Category: Greinar

Þörf er á sam­göngu­bót­um um land allt og það er trú mín að með betri og fjöl­breytt­ari sam­göng­um verði sam­fé­lagið sterk­ara. Aukið ör­yggi á veg­um skipt­ir höfuðmáli en sömu­leiðis fram­kvæmd­ir sem stytta ferðatíma og leiðir á milli byggðarlaga sem aft­ur efl­ir at­vinnusvæðin.

Við stönd­um frammi fyr­ir því að á næsta ald­ar­fjórðungi er brýnt að sinna 200 vega­tengd­um verk­efn­um um land allt og er kostnaður áætlaður yfir 400 millj­arðar. Upp­hæðirn­ar eru æv­in­týra­leg­ar háar, sem kall­ar á nýja hugs­un í fjár­mögn­un fram­kvæmda. Um­ferðin er víða mik­il og hef­ur auk­ist í takt við fjölg­un ferðamanna. Unnið er að úr­bót­um en bet­ur má ef duga skal. Breytt for­gangs­röðun á sam­göngu­fram­kvæmd­um mun sjást í end­ur­skoðaðri sam­göngu­áætlun í nóv­em­ber þar sem um­ferðarör­yggi er haft að leiðarljósi. Á næstu sjö árum mun fram­kvæmd­um sem metn­ar eru að fjár­hæð í heild um 130 millj­arða króna verða flýtt fyr­ir utan höfuðborg­ar­svæðið.

Aðskilnaður akst­urs­stefnu

Í sam­göngu­áætlun er lagt til að á tíma­bili henn­ar verði lokið við að aðskilja akst­urs­stefn­ur á um­ferðarþyngstu veg­un­um sem eru út frá höfuðborg­ar­svæðinu, þ.e. Reykja­nes­braut­in að Flug­stöð, Suður­lands­veg­ur aust­ur fyr­ir Hellu og Vest­ur­lands­veg­ur að Borg­ar­nesi. Fram­kvæmd­um á um­ferðarþyngstu köfl­un­um verður lokið á fyrsta tíma­bili.

Stytt­ing og minni bið

Ávinn­ing­ur­inn af flýt­ingu fram­kvæmda er efna­hags- og sam­fé­lags­leg­ur. Brú yfir Horna­fjarðarfljót stytt­ir suður­leiðina til Hafn­ar um tæpa 12 km og los­ar um þrjár ein­breiðar brýr. Lág­lendis­veg­ur um Mýr­dal/​jarðgöng um Reyn­is­fjall bæt­ir ör­yggi fjöl­margra farþega sem fara þar um og ný brú yfir Ölfusá dreg­ur úr um­ferðarteppu sem mynd­ast gjarn­an við Sel­foss. Sömu­leiðis mun tvö­föld­un Hval­fjarðarganga og ný Sunda­braut bæta flæði um­ferðar. Þá mun veg­ur yfir Öxi stytta hring­veg­inn um 70 km.

Með sér­stöku gjaldi fyr­ir staðbund­in mann­virki eft­ir að fram­kvæmd­um lýk­ur, t.d. 20-30 ár, líkt og Hval­fjarðarganga­mód­elið gekk út á, geta sam­göngu­mann­virki orðið að veru­leika fyrr en ella. For­senda þess er að val sé um aðra leið. Að því loknu fell­ur gjald­tak­an niður.

Breytt for­gangs­röðun og aukið fjár­magn

Við val á flýtifram­kvæmd­um voru skoðuð verk­efni sem til­heyra grunnn­eti sam­gangna með hliðsjón af um­ferðarör­yggi, um­ferðarþunga og þjóðfé­lags­leg­um sparnaði af fækk­un um­ferðarslysa. Árleg­ur sam­fé­lags­leg­ur kostnaður af um­ferðarslys­um er met­inn um 40 til 60 ma.kr. og er þá ómælt til­finn­inga­legt tjón í viðbót sem fólk upp­lif­ir í tengsl­um við slys. Þannig mætti hugsa sér að ef hægt væri að fækka um­ferðarslys­um um 10% gætu spar­ast 4 til 6 millj­arðar ár­lega sem nýta mætti til vega­gerðar. Ávinn­ing­ur­inn er ótví­ræður.

For­gangs­röðunin birt­ist í að stór­aukið fjár­magn hef­ur verið sett í vega­kerfið og birt­ist í fjár­mála­áætl­un. Um 5,5 millj­arða króna hækk­un er núna á milli ára, 2019-2021 ásamt ríf­lega 10 millj­arða hækk­un síðustu tveggja ára, 2018 og 2019. Til að mæta auk­inni um­ferð renna 27 millj­arðar til ým­issa verk­efna, sem er aukn­ing um 16,8% á milli ára. Þetta eru háar fjár­hæðir sem gera okk­ur kleift að taka risa­stökk inn í framtíðina og renna styrk­ari stoðum und­ir sam­keppn­is­hæft at­vinnu­líf og góð efna­hags­leg lífs­kjör.

Sam­vinnu­verk­efni flýta fyr­ir

En bet­ur má ef duga skal. Fjár­magn til vega­fram­kvæmda ræðst á hverj­um tíma af svig­rúmi í fjár­mála­stefnu. Nauðsyn­legt fjár­magn um­fram svig­rúm verður því best tryggt með sam­vinnu á milli op­in­berra aðila og einkaaðila. Sér­stakt fé­lag, líkt og Hval­fjarðarganga­mód­elið, héldi utan um bæði hvaðan tekj­ur koma og hvert þær fara. Þannig yrði tryggt að inn­heimt veg­gjöld renni með gagn­sæj­um hætti til þeirra fram­kvæmda sem þeim er ætlað að fara. Ábyrgð ut­anaðkom­andi aðila nær til fjár­mögn­un­ar á mann­virk­inu, í heild eða að hluta þar til gjald­töku lýk­ur. Í lok samn­ings­tíma tek­ur Vega­gerðin við eign­inni. Við höf­um ein­fald­lega ekki tíma til að bíða með sum verk­efni, stærsta verk­efnið er að auka ör­yggið í um­ferðinni.

