Dóra Björt Guðjónsdóttir borgarfulltrúi skrifaði grein sem birtist á Vísi þann 23. júlí s.l. þar sem hún segir að þétting megi ekki lengur vera sökudólgur fyrir misheppnað borgarskipulag. Nú eigi umræðan fremur að snúast um „gæði“. En þegar borgarskipulagið hefur verið keyrt áfram í rúman áratug undir slagorðinu „þétta, þétta, þétta” án tillits til andstöðu almennings, þá er ekki hægt að þvo hendur sínar af afleiðingunum með nýrri orðræðu, en hugmyndafræði Dóru varðandi þéttingu kom berlega í ljós í greininni “Hvers vegna skiptir þétting byggðar máli”? sem birtist á Vísi 4. nóvember 2020.
Óraunsær samanburður við Kaupmannahöfn
Í grein sinni frá því í sumar vísar Dóra til Kaupmannahafnar sem fyrirmynd um vel heppnaða þéttingu. Það er því miður hugsanaskekkja að ætla að beita sama skipulags sniðmáti á tveimur gjörólíkum borgum. Þéttleiki í Kaupmannahöfn er tífalt meiri en í Reykjavík um 4.400 íbúar á ferkílómetra á móti 450 hér. Ef við ættum að ná sama þéttleika þyrfti að bæta við um milljón manns við í Reykjavík. Slíkt er einfaldlega ekki gerlegt miðað við núverandi íbúafjölda hér á landi. Þar að auki hefur Kaupmannahöfn frá byrjun byggst upp þétt á flötu landi sem hefur boðið upp á hagkvæma uppbyggingu á lestarkerfi og hjólreiðastígum. Aðstæður sem ekki eiga sér hliðstæðu í borg sem er fámenn, dreifð, mishæðótt og með rysjótt veðurfar stóran hluta ársins.
Þéttingarstefnan og afleiðingar hennar
Meðan vinstri meirihlutinn gengur sífellt lengra hvað varðar þéttingarstefnuna að þá hafa neikvæðar afleiðingar hennar hrannast upp. Í fyrsta lagi hefur fasteignaverð snarhækkað og fer nú oft yfir eina milljón krónur á fermetra, í öðru lagi er vaxandi húsnæðisskortur sem bitnar mest á ungu fólki og lægri tekjuhópum, í þriðja lagi hafa innviðir sprungið en leikskólar og grunnskólar eru yfirfullir og að lokum þurfa borgarbúar að glíma við sífellt meiri skort á bílastæðum, sérstaklega eldri borgarar, barnafjölskyldur og fatlaðir, þar sem almenningssamgöngur eru einfaldlega ekki alltaf raunhæfur valkostur í þeirra daglega lífi. Áhyggjur sem margoft hafa komið fram, nú síðast í viðtali við Sigurð Ágúst Sigurðsson, formann Félags eldri borgara, á laugardaginn var. Sigurður lýsir áhyggjum sínum yfir þróuninni og talar um flótta eldri borgara frá höfuðborginni til nærliggjandi sveitarfélaga. Einnig nefnir Bergur Þorri Benjamínsson, formaður aðgengishóps ÖBÍ, að áform borgarinnar um að takmarka byggingu bílastæðakjallara í nýjum fjölbýlishúsum muni bitna á fötluðu fólki.
Þegar þunginn í gagnrýninni eykst þá bregst vinstri meirihlutinn við með því að breyta orðræðunni. Nú eru það „gæði uppbyggingar“ en ekki lengur þéttingin sjálf sem á að vera meginviðfangsefni. Slíkur orðhengilsháttur dregur athyglina frá rót vandans sem er ofursókn meirihlutans í þéttingu án raunverulegs samráðs við borgarbúa.
Hverfi án lífsgæða?
Hlíðarendahverfið er lýsandi dæmi um hverfi sem auglýst var sem lífsgæðahverfi en sú hefur ekki orðið raunin. Þar standa hús svo þétt að sól nær varla að skína á göturnar, næði íbúa er lítið vegna þrengslanna og nýjastu íbúðirnar eru nánast byggðar ofan í Miklubraut. Margir eldri borgarar eiga erfitt með að fá bílastæði næst inngöngum húsa sem gerir þeim torveldara að bera matarpokana heim eftir innkaup. Borgaryfirvöld láta núna ekki sitja við að skipuleggja ný hverfi án þess að standa við loforð um lífsgæði. Þau vilja núna líka taka lífsgæðin af eldri grónum vinsælum hverfum eins og Hlíðunum sem voru skipulögð á sínum tíma af fagmennsku. Reykjavíkurborg ætlar sér þvert á vilja íbúa að fækka bílastæðum í Drápuhlíð og í framhaldi í öðrum götum hverfisins, þrátt fyrir mikla andstöðu íbúa og gera þannig líf þeirra erfiðara. Meirihlutinn gleymir því að alvöru gæði felast ekki í fallegum hugmyndum á blaði heldur í að fólk geti lifað daglegu lífi á mannsæmandi hátt og að það hafi næði, birtu, aðgengi, fjölbreytni í húsnæðiskostum og greiðar samgöngur.
Léleg nýting verslunarrýma
Þéttingarblokkir með lítið verslunarrými á fyrstu hæð eiga að skapa „hverfisverslanir“. Í raun hefur þetta leitt til tómra rýma og hærra íbúðaverðs. Ný byggð við Snorrabraut og Hlíðarendahverfið sanna það. Fólk kýs að versla þar sem vöruúrval og verð henta venjulegu fjölskyldufólki og þar sem bílastæði eru til staðar. Að þvinga verslun inn í blokkir gengur gegn raunverulegum þörfum fólks auk þess sem það hækkar fasteignaverð að óþörfu.
Skattheimta eða gæða borgarskipulag?
Reykjavík er lítil og strjálbyggð borg og mun alltaf verða það í samanburði við stórborgir eins og Kaupmannahöfn. Að beita sömu uppskriftum og þar gengur einfaldlega ekki hér. Það er ekki mikil þörf á víðtækri þéttingu þegar nægt ódýrt byggingarland er til staðar, þó að í sumum tilvikum geti hún átt rétt á sér.
Þrátt fyrir þetta heldur meirihlutinn áfram að þrýsta á þéttingu sem sjálfstætt markmið. Ekki vegna raunverulegrar þarfar heldur til að réttlæta Borgarlínu. Afleiðingin er sú að íbúðaverð hækkar og tekjur borgarinnar aukast í gegnum fasteignaskatta. Það vekur spurningar um hvort stefna sem kynnt er sem gæða borgarskipulag sé í raun dulbúin tekjuöflun.
Ef við ætlum að byggja borg sem þjónar íbúum sínum, þá verðum við að opna ný svæði, tryggja traustar stofnbrautir eins og Sundabraut, fjárfesta og styðja við hefðbundnar íslenskar almenningssamgöngur og auka við og styrkja göngu- og hjólreiðastíga. Borgaryfirvöld þurfa að hlusta á hvað borgarbúar vilja, skipuleggja borgina út frá íslenskum aðstæðum sem grundvallast á raunverulegum lífsgæðum og þörfum borgarbúa fyrir hagkvæmt og fjölbreytt íbúðarhúsnæði og því að komast greiðlega um.
Aðalsteinn Haukur Sverrisson, borgarfulltrúi Framsóknar og situr í Umhverfis- og skipulagsráði.
Greinin birtist fyrst á visir.is 22. ágúst 2025.
