Vill fjármagnaða innviðaáætlun fyrir íslenskuna – Landspítali tekinn til fyrirmyndar
Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, vakti athygli í störfum þingsins á nýrri tungumálastefnu Landspítalans og sagði hana mikilvægt fordæmi fyrir aðrar stofnanir. Hún óskaði spítalanum til hamingju með „skýra afstöðu með íslenskunni“ og lagði áherslu á að slík stefna skipti verulegu máli fyrir samfélagið.
Halla Hrund benti á að á síðustu árum hefðu komið til landsins um 50 þúsund innflytjendur, sem sé mjög hátt hlutfall miðað við stærð þjóðarinnar. Í því ljósi dugi engin ein aðgerð til að efla íslenskuna; þvert á móti þurfi heildstæða, fjármagnaða innviðaáætlun fyrir tungumálið, á borð við samgönguáætlun. „Tungumálið er vegakerfið okkar á milli,“ sagði hún og minnti á að íslenskan geymdi menningu þjóðarinnar og væri forsenda samheldni.
Halla Hrund sagði að verið sé að leggja til viðbótarfjárframlag, tæplega 200 milljónir króna umfram það sem fram kemur í meirihlutaáliti fjárlaganefndar, til verkefna tengdra íslenskukennslu. Nemur heildarupphæðin þá 486 milljónum króna. Fjármununum eigi að verja í kennslu, kennslugögn, samtalsþjálfun og þróun mælitækja til að meta árangur í íslensku.
Nefndi Halla Hrund sérstaklega hugmynd um eins konar „TOEFL-próf í íslensku“, þar sem skýr viðmið yrðu sett um tungumálakunnáttu. Slíkt próf gæti, að hennar mati, nýst bæði við inngöngu í háskóla og í tengslum við veitingu dvalarleyfa og atvinnuréttinda, líkt og þekkist í ýmsum löndum. Með betri mælikvörðum væri auðveldara að fylgjast með árangri af auknum framlögum til íslenskunnar.
Í lok ræðunnar hvatti Halla Hrund til þess að áætlanir Landspítalans yrðu teknar sem fyrirmynd. Meira í þá átt, sagði hún, myndi skila meiri samheldni í íslensku samfélagi.
Fjárlög ríkisstjórnarinnar byggð á „of veikum grunni“
Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður og 2. varaformaður fjárlaganefndar, segir „með ólíkindum að horfa upp á raun útgjaldaaukningu á milli fjárlaga um 143 m.kr. og hvernig má það ríma við markmið fjárlaga 2026 og peningastefnu Seðlabankans.“
Stefán Vagn mælti fyrir nefndaráliti 1. minni hluta fjárlaganefndar við 2. umræðu um frumvarp til fjárlaga, fyrir árið 2026, og sagði hann þau byggju á „of veikum grunni“ og endurspegluðu ekki lengur raunveruleg efnahagsskilyrði í landinu. Stefán Vagn varaði við því að afkomumarkmið fjármálastefnunnar, þar á meðal loforð um hallalausan ríkisrekstur árið 2027, séu í uppnámi nema gripið verði til markvissra aðgerða, bæði á tekju- og útgjaldahlið.
Stefán Vagn dró upp í máli sínu dökka mynd af stöðu þjóðarbúsins: hagvöxtur á árinu 2025 er nú metinn um 0,9% og Seðlabankinn gerir ráð fyrir því að árið 2026 geti orðið enn erfiðara, með viðvarandi slaka í hagkerfinu, auknu atvinnuleysi og veikari fjárfestingu en áður var talið. Jafnframt bent hann á röð áfalla í útflutningsgreinum, frá álframleiðslu og fiskeldi til ferðaþjónustu og tollaákvarðana Evrópusambandsins á kísilmálm. „Forsendur fjárlaga næsta árs byggi á of veikum grunni,“ sagði Stefán Vagn og varaði við því að stefnumörkun stjórnvalda í opinberum fjármálum njóti ekki tiltrúar almennings og markaðsaðila ef ekki sé brugðist hratt við breyttri stöðu.
Stefán Vagn leggur í nefndaráliti 1. minni hluta þunga áherslu á að fjárlögin verði að laga að breyttu efnahagsástandi. Nú sé ekki tími til að mála fallegar sviðsmyndir í fjármálum ríkisins heldur sýna raunsæi og aga.
Í nefndaráliti 1. minni hluta fjárlaganefndar er gagnrýnt að frumvarpið byggi enn á bjartsýnni spám um innlenda eftirspurn og útflutning, þrátt fyrir að tekjustofnar ríkisins séu augljóslega að veikjast. Sem dæmi er vísað til áforma um breytingar á vörugjöldum af bifreiðum sem eiga að skila um 8,5 milljörðum króna í ríkiskassann. Stefán Vagn bendir hins vegar á að bílaleigur og almenningur hafi þegar flýtt bílakaupum til að sleppa við hærri gjöld og að bílamarkaður sé mjög verðnæmur.
Slík framsetning „rýri trúverðugleika efnahagsstefnunnar í heild“ og grafi undan tiltrú á því að stjórnvöld og Seðlabankinn hafi samræmda og ábyrga hagstjórn til lengri tíma litið.
Fjárlög langt umfram fyrra ár – vaxtagjöld í sögulegu hámarki
Í nefndaráliti 1. minni hluta fjárlaganefndar er bent á að heildargjöld ríkisins séu nú áætluð um 1.626 milljarðar króna árið 2026, sem er tugum milljarða umfram fjárlög 2025. Á sama tíma er fjárlagahalli næsta árs metinn yfir 27 milljarða króna og vaxtagjöld nálgast 150 milljarða.
Minni hlutinn segir ljóst í nefndarálitinu að staða ríkissjóðs sé „afar viðkvæm“ og að óvissa hafi aukist í öllum helstu þáttum efnahagslífsins, frá útflutningsgreinum og lánamarkaði til húsnæðismarkaðar og gengis krónunnar.
