kaupa á íbúðum utan höfuðborgarsvæðisins.

„Ég tel mikilvægt að við lærum af reynslunni og skoðum hvort og hvernig hægt sé að útvíkka hlutdeildarlánin svo fleiri geti nýtt sér þau. Sérstaklega þurfum við að huga að því hvernig þau nýtast betur utan höfuðborgarsvæðisins, þar sem hlutfall umsókna hefur farið lækkandi. Við eigum að byggja á því sem hefur reynst vel og skapa fleiri tækifæri fyrir fólk til að eignast eigið heimili,“ segir Ingibjörg.

Hlutdeildarlán eru veitt til kaupa á nýjum íbúðum og standa til boða fyrir fyrstu kaupendur og þá sem ekki hafa átt íbúð síðastliðin fimm ár, að uppfylltum tekjumörkum.

Categories
Fréttir

Sleggja Samfylkingarinnar

Deila grein

25/08/2025

Sleggja Samfylkingarinnar

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, segir ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur ekki hafa náð að lækka verðbólgu þrátt fyrir að það sé hennar stærsta verkefni. Traust markaðarins á aðgerðum er horfið. Seðlabankinn hefur lækkað stýrivexti fimm sinnum vegna fyrri jákvæðrar þróunar, en skortur á samstilltum aðgerðum og aðgerðaleysi ríkisstjórnar síðastliðið vor hefur gert stöðuna erfiðari.

„Stærsta verkefni ríkisstjórnarinnar er að ná verðbólgunni niður og þar hefur henni mistekist. Sleggja Samfylkingarinnar, sem átti að lemja niður verðbólgu og vexti, hefur reynst innantómt slagorð.

Frá því í október hefur Seðlabankinn lækkað stýrivexti fimm sinnum, úr 9,25% niður í 7,5%. Sú lækkun byggðist svo sannarlega ekki á verkum núverandi ríkisstjórnar – heldur á því að við vorum á réttri leið og þá var almenn bjartsýni um að hægt væri að ná tökum á verðbólgunni.

Ég kallaði eftir því á Alþingi í vor, þegar óveðurskýin birtust, að ríkisstjórnin fundaði án tafar með hagsmunaaðilum um stöðu og horfur í baráttunni við verðbólguna. Forsætisráðherra taldi ekki ástæðu til þess. Við þurfum í sameiningu að ráðast gegn þeirri vá sem verðbólgan er. Staðan sýnir okkur að hyggilegt hefði verið að blása til sóknar síðastliðið vor – þá værum við betur í stakk búin til að mæta þeim áskorunum sem við stöndum frammi fyrir í dag.

Nú blasir við að stefna ríkisstjórnarinnar sem m.a. kemur fram í ríkisfjármálaáætlun og öðrum aðgerðum – eða aðgerðaleysi. Verðbólguvæntingar og traust markaðarins á því að hún ráði við verkefnið er einfaldlega ekki til staðar. Við því þarf að bregðast.“

Categories
Fréttir Greinar

Vörður fullveldis

Deila grein

25/08/2025

Vörður fullveldis

Full­veldi Íslands varð ekki til fyr­ir til­vilj­un. Það er afrakst­ur langr­ar bar­áttu forfeðra okk­ar, sem höfðu skýra sýn og trú á framtíð Íslands. Það sem við höf­um í dag sem sjálf­stætt lýðveldi er til­komið vegna ákvörðunar og ábyrgðar þeirra sem komu á und­an okk­ur. Vörður full­veld­is, helstu áfang­ar sjálf­stæðis­bar­átt­unn­ar, minna okk­ur á að þjóð sem stend­ur á eig­in fót­um og tek­ur ábyrgð á sín­um mál­um, stend­ur á sterk­um grunni.

End­ur­reisn Alþing­is árið 1845, eft­ir ald­ir und­ir kon­ungs­valdi, var fyrsta stóra skrefið í átt til nú­tíma­sjálf­stæðis. Alþingi varð aft­ur vett­vang­ur þar sem rödd þjóðar­inn­ar fékk að heyr­ast. Með stjórn­ar­skránni 1874 var stigið næsta skref. Þótt vald þjóðar­inn­ar væri enn tak­markað var það tákn um að Íslend­ing­ar ættu að setja sín eig­in lög.