Jarðganga­áætl­un

Jarðganga­gerð er dýr og með um­fangs­mestu op­in­beru fram­kvæmd­un­um hér á landi. Jarðgöng eru þeim kost­um gædd að þau geta um­bylt heil­um svæðum og eflt at­vinnu­líf á fá­menn­um svæðum sem hafa búið við fólks­fækk­un og hnign­un.

Hval­fjarðarganga­mód­elið er dæmi um vel heppnaða fram­kvæmd sem styrkti svæðið sér­stak­lega norðan gang­anna á marg­vís­leg­an hátt og tekj­ur af um­ferð stóðu straum af fram­kvæmd­inni. Dýra­fjarðargöng klár­ast á næsta ári og eru Aust­f­irðing­ar næst­ir í röðinni. Halda þarf áfram og mik­il­vægt er að hafa sýn til lengri tíma. Sér­stök jarðganga­áætl­un verður því hluti af sam­göngu­áætlun. Í henni verður einnig til­greint hvaða jarðgöng falla und­ir gjald­töku, en rekst­ur og viðhald jarðganga er al­mennt dýr­ara en rekst­ur og viðhald vega.

Drög að end­ur­skoðaðri sam­göngu­áætlun liggja fyr­ir og verða brátt til um­sagn­ar á vef ráðuneyt­is­ins. Með henni eru tek­in brýn skref til að svara ákalli um að hraða upp­bygg­ingu vega­kerf­is­ins. Með því er lagður grunn­ur að sterk­ara sam­fé­lagi um allt land.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. október 2019.

Mál­efni norður­slóða eru for­gangs­mál í ís­lenskri ut­an­rík­is­stefnu og má þá áherslu greina glöggt í stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Hags­mun­ir Íslands eru mikl­ir en augu alþjóðasam­fé­lags­ins bein­ast í aukn­um mæli að norður­slóðum og sum­ir ræða um að ákveðið kapp­hlaup sé hafið um yf­ir­ráð á þessu víðfeðma svæði. Ísland tók við for­mennsku í Norður­skauts­ráðinu á þessu ári en ráðið er þunga­miðja í okk­ar alþjóðasam­starfi á norður­slóðum. Megin­á­hersl­ur ráðsins á um­hverf­is­mál og sjálf­bæra þróun gera það að verk­um að vís­indi og rann­sókn­ir skipa stór­an sess í störf­um ráðsins. Í ljósi þró­un­ar síðustu miss­era verður æ brýnna að stefnu­mót­un stjórn­valda á norður­slóðum bygg­ist á vís­inda­leg­um grunni og virkri sam­vinnu.

Árang­urs­rík sam­vinna

Ísland og Jap­an hafa um ára­tuga skeið átt frjótt vís­inda­sam­starf á norður­slóðum og það sam­band hyggj­umst við treysta til framtíðar. Ísland og Jap­an standa sam­eig­in­lega að alþjóðleg­um ráðherra­fundi um vís­indi á norður­slóðum í Tókýó í nóv­em­ber 2020. Fund­ur­inn verður sá þriðji í fundaröð sem hófst árið 2016 í Washingt­on, D.C. Ráðherr­ar vís­inda­mála, hvaðanæva úr heim­in­um, munu koma sam­an til að ræða aðgerðir og stefnu­mót­un í mál­efn­um norður­slóða. Það er þörf á auknu alþjóðlegu sam­starfi um rann­sókn­ir á norður­slóðum og ráðherra­fund­irn­ir eru þýðing­ar­mik­ill vett­vang­ur fyr­ir umræðu um sam­eig­in­leg­ar áskor­an­ir okk­ar. Við þurf­um að þekkja stefnu, áhersl­ur og innviði sam­starfs­ríkja til þess að þróa ár­ang­urs­ríka sam­vinnu á sviði vís­inda og rann­sókna, ekki síst í sam­hengi við hlýn­un á norður­slóðum og að mínu mati hvíl­ir á okk­ur ákveðin skylda til þess að vinna sam­an.

Mik­il­vægi mennt­un­ar og vís­inda

Íslensk­ir vís­inda­menn og stofn­an­ir búa yfir dýr­mætri reynslu og þekk­ingu á fjöl­mörg­um sviðum norður­slóðarann­sókna, má þar sem dæmi nefna jökla­rann­sókn­ir, rann­sókn­ir á sam­fé­lags­leg­um áhrif­um lofts­lags­breyt­inga, breyt­ing­um á vist­kerfi sjáv­ar og kort­lagn­ingu hafs­botns­ins. Þá gegn­ir mennta­kerfið lyk­il­hlut­verki í að miðla þekk­ingu til kom­andi kyn­slóða og kveikja áhuga ungs fólks á mál­efn­um norður­slóða, til að mynda með auk­inni áherslu á raun­greina­kennslu og með því að efla vís­inda­áhuga barna og ung­linga á fjöl­breytt­um sviðum.

