Category: Greinar

Nú hefur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra birt drög að frumvarpi til að bregðast við niðurstöðu EFTA-dómstólsins um innflutningstakmarkanir á fersku kjöti til landsins. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir heimildum til innflutnings á hráu ófrosnu kjöti og ógerilsneiddum eggjum. Frumvarpið hefur hvorki verið lagt fyrir ríkisstjórn eða stjórnarflokka. Það er enn í vinnslu hjá ráðuneyti en opnað hefur verið á samráð um frumvarpið í gegnum samráðsgátt stjórnvalda.

Samhliða hafa stjórnvöld nú kynnt aðgerðaáætlun sína sem ætlað er að efla matvælaöryggi, tryggja vernd búfjárstofna og bæta samkeppnisstöðu innlendrar matvælaframleiðslu. Mótvægisaðgerðirnar eru allar þýðingarmiklar og eiga fullan rétt á sér óháð breytingum á lögum. Eigi þessar aðgerðir hins vegar að skila árangri verður að gefast lengri tíma en nokkrir mánuðir til að innleiða þær.

Hvað er í matnum?
Með samþykkt frumvarpsins erum við sem sjálfstæð þjóð að gefast upp með því að leyfa frjálsan innflutning á hráu kjöt. Það er ekki útséð um hvaða afleiðingar það mun hafa í för með sér. Þeir sem hafa talað fyrir óheftum innflutningi á kjöti benda á að það geti skilað sér í lægra matvöruverð. Hagsmunir neytenda snúast ekki bara um hvað sé í matinn og hvað hann kosti heldur hvað er í matnum.

Við megum ekki gefast upp þótt ESB hrópi. Við þurfum að halda uppi þeim einstöku vörum sem framleiddar eru hér á landi fyrir sérstöðu okkar. Sérstæða landsins byggir m.a. á hreinleika búfjárstofna okkar sem okkur hefur tekist að halda í vegna legu landsins. Við þurfum að verjast þeirri ógn sem blasir við vegna hugsanlegs sýklalyfjaónæmis. Frumvarpið tekur ekki nægilega á þeim þáttum. Þessir hagsmunir eru okkur jafn dýrmætir og hreinleiki lofts og vatns.

Stjórnmálamenn eigi samtal við stjórnmálamenn
Þetta er stórt pólitískt mál og miklir hagsmunir í húfi. Því þurfa íslenskir ráðmenn að stíga fast til jarðar og eiga samtal við þá sem stýra Evrópusambandinu. Dómur EFTA er unnin út frá lögum og reglum og niðurstaðan fenginn frá þeim sem vinna samkvæmt þeim. En þá liggur beinast við að stíga næsta skref og ná samkomulagi um undanþágu. Fá það viðurkennt að við þurfum tíma til aðlögunar og byggja upp raunverulegar varnir. Það þarf að fara í áhættugreiningar til að meta hvaða afleiðingar þetta getur haft fyrir Ísland. Það getur ekki verið vilji Evrópusambandsbúa að við verðum gerð að tilraunadýrum í þessum efnum.

Halla Signý Kristjánsdóttir, 7. þingmaður NV kjördæmis

Greinin birtist fyrst á feykir.is 1. mars 2019.

Bann við innflutningi hrás kjöts og sóttvarnir landsins snúast um sérstöðu Íslands til framtíðar. Framtíðarhagsmunir íslensks samfélags eru undir (lýðheilsa og búfjárstofnar), þeir hagsmunir eru miklu stærri, en hagsmunir einstakra stétta í nútíðinni. Samningar og lög eru mannanna verk sem hægt er að breyta, en ef sérstaða landsins tapast verður hún ekki auðveldlega endurheimt.

Nú hefur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra birt drög að frumvarpi til að bregðast við niðurstöðu EFTA-dómstólsins, um innflutningstakmarkanir á fersku kjöti til landsins. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir heimildum til innflutnings á hráu ófrosnu kjöti og ógerilsneyddum eggjum. Frumvarpið hefur hvorki verið lagt fyrir ríkisstjórn eða stjórnarflokka. Það er enn í vinnslu hjá ráðuneyti en opnað hefur verið á samráð um frumvarpið í gegnum samráðsgátt stjórnvalda.