Heima­stjórn­in 1904 færði fram­kvæmda­valdið heim og með því feng­um við raun­veru­lega stjórn á okk­ar eig­in for­send­um. Það var ekki bara tækni­leg breyt­ing, held­ur staðfest­ing á því að við vær­um fær um að bera ábyrgð á sam­fé­lag­inu okk­ar. Þannig mótuðum við framtíðina sjálf sem þjóð.

Sam­bands­lög­in 1918 viður­kenndu Ísland sem full­valda ríki í kon­ungs­sam­bandi við Dan­mörku, með eig­in fána og laga­setn­ingu. Loka­skrefið kom svo árið 1944, þegar þjóðin sam­einaðist á Lög­bergi við Öxará og stofnaði lýðveldi með skýr­an vilja um að Ísland skyldi vera sjálf­stætt, frjálst og full­valda.

Við sem búum hér í dag þurf­um að horfa til þess­ara varða, ekki bara sem minn­is­varða um liðna tíð, held­ur sem sigra sem gerðust ekki af sjálfu sér. Því miður sést í sam­tím­an­um þróun sem vinn­ur gegn þess­um grunn­gild­um. Þrýst­ing­ur frá ákveðnum öfl­um hér­lend­is um að ganga í Evr­ópu­sam­bandið er til staðar. Til eru stjórn­mála­menn sem þrá hvað heit­ast að fram­selja vald þjóðar­inn­ar og áhrif til yfir þjóðlegra stofn­ana. Í stefnu­skrá rík­is­stjórn­ar Kristrún­ar Frosta­dótt­ur kem­ur fram að kjósa skuli um aðild­ar­viðræður við Evr­ópu­sam­bandið eigi síðar en 2027.

Á hvaða veg­ferð erum við sem þjóð, ef við erum til­bú­in að fram­selja áunnið vald forfeðra okk­ar úr landi? Ég tel að slíkt sam­ræm­ist ekki hags­mun­um Íslands. Við þurf­um ekki að af­sala okk­ur sjálf­stæði til að vinna með öðrum. Sam­starf á að byggj­ast á jafn­ræði og gagn­kvæmri virðingu, og slíkt er hægt að byggja upp meðal ann­ars með fríversl­un­ar­samn­ing­um á milli þjóða.

Við verðum að standa vörð um full­veldi okk­ar – ekki aðeins af virðingu við sög­una, held­ur til að tryggja framtíðina. Vörður full­veld­is minna okk­ur á að ef þjóð læt­ur und­an þrýst­ingi og gleym­ir rót­um sín­um, get­ur hún auðveld­lega tapað því sem erfitt var að vinna. En þjóð sem stend­ur með sjálfri sér og ræður för – hún á sér sterka og bjarta framtíð.

Anton Guðmundsson, odd­viti Fram­sókn­ar­flokks­ins í Suður­nesja­bæ.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 23. ágúst 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um um­ræðu­efni

Deila grein

22/08/2025

Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um um­ræðu­efni

Dóra Björt Guðjónsdóttir borgarfulltrúi skrifaði grein sem birtist á Vísi þann 23. júlí s.l. þar sem hún segir að þétting megi ekki lengur vera sökudólgur fyrir misheppnað borgarskipulag. Nú eigi umræðan fremur að snúast um „gæði“. En þegar borgarskipulagið hefur verið keyrt áfram í rúman áratug undir slagorðinu „þétta, þétta, þétta” án tillits til andstöðu almennings, þá er ekki hægt að þvo hendur sínar af afleiðingunum með nýrri orðræðu, en hugmyndafræði Dóru varðandi þéttingu kom berlega í ljós í greininni “Hvers vegna skiptir þétting byggðar máli”? sem birtist á Vísi 4. nóvember 2020.

