Category: Greinar

Ísland er í einstakri stöðu. Atvinnuþátttaka hefur sjaldan verið jafn mikil og nú. Í raun hefur atvinnuleysi ekki verið minna síðan árið 2008 og getur jafnvel farið niður í eitt til tvö prósent í sumar þegar störfum innan ferðaþjónustunnar fjölgar.

Í heildina hafa skapast um 15.000 ný störf á Íslandi frá árinu 2013. Þar hafa störf innan ferðaþjónustunnar sitt að segja en innan hennar hafa á síðustu fimm árum, samkvæmt mælingum Hagstofunnar, orðið til 7.500 ný störf. Fram kemur í Félagsvísum 2015 að samhliða fjölgun starfa fækkar þeim sem atvinnulausir eru. Árið 2014 voru atvinnuleitendur 9.300 á móti 13.700 árið 2010 þegar afleiðingar efnahagshrunsins fóru að skila sér af fullum þunga. Til marks um að við höfum rétt úr kútnum má benda á að langtímaatvinnuleysi minnkar ört. Milli áranna 2013 og 2014 fækkaði körlum sem höfðu leitað vinnu í tólf mánuði eða lengur um helming eða úr 1,2 prósentum í 0,6 prósent. Hlutfall kvenna lækkaði úr 1,0 prósenti í 0,7 prósent.

Atvinnutækifærum fjölgar og fjölbreytni starfa eykst. Vöntun á störfum eru ekki okkar helstu áhyggjur í dag heldur miklu fremur þær að fólk vanti til að sinna þeim. Í raun er staðan þannig að flestum, sem vilja og getu hafa, stendur starf til boða.

Stöðugleikinn sem náðst hefur skapar störf. En tölurnar hér að ofan eru hvorki sjálfsagðar né sjálfsprottnar. Á þessu kjörtímabili hefur ríkisstjórnin lagt áherslu á að efla þrótt samfélagsins og skapa skilyrði til verðmætasköpunar, til að mynda með lækkun skatta og tryggingargjalds og auknum stuðningi við nýsköpun. Með jafnvægi í ríkisfjármálum, ábyrgri áætlun um losun hafta og ábyrgri hagstjórn hefur myndast aukinn stöðugleiki á Íslandi. Sá stöðugleiki skapar skilyrði fyrir fyrirtækin til aukinna fjárfestinga sem aftur skapa svo fleiri störf.

Grunnforsenda velferðarsamfélags er atvinna. Við viljum að fólk geti valið sér fjölbreyttar leiðir í lífinu og hafi kost á að sinna þeim störfum sem það helst kýs. Það er mikilvægt að stjórnvöld hverju sinni séu meðvituð um nauðsyn þess að styðja við fjölbreytt og vaxandi atvinnulíf. Nú gengur vel og því mikilvægt að halda einbeitingunni. Stefnan er sú að sækja ávallt fram.

Þórunn Egilsdóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 30. mars 2016.

Það hefur verið ansi merkilegt að fylgjast með umræðunni síðustu viku. Mörg misgáfuleg ummæli hafa verið látin falla um hæfi forsætisráðherra. Í þeirri umræðu eru menn uppteknir af fjárhag eiginkonu hans.  Ég velti því fyrir mér hvar við erum í raun stödd í jafnréttisumræðu þegar hjón eru gerð að einni manneskju þegar  kemur að fjárhag og sjálfstæði. Er það ekki skortur á jafnrétti?  Það er rétt að eiginkona forsætisráðherra er sterkefnuð kona og hefur sú staðreynd lengi legið ljós fyrir. Hvað hún gerir við auð sinn kemur mér bara ekki við svo lengi sem skattar eru greiddir til íslenska ríkisins. Það hefur verið gert og er staðfest opinberlega af endurskoðanda KPMG.