Samhliða hafa stjórnvöld nú kynnt aðgerðaáætlun sína sem ætlað er að efla matvælaöryggi, tryggja vernd búfjárstofna og bæta samkeppnisstöðu innlendrar matvælaframleiðslu. Mótvægisaðgerðirnar eru allar þýðingarmiklar og eiga fullan rétt á sér óháð breytingum á lögum. Eigi þessar aðgerðir hins vegar að skila árangri verður að gefast lengri tíma en nokkrir mánuðir til að innleiða þær. Aðgerðirnar verða að komast hratt í fulla virkni og það áður en frekari breytingar verða á innflutningstakmörkunum.

Ekki gefast upp
Með samþykkt á óbreyttu frumvarpi værum við sem sjálfstæð þjóð að gefast upp fyrir reglum sem settar voru án þess að næg þekking á mögulegum áhrifum væri til staðar. Lykilatriði er að fram fari ítarlegt áhættumat, sem taki bæði á áhrifum breytinganna á Íslandi og þýðingu hreinleika Íslands fyrir lýðheilsu á heimsvísu.

Með því að leyfa innflutning á hráu kjöti án þess tímafrests sem leiðir af frystiskyldunni værum við að gera vafasama tilraun með lýðheilsu þjóðarinnar. Þar fyrir utan væri tilraun með búfjárstofna en við vitum aldrei hvernig erfðauðlindin sem í þeim liggur getur komið að notum. Þeir sem tala fyrir óheftum innflutningi á kjöti benda á að það geti skilað sér í lægra matvöruverði.

Hagsmunir neytenda snúast um fleira en verð á matinn og hvað sé í matinn, það skiptir alltaf mestu hvað er í matnum.

Okkur ber skylda til að halda uppi vörnum fyrir sérstöðu okkar sem felst m.a. í tiltölulega mjög lítilli sýklalyfjanotkun í landbúnaði og lágri tíðni sýklalyfjaónæmra baktería í fólki. Heimurinn allur þarf að verjast þeirri ógn sem blasir við vegna vaxandi sýklalyfjaónæmis. Það hefur verið sýnt fram á ótrúlega mikla fylgni milli neyslu matvæla þar sem sýklalyfjanotkun í landbúnaði er mikil og tíðni sýklalyfjaónæmra baktería í fólki. Þessir hagsmunir eru mannkyninu dýrmætir, ekki síður en hreinleiki lofts og vatns.

Hagsmunir í húfi
Þetta er stórt pólitískt mál og miklir hagsmunir í húfi. Því þurfa íslenskir ráðamenn að stíga fast til jarðar og eiga samtöl við þá sem stýra Evrópusambandinu. Dómur EFTA er unninn út frá gildandi lögum og reglum og niðurstaðan fengin frá þeim sem vinna samkvæmt þeim. Ef ná þarf fram breytingum þurfa stjórnmálamenn að ræða við þá sem hafa áhrif á endurskoðun laga og reglna en ekki eingöngu þá sem framfylgja þeim.

Stjórnvöld verða að óska eftir lengra svigrúmi til innleiðingar, aðlögun og raunverulegar varnir taka tíma. Samtímis gæfist tækifæri til að gera ítarlegt áhættumat á afleiðingum breyttra innflutningsreglna fyrir Ísland og Evrópu sem heild. Þá gætu skapast forsendur til að endurskoða reglur með heildarhagsmuni í huga. Fyrir þessu þurfa stjórnmálamenn að beita sér með samtali við aðra stjórnmálamenn. Það getur ekki verið vilji Evrópusambandsbúa að við Íslendingar verðum gerð að tilraunadýrum í þessum efnum.

Sérstaða okkar er ekki okkar einkamál, hún hefur þýðingu á heimsvísu.

Halla Signý Kristjánsdóttir og Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismenn Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 28. febrúar 2019.

Öflugt menntakerfi er forsenda framfara og það kerfi er borið uppi af kennurum. Grunnurinn að öllum störfum í samfélaginu er lagður af kennurum og því er starf þeirra sérstaklega mikilvægt vegna þessa. Í stjórnarsáttmálanum er boðuð stórsókn í menntamálum og mikilvægur liður í henni er að bæta starfsumhverfi kennara og stuðla að nýliðun. Kennarafrumvarpið, ný lög um menntun, hæfni og ráðningu kennara og skólastjórnenda, er leið að því markmiði en frumvarpsdrög þess eru nú aðgengileg í Samráðsgátt stjórnvalda.