Sérstaklega er gagnrýnt í nefndaráliti 1. minni hluta að almennur varasjóður ríkissjóðs sé skorinn niður í lágmark samkvæmt lögum um opinber fjármál, eða um 1%. Minni hlutinn telur að í ljósi aukinnar óvissu ætti varasjóður fremur að vera á bilinu 1,5–2% til að mæta hugsanlegum áföllum á næstu árum.
Fimm meginstoðir breytingatillagna
Tillögur 1. minni hluta fjárlaganefndar byggja á fimm meginstoðum sem eiga að mynda heildstæða nálgun að endurskoðun fjárlagafrumvarpsins:
1. Endurmat á útgjaldaáherslum og sjálfbærni þeirra Útgjaldavöxtur ríkissjóðs á milli ára er tekinn til skoðunar í ljósi versnandi efnahagshorfa. Lögð er áhersla á varfærni og raunsæi í stað of bjartsýnna spáforsendna.
2. Markvissari framkvæmd fjárlaga með skýrum markmiðum Minni hlutinn gagnrýnir harðlega að markmið 35 málefnasviða ríkisins séu víða loðin, tæknileg og illa mælanleg. Krafist er skýrra, mælanlegra og árangurstengdra markmiða sem gera Alþingi kleift að fylgjast raunverulega með því hvort fjárveitingar skili þeim árangri sem stefnt er að.
3. Metnaðarfullar, en markvissar breytingar á fjárlögum Lagt er til að fjárheimildir verði auknar á lykilsviðum, sérstaklega þar sem samfélagsleg þörf er brýnust:
400 m.kr. til geðheilbrigðisþjónustu barna
500 m.kr. til að lækka lyfjakostnað almennings
200 m.kr. til eflingar sérgreinalækna
200 m.kr. til að efla lestrarfærni og íslenskukunnáttu barna, m.a. með þróun námsgagna og stuðningi við kennara
500 m.kr. í nýsköpun, þar á meðal Nýsköpunarsjóð landsbyggðarinnar
1.000 m.kr. í markaðsátak fyrir ferðaþjónustu
500 m.kr. til að styrkja íslenskan iðnað og matvælaframleiðslu
200 m.kr. til stuðnings ungu fólki á vinnumarkaði í ljósi áhrifa gervigreindar og stafrænnar þróunar
4. Ábyrgar sparnaðaraðgerðir til mótvægis Til að mæta um 3,7 milljarða króna útgjaldaaukningu leggur minni hlutinn til sparnað og aðhald að fjárhæð 3,5-4,5 milljarða. Þar á meðal:
almenn 2% aðhaldskrafa í rekstri ríkisins, einkum með einföldun stjórnsýslu og hagræðingu, en án þess að skerða grunnþjónustu,
frestun óbrýnna framkvæmda, þar á meðal byggingar nýs nefndahúss Stjórnarráðsins.
5. Undirbúningur næstu fjármálaáætlunar Endurskoðun markmiða málefnasviða er lykilforsenda þess að fjármálaáætlun 2027-2031 verði trúverðug og í takt við breyttar efnahagsforsendur. Sú vinna verður að hefjist strax.
„Alþingi getur ekki sinnt fjárstjórnarhlutverki sínu“
Einn harðasti tónn nefndarálits 1. minni hluta fjárlaganefndar beinist að því hvernig fjármálaáætlun og fjárlög hafi verið fram sett undanfarin ár. Minni hlutinn segir það grafalvarlegt að markmið málefnasviða hafi ekki verið skýr í fjármálaáætlun 2026-2030, heldur að hluti upplýsinganna hafi verið falinn í sérstöku „mælaborði“ á vef stjórnvalda.
Slíkt verklag, að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar, sé „ekki lögmætt“ og í beinni andstöðu við anda og texta laga um opinber fjármál. Alþingi sé einfaldlega ekki veittar þær upplýsingar sem þurfi til að það geti sinnt stjórnskipulegu eftirlitshlutverki sínu með fjármálum ríkisins.
„Núverandi staða er sú að Alþingi getur ekki uppfyllt nægilega vel fjárstjórnarhlutverk sitt,“ segir Stefán Vagn, þar sem bent er á að óljós markmið og skortur á mælikvörðum geri það nánast ógerlegt að meta hvort fjárfest sé í réttum verkefnum og hvort markmið séu raunverulega fjármögnuð.
Krefjast gagnsærri fjárlagagerðar og sterkari grunns
Niðurstaða 1. minni hlutans í fjárlaganefnd er skýr: ekki sé forsvaranlegt að samþykkja fjárlagafrumvarpið óbreytt. Endurskoða verði forsendur þess, styrkja varasjóði, skýra markmið og færa Alþingi aftur raunverulegt vald yfir forgangsröðun og útgjöldum ríkisins.
Í nefndarálitinu er jafnframt lögð áhersla á að margt jákvætt sé að finna í fjárlagafrumvarpinu, sérstaklega þegar kemur að innviðauppbyggingu og tilteknum samfélagsverkefnum. En án skýrrar heildarsýnar, trúverðugra efnahagsforsenda og raunhæfrar tekjuáætlunar sé hætt við að fjárlögin verði enn ein bjartsýnisæfingin á pappír, á meðan raunveruleiki þjóðarbúsins segir allt annað.
Helstu tillögur 1. minni hluta fjárlaganefndar
Útgjaldatillögur (aukning um 3,7 ma.kr.):
Geðheilbrigðisþjónusta barna: 400 m.kr.
Lækkun lyfjakostnaðar: 500 m.kr.
Efling sérgreinalækna: 200 m.kr.
Lestrarfærni og íslenska: 200 m.kr.
Nýsköpun og Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar: 500 m.kr.
Markaðsátak í ferðaþjónustu: 1.000 m.kr.