Gagn­sæi og virk þátt­taka

Við erum þakk­lát fyr­ir það góða sam­band sem er milli Íslands og Jap­an. Sem eyjaþjóðir deil­um við meðal ann­ars áhyggj­um af heil­brigði og lífsþrótti sjáv­ar. Sam­eig­in­lega fleti má einnig finna í áhersl­um ríkj­anna á um­hverf­is­vernd og sjálf­bærni. Leiðarljós í sam­vinnu land­anna í tengsl­um við ráðherra­fund­inn og í áfram­hald­andi sam­starfi okk­ar er gagn­sæi, hag­nýt­ing vís­inda og miðlun. Lögð verður rík áhersla á virkja sem flesta í aðdrag­anda fund­ar­ins og hefst það ferli form­lega í dag, í tengsl­um við Hring­borð norður­slóða. Við finn­um þegar fyr­ir mikl­um áhuga á ráðherra­fund­in­um og trú­um því að hann verði mik­il­væg­ur vett­vang­ur fyr­ir leiðtoga, bæði á hinu póli­tíska sviði og inn­an vís­inda­heims­ins, til þess að ræða aðgerðir og for­gangs­röðun.

Sam­vinna við alla aðila, jafnt inn­an sem utan norður­slóða, mun skipta miklu fyr­ir hag­sæld og ör­yggi á svæðinu. Með aukn­um sigl­ing­um og starf­semi gæti áhersla á sjálf­bæra þróun orðið mik­il­væg­ur liður í að draga úr spennu á svæðinu, t.d. vegna auk­inna hernaðar­um­svifa. Í ljósi þess hve viðkvæmt og marg­brotið svæði norður­slóðir eru, hvort sem litið er til um­hverf­is, ör­ygg­is­mála, efna­hags­legra eða fé­lags­legra þátta, er brýnt að stefnu­mót­un fyr­ir svæðið í heild sinni ein­kenn­ist áfram af stöðug­leika, sjálf­bærni og sam­vinnu.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. október 2019.

Einstaklingar og fyrirtæki hér á landi hafa nú þegar orðið fyrir verulegu fjártjóni og ýmsu öðru tjóni þegar viðkvæmar upplýsingar komast í hendur óviðkomandi. Margt bendir til þess að atvikum af þessu tagi muni halda áfram að fjölga á næstu árum. Talið er að íslensk fyrirtæki hafi orðið fyrir tugmilljarða króna tapi, en aðeins lítið brot er tilkynnt til lögreglu og rannsakað. Fyrirtæki upplifa sig mörg nokkuð varnarlaus gagnvart vaxandi ógnum á netinu. Hið sama má segja um heimilin í landinu sem eru að taka í notkun margs konar snjalltæki, svo sem reykskynjara, hitastilla, öryggiskerfi, eftirlitsmyndavélar og læsingar, sem tengd eru Internetinu með tilheyrandi hættu á að óviðkomandi geti farið að stýra þeim sé ekki gætt fyllsta öryggis.

Októbermánuður er tileinkaður netöryggismálum og hefur samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið birt hagnýtar leiðbeiningar fyrir almenning og fyrirtæki á stjornarradid.is/netoryggi til að auðvelda fólki og fyrirtækjum að verjast í netheimum. Einföld atriði geta stóraukið öryggi við notkun snjalltækja svo sem:

• Að nota ólík lykilorð fyrir mismunandi þjónustur.
• Að spyrja sölu- eða þjónustuaðila snjalltækja um hvaða öryggisráðstafanir séu mögulegar við uppsetningu og notkun tækjanna.
• Að breyta upphaflegu lykilorði WiFi-neta og snjalltækja þegar þau eru tekin í notkun.
• Að breyta persónuverndar- og öryggisstillingum tækis miðað við þarfir og gera þá eiginleika óvirka sem ekki á að nota.
• Að setja inn öryggisuppfærslur um leið og þær eru fáanlegar.

Nýsamþykkt lög um netöryggismál ásamt nýrri stefnu og aðgerðaáætlun leggja grunn að verkefnum stjórnvalda á þessu sviði. Net- og upplýsingaöryggismál varða samfélagið allt, einstaklinga, fyrirtæki og opinbera aðila.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 8. október 2019.

Orkuauðlindir landsins eru í eigu landeigenda. Ríkið er  stærsti eigandi en þar á eftir koma sveitarfélög og aðrir landeigendur svo sem bændur. Flutningskerfi raforku eru í sameign þjóðar en landsmenn sitja ekki við sama borð er kemur að flutningi á raforkunni til síns heima, það fer nefnilega eftir því hvar þeir búa. En erum við að fara yfir lækinn til að nálgast vatnið?

Flutningskostnaður raforku

Í landinu eru tvær gjaldskrár á flutningi rafmagns, þ.e. dreifbýlis­verð og þéttbýlisverð. Dreif­kostnaður raforku hefur hækkað meira í dreifbýli en þéttbýli á undanförnum árum og ljóst er að stöðugt dregur í sundur og núverandi jöfnunargjald er langt frá því að jafna þennan mun. Nú er svo komið að það er u.þ.b. fjórðungi hærra í dreifbýli þrátt fyrir jöfnunargjaldið sem var sett á til að jafna dreifikostnað raforku í landinu.

Skýringin á sífellt hækkandi kostnaði á dreifingu raforku er að kaupendum raforku fækkar í dreifbýlinu og fjárfestingaþörf og endurnýjunarþarfir er meiri í dreifbýli en þéttbýli og einnig átaksverkefni eins og þrífösun rafmagns.  Þetta leiðir af sér aukinn mun á meðalverði í þéttbýli og dreifbýli.