Með kennarafrumvarpinu er ráðgert að lögfesta ákvæði um hæfni sem kennarar þurfa að búa yfir til samræmis við þá ábyrgð sem felst í starfi þeirra. Áhersla á hæfni er orðin sífellt viðameiri hluti stefnumörkunar í menntamálum og hafa kennarar og kennaramenntunarstofnanir meðal annars kallað eftir slíkri áherslu. Þannig gerir frumvarpið ráð fyrir skilyrðum um sérhæfða hæfni til kennslu fyrir hvert skólastig í stað núgildandi laga þar sem inntak og umfang menntunar kennara og skólastjórnenda er skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis. Að auki er tillaga um að framvegis verði gefið út eitt leyfisbréf til kennslu hér á landi í stað þriggja.

Með þessum breytingum eru stigin mikilvæg skref í þá átt að tryggja betur réttindi og starfsöryggi kennara óháð skólastigum. Með þeim mun sveigjanleiki aukast og þekking flæða í meira mæli á milli skólastiga en áður. Við teljum að frumvarpið muni stuðla að aukinni viðurkenningu á störfum kennara og auka faglegt sjálfstæði þeirra sem og styrkja stöðu kennara í íslensku samfélagi og innan skólakerfisins. Frumvarpið er einn liður af mörgum í heildstæðri nálgun stjórnvalda til að efla menntun á Íslandi. Á morgun, fimmtudag, verða kynntar sértækar aðgerðir sem snúa að því að efla kennaranám og fjölga kennaranemum.

Mig langar að þakka þeim fjölmörgu sem hafa lagt sitt af mörkum í þeirri umfangsmiklu vinnu sem býr að baki þessum frumvarpsdrögum en undirbúningur hefur staðið yfir frá því sl. haust. Frumvarpið var unnið í samráði við helstu félagasamtök íslenskra kennara, Samband íslenskra sveitarfélaga og kennaramenntunarstofnanir.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 27. febrúar 2019.

Menntadagur atvinnulífsins er í dag en þá gefst stjórnvöldum og fyrirtækjum tækifæri til að bera saman bækur sínar og líta til framtíðar. Góð samvinna þessara aðila gerir okkur betur kleift að auka samkeppnishæfni Íslands. Dæmi um árangursríka samvinnu af því tagi er nýlegt samkomulag menntamálaráðuneytisins við Keili um nýja námsleið til stúdentsprófs í tölvuleikjagerð en þar komu Samtök iðnaðarins, Samtök leikjaframleiðenda og Samtök verslunar og þjónustu öll að borðinu. Námið er framfaraskref, þar sem það svarar áhuga ungs fólks á menntun í skapandi greinum og svarar ákalli atvinnulífsins eftir vel menntuðu og sérhæfðu starfsfólki í þeim geira.

Nýja námsleiðin er til marks um grósku í íslensku menntakerfi og er til þess fallin að styðja við hugverkadrifið hagkerfi framtíðarinnar. Tölvuleikjaiðnaðurinn hefur vaxið ört undanfarin ár en uppsöfnuð velta hans hér á landi nam um 68 milljörðum kr. á árunum 2009-2017. Innan iðnaðarins fyrirfinnast fjölbreytt, spennandi og verðmæt störf sem byggja á hugviti.

Að undanförnu hafa bæst við ýmsir nýir námskostir á framhalds- og háskólastigi hér á landi, námsbrautir framhaldsskóla hafa verið endurskoðaðar og skipulag námsins tekið talsverðum breytingum. Það er okkar að tryggja að menntakerfið geti sem best mætt fjölbreyttum nemendahópum og þörfum samfélagsins á hverjum tíma en það er eitt af markmiðum í þeirri vinnu sem nú stendur yfir við mótun menntastefnu Íslands til ársins 2030.

Áherslur stjórnvalda á nýsköpun, starfs- og tæknimenntun má glöggt sjá í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar og fjármálaáætlun hennar. Það verður spennandi að sjá hvaða viðtökur þessi nýja námsleið fær þegar skráning hefst síðar í vetur. Ég hvet alla til þess að kynna sér þá fjölbreyttu námskosti sem bjóðast í íslenskum skólum og vera vakandi fyrir þeim tækifærum sem opnast með aukinni menntun og nýrri þekkingu.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 14. febrúar 2019.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. febrúar 2019.