Markaðsátak fyrir íslenskan iðnað og matvæli: 500 m.kr.
Stuðningur við ungt fólk á vinnumarkaði: 200 m.kr.
Sparnaðaraðgerðir (3,5–4,5 ma.kr.):
Almenn 2% aðhaldskrafa í rekstri ríkisins, án skerðingar á grunnþjónustu.
Frestun óbrýnna framkvæmda, m.a. nýs nefndahúss Stjórnarráðsins.
„Horfum á það að halli hefur tvöfaldast á innan við mánuði“
Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, spurði í óundirbúnum fyrirspurnum á Alþingi hvort markmið um hallalaus fjárlög 2027 standist. Sagði hún hallaspá ríkissjóðs nær tvöfaldast á örfáum vikum og varasjóði nánast þurrkaða út. Ingibjörg gagnrýndi forsendur fjárlagafrumvarpsins í umræðu á Alþingi um fjárlög næsta árs og spurði fjármálaráðherra hvaða skref hann hygðist stíga til að halda hallanum í skefjum.
Ingibjörg rakti að afkomaáætlun ríkissjóðs hafi breyst verulega á örfáum vikum. „Í september var talað um að hallinn væri um 15 milljarðar kr. og nú er ljóst samkvæmt meirihlutaáliti fjárlaganefndar að hallinn stefnir í 25-27 milljarða kr. Það er nær tvöföldun á áætlun á innan við mánuði.“
Á sama tíma hafi ríkisstjórnin lækkað almennan varasjóð í lágmark og í fjárlögum 2026 sé ekki lengur gert ráð fyrir varasjóðum einstakra málaflokka. „Þannig að nánast ekkert má út af bregða,“ sagði Ingibjörg og benti á að tekjuforsendur væru svo þandar að „það má engu muna að þær bregðist“.
„Þessi staða þýðir einfaldlega að öll áhættan hvílir á því að tekjur standist og að engin ófyrirséð útgjöld komi til, sem við vitum, búandi á Íslandi, að raungerist eflaust ekki,“ sagði Ingibjörg. Hún minnti á að ríkisstjórnin hefði ítrekað talað um stöðugleika og ábyrg fjármál, sem sé mikilvægt, en að ekki sé síður mikilvægt að fjárlögin „standist raunveruleikann“.
Ingibjörg vék einnig að því að lykilstærðir í hagkerfinu virðast ekki þróast í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarpsins. „Þegar við horfum á það að varasjóður er tekinn í lágmark, þegar við horfum á það að halli hefur tvöfaldast á innan við mánuði, að tekjuáætlanir um breytingar á vörugjöldum standast ekki og að lykiltölur í hagkerfinu, atvinnuleysi, útflutningur, vaxtagjöld, þróast með allt öðrum hætti en frumvarpið gerir ráð fyrir.“
Í lok ræðu sinnar beindi Ingibjörg beinni spurningu til fjármálaráðherra um næstu skref. Hún spurði hvað hann hygðist gera til að tryggja að hallinn á næsta ári verði ekki meiri en 25-27 milljarðar króna og hvort hann teldi enn raunhæft að markmiðið um hallalaus fjárlög árið 2027 standist.
Hækkun leikskólagjalda á næsta ári verður rúmlega 2.900 krónur á mánuði fyrir 8 tíma vistun með fæði, eða sem samsvarar um 9,5%.
Þrátt fyrir þessa hækkun verður Mosfellsbær áfram með lægstu leikskólagjöldin á höfuðborgarsvæðinu. Engar breytingar verða gerðar á reglum um afslætti.
Að hækka leikskólagjöld er aldrei létt ákvörðun. En hækkunin er nauðsynleg til að mæta auknum rekstrarkostnaði og til að tryggja áframhaldandi vandaða þjónustu fyrir börn og foreldra. Þróunin frá árinu 2013 hefur verið þannig að hlutdeild foreldra í kostnaði hefur sífellt orðið lægri, farið úr 32% árið 2013 í 8% í dag.
Fyrsta skólastigið og lykilþáttur í lífi barna og fjölskyldna
Leikskólar eru þó miklu meira en tölur í fjárhagsáætlun. Þeir eru fyrsta skólastigið og grundvöllur þess að fjölskyldur geti náð jafnvægi milli vinnu, heimilis og uppeldis. Þar skapast umgjörð sem tryggir börnum öryggi, þroska og nám og foreldrum tækifæri til að vera þátttakendur á vinnumarkaði á eigin forsendum.
Það þarf einnig að hafa hugfast að leikskólar eru ekki lögbundið verkefni sveitarfélaga. Samt sem áður myndi íslenskt samfélag einfaldlega ekki virka án þeirra. Mosfellsbær hefur árum saman tekið þá skýru stefnu að standa vörð um þessa þjónustu og byggja upp leikskólakerfi sem styður við börn, fjölskyldur og atvinnulíf.
Jafnrétti og leikskólar
Leikskólar hafa verið ein af mikilvægustu stoðunum í jafnréttisbaráttunni. Það var ekki sjálfsagt mál að konur gætu tekið þátt í atvinnulífinu – það var baráttumál. Aðgengi að leikskólum hefur því verið gríðarlega mikilvægt í því að tryggja konum jafna stöðu á vinnumarkaði. Sterkt leikskólakerfi er ekki aðeins menntamál, heldur einnig jafnréttis- og velferðarmál.
Starfsfólkið – grunnur að gæðum og stöðugleika
Það er áskorun að ná jafnvægi í leikskólarekstri sem þjónar bæði börnum, foreldrum og starfsfólki. Á undanförnum árum hefur verið unnið markvisst að því að bæta starfsaðstæður í leikskólunum. Þannig var ákveðið að taka upp skráningu barna eftir klukkan 14 á föstudögum ásamt því að skráningardagar voru teknir upp milli jóla og nýárs og í dymbilviku fyrir páska. Þessi breyting gerði okkur kleift að innleiða að fullu styttingu vinnuvikunnar hjá starfsfólki leikskólanna auk þess að uppfylla 30 daga orlofsrétt. Rétt er að taka fram að foreldrar þeirra barna sem þurfa að nýta leikskólaplássið á skráningartíma eða skráningardegi greiða ekki viðbótargjald vegna þess. Þeir foreldrar sem geta nýtt styttinguna fá afslátt af leikskólagjöldum sem nemur tímafjölda.