Smávirkjanir styrkja dreifikerfi raforku

Smávirkjanir eru skilgreindar svo sem eru minni en 10MW. Þeim hefur fjölgað á undanförnum árum og eru kostir þeirra margir. Þarna flæðir umhverfisvæn orka og bæði mannvirki og náttúrurask eru oft að fullu afturkræfar framkvæmdir. Smávirkjanir tengjast kerfinu um dreifiveitur landsins og styrkja þannig þær flutningsleiðir, auk þess sem þær lækka flutningstöp raforku og lækka rekstrarkostnað dreifiveita.

Stefna núverandi stjórnvalda er að styrkja byggð í öllu landinu, jafna aðgengi að þjónustu, jafna tækifæri til atvinnu og stuðla að sjálfbærri þróun byggða um allt land. Þar undir fellur það verkefni að stuðla að aukinni jöfnun orkukostnaðar í dreifbýli og þéttbýli.

Gerð smávirkjana stórmál

Virkjunarkostir fyrir smávirkjanir hér á landi eru margir, sérstaklega á Vestfjörðum, Norðurlandi og fyrir austan, eða nánast alls staðar þar sem styrkja þarf dreifikerfið. En skiplags- og leyfismál smávirkjana eru flókin og reglugerðir íþyngjandi. Ferlið frá hugmynd að tengingu er kostnaðarsamt og tímafrekt og langt frá samsvarandi ferli fram­kvæmda t.d. í landbúnaði þar sem framkvæmdir bæði á landi og mann­virkjum geta kostað umtalsvert rask.

Einfalda þarf kerfið

Ljóst er að smávirkjanir eru ein leið til að styrkja dreifikerfi landsins og lækka kostnað við rekstur þess. Með einföldun leyfis- og skipulagsmála smávirkjana er opnað á leið til að ná niður dreifingarkostnaði raforku í dreifbýli og þar með leið að frekari jöfnun á raforkukostnaði og jafnar tækifærin til atvinnu og stuðlar að sjálfbærri þróun byggða um allt land. Já, við þurfum ekki að vaða bæjarlækinn til að nálgast ljósið.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 4. október 2019.

Tón­list­ar­líf hér á landi er öfl­ugt og frjótt. Íslensk tónlist hef­ur átt drjúg­an þátt í að auka orðspor Íslands á alþjóðavett­vangi enda finn­ur ís­lensk menn­ing og sköp­un­ar­kraft­ur sér far­veg um all­an heim. Vel­gengni ís­lenskr­ar tón­list­ar og tón­list­ar­manna hef­ur þó ekki sprottið úr engu. Þar eig­um við tón­list­ar­kenn­ur­um og starfs­fólki tón­list­ar­skóla lands­ins margt að þakka. Fólki sem hef­ur metnað, trú og ástríðu fyr­ir sínu fagi og sí­vax­andi mögu­leik­um mennt­un­ar á því sviði, og ber öfl­ugu starfi tón­list­ar­skól­anna fag­urt vitni.

Starf­semi flestra tón­list­ar­skóla er sam­starfs­verk­efni rík­is og sveit­ar­fé­laga en í gildi er sam­komu­lag um greiðslu fram­lags rík­is­ins til Jöfn­un­ar­sjóðs sveit­ar­fé­laga vegna þess. Nem­end­ur í fram­halds­námi í hljóðfæra­leik og á fram­halds- og miðstigi í söng, og aðrir nem­end­ur sem þurfa af gild­um ástæðum að sækja tón­list­ar­skóla utan lög­heim­il­is sveit­ar­fé­lags, njóta stuðnings sam­kvæmt ákveðnum regl­um. Á þessu ári nær sam­komu­lagið til tæp­lega 600 nem­enda í 35 tón­list­ar­skól­um og nema fram­lög­in rúm­lega 550 millj­ón­um kr. eða um 935.000 kr. á hvern nem­anda. Sam­komu­lagið var end­ur­nýjað í lok síðasta árs og gild­ir til árs­loka 2021.

Með til­komu Mennta­skól­ans í tónlist árið 2017 fækkaði nem­end­um sem sam­komu­lagið nær yfir en ákvörðun var tek­in að lækka þó ekki fram­lög til þess. Með þeirri aðgerð varð því um­tals­verð hækk­un á fram­lagi til hvers nem­enda. Fram­lög til Mennta­skól­ans í tónlist nema 390 millj­ón­um kr. á þessu ári. Því má segja að fjár­mögn­un tón­list­ar­kennslu hér á landi hafi sjald­an verið betri en nú.

Framund­an eru mik­il­væg verk­efni sem unn­in verða í góðri sam­vinnu við hagaðila. Ráðgert er að end­ur­skoða lagaum­hverfi tón­list­ar­skóla og aðal­nám­skrá þeirra sem ekki hef­ur enn verið upp­færð í takt við gild­andi aðal­nám­skrár grunn- og fram­halds­skóla. Þá verður einnig metið hvort ástæða sé til að setja heild­stæð lög um list­kennslu hér á landi. Við treyst­um á gott sam­starf um þau mik­il­vægu verk­efni sem verða án efa til þess að efla enn frek­ar tón­listar­fræðslu og starf tón­list­ar­skóla hér á landi.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 3. október 2019.

Breytingar í þágu barna er yfirskrift ráðstefnu sem ég hef boðað til miðvikudaginn 2. október næstkomandi en þar verða fyrstu tillögur að nýju velferðarkerfi fyrir börn og fjölskyldur kynntar. Mikilvægur hlekkur í því kerfi er svokallað mælaborð sem ætlað er að varpa ljósi á velferð barna.

Það hefur verið eitt af aðaláherslumálum mínum sem ráðherra að auka velferð barna og gera breytingar á kerfinu til þess að það þjóni börnunum okkar sem best. Ég setti mér það markmið strax í upphafi, hef róið að því öllum árum og nú er komið að vendipunkti í þeirri vinnu.

