Category: Fréttir

„Virðulegi forseti. Nú erum við í fjárlagavinnunni og erum eðlilega upptekin af þáttum eins og vergri landsframleiðslu, útgjaldaaukningu, aðhaldi og fjármögnun ýmissa málaflokka ríkisvaldsins. Vextir eru háir vegna verðbólgu og markmiðið er að ná verðbólgu niður. Því er gríðarlega mikilvægt að ríkið sýni ábyrgð. Nú er það markmið flestra ef ekki allra kjörinna fulltrúa að auka velsæld landsmanna en það getur verið flókið að meta farsæld út frá mismunandi forsendum og varla hægt að segja að allt sé frábært ef einungis er horft á afmarkaða þætti. Sem dæmi, virðulegi forseti, má segja að ef við horfum á samfélagið í kringum okkur er hagnaður fyrirtækis til að mynda ekki endilega mælikvarði á ánægju starfsmanna, launin okkar til að mynda eru ekki endilega mælikvarði á það hvernig börnunum okkar líður og ekki er verg landsframleiðsla alltaf mælikvarði á hamingju þjóðarinnar.

Efnahags- og framfarastofnunin, OECD, tók t.d. upp hagvísa árið 2011 sem fanga margvíslegar víddir efnahagslegra og félagslegra framfara. Þar er verið að mæla velferð, umhverfisgæði, gæði opinberrar þjónustu, öryggi og aðgang að heilbrigðisþjónustu, svo eitthvað sé nefnt. Við Íslendingar höfum verið ofarlega á þessum mælikvarða á undanförnum árum og vorum í þriðja sæti árið 2020. Nýverið komu út lýðheilsuvísar embættis landlæknis og sýna þeir þróun heilsutengdra þátta milli landshluta og hvernig sú þróun er yfir tíma, alveg frábær vinna. Við eigum að taka meira tillit til þessara upplýsinga við fjárlagagerð, fjármálaáætlun og löggjöf almennt hér á landi. Ef við gerum þetta þá leggjum við enn sterkari grunn að velferð samfélagsins til framtíðar.“

„Virðulegur forseti. Það er óhætt að segja að húsnæðismarkaðurinn á Íslandi sé á krossgötum. Langtímaskortur á íbúðum hér á landi hefur valdið því að bæði leigu- og fasteignaverð hefur hækkað mikið. Það er aðeins ein leið til að koma í veg fyrir að leigu- og fasteignaverð haldi áfram að hækka óeðlilega mikið líkt og verið hefur á undanförnum árum. Sú leið er að auka framboð á húsnæði. Þar eru markmið innviðaráðherra um aukna húsnæðisuppbyggingu og þær aðgerðir sem gripið hefur verið til mikilvægt innlegg í þá vegferð.

Hins vegar er það svo að húsnæðismarkaðurinn hefur fundið verulega fyrir aðgerðum Seðlabankans þar sem kaupendum hefur verið gert erfiðara um vik að komast inn á markaðinn og fjármögnun nýframkvæmda er orðin miklum mun dýrari, þvert á það sem við þurfum nú. Þegar allt er saman tekið hefur þetta letjandi áhrif á framkvæmdaraðila til að halda áfram framkvæmdum við íbúðir.

Að þessu sögðu er ég fullmeðvitaður um þann línudans sem þetta er á tímum hárra vaxta og verðbólgu en núverandi ástand mun einungis leiða til hærra leiguverðs og auka þrýsting á mjög hátt fasteignaverð þegar núverandi ástandi slotar. Það er engum til góðs og að mínu mati er ljóst að gera þarf sérstakar ráðstafanir til að leysa þann hnút sem við stöndum frammi fyrir. Slíkt mætti gera með tímabundnum og sértækum lánaskilmálum hjá fjármálafyrirtækjum til að tryggja áfram nauðsynlega uppbyggingu. Með slíku myndu fjármálafyrirtækin að mínu mati rísa undir þeirri ábyrgð sem á þeim hvílir um þessar mundir. Þessu til viðbótar tel ég skynsamlegt að ráðast í nauðsynlegar lagabreytingar á fjárfestingarheimildum lífeyrissjóða sem myndi gera þeim heimilt að eiga meira en 20% í félagi sem myndi sinna fasteignaverkefnum fyrir lífeyrissjóði og gæti þar með styrkt okkur sem samfélag í því verkefni að hér á landi verði til traustur og heilbrigður leigumarkaður.“

„Virðulegi forseti. Þingmannanefnd um norðurskautsmál fundaði á Egilsstöðum í gær. Þann fund sóttu rúmlega 20 manns, þingmenn og starfsmenn þjóðþinga frá Norðurlöndunum, Kanada og Bandaríkjunum. Þá sitja fulltrúar Vestnorræna ráðsins og Norðurlandaráðs fundina. Margir þátttakendur á þessum fundi munu í framhaldinu taka þátt í Hringborði norðurslóða. Áherslurnar í samstarfi þingmannanna snúast nú sem áður um þrjár stoðir sjálfbærni: Í fyrsta lagi þróun mannlífs á norðurslóðum og þar með málefni frumbyggja og velferð í samfélögunum, loftslagsbreytingar og sambúð manns og náttúru og loks sjálfbæra efnahagsþróun.