Framtíðarsýn
Við viljum halda áfram að geta tryggt öllum börnum sem eru orðin 12 mánaða 1. ágúst ár hvert leikskólapláss. Eins viljum við halda áfram að niðurgreiða vistun hjá dagforeldrum frá 12 mánaða aldri og tryggja þannig að allir foreldrar sitji við sama borð hvað varðar kostnað fyrir vistun barna þeirra.
Með þessum breytingum öllum vonumst við til að halda öflugu og faglegu starfsfólki, laða að nýtt starfsfólk og halda áfram að byggja allt leikskólastarf á gæðum, fagmennsku og góðum starfsskilyrðum fyrir starfsfólk – sem er grunnurinn að metnaðarfullu og öflugu leikskólastarfi og kærleiksríkri umönnun barna.
Halla Karen Kristjánsdóttir, oddviti Framsóknar
Greinin birtist fyrst á mosfellingur.is 27. nóvember 2025.
Fjárfestum áfram í lýðheilsu og barnvænu samfélagi
Fjárhagsáætlun Mosfellsbæjar var lögð fram til fyrri umræðu 12. nóvember sl. og endurspeglar hún áherslur meirihlutans um heilbrigt og fjölskylduvænt samfélag þar sem lýðheilsan er sett í forgang.
Rekstur bæjarins stendur traustum fótum, heildartekjur áætlaðar um 24,7 milljarðar og rekstrarafgangur tryggður. Á sama tíma horfum við til áframhaldandi íbúafjölgunar og þar með aukinna krafna um þjónustu – sérstaklega fyrir börn og barnafjölskyldur.
Mikil áhersla er lögð á leik- og grunnskóla, sem eru hjarta samfélagsins. Á næsta ári verður rúmlega 11 milljörðum króna ráðstafað til reksturs fræðslu- og frístundastarfs, til að tryggja áframhaldandi öflugt og faglegt starf fyrir nærri 900 leikskólabörn og rúmlega 1800 grunnskólanema bæjarins. Þrátt fyrir hækkun leikskólagjalda helst hlutdeild foreldra í rekstri leikskóla lág og við höldum áfram að tryggja að þjónustan sé aðgengileg öllum fjölskyldum, óháð efnahag.
Lýðheilsa er rauður þráður fjárhagsáætlunarinnar. Í fyrsta sinn í langan tíma eru íþrótta- og tómstundamannvirki stærsti einstaki liðurinn í fjárfestingum bæjarins, eða 37% af heildarfjárfestingum. Frístunda- og íþróttastarf er einn af burðarásum lýðheilsu og félagslegra tengsla barna og unglinga. Forvarnargildi slíks starfs er óumdeilt og skilar sér í sterkari félagsfærni og bættri heilsu. Félagsmiðstöðvar verða áfram forgangsverkefni, enda skipta þær sköpum fyrir andlega heilsu og félagslega þátttöku ungs fólks. Auk þess munum við halda áfram að byggja upp og hlúa að útivistartengdum innviðum. Með því hvetjum við fjölskyldur til hreyfingar og sköpum umhverfi sem styður vellíðan barna jafnt sem fullorðinna.
Ég hvet íbúa Mosfellsbæjar til að kynna sér fjárhagsáætlunina fyrir komandi ár og þá sérstaklega greinargerðina sem henni fylgir. Þar er helstu upplýsingum miðlað á einstaklega skýran og aðgengilegan hátt. Seinni umræður um fjárhagsáætlun fara svo fram 3. desember þegar áætlunin verður afgreidd í bæjarstjórn.
Fjárhagsáætlun 2026 er ekki aðeins fjárfestinga– og rekstraráætlun — hún er yfirlýsing um forgangsröðun: Að fjárfesta í börnum, fjölskyldum og lýðheilsu samfélagsins alls. Með ábyrgri fjármálastjórn, skýrri stefnu og markvissri forgangsröðun tryggum við að Mosfellsbær verði áfram eitt fjölskylduvænsta og heilsusamlegasta sveitarfélag landsins.
Sævar Birgisson, bæjarfulltrúi Framsóknar í Mosfellsbæ.
Greinin birtist fyrst á mosfellingur.is 27. nóvember 2025.
Það er ánægjulegt að sjá þegar sveitarfélag tekur forvarnarstarf alvarlega. Ákvörðun Mosfellsbæjar um að verja aukalega 100 milljónum króna í forvarnir er skýrt dæmi um slíka hugsun. Átakið hefur fengið nafnið „börnin okkar“ og felur í sér aukafjárveitingu uppá 100 milljónir sem verða notaðar í 27 viðbótaraðgerðir. Þær skiptast í þrjá þætti: Almennar forvarnir, snemmtækur stuðningur og styrking Barnaverndar. Þetta er stefna sem byggir á raunverulegri sýn á velferð og heilsu íbúa, og endurspeglar ábyrgð og framsýni bæjarstjórnar.
Aðgerðirnar felast meðal annars í að: • Auka aðgengi unglinga að sálfræðiþjónustu og félagsráðgjöf. • Efla stuðningsúrræði í formi ráðgjafar, stuðnings og námskeiða. • Hækka frístundastyrki. • Styrkja starf félagsmiðstöðva. • Auka samstarf, fræðslu og námskeið fyrir foreldra. • Koma á samskiptasáttmála á milli foreldra og skóla. • Huga að lýðheilsu barna og ungmenna meðal annars með aukinni opnun íþróttamiðstöðva um helgar. • Tryggja aðgengi allra hópa að námskeiðum og íþróttum.
