Category: Nýjast

Categories
Fréttir

„Við þurfum raunhæfa byggðastefnu“

Deila grein

06/05/2025

„Við þurfum raunhæfa byggðastefnu“

Jónína Brynjólfsdóttir, varaþingmaður, flutti í dag jómfrúarræðu sína á Alþingi og kallaði hún eftir skýrri og markvissri byggðastefnu sem stuðli að fjölgun opinberra starfa á landsbyggðinni og eflingu samfélaga utan höfuðborgarsvæðisins.

Skortur á markvissri stefnu

Jónína vakti athygli á því að íbúafjölgun á landsbyggðinni haldi ekki í við fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu og benti á að áratugalangar tilraunir til að skapa raunhæfa byggðastefnu hafi mistekist.

„Hingað til hefur stefnumörkunin einkennst af tilviljanakenndum ákvörðunum, teknum á ólíkum tímum og án samhæfingar,“ sagði hún og bætti við að afleiðingin sé sú að bæði fólk og opinber stjórnsýsla sé í sífellu beint inn á sama svæði.

Byggðirnar bjóða upp á tækifæri

Þrátt fyrir skort á opinberri stefnu, benti hún á að landsbyggðirnar bjóði upp á fjölmörg tækifæri, betri lífsgæði og bætt þjónustustig, meðal annars vegna aukinnar ferðaþjónustu.

„Á landsbyggðunum er nóg pláss fyrir alla, húsnæði á sanngjörnu verði, nægt framboð af lóðum, pláss á leikskólum […]. Við búum nær náttúrunni, höfum meiri fjármuni til ráðstöfunar og meiri tíma til að lifa lífinu án þess að sitja föst í umferð.“

Hún lagði einnig áherslu á að þar eigi sér stað mikil verðmætasköpun – í sjávarútvegi, orkuvinnslu, stóriðju, landbúnaði og þjónustu – en að opinber störf hafi sífellt fækkað.

Skýr aðgerðaráætlun nauðsynleg

Jónína beindi spjótum sínum að ríkisstjórninni og krafðist breytinga.

„Ég hvet ríkisstjórnina til að breyta stefnu sinni og stuðla að fjölgun opinberra starfa á landsbyggðunum,“ sagði hún og bætti við að leggja verði fram „byggðastefnu með skýrri aðgerðaáætlun sem styrkir landsbyggðirnar í stað þess að leggja auknar álögur á atvinnuvegina sem halda samfélögunum gangandi.“

„Eins konar nýlendustefna“ gagnrýnd

Í ræðu sinni vék hún að þeirri hugmynd að íbúar landsbyggðanna væru ekki treystandi til að stjórna eigin málum. Hún sagði slíka afstöðu jafngilda nýlendustefnu og mótmælti harðlega.

„Ég vil sérstaklega mótmæla þeirri eins konar nýlendustefnu að treysta ekki íbúum landsbyggðanna til að reka og stýra þeim opinberu fyrirtækjum sem nánast eingöngu hafa starfsemi sína þar.“

Tími til að stíga skrefið

Jónína lauk ræðu sinni með áskorun til ríkisstjórnarinnar um að gera betur og horfa til raunhæfra lausna.

„Við þurfum byggðastefnu sem beinir fólki til landsbyggðanna, ekki frá þeim.“

Categories
Fréttir Greinar

Betri nýting á tíma og fjár­munum Reykja­víkur­borgar 3/3

Deila grein

06/05/2025

Betri nýting á tíma og fjár­munum Reykja­víkur­borgar 3/3

Ábyrgur og sjálfbær rekstur Reykjavíkurborgar er grundvöllur þess að hægt sé að þjónusta borgarbúa með þeim hætti sem þeir eiga skilið. Borgarfulltrúar Framsóknar hafa beitt sér fyrir aukinni hagræðingu og umbótum í rekstri borgarinnar, forgangsröðun verkefna og betri þjónustu í þágu borgarbúa. Á þeim tíma sem við í Framsókn stýrðum borginni náðist, með samstilltum og skýrum aðgerðum, að snúa rekstri A-hluta borgarsjóðs úr 15,6 milljarða halla í 4,7 milljarða afgang árið 2024.