Annað sem ég velti fyrir mér er hvort það sé ekki kostur að einstaklingur sem leiðir þjóðina sé fjárhagslega sjálfstæður, engum háður og því ekki hætta á að hann gangi erinda peningaafla í þjóðfélaginu?

Innkoma Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar í pólítik byggðist á vilja hans til vinna gegn því óréttlæti sem skapaðis við hrunið.  Það er kannski allt í lagi að rifja þetta upp og benda á að hans stærsta áherslumál hefur ávallt verið uppgjör föllnu bankanna og að tryggja það að tap fjármálafyrirtækjanna færðist ekki yfir á íslenskan almenning.

Sigmundur Davíð hefur gengið manna harðast gegn kröfuhöfum og hefur ekkert gefið eftir. Það liggur ljóst fyrir að eiginkona hans tapaði fjárhagslega við framgöngu hans en þjóðin stórgræddi. Undir forystu hans var samþykkt stöðugleikaframlag sem mun færa ríkissjóði um 500 milljarða, beint eða óbeint. Þetta ásamt mörgum fleiri aðgerðum ríkisstjórinnar gerir okkur nú í raun kleift að ræða og fara í alvöru uppbyggingu innviða í samfélaginu. Það verkefni er orðið mjög aðkallandi og gott að geta hafist handa við það.

Ég er nú ekki frá því að staðfestan sem Sigmundur Davíð hefur sýnt, þrátt fyrir háværar úrtöluraddir á köflum,  hafi heldur betur sannað sig. Hann verður seint sakaður um að hafa farið vettlingatökum um kröfuhafa eða gengið eigin erinda. Því treysti ég honum manna best til þess að standa vörð um íslenskt efnahagslíf.

Þórunn Egilsdóttir

Greinin birtist í Markaðnum, fylgiriti Fréttablaðsins, 23. mars 2016.

Hvað rekur framsóknarkarl um sextugt til að sækja Kvennaráðstefnu Sameinuðu þjóðanna á eigin vegum? Það eru allnokkrar ástæður fyrir því. Í 11 ár starfaði ég með lögregluliðinu á Keflavíkurflugvelli og varð þá vitni að tilraunum til mansals sem upp komst um á Vellinum. Ég er líka eiginmaður, sonur, tengdasonur og faðir, tengdafaðir og afi. Ég á tvo vel menntaða syni sem eru allir vegir færir, á tvær hæfileikaríkar, vel menntaðar tengdadætur sem ég vil að njóti öll sömu réttinda og fái jöfn tækifæri. Ég er líka stoltur afi þriggja afastelpna og tveggja afadrengja. Ég vil leggja mitt af mörkum til að þau njóti öll sömu réttinda í lífinu. Ég vil líka gera allt sem ég get til að tryggja að barnabörnin mín og öll önnur börn sæti aldrei misnotkun í nokkurri mynd.

Síðan ég hóf störf á opinberum vettvangi hefur mér oft blöskrað hvaða niðurstöðu kynferðisbrotamál fá í dómskerfinu. Það sýnir sig einnig í þeirri staðreynd að í fyrra fjölgaði skjólstæðingum Stígamóta en kærum til lögreglu vegna kynferðisafbrota fækkaði. Ég vil gera það sem í mínu valdi stendur til að hafa áhrif til bóta í þessum málaflokki. Ef litið er til brota gegn konum og stúlkum, hvort sem það er heimilisofbeldi, kynferðisleg misnotkun eða önnur ofbeldisbrot, eru karlmenn brotlegir í langflestum tilfellum. Það stendur því upp á okkur karlmenn að taka til í okkar ranni og snúa öfugþróuninni við.

Kynning sú sem fulltrúar lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu, fulltrúar Stígamóta og ungur íslenskur rithöfundur stóðu fyrir á Kvennaráðstefnunni í New York sl. fimmtudag var stórkostleg og vakti verulega athygli.