Með þessari fjárfestingu er verið að efla stuðning við börn og ungmenni, bæta aðgengi að sálfræði- og félagsráðgjöf, styrkja frístundastarf og bjóða foreldrum námskeið sem styrkja tengslin milli heimilis og skóla. Þetta eru metnaðarfullar aðgerðir sem hafa bein áhrif á líðan, öryggi og framtíð barnanna okkar. Mikilvægi íþrótta og tómstunda í forvarnarstarfi er óumdeilt. Þar hefur Mosfellsbær verið til fyrirmyndar. Bærinn hefur lagt ríka áherslu á að börn og ungmenni hafi fjölbreytt tækifæri til þátttöku, hvort sem það er í íþróttum, tónlist, listgreinum eða félagsstarfi. Slíkt starf byggir upp sjálfstraust, tengsl og jákvæð samskipti, sem eru sterkustu forvarnirnar sem til eru. Með öflugum frístundastyrkjum, samstarfi við íþróttafélög og góðum aðgengismálum fyrir öll börn, hefur Mosfellsbær skapað umhverfi þar sem enginn þarf að standa utan við. Það er auðvelt að tala um forvarnir, en erfiðara að gera eitthvað í þeim málum. Þess vegna er þessi ákvörðun svo mikilvæg. Hún sýnir að bæjarstjórnin í Mosfellsbæ leggur áherslu á verk frekar en orð. Með því að setja raunverulegt fjármagn í málaflokk sem oft hefur setið á hakanum, er verið að senda skýr skilaboð: Að heilsa, öryggi og velferð barna og ungmenna skipti mestu máli. Þessi nálgun fellur vel að stefnumálum Framsóknar í Mosfellsbæ, sem hafa lengi lagt áherslu á forvarnir, fjölskylduvæn samfélög og jafnt aðgengi að þjónustu. Framsókn hefur talað fyrir því að sveitarfélög séu ekki bara þjónustuaðilar, heldur samfélög sem byggja upp manneskjulegt og heilbrigt umhverfi. Þegar fjárfest er í forvörnum, er verið að vinna nákvæmlega eftir þeirri hugsun. Í þessum aðgerðum birtist líka ákveðinn metnaður: Að Mosfellsbær vilji vera leiðandi sveitarfélag í forvörnum. Með fjárfestingu í börnum og ungmennum er verið að styrkja grunninn að betra samfélagi til framtíðar, þar sem fleiri fá tækifæri, færri detta út og allir finna að þeir skipta máli. Þetta er góð stjórn. Þetta er ábyrg stjórnsýsla. Meirihlutinn í Mosfellsbæ á skilið stórt hrós fyrir þessa framkvæmd.
Kjartan Helgi Ólafsson,Mosfellingur og ritari Sambands ungra Framsóknarmanna.
Greinin birtist fyrst á mosfellsingur.is 27. nóvember 2025.
107 ár eru liðin frá því að deilum um fullveldi Íslands lauk með undirritun sambandslagasamningsins, sem tók gildi 1. desember 1918. Frelsisþráin var drifkrafturinn, að Íslendingar réðu sínum málum sjálfir og mótuðu framtíð barna sinna. Saga fullveldisins er saga framfara. Á rúmri öld hefur okkur tekist að byggja upp afar öflugt velferðarsamfélag, nýta auðlindir landsins af ábyrgð og skapa list sem dáðst er að um heim allan. Allir Íslendingar hafa lagt sig fram við að móta samfélagið okkar með þessum hætti.
Ein af mikilvægustu stoðunum í samheldni þjóðarinnar og framgangi hennar er tungumálið okkar, íslenskan. Þjóðin hefur ætíð verið stolt af tungumálinu sínu og hverju það hefur áorkað. Jónas Hallgrímsson skáld var fremstur í flokki að lyfta okkar ástkæra og ylhýra máli. Allt bendir til þess að þær þjóðfélagsbreytingar sem fram undan eru vegna innreiðar gervigreindar séu ámóta miklar og íslenskt samfélag upplifði á 20. öld, ef ekki umfangsmeiri. Í mínum huga skiptir öllu að íslenskan sjálf, tungumálið okkar, haldi áfram að vera framsækin í heimi gervigreindar með tilkomu öflugrar máltækni. Íslensk máltækni er ekki munaður heldur nauðsyn. Við verðum að tryggja að hægt sé að tala við símann, tölvuna og bílinn á íslensku. Þetta krefst áframhaldandi skýrrar stefnu, fjárfestinga og samstöðu fræðasamfélags, atvinnulífs og stjórnvalda.
Um leið og við erum í sókn fyrir íslenskuna, þá verðum við að horfa til þeirra tækifæra sem felast í gervigreindinni sjálfri. Sé gervigreindin innleidd af ábyrgð og sanngirni, þá getur hún aðstoðað okkur við ýmsar meiriháttar framfarir í atvinnulífinu. Til þess verðum við þó að tryggja að ávinningurinn nái til allra, óháð aldri, búsetu eða bakgrunni. Gervigreind má hvorki verða tæki til að auka misskiptingu né grafa undan trausti á lýðræði. Hún á að vera þjónn samfélagsins, ekki húsbóndi þess. Þess vegna þarf að byggja upp stafræna hæfni og gagnalæsi frá grunnskóla og upp í háskóla ásamt símennt.
En tæknin leysir okkur ekki undan ábyrgð þess að tryggja bjarta framtíð íslenskunnar. Hvert og eitt okkar ber ábyrgð með því hvaða mál við veljum í snjalltækjum, í merkingum í verslunum, í tungumáli vinnustaða, í því hvaða efni við búum til og deilum. Við getum aldrei sætt okkur við að framtíðarsaga fullveldis Íslands verði ekki sögð á íslensku.