Óraunsær samanburður við Kaupmannahöfn

Í grein sinni frá því í sumar vísar Dóra til Kaupmannahafnar sem fyrirmynd um vel heppnaða þéttingu. Það er því miður hugsanaskekkja að ætla að beita sama skipulags sniðmáti á tveimur gjörólíkum borgum. Þéttleiki í Kaupmannahöfn er tífalt meiri en í Reykjavík um 4.400 íbúar á ferkílómetra á móti 450 hér. Ef við ættum að ná sama þéttleika þyrfti að bæta við um milljón manns við í Reykjavík. Slíkt er einfaldlega ekki gerlegt miðað við núverandi íbúafjölda hér á landi. Þar að auki hefur Kaupmannahöfn frá byrjun byggst upp þétt á flötu landi sem hefur boðið upp á hagkvæma uppbyggingu á lestarkerfi og hjólreiðastígum. Aðstæður sem ekki eiga sér hliðstæðu í borg sem er fámenn, dreifð, mishæðótt og með rysjótt veðurfar stóran hluta ársins.

Þéttingarstefnan og afleiðingar hennar

Meðan vinstri meirihlutinn gengur sífellt lengra hvað varðar þéttingarstefnuna að þá hafa neikvæðar afleiðingar hennar hrannast upp. Í fyrsta lagi hefur fasteignaverð snarhækkað og fer nú oft yfir eina milljón krónur á fermetra, í öðru lagi er vaxandi húsnæðisskortur sem bitnar mest á ungu fólki og lægri tekjuhópum, í þriðja lagi hafa innviðir sprungið en leikskólar og grunnskólar eru yfirfullir og að lokum þurfa borgarbúar að glíma við sífellt meiri skort á bílastæðum, sérstaklega eldri borgarar, barnafjölskyldur og fatlaðir, þar sem almenningssamgöngur eru einfaldlega ekki alltaf raunhæfur valkostur í þeirra daglega lífi. Áhyggjur sem margoft hafa komið fram, nú síðast í viðtali við Sigurð Ágúst Sigurðsson, formann Félags eldri borgara, á laugardaginn var. Sigurður lýsir áhyggjum sínum yfir þróuninni og talar um flótta eldri borgara frá höfuðborginni til nærliggjandi sveitarfélaga. Einnig nefnir Bergur Þorri Benjamínsson, formaður aðgengishóps ÖBÍ, að áform borgarinnar um að takmarka byggingu bílastæðakjallara í nýjum fjölbýlishúsum muni bitna á fötluðu fólki.

Þegar þunginn í gagnrýninni eykst þá bregst vinstri meirihlutinn við með því að breyta orðræðunni. Nú eru það „gæði uppbyggingar“ en ekki lengur þéttingin sjálf sem á að vera meginviðfangsefni. Slíkur orðhengilsháttur dregur athyglina frá rót vandans sem er ofursókn meirihlutans í þéttingu án raunverulegs samráðs við borgarbúa.

Hverfi án lífsgæða?

Hlíðarendahverfið er lýsandi dæmi um hverfi sem auglýst var sem lífsgæðahverfi en sú hefur ekki orðið raunin. Þar standa hús svo þétt að sól nær varla að skína á göturnar, næði íbúa er lítið vegna þrengslanna og nýjastu íbúðirnar eru nánast byggðar ofan í Miklubraut. Margir eldri borgarar eiga erfitt með að fá bílastæði næst inngöngum húsa sem gerir þeim torveldara að bera matarpokana heim eftir innkaup. Borgaryfirvöld láta núna ekki sitja við að skipuleggja ný hverfi án þess að standa við loforð um lífsgæði. Þau vilja núna líka taka lífsgæðin af eldri grónum vinsælum hverfum eins og Hlíðunum sem voru skipulögð á sínum tíma af fagmennsku. Reykjavíkurborg ætlar sér þvert á vilja íbúa að fækka bílastæðum í Drápuhlíð og í framhaldi í öðrum götum hverfisins, þrátt fyrir mikla andstöðu íbúa og gera þannig líf þeirra erfiðara. Meirihlutinn gleymir því að alvöru gæði felast ekki í fallegum hugmyndum á blaði heldur í að fólk geti lifað daglegu lífi á mannsæmandi hátt og að það hafi næði, birtu, aðgengi, fjölbreytni í húsnæðiskostum og greiðar samgöngur.