Það er mikið fagnaðarefni að sjá árangur í rekstri borgarinnar en ljóst er að meira þarf að koma til svo hægt sé mæta auknum útgjöldum og greiða niður skuldir borgarinnar. Áætlaðar skuldir og skuldbindingar samstæðu borgarinnar árið 2025 nema um 558 milljarða króna. Það er upphæð sem flestir myndu telja óásættanlega háa. Áætlanir gera ráð fyrir að skuldahlutfall borgarinnar fari lækkandi og brýnt er að það gangi eftir.

Ég hef því tekið saman 27 tillögur, stórar sem smáar, sem miða að betri nýtingu tíma og fjármuna í rekstri Reykjavíkurborgar. Tillögunum er skipt í 3 þemu; samvinnu og skipulag, aukið aðhald og forgangsröðun verkefna og að lokum umbætur í þjónustu. Þær snúa meðal annars að skipulagsbreytingum, endurskoðun á verkefnum, auknu samstarfi milli eininga, fækkun stöðugilda, frestun og fækkun verkefna, hagkvæmari innkaupum og útvistun verkefna, bættu skipulagi og eftirliti með framkvæmdum og viðhaldi, auknu aðhaldi í rekstri og skilvirkari verkferlum. Tillögunum var skilað inn á samráðsvef borgarinnar 30. apríl s.l.

Hér birtist þriðji og síðastihluti tillögupakkans sem snýr að umbótum í þjónustu Reykjavíkurborgar. Tillögunum er ekki raðað eftir mikilvægi, enda er markmiðið að skoða allar leiðir sem geta leitt til hagræðingar í rekstri borgarinnar – í því samhengi skiptir máli að velta hverjum steini við.

ÞEMA 3: UMBÆTUR Í ÞJÓNUSTU

Tillaga 21 – Endurnýta og deila efni í leik- og grunnskólum og frístundastarfi

Mikill tími starfsfólks fer í það að búa til efni til kennslu og frístundaiðkunar. Með því að búa til gagnagrunn í skýinu fyrir efni frá öllum skólum og frístundamiðstöðvum borgarinnar er hægt að nýta efnið þvert á borgina og draga úr undirbúningstíma sem fer í það að búa til efni til kennslu og frístundaiðkunnar. Með þessu skapast einnig tækifæri til að nýta betur góðar hugmyndir í skóla og frístundastarfi og þar með auka gæði skóla- og frístundastarfs.

Tillaga 22 – Stafvæða og einfalda ferla

Með því að einfalda og stafvæða fleiri umsóknar- og þjónustuferla innan borgarkerfisins má fækka handtökum starfsfólks, bæta þjónustu og auka skilvirkni. Sem og að auka hraða og gagnsæi í afgreiðslu umsókna, draga úr pappírsnotkun og einfalda innri verkferla, minnka álag og bæta nýtingu á tíma starfsfólks og þjónustuupplifun íbúa.

Tillaga 23 – Setja aukinn kraft í innleiðingu á velferðartækni

Setja aukinn kraft í innleiðingu á velferðartækni, þ.e. tækni sem er notuð til þess að viðhalda eða auka öryggi, virkni eða sjálfstæði fólks í daglegu lífi. Með markvissri innleiðingu má auka skilvirkni, eftirlit og gæði þjónustu, stuðla að betri nýtingu á tíma starfsfólks og fjölga þeim sem fá þjónustu velferðarsviðs.

Tillaga 24 – Sveigjanleg mönnun í leikskólum

Ráða starfsfólk sem er ekki bundið einum leikskóla heldur starfar þvert á skólahverfi og róterar eftir mönnunarþörf hverju sinni. Með því má hugsanlega spara tíma starfsfólks á afleysingarstofu, auka sveigjanleika, draga úr tímabundnum lokunum vegna manneklu og bæta fyrirsjáanleika í rekstri leikskóla.