Áhrif loftslagsbreytinga blasa nú við í öllum þessum löndum, hvort sem er með tíðari krapaflóðum á Austfjörðum eða gróðureldum í Norður-Ameríku. Á fundinum kynnti Morten Høglund formennskuáætlun Noregs í Norðurskautsráðinu og átti virkt samtal við nefndarmenn í gegnum fjarfundabúnað um samstarfið í víðu samhengi. Starfsmenn þeirra vinnuhópa Norðurskautsráðsins sem hafa starfsstöð á Akureyri kynntu vinnuna sem fram fer á þeirra vegum. Annars vegar er vinnuhópurinn sem hefur skammstöfunina CAFF, sem fjallar um viðhald líffræðilegs fjölbreytileika, bæði flóru og fánu, og hins vegar hópurinn PAME, sem fæst við umhverfisvernd og sjálfbæra nýtingu í hafinu.

Á þessum fundum ræða þingmenn leiðir til að ná árangri í baráttu fyrir sameiginlegum hagsmunum íbúa við norðurskautið og kynna sér samfélögin þar sem fundað er hverju sinni, enda alltaf hægt að læra hvert af öðru. Í því skyni fengu gesti kynningu á orkumálum á Austurlandi, heimsóttu Fljótsdalsstöð og hitaveitu Múlaþings auk þess að fá innsýn í sjávarútveg og ýmsa uppbyggingu á ferðaþjónustu. Samtal milli þjóða hefur aldrei verið mikilvægara í því ástandi sem nú ríkir í heiminum.“

„Hæstv. forseti. Ég vil byrja á að þakka hæstv. matvælaráðherra fyrir að koma hingað og ræða í þingsal um slysasleppingar í sjókvíaeldi. Slysasleppingar hafa verið mikið í umræðunni síðustu vikur í kjölfarið á því að það uppgötvaðist gat á netapoka í sjókví í Patreksfirði. Í þá kví vantaði 3.500 fiska samkvæmt tilkynningu MAST. Þegar málið var skoðað nánar kom í ljós að stór hluti laxanna var kynþroska og það er alvarlegt mál. Sjókvíaeldisfyrirtæki hafa leið til að koma í veg fyrir að fiskar verði kynþroska og það er með ljósastýringu. Verið er að rannsaka þessa dagana hvernig það gat gerst að fiskarnir urðu kynþroska og mæla kynþroskahlutfall í öðrum fjörðum til að komast að því hvort þessi atburður sé undantekning. Þar til í ágúst höfðu, samkvæmt upplýsingum Hafrannsóknastofnunar, veiðst átta eldislaxar í skráðum veiðiám frá árinu 2016 þrátt fyrir nokkurn fjölda tilkynntra strokatburða á tímabilinu. Því virðist kynþroskinn öllu máli skipta er varðar þessa sprengju í uppgöngu eldislaxa í ár. Sjókvíaeldi er nefnilega einungis leyft á Vestfjörðum og Austfjörðum með mjög miklum skilyrðum til þess að reyna að koma í veg fyrir að eldislax komist í laxveiðiárnar. Ástæðan fyrir því er að veiðiréttarhafar og landeigendur, sem í mjög mörgum tilvikum eru bændur, hafa í mörg ár haft miklar áhyggjur af því að eldislaxar blandist íslenska villta stofninum. Það er því mikið í húfi fyrir þau sem fá miklar tekjur af laxveiðiánum sínum og því skiptir miklu máli að hægt sé að tryggja hreinleika villta laxastofnsins sem og trúverðugleika og ímynd atvinnugreinarinnar.

Sjókvíaeldi hefur vaxið með mjög miklum hraða síðastliðin ár. Áhrif sjókvíaeldis á Vestfirði t.d. er óumdeilanlegt. Það er nefnilega mikið í húfi fyrir samfélögin í kringum sjókvíaeldið. Fólk þarf að geta treyst því að þetta sé vel gert. Þegar upp koma mál eins og þessi slysaslepping þá eru áhrifin víðtækari en bara á þetta eina fyrirtæki. Áhrifin dreifast á önnur fyrirtæki og samfélög á svæðinu þar sem miklir hagsmunir eru einnig undir með fjölda beinna og óbeinna starfa tengdum greininni.