Ég átti fyr­ir skemmstu ánægju­leg­an fund með full­trú­um fjög­urra sveit­ar­fé­laga í Aust­ur-Húna­vatns­sýslu sem ræða nú sam­ein­ingu sveit­ar­fé­lag­anna. Þar var ég upp­lýst­ur um stöðu viðræðna og þá vinnu sem er í gangi við að greina áhrif­in ef af sam­ein­ingu yrði og þær áskor­an­ir sem tak­ast þyrfti á við í ná­inni framtíð. Íbúum sveit­ar­fé­lag­anna hef­ur fækkað á umliðnum árum, hefðbund­inn land­búnaður dreg­ist sam­an og at­vinnu­líf er frem­ur ein­hæft í sam­b­urði við aðra lands­hluta. Þá þarf að bæta sam­göng­ur inn­an héraðs, en al­mennt má segja að staða annarra innviða er góð.

Á fund­in­um var einnig rætt um þau fjöl­mörgu tæki­færi sem eru til staðar í héraðinu og að með sam­stilltu átaki heima­manna og stjórn­valda væri hægt að snúa þess­ari þróun við. Upp­bygg­ing gagna­vers á Blönduósi er nær­tæk­asta dæmið um það auk marg­vís­legr­ar upp­bygg­ing­ar sem átt hef­ur sér stað í tengsl­um við ferðaþjón­ustu.

Styrk­ur kem­ur með stærð

Það verður að sjálf­sögðu íbú­anna sjálfra að ákveða hvort af sam­ein­ingu sveit­ar­fé­lag­anna fjög­urra verður eða ekki. Það er sjálfsagt að sveit­ar­fé­lög­in taki sér góðan tíma til und­ir­bún­ings og kynn­ing­ar meðal íbúa.

Ég hef þá bjarg­föstu skoðun að al­mennt hafi stærri sveit­ar­fé­lög meiri burði til að sinna lög­bund­inni þjón­ustu við íbú­ana. Þau eru bet­ur í stakk búin til að tak­ast á við hvers kon­ar breyt­ing­ar í um­hverfi sínu, svo sem á sviði tækni og til að berj­ast fyr­ir mik­il­væg­um hags­muna­mál­um sveit­ar­fé­lags­ins. Mörg sveit­ar­fé­lög hér á landi eru ansi fá­menn og það er um­hugs­un­ar­efni. Verk­efn­is­stjórn um stöðu og framtíð ís­lenskra sveit­ar­fé­laga, sem skilaði áliti sínu og til­lög­um árið 2017, taldi að of mik­ill tími og fjár­mun­ir færu í rekst­ur sveit­ar­fé­laga og of lítið væri af­lögu til stefnu­mót­un­ar og til að móta framtíðar­sýn fyr­ir sveit­ar­fé­lög­in. Nú­ver­andi sveit­ar­stjórn­ar­skip­an væri að hluta til haldið við með sam­starfi á milli sveit­ar­fé­laga og byggðasam­lög­um.

Stefnu­mót­un fyr­ir sveit­ar­stjórn­arstigið

Ég hef ný­lega skipað starfs­hóp sem hef­ur það hlut­verk að vinna stefnu­mót­andi áætl­un um mál­efni sveit­ar­fé­laga, sem meðal ann­ars er ætlað að sam­ræma stefnu­mót­un rík­is og sveit­ar­fé­laga með heild­ar­hags­muni sveit­ar­stjórn­arstigs­ins að leiðarljósi. Stefnu­mót­un rík­is­ins á þessu sviði er ný­mæli og fel­ur í sér gerð lang­tíma­áætl­un­ar í takt við aðra stefnu­mót­un og áætlana­gerð á verksviði sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðuneyt­is, þ.e. sam­göngu­áætlun, fjar­skipta­áætl­un og byggðaáætl­un og sókn­aráætlan­ir.

Vinn­an hefst form­lega í þess­ari viku þegar starfs­hóp­ur­inn kem­ur sam­an í fyrsta skipti. Meðal þátta sem stefnu­mót­un­in mun taka til er stærð og geta sveit­ar­fé­lag­anna til að rísa und­ir lög­bund­inni þjón­ustu og vera öfl­ug­ur mál­svari íbúa sinna. Þá hef ég áður lýst yfir að stór­auka þurfi fjár­hags­leg­an stuðning Jöfn­un­ar­sjóðs sveit­ar­fé­laga við sam­ein­ing­ar. Mik­il­vægt er að nýsam­einuð sveit­ar­fé­lög hafi gott fjár­hags­legt svig­rúm til að vinna að nauðsyn­legri end­ur­skipu­lagn­ingu á stjórn­sýslu og þjón­ustu í sam­ræmi við for­send­ur sam­ein­ing­ar og hafi svig­rúm til að styðja við ný­sköp­un. Þá er mik­il­vægt að svig­rúm sé til lækk­un­ar skulda í kjöl­far sam­ein­ing­ar, þar sem það á við.