Tillaga 25 – Hlutirnir hugsaðir til enda – uppbygging og endurbætur

Við uppbyggingu og endurbætur á húsnæði verði hlutirnir hugsaðir til enda frá upphafi t.a.m. þegar kemur að algildri hönnun, lýsingu, loftræstingu og hljóðvist. Með því sparast að tvítaka þurfi vinnu og þannig er dregið úr kostnaði. Áður en útboð á sér stað fylgi greining frá aðgengisfulltrúa borgarinnar til að tryggja að horft sé til aðgengis áður en verkið hefst.

Tillaga 26 – Markviss innleiðing gervigreindar

Innleiða gervigreindarlausnir í starfsemi Reykjavíkurborgar með það að markmiði að auka skilvirkni, bæta þjónustuupplifun og styðja við hraðari og nákvæmari gagnavinnslu og greiningar. Með slíkri innleiðingu má einnig draga úr álagi á starfsfólk og skapa ný tækifæri til nýsköpunar í opinberri þjónustu.

Tillaga 27 – Nýta mannauð borgarinnar betur

Nýta menntun og reynslu starfsfólks betur í starfi borgarinnar í stað þess að ráða inn nýtt starfsfólk eða kaupa aðkeypta þjónustu til að sinna einstökum verkefnum. Aðstoða starfsfólk við að fá viðurkennt nám erlendis frá.

Hluti 1/3 má lesa hér

Hluti 2/3 má lesa hér

Magnea Gná Jóhannsdóttir, borgarfulltrúi Framsóknarflokksins

Greinin birtist fyrst á visir.is 6. maí 2025.

Categories
Fréttir

„Landsbyggðin undanskilin“

Deila grein

06/05/2025

„Landsbyggðin undanskilin“

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, gagnrýndi harðlega forsætisráðherra í ræðu á Alþingi og lýsti yfir miklum áhyggjum af nýlegri skipan í stjórnir ríkisfyrirtækja. Hann velti því upp hvort ríkisstjórnin væri að víkja frá eigin stefnu um gegnsæi og fagmennsku í stjórnarkjörum.

„Ég verð að viðurkenna að eftir síðustu samskipti hér í óundirbúnum fyrirspurnum er ég enn meira hugsi yfir svörum forsætisráðherra heldur en ég var fyrir,“ sagði Sigurður Ingi og vísaði til þeirra breytinga sem ný ríkisstjórn hefur gert á verklagi við stjórnarskipanir.

Sigurður Ingi rifjaði upp að fyrri ríkisstjórn hefði sett fram „ágætisplan“ um að opna fyrir umsóknir og tryggja að hæfustu einstaklingarnir kæmust að. „Ekki þannig að skilja að það hafi ekki setið hæft fólk í stjórnum ríkisfyrirtækja hingað til,“ bætti hann við. „En engu að síður hefur þetta verklag nú vikið fyrir kerfi sem einkennist af einsleitni og takmörkuðum samfélagslegum þverskurði.“

Sérstaklega gagnrýndi hann að fulltrúar af landsbyggðinni væru nær alfarið undanskildir í nýrri skipan. „Það var næstum því forskrift,“ sagði hann. „Þó að ríkisfyrirtækin mörg hver starfi fyrst og fremst úti á landsbyggðinni […] þá virtist meginlínan vera að velja einsleita menn.“

Þá lýsti hann furðu á því að ráðherra hefði skipað eingöngu flokksmenn í stjórn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar. „Það var ekki gert í síðustu stjórn HMS,“ sagði hann. „Þar var tekið tillit til ólíkra sjónarmiða ólíkra flokka.“

Að lokum beindi Sigurður Ingi spurningu að forsætisráðherra:
„Var þetta planið, að gera eitt í dag og annað á morgun og undanskilja algerlega landsbyggðina?“

Ræða Sigurðar Inga í heild sinni á Alþingi:

Categories
Fréttir Greinar

Samvinnuhreyfingin á alþjóðavísu

Deila grein

05/05/2025

Samvinnuhreyfingin á alþjóðavísu

Árið 2025 hjá Sam­einuðu þjóðunum er til­einkað sam­vinnu­hreyf­ing­um um heim all­an und­ir yf­ir­skrift­inni: „Sam­vinna um betri heim“. Lögð er áhersla á já­kvæð áhrif sam­vinnu­fé­laga og hvernig þeim hef­ur tek­ist að koma lausn­ir á mörg­um áskor­un­um sam­tím­ans.