Ég þykist vita að flestir hugsi breytingar þannig að þær eigi að vera til batnaðar. Hér er um að ræða mjög viðamiklar breytingar og til þess að vera viss um að þær skili árangri þótti mér nauðsynlegt að styðjast við mælitæki sem gæfi til kynna hvernig staðan er, hvaða breytinga er þörf og hvernig svo tekst til með þær aðgerðir sem framkvæmdar eru.

Í því skyni var í júní síðastliðinn samið um þróun mælaborðs sem ætlað er að tryggja betri yfirsýn yfir velferð barna. Aðilar samningsins eru auk félagsmálaráðuneytisins, Kópavogsbær, UNICEF á Íslandi og hugbúnaðarfyrirtækið Kara Connect. Mælaborðinu er ætlað að vinna og greina gögn í þeim tilgangi að mögulegt verði að sjá sem allra best á hvaða sviðum þurfi að bregðast við og hvort viðbrögðin skili tilætluðum árangri. Því er ætlað að tryggja rétta stýringu aðgerða og þar með betri nýtingu fjármuna.

Vonir standa til þess að í náinni framtíð muni mælaborðið geta nýst hverju og einu sveitarfélagi og þar með landinu öllu. Á ráðstefnunni 2. október verður mælaborðið kynnt frekar og gefst þátttakendum kostur á að leggja sitt af mörkum við að þróa það áfram. Auk þess verður farið yfir fyrirhugaðar kerfisbreytingar í þágu barna í heild. Fullt er á ráðstefnuna en áhugasömum er bent á að fylgjast með beinu streymi á vef Stjórnarráðsins.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 30. september 2019.

Í gær skrifuðu rík­is­stjórn og stjórn­end­ur sveit­ar­fé­lag­anna á höfuðborg­ar­svæðinu und­ir tíma­móta­sam­komu­lag um stór­sókn til bættra sam­gangna. Tíma­mót­in fel­ast ekki síst í því að ríkið og sveit­ar­fé­lög­in á höfuðborg­ar­svæðinu hafa náð sam­an um sam­eig­in­lega sýn um fjöl­breytt­ar sam­göng­ur á höfuðborg­ar­svæðinu en sam­skipti þess­ara aðila hafa nán­ast verið í frosti ára­tug­um sam­an þegar kem­ur að sam­göng­um. Borg­in hef­ur bar­ist fyr­ir einni leið og Vega­gerðin fyr­ir ann­arri en báðir hafa haft sama mark­mið: að bæta og auðvelda um­ferð á svæðinu.

Ekki lausn, held­ur lausn­ir

Niðurstaðan sem kynnt var í gær er ávöxt­ur þess að strax þegar ég sett­ist stól ráðherra sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­mála ákvað ég að leiða sam­an þessa and­stæðu póla til að vinna að lausn máls­ins. Útkom­an er hag­stæð fyr­ir alla, hvort sem þeir vilja aka sín­um fjöl­skyldu­bíl, nýta al­menn­ings­sam­göng­ur, ganga eða hjóla. Ríf­lega 52 millj­arðar króna fara í stofn­vegi, tæp­lega 50 millj­arðar í upp­bygg­ingu innviða fyr­ir hágæða al­menn­ings­sam­göng­ur, rúm­lega 8 millj­arðar í göngu- og hjóla­stíga, brýr og und­ir­göng og rétt rúm­ir sjö millj­arðar í um­ferðar­stýr­ingu.

Fjöl­breytt fjár­mögn­un

Lyk­ill­inn að því að hægt sé að ráðast í svo stór­kost­leg­ar fram­kvæmd­ir er að fjár­magn sé tryggt. Ríkið legg­ur til 45 millj­arða, sveit­ar­fé­lög­in 15 millj­arða og sér­stök fjár­mögn­un verður 60 millj­arðar. Sér­stök fjár­mögn­un verður að ein­hverju leyti í formi um­ferðar­gjalda sem verður hluti af þeirri vinnu sem unnið er að í fjár­málaráðuneyt­inu varðandi end­ur­skipu­lagn­ingu fjár­mögn­un­ar­kerf­is í sam­göng­um vegna orku­skipt­anna. Sam­göngu­kerfið er nú fjár­magnað með bens­ín- og ol­íu­gjöld­um sem fara hratt minnk­andi vegna örr­ar fjölg­un­ar vist­vænna öku­tækja.

Sunda­braut

Eitt af því sem sam­komu­lagið renn­ir stoðum und­ir er bygg­ing Sunda­braut­ar sem lengi hef­ur verið í umræðunni en ekki hef­ur náðst sam­komu­lag um. Með þess­um fram­kvæmd­um er lagður grunn­ur að betri teng­ingu höfuðborg­ar­svæðis­ins við lands­byggðina með veglagn­ingu yfir sund­in upp á Kjal­ar­nes. Sú teng­ing myndi létta á um­ferð í Ártúns­brekku og með sterk­ari stofn­veg­um á höfuðborg­ar­svæðinu auðvelda mjög um­ferð í gegn­um svæðið til Kefla­vík­ur­flug­vall­ar.