Léleg nýting verslunarrýma

Þéttingarblokkir með lítið verslunarrými á fyrstu hæð eiga að skapa „hverfisverslanir“. Í raun hefur þetta leitt til tómra rýma og hærra íbúðaverðs. Ný byggð við Snorrabraut og Hlíðarendahverfið sanna það. Fólk kýs að versla þar sem vöruúrval og verð henta venjulegu fjölskyldufólki og þar sem bílastæði eru til staðar. Að þvinga verslun inn í blokkir gengur gegn raunverulegum þörfum fólks auk þess sem það hækkar fasteignaverð að óþörfu.

Skattheimta eða gæða borgarskipulag?

Reykjavík er lítil og strjálbyggð borg og mun alltaf verða það í samanburði við stórborgir eins og Kaupmannahöfn. Að beita sömu uppskriftum og þar gengur einfaldlega ekki hér. Það er ekki mikil þörf á víðtækri þéttingu þegar nægt ódýrt byggingarland er til staðar, þó að í sumum tilvikum geti hún átt rétt á sér.

Þrátt fyrir þetta heldur meirihlutinn áfram að þrýsta á þéttingu sem sjálfstætt markmið. Ekki vegna raunverulegrar þarfar heldur til að réttlæta Borgarlínu. Afleiðingin er sú að íbúðaverð hækkar og tekjur borgarinnar aukast í gegnum fasteignaskatta. Það vekur spurningar um hvort stefna sem kynnt er sem gæða borgarskipulag sé í raun dulbúin tekjuöflun.

Ef við ætlum að byggja borg sem þjónar íbúum sínum, þá verðum við að opna ný svæði, tryggja traustar stofnbrautir eins og Sundabraut, fjárfesta og styðja við hefðbundnar íslenskar almenningssamgöngur og auka við og styrkja göngu- og hjólreiðastíga. Borgaryfirvöld þurfa að hlusta á hvað borgarbúar vilja, skipuleggja borgina út frá íslenskum aðstæðum sem grundvallast á raunverulegum lífsgæðum og þörfum borgarbúa fyrir hagkvæmt og fjölbreytt íbúðarhúsnæði og því að komast greiðlega um.

Aðalsteinn Haukur Sverrisson, borgarfulltrúi Framsóknar og situr í Umhverfis- og skipulagsráði.

Greinin birtist fyrst á visir.is 22. ágúst 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Lof­orðið sem borgar­stjóri gleymdi

Deila grein

21/08/2025

Lof­orðið sem borgar­stjóri gleymdi

Stundum gleymast kosningaloforð. Fyrir tæpum þremur árum lofaði Samfylkingin því að börn frá 12 mánaða aldri kæmust inn í leikskóla. Nú þegar líður að lokum kjörtímabilsins er ekkert sem bendir til þess að það loforð verði efnt.

Þegar ég benti á loforð Samfylkingarinnar um leikskólapláss fyrir 12 mánaða börn kannaðist borgarstjóri ekki einu sinni við það og spurði: „hvar hefur Samfylkingin lofað því?” Það eitt og sér segir margt um forgangsröðun Samfylkingarinnar í Reykjavík.