Sam­vinnu­hreyf­ing­in á ræt­ur sín­ar að rekja til þess upp­róts sem kom í kjöl­far iðnbylt­ing­ar­inn­ar. Mestu efna­hags­legu fram­far­ir hag­sög­unn­ar eiga upp­runa sinn að rekja til iðnbylt­ing­ar­inn­ar en þar fer hag­vöxt­ur sam­fé­laga fyrst af stað. Hins veg­ar voru vinnuaðstæður og kjör verka­fólks­ins oft afar bág­bor­in og sem svar við þessu ástandi tók fólk sig sam­an og stofnaði sam­vinnu­fé­lög, þ.e. fyr­ir­tæki í eigu og und­ir stjórn fé­lag­anna, sem tóku ákv­arðanir og deildu jafnt arði fé­lags­ins. Fæðing­arstaður sam­vinnu­hreyf­ing­ar­inn­ar er í Rochdale á Eng­land en árið 1844 stofnaði hóp­ur 28 vefara og hand­verks­manna versl­un sem seldi gæðavör­ur á sann­gjörnu verði. Í Frakklandi boðaði Char­les Fourier sam­fé­lags­lega sam­hjálp og sam­vinnu. Í Þýskalandi störfuðu Friedrich Raif­feisen og Her­mann Schulze-Delitzsch að stofn­un lána­sam­vinnu­fé­laga til stuðnings bænd­um og hand­verks­mönn­um. Í Banda­ríkj­un­um voru sett á lagg­irn­ar sam­vinnu­fé­lög í tengsl­um við land­búnað, þar sem bænd­ur tóku sig sam­an til að fá betra verð á vör­um sín­um og samn­inga um inn­kaup og dreif­ingu. Sam­vinnu­hreyf­ing­in á Íslandi á ræt­ur sín­ar að rekja til árs­ins 1882, þegar stofnað var Kaup­fé­lag Þing­ey­inga. Kjör bænda höfðu farið versn­andi, og ein­kennd­ust af háu vöru­verði og ein­ok­un kaup­manna. Sam­vinnu­hreyf­ing­in á Íslandi hef­ur verið veiga­mik­ill þátt­ur í at­vinnu- og fé­lags­mál­um þjóðar­inn­ar í yfir eina og hálfa öld. Níu kaup­fé­lög eru starf­rækt á Íslandi í dag.

Um 3 millj­ón­ir sam­vinnu­fé­laga eru starf­andi í heim­in­um í dag. Allt frá stór­fyr­ir­tækj­um í vel­ferðarsam­fé­lög­um til sam­yrkju­fé­laga í fá­tæk­um lönd­um. Fé­lags­menn eru um 1,2 millj­arðar og starfs­fólk er um 280 millj­ón­ir. Til hins fé­lags­lega hag­kerf­is telj­ast svo marg­vís­leg önn­ur fé­lags­drif­in fyr­ir­tæki og óhagnaðardrif­in fé­lög sem sam­an­lagt eru veru­leg­ur hluti af efna­hags­um­svif­um heims­ins.