Samstaða um framtíðina

Ég bind mikl­ar von­ir við starfs­hóp­inn og þá vinnu sem framund­an er, sem meðal ann­ars fel­ur í sér víðtækt og gott sam­ráð um allt land. Það er mín von og trú að afurðin verði áætl­un sem samstaða er um og stuðli mark­visst að efl­ingu sveit­ar­fé­lag­anna á Íslandi til hags­bóta fyr­ir íbúa þeirra og landið allt.

Þar sem til­efni grein­ar­inn­ar var ánægju­leg heim­sókn sveit­ar­stjórn­ar­manna úr Aust­ur-Húna­vatns­sýslu er að lok­um gam­an að segja frá því að formaður starfs­hóps­ins er Aust­ur-Hún­vetn­ing­ur­inn Val­g­arður Hilm­ars­son, fyrr­ver­andi odd­viti og sveit­ar­stjórn­ar­maður á Blönduósi til langs tíma og nú síðast bæj­ar­stjóri á Blönduósi.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. janúar 2019.

Áskor­an­ir ís­lensks land­búnaðar eru marg­ar ótví­ræðar. Sá tolla­samn­ing­ur sem tók hér gildi í maí sl. hef­ur í för með sér að 97,4% af tolla­skránni í heild sinni eru orðin toll­frjáls. Það litla sem eft­ir er er á lækkuðum tolli. Þetta mun óhjá­kvæmi­lega auka sam­keppni á inn­lend­um kjöt­markaði. Á sama tíma hang­ir óvissa um af­nám frystiskyld­unn­ar yfir bænd­um, mikl­ar óhag­stæðar geng­is­sveifl­ur og lok­an­ir markaða í Evr­ópu – ekki síst í Nor­egi – hafa valdið al­gjör­um markaðsbresti. Allt þetta og fleira til hef­ur valdið því að raun­verð til sauðfjár­bænda hef­ur lækkað um 38% frá 2015. Það er ljóst að hér er verk að vinna.

Sauðfjár­bænd­ur upp­lifa mik­inn vel­vilja í garð fram­leiðslu sinn­ar, enda er hún ein­stök á heims­mæli­kv­arða. En það er ekki nóg. Upp­runa­merk­ing­ar þurfa að vera næg­ar og skýr­ar og eft­ir­lit með þeim þarf að vera til staðar, ekki síst í veit­ing­a­rekstri og þjón­ustu. Þá má hvergi slá slöku við að upp­lýsa al­menn­ing um sér­stöðu ís­lensks land­búnaðar, þann ein­staka stofn sem hvorki étur sýkla­lyf né horm­óna.

Það er mikið hags­muna­mál að slát­ur- og kjötiðnaður fái að þró­ast til auk­inn­ar hagræðing­ar til þess stand­ast sam­keppni. Staðreynd­in er sú að ís­lensk slát­ur­hús eru ör­fyr­ir­tæki í alþjóðleg­um sam­an­b­urði en nú kem­ur sam­keppn­in ein­mitt þaðan – að utan. Þing­menn Fram­sókn­ar hafa nú lagt fram frum­varp þess efn­is að und­an­skilja afurðastöðvar í kjötiðnaði ákvæðum sam­keppn­islaga eins og þekk­ist reynd­ar víða um heim. Þetta er gert til þess að fyr­ir­tæk­in geti sam­nýtt og hagrætt í rekstri sín­um sem von­andi skil­ar sér á end­an­um í hærra afurðaverði til bænda og lægra verði til neyt­enda. Málið er fram­fara-, sam­vinnu-, og hags­muna­mál neyt­enda sem og bænda.

Það er staðreynd að fákeppni rík­ir á inn­an­lands­markaði í kjöti [DK1]. Þær radd­ir sem tala á móti því að ís­lensk­ur kjöt­markaður verði und­anþeg­inn þessu sam­keppnisákvæði benda á að það komi sér illa fyr­ir neyt­end­ur og hækki verð á mat­væl­um. Sam­keppni verði bara til þess að bænd­ur aðlagi sig breyttu um­hverfi með betri vöru og hag­kvæm­ari fyr­ir neyt­end­ur.