Tím­inn er dýr­mæt­ur

Sam­göng­ur snú­ast fyrst og fremst um lífs­gæði. Tím­inn er stöðugt mik­il­væg­ari þátt­ur í lífs­gæðum, við vilj­um ráða því sem mest sjálf hvernig við verj­um tíma okk­ar. Tím­inn sem fer í um­ferðarflækj­ur er ekki aðeins óhag­stæður fyr­ir efna­hag­inn held­ur geng­ur hann á þann tíma sem við ætl­um okk­ur með fjöl­skyldu og vin­um. Betri um­ferðarmann­virki stuðla einnig að bættri um­ferðar­menn­ingu og ör­ugg­ari um­ferð, færri slys­um. Áhersla mín á öfl­ug­ar sam­göng­ur um allt land er kom­in til vegna þess að ég trúi því að öfl­ug­ar sam­göng­ur séu hluti af sterk­ara sam­fé­lagi. Sam­göngusátt­máli höfuðborg­ar­svæðis­ins er mik­il­væg­ur hluti af þeirri sýn.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 27. september 2019.

Hér á landi er al­gengt að líta á hús­næðismál með þeim aug­um að það sé ein­göngu hlut­verk markaðar­ins að leysa mál­in. Þetta sé ein­fald­lega spurn­ing um fram­boð og eft­ir­spurn. Vissu­lega er mik­il­vægt að huga að sam­spili fram­boðs og eft­ir­spurn­ar en hús­næði er fyrst og síðast ein af grunnþörf­um allra fjöl­skyldna. Í því ljósi eiga hús­næðismál að fá aukið vægi í umræðunni um stöðu fjöl­skyldna og í raun allri umræðu um vel­ferðar­mál.

Mik­ill meiri­hluti vill kom­ast í eigið hús­næði

Áætlað er að í kring­um 30.000 heim­ili séu á leigu­markaði á Íslandi. Þetta svar­ar til um 17 pró­sent ein­stak­linga yfir 18 ára aldri. Leigu­markaður­inn nærri tvö­faldaðist í kjöl­far efna­hags­hruns­ins haustið 2008 og sam­kvæmt könn­un Íbúðalána­sjóðs telja 92 pró­sent leigj­enda það óhag­stætt að leigja og ein­ung­is átta pró­sent telja sig geta farið af leigu­markaði inn­an sex mánaða. Á sama tíma segj­ast 86 pró­sent leigj­enda myndu vilja búa í eig­in hús­næði sam­kvæmt ný­legri könn­un Íbúðalána­sjóðs og aðeins átta pró­sent leigj­enda segj­ast vera á leigu­markaði af því þeir vilja vera þar. Af þessu má draga þá álykt­un að mik­ill meiri­hluti þeirra sem er á leigu­markaði vilji kom­ast í eigið hús­næði.

Fleiri þurfa aðstoð fjöl­skyldu við kaup á hús­næði

Í mörg­um til­fell­um nær fólk ein­fald­lega ekki að brúa bilið sem þarf til að leggja fram 20-30 pró­senta eigið fé við kaup á íbúð. Niður­stöður könn­un­ar sem fram­kvæmd var í fyrra bend­ir til þess að 44 pró­sent þeirra sem keyptu sína fyrstu fast­eign á ár­un­um 2000-2009 hafi fengið aðstoð frá vin­um eða ætt­ingj­um en á meðal þeirra sem keyptu fyrstu fast­eign sína árið 2010 eða síðar hafi hlut­fallið verið 59 pró­sent. Þess­ar niður­stöður gefa til kynna að inn­an við helm­ing­ur þeirra sem hafa keypt fyrstu fast­eign sína á und­an­förn­um árum hafi gert það hjálp­ar­laust. Sam­hliða þessu fer hlut­fall þeirra sem eru í lægstu tekju­tí­und­um sam­fé­lags­ins hækk­andi á leigu­markaði. Þá eru þrjú af hverj­um fjór­um heim­il­um á leigu­markaði með sam­an­lagðar heim­ilis­tekj­ur und­ir 800.000 kr. á mánuði og meira en helm­ing­ur með und­ir 550.000 kr.

Aðgerðir hjálpi öll­um að eign­ast hús­næði

Í ljósi of­an­ritaðs hljót­um við að geta verið sam­mála um að óheft­ur markaður­inn hef­ur ekki skilað úr­lausn fyr­ir þann hóp sem nú er á leigu­markaði. Þess vegna erum við nú að skoða kerf­is­breyt­ing­ar sem miða að því að styðja við íbúðar­kaup ungs fólks, tekju­lægri ein­stak­linga og fjöl­skyldna sem misstu eign­ir sín­ar í hrun­inu. Þarna er bæði unnið að því að hægt verði að nýta líf­eyr­is­sparnað sem inn­borg­un við fast­eigna­kaup en einnig er unnið að frum­varpi til inn­leiðing­ar á sér­stök­um hlut­deild­ar­lán­um að skoskri og breskri fyr­ir­mynd.

Hlut­deild­ar­lán til að yf­ir­stíga þrösk­uld­inn

Hlut­deild­ar­lán er úrræði sem hugsað er til að mæta þeim bresti sem nú rík­ir á hús­næðismarkaði og er ætlað að auðvelda ungu fólki og tekju­lágu að eign­ast eigið hús­næði. Hlut­deild­ar­lán­in bera lægri vexti og af­borg­an­ir fyrstu árin og eiga þannig að gera tekju­lág­um kleift að kom­ast yfir út­borg­un­arþrösk­uld­inn þar sem krafa um eigið fé er lægri. Ríkið fær síðan end­ur­greitt þegar eig­andi sel­ur viðkom­andi íbúð eða greiðir lánið upp á matsvirði. Helstu kost­ir eru aug­ljós­ir. Ung­ir og tekju­lág­ir eiga auðveld­ara með að koma sér þaki yfir höfuðið, bygg­ing­araðilar njóta auk­ins fyr­ir­sjá­an­leika um markað fyr­ir íbúðir og lán­veit­end­ur fá ör­ugg­ari lán með lægra veðhlut­falli og ættu því að geta boðið hag­stæðari kjör.