Það er haft á orði hér að menn leggi einkum við hlustir á alþjóðavettvangi þegar fulltrúar Íslendinga taka til máls í þrem málaflokkum. Í málefnum sem tengjast hafinu, málefnum tengdum uppblæstri og málefnum kvenna. Það er greinilegt af því sem maður heyrir hér að Íslendingar hafa og geta víða lagt gott til í jafnréttisbaráttunni og til að hafa áhrif á það skelfilega ofbeldi sem víða tíðkast gagnvart konum. Nokkrar hugrakkar konur hafa stigið fram hér á ráðstefnunni og lýst reynslu sinni. Ein sagði frá misþyrmingu á kynfærum við umskurð, önnur sagði frá því er maður sem hún neitaði að giftast hellti yfir hana sýru þannig að hún var um tíma skinnlaus á 95% líkamans og lá lengi milli heims og helju. Sú hefur undirgengist á fimmta tug aðgerða síðan hún varð fyrir árásinni. Óhugnanleg var líka saga konu sem upplifði barn að aldri að ættingjar föður hennar eltu móður hennar með barsmíðum þar sem hún hafði ekki fætt son. Þá er ótalið að á hverjum degi eru 39 þúsund stúlkur á aldrinum 5-15 ára giftar eldri mönnum. Já, lesandi góður, 39 þúsund börn á hverjum degi. Þessar stúlkur verða margar hverjar barnshafandi löngu áður en þær hafa þroska til og látast margar þeirra á meðgöngu, í fæðingu eða rétt eftir barnsburð. Sumar þeirra örkumlast af erfiðleikum í fæðingu og lifa við útskúfun alla ævi. Enn eru ótalin barnsrán og viðskipti með börn. Ein stúlka hér á ráðstefnunni var um skeið í nauðungarvist hryðjuverkasamtakanna sem kenna sig við íslamskt ríki. Hún lifði þar við misnotkun og annað ofbeldi. Saga hennar var sláandi. Innan samtakanna ganga stúlkur kaupum og sölum. Sama má segja um börn af báðum kynjum í Indlandi sem seld eru eins og hver önnur verslunarvara. Þá er ótalinn launa- og kjaramunurinn, lífeyrir heimavinnandi kvenna og fleira af sama meiði. Það er efni í aðra grein. Ef litið er til brota gegn konum og stúlkum, hvort sem það er heimilisofbeldi, kynferðisleg misnotkun eða önnur ofbeldisbrot, eru karlmenn brotlegir í langflestum tilfellum. Það stendur því upp á okkur karlmenn að taka til í okkar ranni og snúa öfugþróuninni við. Nóg eru verkefnin sem bíða okkar, hvort sem við erum í stjórnmálum eða á öðrum vettvangi við að bæta umhverfi kvenna heima hjá okkur og einnig á alþjóðavísu.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 21. mars 2016.

Ég hef fylgst með atburðum á Íslandi undanfarna daga úr fjarlægð.  Ég verð að viðurkenna að mér blöskrar umræðan sem nú fer fram um eiginkonu forsætisráðherra og eignir hennar.  Sá sem hóf umræðuna veit reyndar ekki hvað nauðasamningur er eins og fram kom í umræðum um stöðugleikaframlög á Alþingi Íslendinga.  Samt situr hann í bankastjórn Seðlabankans.  Sá sem hóf umræðuna veit heldur ekki muninn á kröfuhafa og innistæðueiganda ef dæma má af málflutningi hans.  Samt situr hann í bankastjórn Seðlabankans.  Þó nokkuð vandræðaleg staðreynd en þó meira alvarleg.

Umræða undanfarinna daga er nokkur nýjung í íslenskri stjórnmálaumræðu.  Í þrjú ár hafa nokkrir stjórnmálamenn sem voru til í að leggja klyfjar á íslenska þjóð til frambúðar lagt sig fram um að ófrægja forsætisráðherra sem leiddi flokk sinn til sigurs á grundvelli loforða sem síðan hafa verið efnd hvert af öðru.