Raunveruleikinn er sá að leikskólapláss í hverfisleikskólum við 12 mánaða og jafnvel 18 mánaða aldur er fjarlæg draumsýn. Því þótt sum börn fái úthlutað pláss við 18 mánaða aldur er það oft í allt öðru hverfi en heimilið þeirra er staðsett í og ef það á eldra systkini er heldur ekki víst að barnið fái pláss í sama leikskóla og eldra systkini þeirra er í. Þetta veldur tilheyrandi álagi á fjölskyldur sem þurfa að samræma vinnu, skóla og daglegt líf við langar ferðir á milli hverfa til að fara með börn í leikskóla. Til að gæta sanngirnis þá tek ég fram að ég átta mig á því að ekki er hægt að draga töfralausn á dagvistunar vandanum úr ímynduðum hatti. Það mun taka tíma að leysa vandann. Ekki er nóg að byggja leikskóla heldur þarf að manna þá og það vantar fleira starfsfólk inn í leikskólakerfið. Samfylkingin virðist þó vera blind á þann raunveruleika og reyndi að draga upp töfralausn á leikskóla vandanum úr ímynduðum hatti fyrir síðustu kosningar.

Þessi sami flokkur sem lofaði foreldrum 12 mánaða barna leikskólapláss virðist einnig blindur á stöðu foreldra sem eru að bíða eftir dagvistun fyrir börn sín og hafnar jafnframt því að veita foreldrum greiðslur heim á meðan þeir bíða eftir plássi. Fjárhagsleg aðstoð við foreldra til að létta undir á meðan þeir bíða eftir dagvistun er til staðar fyrir foreldra í Hafnarfirði, Kópavogi og Hveragerði ásamt fjölda annara sveitarfélaga en meirihlutinn í Reykjavíkurborg vill ekki sjá að foreldrum í Reykjavík sé mætt með sambærilegum hætti. Afleiðingin er sú að foreldrar sem lokið hafa fæðingarorlofinu eru án dagvistunar og sitja eftir með fjárhagsáhyggjur vegna þess að þau geta ekki farið aftur á vinnumarkaðinn. Samfylkingin sem heldur á forsætisráðherrastólnum virðist þá ekki hafa nein áform um að lengja fæðingarorlofið á vettvangi löggjafans til að mæta barnafólki.

Hér er ekki bara um gleymd (og þar með brotin) loforð að ræða heldur snýst þetta um forgangsröðun og ábyrgð meirihlutans gagnvart barnafólki sem á að geta treysti því að stjórnvöld standi við stóru orðin og mæti þeirri stöðu sem uppi er þegar draumastaðan um leikskólapláss við 12 mánaða aldur næst ekki t.a.m. með heimgreiðslum.

Hvaða ,,plan” ætli verði dregið upp úr ímyndaða hattinum næst?

Magnea Gná Jóhannsdóttir, borgarfulltrúi Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 21. ágúst 2025.

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Evran stóðst ekki væntingar um aukinn hagvöxt

Deila grein

19/08/2025

Evran stóðst ekki væntingar um aukinn hagvöxt

Þegar evr­an var tek­in í notk­un árið 1999 voru von­irn­ar mikl­ar og sögu­leg­ar. Sam­eig­in­legi gjald­miðill­inn átti að binda álf­una nán­ar sam­an, stuðla að öfl­ug­um hag­vexti með auk­inni efna­hags­legri samþætt­ingu. Rök­semd­irn­ar fyr­ir evr­unni byggðust á tveim­ur meg­in­stoðum. Í fyrsta lagi að efna­hags­leg samþætt­ing myndi auka hag­vöxt með því að fjar­lægja efna­hags­leg­ar hindr­an­ir. Í öðru lagi að fjár­magns­kostnaður myndi minnka vegna stærri gjald­miðils. Vand­inn er að for­send­urn­ar voru veik­ar í upp­hafi. Hinn sam­eig­in­legi markaður hafði þegar tryggt hið svo­kallaða fjór­frelsi, þ.e. frjálsa för vöru, þjón­ustu, fjár­magns og vinnu­afls inn­an innri markaðar EES. Gjald­miðlamun­ur var vissu­lega óþægi­leg­ur, sér­stak­lega fyr­ir ferðamenn, en í dag er það lít­il efna­hags­leg hindr­un á tím­um ra­f­ræns fjár­magns.