Markmiðið hlýtur að vera að næstu hundrað ár fullveldis verði ekki síður farsæl en þau sem að baki eru. Að sama skapi skal sagan áfram verða skrifuð á íslensku. Fullveldið á tímum gervigreindarinnar felst í því að við ráðum sjálf ferðinni, nýtum tæknina í okkar þágu og tryggjum að hún styrki íslenska tungu.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar og fv. menningarráðherra.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 2. desember 2025.
Árið 2022 fékk Samband sveitarfélaga á Austurlandi (SSA) ráðgjafafyrirtækið Analytica til að gera skýrslu og greiningu á efnahagsumsvifum Austurlands. Síðan þá hefur skýrslan verið þungavigtarplagg á fundum okkar við ráðamenn þjóðarinnar, enda sýnir hún án nokkurs vafa að Austurland skapar gríðarleg verðmæti og skilar inn umtalsverðum tekjum í ríkiskassann.
Sú uppfærða skýrsla sem lögð var fram á dögunum tekur til áranna 2022–2024 og þrátt fyrir loðnubrest skilar Austurland tæpum fjórðungi allra vöruútflutningstekna Íslands, þó að hér búi aðeins 2,9% landsmanna.
Árið 2024 nam virði útflutningsvara frá Austurlandi um 219 milljörðum króna, sem jafngildir 23% af heildarvöruútflutningi Íslands. Ef vöruútflutningi er deilt á íbúafjölda má sjá að hver Austfirðingur framleiddi að meðaltali 19,6 milljónir króna til vöruútflutnings, en íbúar annarra landshluta framleiddu tífalt minna, eða um 1,97 milljónir króna.
Hlutdeild Fjarðaáls af útfluttu áli árið 2024 var 42,6%, eða 133 milljarðar króna. Auk þess sýna niðurstöður Analytica að að minnsta kosti fjórðung tekna Landsvirkjunar síðustu þrjú ár megi rekja til raforkusölu til Alcoa á Austurlandi.
Á Austurlandi starfa einnig gríðarlega öflug útgerðarfyrirtæki ásamt laxeldisfyrirtæki, en útfluttar sjávarafurðir héðan árið 2024 voru að verðmæti 85,8 milljarða, sem er 21,4% af heildarverðmæti útfluttra sjávarafurða.
Þrátt fyrir þessa miklu verðmætasköpun fáum við ekki það pláss sem við eigum skilið. Hér er mikil innviðaskuld, sérstaklega þegar horft er til samgangna. Víða erum við skilgreind sem svæði utan vaxtarsvæða eða jaðarsvæði; því hafna ég og krefst þess að við fáum að vera með og taka þátt — við erum löngu búin að vinna okkur inn fyrir því.
Austurland getur verið í lykilhlutverki þegar horft er til verðmætasköpunar, nýsköpunar og framtíðar. Hér er mikil atvinna, húsnæðisuppbygging og drifkraftur í fyrirtækjum og íbúum, en til þess að Austurland geti haldið áfram að vaxa þarf að fjárfesta í nauðsynlegum innviðum. Það mun borga sig að fjárfesta í Austurlandi.
Þuríður Lillý Sigurðardóttir, varaformaður Sambands sveitarfélaga á Austurlandi og bæjarfulltrúi Framsóknar í Fjarðabyggð.
Greinin birtist fyrst á austurfrett.is 1. desember 2025.
Börnum sem ekki hafa íslensku að móðurmáli hefur fjölgað verulega síðustu ár. Í fjórum skólum í borginni eru yfir 55% nemenda með annað móðurmál en íslensku og í níu þeirra eru yfir þriðjungur nemenda með erlent móðurmál. Þetta kallar á markvissar aðgerðir til að tryggja að öll börn fái þann stuðning sem þau þurfa til að ná góðum árangri og finna sig í skólasamfélaginu.
Ein af þeim leiðum sem hafa reynst áhrifaríkar við að kenna börnum nýtt tungumál eru móttökudeildir í skólum sem einblína á tungumálakennslu barna áður en að þau hefja nám í almennum bekk. Góð grunnfærni í íslensku byggir upp traustan grunn fyrir framtíðar námsframvindu og samfélagsleg tengsl. Því leggjum við í Framsókn til að móttökudeildir verði opnaðar í öllum grunnskólum Reykjavíkurborgar.
Mjúk lending í íslenskt skólakerfi
Móttökudeildir eru hugsaðar sem fyrsti viðkomustaður nemenda sem nýlega hafa flutt til Íslands. Þar er lögð áhersla á að skapa öruggt og stuðningsríkt umhverfi þar sem börn fá tíma og rými til að kynnast nýju skólakerfi, nýju tungumáli og nýju samfélagi. Markmiðið er lendingin sé eins mjúk og farsæl og hægt er.
Markviss kennsla í íslensku
Það er mjög krefjandi fyrir börn sem eru ný flutt til landsins að hefja nám í almennum bekk þar sem öll kennsla fer fram á íslensku samhliða því að fóta sig í nýrri menningu. Þetta getur ýtt undir óöryggi og gert þeim erfitt fyrir að taka virkan þátt í náminu. Kennarar hafa bent á þá miklu áskorun sem felst í því að kenna bekk þar sem hluti nemenda skilur ekki tungumálið. Með því að gefa börnum tíma til að byggja upp grunnfærni í íslensku áður en þau hefja nám í bekk, má draga úr álagi barna og kennara og skapa betra vinnuumhverfi fyrir bæði nemendur og starfsfólk. Samhliða þarf þó að að styrkja starfsumhverfi grunnskólanna með auknum stuðningi og verkfærum til að mæta þörfum fjölbreyttra nemendahópa.