M.a. kom forsætisráðherra ekki bara í veg fyrir að klyfjar ófrægingarmanna yrðu lagðir á þjóðina heldur leystu stöðugleikasamningar svo vel að eftir er tekið.  Reyndar svo vel að Ísland hefur ekki staðið jafnvel síðan á síldarárunum upp úr miðri síðustu öld.  Sá vaski samningamaður Lee Bucheit segir á þá leið að  ,,Sú niðurstaða sem náðist varðandi uppgjör slitabúa gömlu bankanna, þar sem kröfuhafar samþykktu að framselja til íslenskra stjórnvalda án endurgjalds innlendar eignir sem eru metnar á mörg hundruð milljarða króna, er fordæmalaus í alþjóðlegri fjármálasögu“

Ófrægingarmönnum virðast sárna þessi staðreynd kannski vegna þess að þeir höfðu ekki kjark og þor til að ráðast til atlögu við kröfuhafa.  Ófrægingarmennirnir þola ekki að forsætisráðherra á alla kosti sem þá skortir.  Hann á framsýni kjark og dug sem þeir eiga ekki.  Þess vegna hefur þetta ógæfufólk hamast á forsætisráðherra hvern dag í þrjú ár en auðvitað án árangurs því niðurrifið og hælbitin efla Sigmund Davíð í hverri raun.  Hvað tekur ófrægingarliðið þá til bragðs?  Jú, það skrifar nýjan kafla í lágkúruumræðu sinni með því að beina spjótum sínum að eiginkonu forsætisráðherra vegna þess að hún á eignir.  Og hvað haldiði nema þau fái ekki í lið með sér hjárænulegan Sjálfstæðisþingmann sem er í vandræðum með sjálfsmynd sína.  Það eru tíðindi að Sjálfstæðisþingmaður láti vinstrið siga sér eins og rakka vegna einhverrar minnimáttakenndar.

Það hefur lengi verið alþekkt staðreynd að eiginkona forsætisráðherra er velefnuð. Það er einnig lýðum ljóst hvernig eignirnar eru til komnar. Það hefur aldrei hvílt leynd yfir þessari staðreynd.  Það liggur fyrir að skattar hafa verið greiddir á Íslandi vegna þessara eigna alla tíð.  Það liggur fyrir að eiginkona forstætisráðherra hefur ef eitthvað er tapað eignum vegna þeirra aðgerða sem eiginmaður hennar hefur staðið fyrir.  En hælbítarnir gefast ekki upp enda eru pólísk samtök þeirra við það að þurrkast út. Það ætti ekki að koma neinum á óvart sem fylgst hefur með framgöngu þeirra undanfarin ár.

Spurningin sem uppúr stendur er samt þessi:  Viljum við að íslensk stjórnmálaumræða snúist um fjölskyldumeðlimi stjórnmálamanna? Fjölskyldumeðlimi sem eru ekki þátttakendur í stjórnmálum.  Þurfa stjórnmálamenn framvegist að gera ráð fyrir því að fjölskyldur þeirra verði fyrir áreiti og dylgjum vegna þess að makinn er í pólitík? Mitt svar er nei. Til þess að svo megi verða þarf ógæfufólkið í pólitík að gaumgæfa vel framgöngu sína.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist á www.visir.is 21. mars 2016.

Ég er staddur á kvennaráðstefnu Sameinuðu þjóðanna sem haldin er af UN Women í New York.