Hæstv. forseti. Síðustu ár hafa margir kallað eftir auknu eftirliti í sjókvíaeldi til að tryggja að allt sé gert með bestu mögulegum aðferðum og öllum skilyrðum sé fylgt eftir. Vestfirðingar hafa kallað eftir því að eftirlitsmenn séu staðsettir í nálægð við fiskeldið. Þeir hafa talað fyrir daufum eyrum í mörg ár.

Í byrjun árs gaf ríkisendurskoðandi út skýrslu um lagaframkvæmd, stjórnsýslu og eftirlit í sjókvíaeldi. Í þeirri skýrslu komu fram margar ábendingar og ég ætla að nefna hér nokkrar, með leyfi forseta. Ein ábending var um að það þyrfti að efla eftirlit Matvælastofnunar og það þyrfti að vinna að því markvisst með matvælaráðuneytinu. Þar var nefnt að það þyrfti að gera stofnuninni kleift að sinna óundirbúnu eftirliti og leggja áherslu á eftirlit með skráningum, upplýsingagjöf og innra eftirliti fyrirtækjanna.

Það kom líka ábending um mótvægisaðgerðir og vöktun vegna strokulaxa þar sem matvælaráðuneytið var hvatt til þess að endurskoða ákvæði laga og reglna um fiskeldi hvað snýr að stroki. Þar var rætt um mögulegar skyldur rekstrarleyfishafa til vöktunar í nærliggjandi ám. En miðað við það hvað eldislaxarnir eru að veiðast á stóru svæði þá mætti kannski spyrja af hverju einungis er verið að horfa á nærliggjandi ár. Það virðist vera þörf á því að hafa vöktun í laxveiðiám um allt land. Því spyr ég ráðherra: Hvernig hyggst hæstv. ráðherra fara í aðgerðir til að tryggja eftirlit áður en farið verður í frekari lagasetningu? Hvers vegna var ekki farið að tryggja strax aukið eftirlit í sjókvíaeldi eftir skýrslu Ríkisendurskoðunar um sjókvíaeldi í vor? Hversu hörð viðurlög telur ráðherra að ættu að vera gagnvart stórum slysasleppingum og takmörkuðu innra eftirliti? Með hvaða aðgerðum hyggst ráðherra koma til móts við áhyggjur um erfðablöndun í laxveiðiám?“

„Virðulegi forseti. Árið 2020 kom út skýrsla um skýrslu starfshóps um bætt afhendingaröryggi raforku á Vestfjörðum. Þar kemur fram að á Vestfjörðum hafi afhendingaröryggi lengi verið heldur lakara en víðast annars staðar á landinu. Í apríl 2022 kom út skýrsla starfshóps um raforkumál á Vestfjörðum. Þar er minnt á markmið orkustefnu Íslands, að stefna eigi að jöfnu aðgengi að orku um land allt og orkuþörf samfélagsins eigi að uppfylla. Niðurstaða starfshópsins er, eins og segir í samantekt, með leyfi forseta, „að til þess að bæta afhendingaröryggið á Vestfjörðum og tryggja nægilegt afl, ásamt því að auka kerfisstyrk, sé nauðsynlegt að vinna að úrbótum og verkefnum sem snerta nánast alla hluta raforkukerfisins.“ Þessi skýrsla tekur ágætlega saman hver vandinn er og markar leiðir að úrbótum.

Þá kom út í sumar skýrsla starfshóps um eflingu samfélags á Vestfjörðum, á málefnum umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins, um raforkumál m.a. Þar er ágæt setning sem segir „ekki í boði að gera ekki neitt“.

Í samantekt þeirrar skýrslu segir, með leyfi forseta:

„Í sem skemmstu máli má því segja að á Vestfjörðum þurfi því í senn aukna raforku vegna fólksfjölgunar, aukinna umsvifa í atvinnulífi og orkuskipta …“

Árið 2018 samþykktu stjórnvöld stefnu um uppbyggingu flutningskerfis raforku í landinu. Þar kemur m.a. fram að stefna stjórnvalda sé styrking á uppbyggingu á flutningskerfinu og að auka afhendingaröryggi raforku á landsvísu með sérstakri áherslu á Vestfirði og Norðausturland.