Hag­ur neyt­enda snýst einnig um að hér sé áfram gott og vist­vænt inn­lent kjöt sem lýt­ur ströng­um heil­brigðis­kröf­um, ásamt því að bera miklu minna kol­efn­is­spor held­ur en inn­flutt kjöt. Fákeppni í versl­un hér á landi er ekki nein trygg­ing fyr­ir vist­væn­um kjöt­markaði á viðráðan­legu verði. Með þessu frum­varpi er verið að tryggja ís­lensk­um neyt­end­um áfram góð mat­væli sem tikka í öll box krafna hér­lend­is.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. janúar 2019.

Við vilj­um stuðla að því að ís­lensk­ir vís­inda- og fræðimenn hafi greiðan aðgang að nú­tíma­leg­um rann­sókn­ar­innviðum sem stand­ast alþjóðleg­an sam­an­b­urð. Í vik­unni mælti ég fyr­ir frum­varpi um breyt­ing­ar á lög­um um op­in­ber­an stuðning við vís­inda­rann­sókn­ir. Inn­tak þess snýr að tveim­ur mik­il­væg­um sjóðum á sviði rann­sókna og ný­sköp­un­ar. Ann­ars veg­ar er um að ræða Innviðasjóð sem veit­ir styrki til kaupa á rann­sókn­ar­innviðum eins og tækj­um, gagna­grunn­um og hug­búnaði. Hins veg­ar teng­ist frum­varpið Rann­sókna­sjóði sem styrk­ir vís­inda­rann­sókn­ir og rann­sókna­tengt fram­halds­nám.

Mark­viss­ari upp­bygg­ing rann­sókn­ar­innviða

Með samþykkt frum­varps­ins verður sú breyt­ing gerð að sér­stök stjórn verður sett yfir Innviðasjóð sem mun skerpa á stefnu­mót­andi hlut­verki hans og mál­efn­um rann­sókn­ar­innviða. Góðir rann­sókn­ar­innviðir stuðla að aukn­um gæðum í rann­sókn­a­starfi, sam­starfi um rann­sókn­ir og hag­nýt­ingu þekk­ing­ar í þágu lands og þjóðar. Á ár­inu 2018 bár­ust 67 um­sókn­ir að upp­hæð 679 millj­ón­ir kr. til Innviðasjóðs og voru 27 þeirr­ar styrkt­ar, að upp­hæð alls 296 millj­ón­ir kr. eða 43,6% umbeðinn­ar upp­hæðar. Ný­lega voru skil­greind­ar í opnu sam­ráði þær sam­fé­lags­legu áskor­an­ir sem brýn­ast er talið að ís­lenskt vís­inda­sam­fé­lag tak­ist á við. Innviðasjóður mun meðal ann­ars gegna mik­il­vægu hlut­verki í því að mæta þeim áskor­un­um.

Aukn­ir mögu­leik­ar í alþjóðlegu sam­starfi

Önnur breyt­ing sem gerð yrði með samþykkt frum­varps­ins er að veita stjórn Rann­sókna­sjóðs heim­ild til þess að taka þátt í sam­fjár­mögn­un alþjóðlegra rann­sókna­áætl­ana í sam­starfi við er­lenda rann­sókna­sjóði. Slík sam­fjár­mögn­un fel­ur í sér að rann­sókna­sjóðir frá mis­mun­andi lönd­um koma sér sam­an um áætlan­ir með áherslu á sér­stök svið ásamt því að skipa sam­eig­in­lega fagráð til að meta um­sókn­ir. Þetta er já­kvæð breyt­ing enda er Rann­sókna­sjóður afar þýðinga­mik­ill fyr­ir rann­sókna- og vís­indastarf í land­inu. Fyrr í mánuðinum út­hlutaði sjóður­inn 850 millj­ón­um kr. til 61 rann­sókn­ar­verk­efn­is.