Það er mikil upplifun að koma á ráðstefnuna og hér eru þúsundir fulltrúa úr öllum heimshornum, konur eru í miklum meirihluta. Dagskráin er svo viðamikil og viðburðir svo margir að segja má að fyrir hvern einn sem maður sækir missi maður af tíu öðrum. Allir sem sækja ráðstefnuna hafa því meira en nóg að gera þá daga sem hún stendur. Þessi ráðstefna er sú sextugasta sem haldin er og sú síðasta sem fram fer í stjórnartíð Ban Ki-moon, aðalframkvæmdastjóra SÞ. Í setningarræðu sinni í upphafi ráðstefnunnar sagðist Ban Ki-moon hafa skipað 150 konur í stjórnunarstöður á starfstíma sínum. Hann lagði mikla áherslu á að ábyrgð þeirra sem sæktu ráðstefnuna væri sú að fylgja fram stefnunni um aukið jafnrétti, að koma í veg fyrir ofbeldi gegn konum í hverri mynd sem er, til að tryggja að árangur yrði af starfinu hér. Geta má þess að nú er þegar farið að hvíslast á um eftirmann Ban Ki-moon. Sagt er að nú sé komið að Austur-Evrópu að skipa í starfið. Einnig er rætt um að nú sé kominn tími til að kjósa konu sem aðalritara SÞ. Allavega er ljóst að mikið mun ganga á áður en niðurstaða fæst um það.

Síðastliðinn mánudag var dagskrá þar sem Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðisráðherra, var í pallborði ásamt nokkrum öðrum og stóð sig vel. Á fundum eins og þessum kemur í ljós hversu mikils metið framlag Íslendinga til jafnréttismála er. Feðraorlofið sem tekið var upp í tíð Páls Péturssonar var mjög lofað á fundinum. Mörg ríki, þ.á.m. sum nágrannaríki okkar, hafa þó ekki treyst sér til að hrinda slíku orlofi í framkvæmd með sama hætti og gert hefur verið á Íslandi.

Á kvennaráðstefnunni koma fram ótal sjónarmið og lýsingar á kjörum kvenna og stúlkna í hinum ýmsu löndum. Það er ekki laust við að maður hrökkvi við þegar aðstæðum kvenna og stúlkna, t.d. í Afríku og Asíu, er lýst. Þá er einnig ljóst að hefðir annarra menningarheima flytjast til hins vestræna heims með vaxandi fólksflutningum. Átaks er þörf til að koma í veg fyrir limlestingar á stúlkum til þess að standa við fyrirheit SÞ um betra ástand árið 2030 sem er aðeins fimmtán ár í burtu. Við þörfum öll að leggja okkar lóð á vogarskálina til þess að tryggja jafna stöðu kvenna og karla í heiminum.

Þorsteinn Sæmundsson.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 18. mars 2016.

Eitt sinn kunnu nánast allir leiðir til að nýta matvæli sem best og okkur þótti eðlilegt að borða afganga. Á tímabili hurfu menn frá þessu því heimilishald breyttist í takt við þjóðfélagið og hraða þess. Tími til matarundirbúnings varð minni og áherslurnar breyttust. Þetta leiddi til þess ástands sem við stöndum frammi fyrir núna þegar matarúrgangur er stór hluti heimilissorps. Mál sem varða úrgang fá stöðugt meira vægi vegna aukinna kvaða um meðhöndlun hans. Vissulega hafa íbúar margra sveitarfélaga náð miklum árangri á þessu sviði en þrátt fyrir það vantar enn þó nokkuð upp á að við Íslendingar stöndumst samanburð við þær þjóðir Evrópu sem lengst hafa náð.

Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins frá sl. ári segir að matarsóun leiði til hærra matarverðs. Þar kemur einnig fram mikilvægi þess að bregðast við þeirri sóun á ferskum matvælum sem núverandi fyrirkomulag hefur í för með sér. Velta má fyrir sér hvort ástæða er til að breyta reglum um ferskar vörur sem skilað er til birgja eftir að þær hafa verið á boðstólum í verslunum. Benda má á að í Frakklandi taka brátt gildi lög sem skylda alla í virðiskeðjunni til að grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir matarsóun. Matvöruverslunum af tiltekinni stærð þar í landi verður bannað að henda óseldum mat og verður þeim skylt að gera samning við góðgerðarfélög til að auðvelda matargjafir. Þessa leið fara Frakkar.