Virðulegi forseti. Í ritröð um raforkumál og afhendingaröryggi á Vestfjörðum má finna fleiri skýrslur, þar á meðal eina frá 2013. Þar má finna sömu kaflana og sömu ágætu tillögurnar og í nýju skýrslunum — endurtekið efni. Ég segi nú bara: Vonandi er ekki þörf fyrir fleiri skýrslur um skýrslur heldur að tími aðgerða sé runninn upp því svo sannarlega er það ekki í boði að gera ekki neitt.“

„Virðulegi forseti. Í ályktun um heilbrigðisþjónustu á aðalfundi Sambands sveitarfélaga á Suðurnesjum nýverið var skorað á ríkisvaldið að viðhalda og efla kröftuga uppbyggingu heilbrigðisþjónustu á Suðurnesjum. Ég vil í því sambandi fara aðeins yfir þá gríðarlegu uppbyggingu sem er að eiga sér stað í heilbrigðismálum á svæðinu. Nú standa yfir framkvæmdir við viðbyggingu við hjúkrunarheimilið Nesvelli og var sá samningur stækkaður úr 60 rýmum í 80 rými. Í fyrra var ný röntgendeild opnuð formlega á HSS og nýtt röntgentæki hefur verið tekið í notkun. Þann 3. október vígði heilbrigðisráðherra nýja slysa- og bráðamóttöku sem er bylting í starfseminni. Við sama tækifæri var opnuð ný 19 rýma sjúkradeild og hjúkrunardeildin var einnig uppfærð. Í byrjun ágúst var ný einkarekin heilsugæsla opnuð við Aðaltorg sem bæði mun létta álagi af HSS og auka þjónustustig svæðisins til muna. Nýtt húsnæði hefur verið tekið í notkun fyrir geðheilbrigðisteymi HSS og bygging á nýrri heilsugæslustöð í Innri-Njarðvík var boðin út í sumar. Einnig er unnið að betri aðstöðu og þjónustu í öðrum þéttbýliskjörnum á Suðurnesjum.

Virðulegi forseti. Samstaðan um betri heilbrigðisþjónustu hefur verið þverpólitísk, bæði á Alþingi og á sveitarstjórnarstiginu. Ég fullyrði að stærri skref hafa ekki verið stigin í heilbrigðismálum á Suðurnesjum um langt árabil og munu allir íbúar finna fyrir þeim árangri sem náðst hefur og er í farvatninu á næstu misserum, okkur öllum til heilla.“

„Virðulegi forseti. Mig langar að nýta tækifærið hér og fara aðeins yfir kjördæmavikuna okkar sem var haldin í upphafi októbermánaðar. Við þingmenn Norðausturkjördæmis ferðuðumst saman og byrjuðum á Austurlandi og fikruðum okkur sífellt nær Norðurlandinu. Þessi vika er afar mikilvæg okkur þingmönnum sem störfum í þágu landsmanna allra og nauðsynlegt fyrir okkur að nýta þetta tækifæri einmitt til að ná samtali, hvort sem það er við stjórnendur sveitarfélaga, heilbrigðisstofnana, skólastofnana eða jafnvel fyrirtækja. Seinni kjördæmavikan, sem verður eftir áramót, er þá hugsuð meira fyrir flokkana og líka til að ná frekara samtali við grasrótina.

Það er óhætt að segja að Norðausturkjördæmi sé gríðarlega stórt kjördæmi og víðfemt og um langan veg að fara en við náðum mjög mikilvægum fundum með sveitarstjórnarfólki, stjórnendum heilbrigðisstofnana, menntastofnana og við heimsóttum einnig fjölmörg fyrirtæki. Það er hægt að segja það að við fengum gríðarlega mikilvægt veganesti inn í störf okkar núna í vetur og efni sem við erum enn að vinna með. Vissulega náðum við ekki, því miður, að heimsækja alla en nú er unnið að því að skipuleggja fundi með þeim aðilum.

Það kemur kannski ekki á óvart að samgöngur voru rauði þráðurinn á öllum þeim fundum sem við áttum með fólki þar sem var verið að tala um mikilvægi þess að tengja saman atvinnusvæði, stytta vegalengdir og auka umferðaröryggi. Við sjáum það á landsbyggðinni hversu mikilvægt þetta er þar sem vegalengdirnar eru langar. Einnig var verið að ræða heilbrigðismál og hvað hefur verið gert því að það er ansi margt sem hefur verið gert í þeim málum, m.a. að fjölga heilsugæslulæknum og bæta bráðaþjónustu, en auðvitað má standa enn betur að þessu þó að vel sé gert. Það var virkilega ánægjulegt að sjá þessa miklu uppbyggingu sem hefur átt sér stað í kjördæminu, húsnæðisuppbyggingu víða þar sem ekki hefur sést húsnæðisuppbygging í mörg ár, mikil uppbygging hvað varðar atvinnu og tækifæri og fleira og fleira. Ég vil nýta tækifærið og þakka þeim sem sá um skipulagið fyrir mig og með mér, þ.e. SSNE og Austurbrú.“