Útfærsla á hlut­deild­ar­lán­um eru nú í vinnslu í góðu sam­starfi við aðila vinnu­markaðar líkt og lífs­kjara­samn­ing­ar lögðu grunn að. Þetta úrræði hef­ur skilað góðum ár­angri í Bretlandi og Skotlandi síðastliðin sex ár og erum við í góðu sam­starfi við stjórn­völd þar um heppi­lega inn­leiðingu og út­færsl­ur.

Eitt af meg­in­mark­miðum mín­um í embætti ráðherra er að gera ungu og tekju­lágu fólki kleift að kaupa sínu fyrstu íbúð. Hlut­deild­ar­lán eru góð og skyn­sam­leg leið til koma íbúðar­kaup­end­um yfir út­borg­un­arþrösk­uld­inn í upp­hafi. Ég bind mikl­ar von­ir við að þau muni ryðja sér til rúms á ís­lensk­um hús­næðismarkaði og hjálpi ungu fólki, tekju­lág­um og fólki sem misst hef­ur hús­næði að eign­ast þak yfir höfuðið.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 26. september 2019.

Vinna við fjárhagsáætlun sveitarfélaga stendur sem hæst þessi misserin. Sveitarstjórnarfólk um allt land vinnur nú að því að rýna í fjárhagsstöðu síns sveitarfélags og forgangsraða fjárheimildum til málaflokka, framkvæmda og fjárfestinga. Stærstur hluti af ráðstöfunartekjum sveitarfélagsins fer í að standa straum ef þeim kostnaði sem fellur undir þá grunnþjónustu sem sveitarfélaginu ber að sinna. Öðrum verkefnum og fjárfestingum er forgangsraðað eftir áherslum pólitískra fulltrúa á hverjum tíma.

Líðan ungs fólks

Andleg og líkamleg heilsa barna og unglinga er grunnurinn að velferð þeirra í lífinu. Á síðasta sveitarstjórnarfundi lagði ég til að sveitarstjórn í Borgarbyggð myndi sameinast um að leggja sérstaka áherslu á stuðning við íþrótta- og tómstundastarf barna og unglinga í sveitarfélaginu til framtíðar ásamt því að leggja meiri þunga í forvarnarstarf. Mikil umræða hefur verið síðasta árið um líðan barna og unglinga hér á landi ásamt almennri vakningu í samfélaginu um andlega sjúkdóma, eins og þunglyndi og kvíða, auk staðreynda um aukna lyfjanotkun ungmenna og skelfilegar afleiðingar sem þær hafa valdið. Þökk sé þeim sem hafa opnað á þessa umræðu.

Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á að reglubundin hreyfing getur dregið verulega úr þunglyndi og kvíða, rannsóknir sýna einnig fram á minni einkenni þunglyndis og annarra geðraskana hjá einstaklingum sem stunda reglubundna hreyfingu. Einnig hefur það komið fram að sterk tengsl eru á milli jákvæðrar sjálfsmyndar í æsku og getu til að setja sér markmið og þess að takast á við erfileika í daglegu lífi á fullorðinsárum.

En hvað getum við sem sveitarfélag gert til þess að vinna að því að börnin okkar vaxi og dafni sem sterkir einstaklingar? Það er sameiginlegt verkefni á ábyrgð okkar allra sem komum að uppeldi og umhverfi barna á einn eða annan hátt að vinna að því að þeim líði vel í eigin skinni og dafni sem ábyrgir og sterkir einstaklingar. Sýni þrautseigju í daglegum verkefnum og temji sér umburðarlyndi og virðingu gagnvart umhverfinu og öðrum. Eins og sagt hefur verið oft áður, það þarf heilt samfélag til að ala upp barn.

Sjálfboðaliðastarfið ómetanlegt

Um allt land hafa sjálfboðaliðar unnið óteljandi vinnustundir til að halda úti íþrótta- og tómstundastarfi. Saga skipulagðs íþróttastarfs fyrir börn og unglinga á sér langa sögu í Borgarbyggð. Aðstaða til íþróttaiðkunar í sveitarfélaginu hefur verið að byggjast upp á löngum tíma og hefur tekið mið af öllum þeim fjölbreyttu íþróttagreinum sem hafa verið stundaðar af kappi hér um áraraðir. Íþrótta- og tómstundastarf sem hefur verið drifið áfram af þrautseigju og óeigingjörnu sjálfboðaliðastarfi foreldra og aðstandenda barna. Um allt land hefur fólk unnið óteljandi vinnustundir í sjálfboðaliðavinnu til að halda úti íþrótta- og tómstundastarfi. Sjálfboðaliðastarf sem oft á tíðum er ekki öllum sýnilegt og eflaust ekki margir sem hafa gert sér í hugarlund hver staðan væri t.a.m. í okkar sveitarfélagi ef ekki hefði verið fyrir það óeigingjarna starf sem fólk hefur unnið til að halda upp starfseminni frá upphafi iðkunnar.

Greinar eiga undir högg að sækja

Hvernig verður staðan þegar við höfum ekki alla þessa sjálfboðaliða sem halda uppi starfinu?

Hvernig samfélag verður Borgarbyggð ef börnum og unglingum mun ekki standa lengur til boða að stunda íþróttir?