Við stöndum frammi fyrir áskorun sem snýr að því að ganga betur um auðlindir okkar, sporna við offramleiðslu og notkun á ónauðsynlegum varningi.

Um síðustu áramót lagði umhverfis- og auðlindaráðherra fram fyrstu almennu stefnuna um minnkun á sóun. Hún ber heitið Saman gegn sóun og gildir til 2027. Markmið hennar er að minnka úrgang og bæta nýtingu auðlindanna. Það verður spennandi að fylgjast með kynningu hennar á Hallveigarstöðum nk. fimmtudagsmorgun og sjá hvernig hún fléttast saman við tillögur starfshóps um úrbætur um matarsóun. Nú þurfum við að leggjast á eitt og finna okkar leið.

Þórunn Egilsdóttir

Greinin birtist á www.visir.is 16. mars 2016.

Það er ánægjulegt að sjá að sífellt hærra hlutfall eldra fólks starfar á íslenskum vinnumarkaði. Mikilvægt er að hæfileika þeirra sem eldri eru njóti við þegar yngri kynslóðir eru að koma nýjar inn á vinnumarkaðinn. Í Félagsvísum 2015, sem gefnir eru út af velferðarráðuneytinu, kemur fram að atvinnuþátttaka fólks á aldrinum 55-74 ára var 67,2% árið 2014 en tíu árum áður var hlutfallið 63,3%.

Bætt starfsumhverfi
Aldurssamsetning íslensku þjóðarinnar, sem og annars staðar á Vesturlöndum, er að breytast og hlutfall þeirra sem eldri eru eykst smám saman. Í mannfjöldaspá Hagstofunnar er til að mynda gert ráð fyrir því að hlutfall Íslendinga 60 ára og eldri verði komið yfir 30% árið 2060. Á sama tíma erum við heilsuhraustari og ævilíkur að lengjast, sem leiðir af sér aukinn vilja og getu til virkrar þátttöku í atvinnulífinu hjá þeim sem eldri eru. Hér á Íslandi er stærstur hluti vinnumarkaðarins blessunarlega meðvitaður um mikilvægi þess að tryggja starfsfólki sínu starfsumhverfi sem stuðlar að betri líðan og heilsu. Gott og vandað starfsumhverfi skilar sér í betri anda á vinnustaðnum og ánægðara starfsfólki, sem skilar sér í auknum afköstum.

Jöfn meðferð á vinnumarkaði
Það er ljóst að við erum á réttri leið. Mikilvægt er að auka möguleika þeirra sem eldri eru til að viðhalda og efla vinnufærni sína svo að vinnumarkaðurinn geti notið þeirrar miklu þekkingar og færni sem þessi aldurshópur býr yfir, sem lengst. Þar má meðal annars nefna möguleika einstaklinga á nýjum starfsvettvangi á miðri starfsævinnar eða seinni stigum hennar. Einnig er mikilvægt að sveigjanleg starfslok séu raunverulegur valkostur þegar líður að lokum starfsævinnar. Því miður höfum við séð vísbendingar um að fólki hér á landi sé mismunað á vinnumarkaði á grundvelli aldurs, þrátt fyrir þá ómetanlegu reynslu sem þessi hópur hefur öðlast á sínum starfsferli.

Til stendur að félagsmálaráðherra leggi fram frumvarp um jafna meðferð á vinnumarkaði nú í vor. Í frumvarpinu felst að fyrirtæki og stofnanir megi ekki mismuna fólki, meðal annars á grundvelli aldurs. Samþykkt slíks frumvarps er mikilvægt skref í að styðja enn betur við eldra fólk á vinnumarkaði og mun ég glaður greiða atkvæði mitt með því.
KVÓT: Því miður höfum við séð vísbendingar um að fólki hér á landi sé mismunað á vinnumarkaði á grundvelli aldurs, þrátt fyrir þá ómetanlegu reynslu sem þessi hópur hefur öðlast á sínum starfsferli.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 8. mars 2016.