Fjár­magns­kostnaður þjóðríkja end­ur­spegl­ast iðulega í því vaxta­álagi sem rík­is­sjóðir þeirra bera, sem gef­ur svo mynd af grunnþátt­um viðkom­andi hag­kerf­is. Vext­ir á grísk­um rík­is­skulda­bréf­um urðu 22,5% árið 2012 og á tíma­bili gátu mörg evru­ríki ekki gefið út rík­is­skulda­bréf. Á sama tíma voru vext­ir á þýsk­um rík­is­skulda­bréf­um um 1%. Evr­an hef­ur til að mynda ekki end­ur­speglað sterka efna­hags­lega stöðu Þýska­lands und­an­far­in miss­eri. Þýska­land hef­ur haft gjald­miðil sem er veik­ari en efni standa til, sem hef­ur svo bætt sam­keppn­is­stöðu lands­ins, en á sama tíma hef­ur Grikk­land haft mun sterk­ari gjald­miðil en hag­kerfið þolir, sem hef­ur veikt veru­lega sam­keppn­is­stöðu lands­ins, og aðlög­un­in hef­ur komið í gegn­um vinnu­markaðinn.

At­vinnu­leysi ungs fólks í Grikklandi náði allt að 50%, þegar verst lét. Vinnu­málaráðherra Grikk­lands, Niki Kera­meus, fer nú um alla Evr­ópu til að hvetja vel menntaða brott­flutta Grikki til að snúa aft­ur til lands­ins með skatta­leg­um hvöt­um. Um 600 þúsund vel menntaðir Grikk­ir yf­ir­gáfu landið í efna­hagsþreng­ing­um þeirra. Sum­ir myndu segja að þarna væri hinn sam­eig­in­legi markaður að virka. Það er rétt, en her­kostnaður­inn fyr­ir marg­ar kyn­slóðir er ómet­an­leg­ur vegna spekilek­ans sem á sér stað.

Vöxt­ur lands­fram­leiðslu í Evr­ópu er mun minni en í Banda­ríkj­un­um. Sam­kvæmt Drag­hi-skýrsl­unni hef­ur mun­ur­inn á fram­leiðslu svæðanna auk­ist enn frek­ar eft­ir að evr­an var tek­in upp. Árið 2002 var fram­leiðsla Banda­ríkj­anna 17% meiri en á evru­svæðinu, en árið 2023 var mun­ur­inn orðinn 31% og hef­ur því auk­ist um 82% á tíma­bil­inu! Evr­an átti að vera svar Evr­ópu við Banda­ríkj­un­um. Eitt öfl­ugt markaðssvæði með eina rödd, einn markað og eina mynt. Hug­mynda­smiðir evr­unn­ar reru þó á ókunn mið. Niðurstaðan er skýr: Evr­an hef­ur ekki staðið und­ir vænt­ing­um um auk­inn hag­vöxt og vel­sæld.

Höfundur er Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 19. ágúst 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Landbúnaðurinn kallar á pólitískt hugrekki

Deila grein

19/08/2025

Landbúnaðurinn kallar á pólitískt hugrekki

Það er óumdeilanlegt að íslenskur landbúnaður stendur á krossgötum. Íslenskir bændur eru burðarás í framleiðslu hollra og öruggra matvæla fyrir þjóðina, bændur hafa mátt þola versnandi starfsum-hverfi á undanförnum árum. Nýliðun í greininni er lítil sem engin og fjárhagslegt svigrúm margra bænda þrengist sífellt. Þetta er alvarlegt ástand sem krefst tafarlausra aðgerða, til þess að tryggja framtíð landbúnaðarins í landinu.

Á sama tíma og bændur standa frammi fyrir auknum kostnaði, ekki síst vegna hárra stýrivaxta og vax-andi innflutnings á landbúnaðarvörum sem fluttar eru til landsins í gegnum EES-samninginn, hafa þeir þurft að fjárfesta mikið í innviðum vegna innleiðingar á ströngu EES-regluverki um velferð dýra. Slíkt regluverk er vissulega mikilvægt og nauðsynlegt, en það hefur verið dýrt og nær alfarið fjármagnað af bændum sjálfum, án þess að kerfið hafi tekið nægjanlegt tillit til ástands atvinnugreinarinnar.