Kostnaður við rekstur hjá íþróttafélögum hefur aukist síðustu ár. Öll umgjörð um þjálfun barna og starfsemi íþróttafélaga í dag tekur mið af þeim eðlilegu kröfum sem gerðar eru til þeirra sem hafa með börnin okkar að gera í frístundum. Það er staðreynd sem við verður að horfast í augu við að í nútíma samfélagi þar sem lífsmynstur fólks er fjölbreytt að alltaf verður erfiðara að fá fólk til að vinna sjálfboðaliðastörf. Þetta á við um hvaða félagsstarf sem er. Þeim fækkar einstaklingunum sem gefa kost á sér í þessi störf og hættan er sú þeir fáu sem eftir eru gefist upp. Hvað þá? Við erum þegar farin að sjá að ákveðnar greinar eiga undir högg að sækja eins og t.d. sunddeild Skallagríms sem hefur ekki getað boðið uppá sundæfingar eins og áður.

Aukin kostnaðarþátttaka nauðsynleg

Undirrituð telur nauðsynlegt að sveitarfélagið Borgarbyggð – Heilsueflandi samfélag, geri áætlun til framtíðar og fjárfesti í heilsu og velferð barnanna okkar með markvissri uppbyggingu sjálfsmyndar og áherslu á aukin lífsgæði.

Kostnaður við rekstur á barna- og unglingastarfi í t.a.m. knattspyrnu og körfubolta er um 8 – 12 milljónir króna á ári. Framlag sveitarfélagsins til reksturs barna- og unglingastarfs er í dag rétt um 6% af kostnaði, hluti kostnaðar næst með æfingagjöldum, en það skiptir tugum milljóna á hverju ári sem íþróttafélögin þurfa að afla gegnum fjáraflanir ýmiskonar og reiða sig á styrki frá fyrirtækjum.

Sveitarfélagið verður að byggja áætlanir sínar til framtíðar á því að kostnaðarþátttaka verði aukin í rekstri íþrótta- og tómstundastarfs barna. Sveitarfélagið gæti t.a.m. létt á íþróttafélögunum með því að standa í meira mæli straum af kostnaði við þjálfun og þjálfaranámskeið. Við höfum með þekkingu og reynslu fagfólks ótal tækifæri til að vinna á heildrænan og markvissan hátt með þverfaglegum aðgerðum að því að stuðla að heilbrigði barna og unglinga. Það er okkar viðfangsefni að skapa aðstæður og efla vitund í okkar samfélagi sem gera fólki auðvelt að stunda heilsueflandi líf. Forvarnir og lýðheilsa eiga ekki að falla undir skammtímaverkefni eða átök. Við höfum ekki efni á að glata því starfi sem hefur verið unnið í uppbyggingu á íþrótta- og tómstundastarfi í sveitarfélaginu. Verum ábyrg og framsækin. Hér þarf að horfa til framtíðar, ávinningurinn verður skýr þegar fram líða stundir. Fjárfestum í heilsu og vellíðan barnanna.

Guðveig Lind Eyglóardóttir, oddviti Framsóknar í sveitarstjórn Borgarbyggðar.

Greinin birtist fyrst í Skessuhorni 25. september 2019.

Eitt af forgangsmálum þingflokks Framsóknar á þessi þingi er þingsályktun um aðgerðaráætlun í jarðarmálum. Tillagan er í sjö liðum en henni er ætlað að styrkja lagaumgjörð og reglur í tengslum við ráðstöfun og nýtingu auðlinda hér á landi. Markmiðið er að skapa fleiri tækifæri til heilsársbúsetu í dreifbýli, fjölbreyttrar sjálfbærrar landnýtingar og matvælaframleiðslu í landinu. Tillagan rímar því vel við markmið ríkisstjórnarinnar um að finna leiðir til að setja skilyrði um kaup á landi út frá byggðarsjónarmiðum og umgengni um auðlindir.

Miklir almannahagsmunir í húfi

Það er ekki ofsögum sagt að land er takmörkuð auðlind. Það á við um landið sjálft, jarðveginn og gróðurinn. Landi geta fylgt verðmætar auðlindir á borð við veiði- og vatnsréttindi. Þess vegna geta ekki gilt sömu reglur um kaup og sölu á landi eins og hverri annarri fasteign. Með því að samhæfa lög, reglur og verklag geta stjórnvöld markað skýra stefnu í ráðstöfun lands nú og til framtíðar. Flutningsmenn tillögunnar leggja m.a. til að gerð verði krafa um að kaupandi lands búi á Íslandi, hafi búið þar í a.m.k. fimm ár eða hafi starfsemi í landinu. Áhersla er lögð á að tilgangur jarðakaupanna þurfi að vera skýr, t.d. vegna landbúnaðar, menningarverðmæta og náttúruverndar. Einnig þarf að tryggja með lögum að tekjur af jörðum og hlunnindum skili sér til nærsamfélagsins.

Erlendar fyrirmyndir

Í núverandi lagaumhverfi geta rúmlega 500 milljón manns keypt land og aðrar fasteignir hérlendis með sömu skilyrðum og íslenskir ríkisborgarar. Meiri skorður eru settar á ráðstöfun fasteigna og aðilaskipti í Danmörku og Noregi en hér á landi. Í Danmörku gildir t.d. sú meginregla að einstaklingar sem ekki eru heimilisfastir í landinu eða hafa áður búið þar í a.m.k. fimm ár þurfa að fá leyfi frá dómsmálaráðuneytinu til að geta eignast fasteignaréttindi í landinu. Ein af tillögum flutningsmanna er að jarðakaup verði leyfisskyld. Þannig yrði hægt að tryggja nauðsynlega aðkomu ríkis og sveitarfélaga að eigendaskiptum jarða til að fylgja eftir lögum, reglum og ákvæðum aðal-, svæðis- og deiliskipulaga. Það hefur ríkt ákveðið kæruleysi í þessum málum síðastliðin ár. Með aðgerðaráætluninni er ætlunin að ráða bót á því.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 25. september 2019.