Í móttökudeildum er megináhersla lögð á markvissa íslenskukennslu. Nemendur fá kennslu sem tekur mið af færni þeirra, fyrri menntun og einstaklingsbundnum þörfum. Með því að byggja upp sterkari tungumálafærni fyrstu mánuðina á Íslandi aukast líkur á því að börnin geti síðar tekið virkari þátt í almennri kennslu, en að jafnaði er gert ráð fyrir því að barn sé ekki lengur í móttökudeild en í 3-6 mánuði. Ákvörðun um það byggir þó alltaf á einstaklingsbundnu mati.
Fræðsla fyrir börn og foreldra
Til þess að tilheyra samfélagi er ekki nóg að kunna tungumálið. Það þarf líka að skilja menningu og siði samfélagsins. Móttökudeildum er því ætlað að leggja áherslu á að kynna íslenska menningu og samfélag fyrir börnum og foreldra þeirra. Foreldrar gegna lykilhlutverki í skólagöngu barna og inngildingu þeirra í nýtt samfélag. Móttökudeildum er því jafnframt ætlað að stuðla að betra samstarfi heimilis og skóla og fyrirbyggja menningarárekstra.
Margir foreldrar af erlendum uppruna telja að takmörkuð íslenskukunnátta sé hindrun í þátttöku þeirra í skólastarfi barna sinna. Því leggur Framsókn einnig til að foreldrum sem ekki tala íslensku verði boðin gjaldfrjáls íslenskukennsla með sérstakri áherslu á orðaforða sem tengist skóla- og námsumhverfi barna þeirra. Markmið tillögunnar er að auðvelda foreldrum að læra íslensku og draga úr þörf fyrir túlkaþjónustu til lengri tíma.
Innleiðing í skrefum
Með því að hafa móttökudeildir í öllum skólum er tryggt að öll börn fá tækifæri til þess að kynnast sínum hverfisskóla og taka þátt í öðru skólastarfi með jafnöldrum sínum. Móttökudeildir eiga því ekki að einangra börn sem tala ekki íslensku eins og sérstakir móttökuskólar gera heldur efla og flýta fyrir raunverulegri þátttöku þeirra í skólastarfi þannig að þau geti tekið virkan þátt í íslensku samfélagi til framtíðar.
Tillaga Framsóknar gerir ráð fyrir því að móttökudeildir verði innleiddar í skrefum í grunnskóla Reykjavíkurborgar. Þörfin fyrir móttökudeildir er ólík eftir skólum og tekur umfang þeirra mið af því. Gert er ráð fyrir að starfsfólk geti færst á milli móttökudeilda innan skólahverfa til að mæta þörfum skólanna hverju sinni.
Lengi býr að fyrstu gerð
Okkar hlutverk er að tryggja öllum börnum góð tækifæri til að þroska hæfileika sína og færni, og um leið skapa jákvæð náms- og vinnuskilyrði fyrir nemendur og kennara.
Lengi býr að fyrstu gerð og þar verða áherslur okkar að liggja.
Framsókn vill bæta rekstur borgarinnar um 6,5 milljarða
Borgarfulltrúar Framsóknar í Reykjavík vilja bæta rekstur borgarinnar um allt að 6,5 milljarða króna með róttækum breytingum á stjórnskipulagi, sölu á eignarhlut í Landsneti og markvissum aðgerðum í þjónustu við íbúa. Tillögurnar voru kynntar á blaðamannafundi í Ráðhúsi Reykjavíkur þar sem borgarfulltrúarnir Einar Þorsteinsson, Árelía Eydís Guðmundsdóttir, Magnea Gná Jóhannsdóttir, Aðalsteinn Haukur Sverrisson og Þorvaldur Daníelsson kynntu tillögur Framsóknar vegna fjárhagsáætlunar Reykjavíkur fyrir árið 2026..
Samkvæmt útreikningum Framsóknar í Reykjavík felast í tillögunum hagræðing upp á um 1,3 milljarða króna, eignasala sem gæfi um 5,8 milljarða króna og útgjöld sem nema um 570 milljónum króna í nýjum verkefnum. Tillögurnar eru liður í umræðu um fjárhagsáætlun Reykjavíkur fyrir árið 2026.
Fjórar miðstöðvar verða tvær
Kjarninn í tillögum Framsóknar í Reykjavík á stjórnskipulagi Reykjavíkurborgar felst í því að fækka miðstöðvum borgarinnar úr fjórum í tvær. Í dag starfa miðstöðvar í austur-, vestur-, norður- og suðurhluta borgarinnar en Framsókn í Reykjavík leggur til að þær verði lagðar niður og í staðinn stofnaðar tvær nýjar: Fjölskyldumiðstöð og Miðstöð virkni og ráðgjafar.
„Við viljum einfalda stjórnskipulag, stytta boðleiðir og fjölga ákvörðunum nær íbúunum,“ sagði Einar Þorsteinsson, borgarfulltrúi og fyrrverandi borgarstjóri, á fundinum. „Við viljum einfaldlega grípa erindi íbúa, leysa úr þeim hratt og vel og fylgja þeim síðan eftir.“
Fjölskyldumiðstöð yrði miðlæg eining í þjónustu við börn og barnafjölskyldur og á að styrkja samstarf skóla- og frístundasviðs og velferðarsviðs. Þar myndu sérfræðingar í málefnum barna geta unnið nánar saman að úrlausn mála undir einu þaki.
Miðstöð virkni og ráðgjafar hefði það hlutverk að efla félagsþjónustu, virkni og ráðgjöf við fullorðna. Hún myndi meðal annars sinna umsækjendum um alþjóðlega vernd, heimilislausu fólki og þeim sem njóta fjárhagsaðstoðar. Rekstur málaflokka fatlaðs fólks og eldra fólks yrði færður á skrifstofur málaflokkanna á velferðarsviði.
Framsókn í Reykjavík áætlar að þessar stjórnkerfisbreytingar skili allt að 690 milljóna króna hagræðingu á ári. Tillögurnar byggja á greiningu HLH ráðgjafar á stjórnskipulagi Reykjavíkur sem unnin var á árinu 2024, þegar Framsókn átti sæti í meirihluta í borgarstjórn, og stóð greiningarvinnan yfir allt árið.