Við þessar aðstæður er brýn nauðsyn að styðja íslenska bændur með markvissum aðgerðum. Endur-skoða þarf tollaumhverfi landbúnaðar, sérstaklega krónutölutolla sem ekki hafa verið uppfærðir í samræmi við verðlagsþróun. Slík skekkja skapar ósanngjarna samkeppnisstöðu fyrir innlenda fram-leiðendur og grefur undan sjálfbærni greinarinnar.

Framsókn hefur lagt ríka áherslu á að bæta starfsumhverfi bænda. Það er nauðsynlegt skref til að snúa þróuninni við. Ungt fólk velur sífellt síður að hefja búskap, ekki vegna skorts á vilja eða hugsjón, heldur vegna þess að raunverulegir hvatar og aðstæður eru ófullnægjandi. Ef við viljum sjá nýliðun verðum við að bjóða raunhæfa framtíðarsýn.

Sterkt samspil ríkis og bænda – forsenda framtíðar

Þjóð sem tryggir ekki eigið matvælaöryggi setur sig í óviðunandi stöðu. Það er frumskylda hvers sam-félags að tryggja íbúum næg og heilnæm matvæli á viðráðanlegu verði. Til þess þarf að vera skýrt, gagnsætt og traust samstarf milli ríkisvalds og bænda. Slíkt samstarf verður að grundvallast á þremur stoðum:

Stuðningi við innlenda matvælaframleiðslu, þar sem tryggt er að matvæli séu framleidd innanlands og byggð upp af fagfólki

Byggðastuðningi, með áherslu á virkt atvinnulíf í dreifbýli allt árið

Stuðningi við loftslagsvænan landbúnað, sem gerir greinina að virkum þátttakanda í baráttunni gegn loftslagsbreytingum

Fjárhagslegar úrbætur – hvatakerfi sem virka

Nýliðun í landbúnaði krefst einnig fjárhagslegra úrbóta. Nauðsynlegt er að bjóða upp á skattaívilnanir og langtímalán fyrir unga bændur sem vilja taka sín fyrstu skref í greininni. Við getum litið til fyrir-mynda í Noregi og innan EES þar sem skattalegir hvatar hafa reynst áhrifaríkir við kaup og sölu búj-arða til áframhaldandi landbúnaðarstarfsemi.

Framsókn hefur talað fyrir hlutdeildarlánum þar sem ríkið leggur til 25-30% af kaupverði bújarða, með möguleika á endurgreiðslu síðar. Enn fremur er mikilvægt að stórbæta fjármögnun í gegnum Byggðastofnun og veita lágvaxtalán með langtímaáætlunum, í anda gömlu stofnlánadeildarinnar.

Endurskoðun stuðningskerfa – markviss og réttlát skipting

Það þarf að líta gagnrýnið á stuðningskerfi landbúnaðarins og taka það til endurskoðunar með það að markmiði að þeir sem stunda landbúnað í atvinnuskyni fái hlutfallslega meiri stuðning. Það eykur

framleiðslugetu. Halda þarf inni greiðslumarki, sem hefur reynst lykilatriði í rekstraröryggi sauðfjár-bænda, að minnsta kosti þar til önnur jafnvirk leið hefur verið þróuð.

Landbúnaður er ekki aðeins atvinnugrein, hann er lífsnauðsynlegur þáttur í öryggi og sjálfbærni þjóðarinnar. Nú þarf að sýna pólitískt hugrekki og viljastyrk til að taka afgerandi skref í þágu íslenskra bænda.

Það sem stendur undir íslenskum landbúnaði er ekki eingöngu fjárhagslegt virði, heldur samfélags-legt, menningarlegt og þjóðhagslegt mikilvægi sem ekki verður metið til fulls í krónum og aurum.

Nú er tíminn til að bregðast við. Tíminn til að snúa vörn í sókn. Fyrir framtíð íslensks landbúnaðar – og fyrir framtíð þjóðarinnar allrar.

Höfundur er Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 18. ágúst 2025