Árang­ur­inn tal­ar sínu máli

Boðaðar breyt­ing­ar í frum­varp­inu eru til þess falln­ar að bæta enn frek­ar stoðkerfi rann­sókna og vís­inda á Íslandi og auka mögu­leika ís­lenskra vís­inda­manna á að taka þátt í alþjóðlegu rann­sókna­sam­starfi. Það er ánægju­legt að geta þess að ís­lensk­ir vís­inda­menn eru eft­ir­sótt­ir í alþjóðlegu sam­starfi og hafa staðið sig ein­stak­lega vel. Skýrt dæmi um það er ár­ang­ur ís­lenskra aðila í Sjón­deild­ar­hring 2020 (e. Horizon 2020), átt­undu ramm­a­áætl­un Evr­ópu­sam­bands­ins um rann­sókn­ir og ný­sköp­un. Í gegn­um þá áætl­un hafa um 8 millj­arðar kr. runnið til ís­lenskra aðila frá ár­inu 2014 og er ár­ang­urs­hlut­fallið rúm­lega 18% sem telst mjög gott. Annað dæmi er út­hlut­an­ir Evr­ópska rann­sókn­ar­ráðsins sem styður við brautryðjandi rann­sókn­ir fær­ustu vís­inda­manna heims, en fjór­ir ís­lensk­ir vís­inda­menn hafa fengið styrk frá ráðinu á síðustu árum.

Ísland, norður­slóðir og vís­indi

Ann­ar vett­vang­ur þar sem Ísland hef­ur látið að sér kveða í alþjóðlegu vís­inda­sam­starfi er á norður­slóðum þar sem rann­sókn­ir á líf­ríki, um­hverfi og sam­fé­lög­um norður­slóða eru í brenni­depli. Vís­inda­rann­sókn­ir og vökt­un breyt­inga á svæðinu veita veiga­mikla und­ir­stöðu fyr­ir stefnu­mót­un stjórn­valda en alþjóðlegt vís­inda­sam­starf er for­senda þess að unnt verði að skilja og bregðast við af­leiðing­um hlýn­un­ar á um­hverfi og sam­fé­lög norður­slóða. Íslensk­ir vís­inda­menn og stofn­an­ir búa yfir dýr­mætri reynslu og þekk­ingu á fjöl­mörg­um sviðum slíkra rann­sókna, má þar sem dæmi nefna rann­sókn­ir á sam­fé­lags­leg­um áhrif­um lofts­lags­breyt­inga, jökl­um, breyt­ing­um á vist­kerfi sjáv­ar og kort­lagn­ingu hafs­botns­ins. Ljóst er að mikl­ir hags­mun­ir eru fólgn­ir í því fyr­ir Ísland að taka þátt í alþjóðlegu vís­inda­samtarfi tengdu norður­slóðum. Hring­borð norður­slóða (e. Arctic Circle) gegn­ir þar lyk­il­hlut­verki sem þunga­miðja sam­vinnu og þekk­ing­armiðlun­ar fyr­ir þjóðir heims sem láta sig mál­efni svæðis­ins varða. Þá mun Ísland í sam­starfi við Jap­an standa að ráðherra­fundi um vís­indi norður­slóða árið 2020 (e. Arctic Science Mini­ster­ial 3). Fund­ur­inn verður hald­inn í Jap­an. Ákvörðun þessi var tek­in á hliðstæðum ráðherra­fundi um vís­indi norður­slóða í Berlín 2018. Sá fund­ur var skipu­lagður í sam­starfi Þýska­lands, Finn­lands og fram­kvæmda­stjórn­ar Evr­ópu­sam­bands­ins og sóttu hann leiðtog­ar 25 ríkja auk full­trúa Evr­ópu­sam­bands­ins og sex sam­taka frum­byggja.

Áfram veg­inn

Rann­sókn­ir, vís­indi og hag­nýt­ing hug­vits er for­senda fjöl­breytts at­vinnu­lífs, vel­ferðar og styrkr­ar sam­keppn­is­stöðu þjóða. Ég lít björt­um aug­um til framtíðar vit­andi af þeim öfl­uga mannauði í vís­inda- og rann­sókn­a­starfi sem við eig­um. Ég er sann­færð um að ís­lenskt vís­inda­sam­fé­lag muni halda áfram að efl­ast og hafa já­kvæð áhrif á sam­fé­lagið hér inn­an­lands sem og sam­fé­lög er­lend­is. Við ætl­um að halda áfram að byggja upp öfl­ugt þekk­ing­ar­sam­fé­lag hér á landi því afrakst­ur þess mun skila okk­ur betri lífs­gæðum, mennt­un, heilsu og efna­hag. Fyrr­nefnt frum­varp er mik­il­vægt skref í að efla um­gjörð vís­inda­starfs og mun færa okk­ur fram á veg­inn á því sviði.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 26. janúar 2019.