Hreyfanleg nærþjónusta og betri stafræn þjónusta
Í tillögunum kemur fram að styrkja eigi nærþjónustu í hverfum með hreyfanlegri þjónustu, meðal annars inn í skóla og aðrar stofnanir borgarinnar, í stað þess að íbúar þurfi að sækja þjónustu í fasta miðstöð.
Þá er gert ráð fyrir markvissum umbótum í stafrænni þjónustu til að bæta aðgengi íbúa að þjónustu og bregðast við því að heimsóknum í núverandi miðstöðvar hefur fækkað. Að mati borgarfulltrúanna felst í þessu einfaldara og sveigjanlegra þjónustukerfi sem styður betur við íbúa og stofnanir borgarinnar á sama tíma og kostnaður lækkar.
Móttökudeildir og íslenskukennsla fyrir innflytjendur
Stór hluti tillagna Framsóknar í Reykjavík snýr að börnum og foreldrum af erlendum uppruna. Borgarfulltrúarnir benda á að í fjórum grunnskólum í Reykjavík séu nú yfir 55 prósent nemenda af erlendum uppruna og að skólakerfið standi frammi fyrir nýjum áskorunum.
Framsókn í Reykjavík leggur til að komið verði á 15 móttökudeildum fyrir börn af erlendum uppruna og þær innleiddar í skrefum í alla skóla borgarinnar. Áhersla verði lögð á að nemendur nái tökum á íslensku og að íslenskuver renni inn í móttökudeildir hvers skóla.
Markmiðið er að skapa „mjúka lendingu“ inn í íslenskt skólakerfi, styðja betur við aðlögun barna og tryggja tengsl þeirra við heimaskóla og hverfi. Tímalengd dvalar í móttökudeildum yrði ákveðin með einstaklingsbundnu mati, en almennt er miðað við fyrstu þrjá til sex mánuðina. Nemendur og foreldrar yrðu jafnframt frædd um íslenskt samfélag, menningu og skólakerfi.
Kostnaður við innleiðingu móttökudeilda er metinn um 210 milljónir króna árið 2026.
Gjaldfrjáls íslenskukennsla fyrir foreldra
Þá vilja borgarfulltrúar koma á gjaldfrjálsri íslenskukennslu fyrir foreldra barna af erlendum uppruna sem ekki tala íslensku, með sérstakri áherslu á orðaforða tengdan námi og skólastarfi. Foreldrar gegni lykilhlutverki í skólagöngu barna sinna og inngildingu þeirra inn í nýtt samfélag, en margir foreldrar hafi lýst því að skortur á íslenskukunnáttu sé hindrun í þátttöku þeirra í skólastarfi.
Með þessu vilja borgarfulltrúar auðvelda foreldrum að fylgja barni sínu betur eftir í skólanum og draga úr þörf fyrir túlkaþjónustu. Áætlaður kostnaður við þetta verkefni er 40 milljónir króna árið 2026.
Jafnframt er lagt til að túlkaþjónusta fyrir foreldra af erlendum uppruna verði almennt takmörkuð við fyrstu þrjú ár frá því að barn hefst handa í skóla í Reykjavík. Eftir þann tíma verði þjónustan gegn gjaldi, nema þegar sérstaklega mikilvægir hagsmunir barns eru í húfi, svo sem vegna réttinda, skyldna eða alvarlegra veikinda. Takmörkunin eigi ekki við um táknmálstúlkun. Sparnaður af þessari breytingu er talinn koma fram til lengri tíma, þó að óljóst sé hve hár hann verði.
Sala á Landsneti og 1% hagræðing
Í fjárhagslegum tillögum Framsóknar í Reykjavík er lykilatriði að Orkuveita Reykjavíkur hefji viðræður við ríkið um sölu á eignarhluta Orkuveitunnar í Landsneti hf. Bókfært virði eignarinnar er um 6,2 milljarðar króna og liggur fyrir viljayfirlýsing OR og ríkisins frá árinu 2021 um möguleg kaup ríkisins.
Samkvæmt útreikningum Framsóknar í Reykjavík myndi sala eignarhlutarins skila um 5,83 milljörðum króna, sem runna myndu til eiganda, þ.e. Reykjavíkurborgar.
Þá er lagt til að sviðum borgarinnar verði gert að hagræða um 1%, þó með þeim undantekningum að launaliðir starfsmanna í leik- og grunnskólum og starfsmanna í framlínuþjónustu velferðarsviðs verði undanskildir. Þessi almenna hagræðing er áætluð um 567 milljónir króna.
Átak í endurbótum leikvalla og íþróttastarf eldri borgara
Framsókn í Reykjavík leggur áherslu á að bregðast við viðhaldsþörf á leikvöllum í hverfum borgarinnar. Lagt er til að 300 milljónir króna verði varið í átak í endurbótum leikvalla til að tryggja öruggt umhverfi fyrir leik og útivist barna.
Gert er ráð fyrir að 80 milljónir króna, sem ætlaðar voru í nýja selalaug í Húsdýragarðinum, renni í verkefnið, en heildarkostnaður við endurbæturnar er metinn 220 milljónir króna.
Að lokum leggja borgarfulltrúarnir til að stofnaður verði 100 milljóna króna sjóður til að styðja við skipulagt íþróttastarf og lýðheilsuverkefni fyrir eldra fólk í samstarfi við hverfisíþróttafélög Reykjavíkur.
Tillögur Framsóknar í Reykjavík verða teknar til frekari umræðu í tengslum við vinnu við fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir árið 2026, en borgarfulltrúar flokksins segja þær byggðar á greiningu síðustu ára og skýrum pólitískum áherslum flokksins um einfaldara stjórnkerfi, sterka nærþjónustu við íbúa og markvissari nýtingu fjármuna.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