Sam­vinnu­formið má nýta mun bet­ur. Á síðasta þing­vetri var samþykkt lög­gjöf um sam­vinnu­fé­lög. Þetta er fyrsta heild­ar­end­ur­skoðunin á lög­un­um í ára­tugi. Ein veiga­mesta breyt­ing­in var að auðvelda stofn­un sam­vinnu­fé­lags. Lág­marks­fjöldi stofn­enda var lækkaður í þrjá úr 15. Þessi breyt­ing end­ur­spegl­ar að sum verk­efni nú­tím­ans geta haf­ist með fá­menn­um hópi sem þó hef­ur þörf fyr­ir sam­vinnu­formið. Ég hvet lands­menn til að kynna sér sam­vinnu­hreyf­ing­una bet­ur á ári henn­ar hjá Sam­einuðu þjóðunum og hvaða tæki­færi fel­ast í henni. Sam­einuðu þjóðirn­ar leggja mikið upp úr getu sam­vinnu­fé­laga til að stuðla að vel­sæld sem flestra í sam­fé­lag­inu.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar og fv. viðskiptaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 3. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Nýjar rætur – framtíð íslenskrar matvælaframleiðslu byrjar hér

Deila grein

03/05/2025

Nýjar rætur – framtíð íslenskrar matvælaframleiðslu byrjar hér

Ísland geymir ríkulegar náttúruauðlindir og landið er stórt. Umfram allt eigum við kraftmikla og unga, skapandi kynslóð sem vill leggja sitt af mörkum.

En sú spurning vaknar æ oftar: hverjir fá raunverulega tækifæri til að nýta landið okkar og byggja upp verðmæti fyrir framtíðina? Þingsályktunartillagan „Nýjar rætur“ leggur fram nýja sýn – og nýtt tæki – til að gefa ungu fólki á landsbyggðinni raunhæfan möguleika til að hefja sjálfbæra matvælaframleiðslu, fóðurframleiðslu eða skógrækt.

Kaupréttur sem opnar dyr

„Nýjar rætur“ snýst um að styðja við ungt fólk – yngra en 45 ára – sem hefur hug og metnað til að kaupa jörð og hefja starfsemi og framleiðslu. Hugmyndin er þessi: Ef ungt athafnafólk fær samþykkt kauptilboð í tiltekna jörð, getur ríkissjóður í gegnum Byggðastofnun gengið inn í kaupin, orðið tímabundinn eigandi jarðarinnar, og jafnframt gert leigusamning við nýliðann með kauprétti að fimm árum liðnum. Á þeim tíma fær viðkomandi tækifæri til að þróa rekstur, afla sér reynslu og fjárhagslegs bolmagns til að nýta kaupréttinn.

Viðbragð við markaðsbresti

Fyrirkomulagið er svarið við augljósum markaðsbresti – of fáir ungir einstaklingar hafa ráð á að kaupa land eða jörð í rekstri, þrátt fyrir að þar sé forsenda matvælaframleiðslu, skógræktar og sjálfbærrar byggðarþróunar. Tillagan snýst ekki um niðurgreiðslur heldur raunverulegt svigrúm til að hefja starfsemi með ábyrgum hætti.

Verndun lands og auðlinda

Tillagan fellur að stefnu Framsóknarflokksins um skýrt eignarhald og ábyrga nýtingu náttúruauðlinda. Íslenskar jarðir geyma vatnsréttindi, jarðhita og aðgang að verðmætum vistkerfum. Með „Nýjum rótum“ er stigið mikilvægt skref til að tryggja að þessi verðmæti sem jarðir eru nýtist samfélaginu en þróist ekki í eyðijarðir, eyðidali eða verði að sumarleyfissvæðum fyrir erlenda auðmenn.

Samstaða

Hugmyndin hefur vakið jákvæð viðbrögð úr breiðum hópi þvert á flokka. Hún snýst ekki einungis um landbúnað, heldur sameinar skógrækt, landgræðslu, nýsköpun og ábyrga samfélagslega uppbyggingu. „Nýjar rætur“ gætu orðið lykilþáttur í heildstæðri sýn fyrir vistvæna uppbyggingu í dreifðum byggðum.

Ræktum saman framtíðina

Það sem skiptir mestu máli er að fólk með vilja og hæfileika fái raunverulegt tækifæri til þátttöku í verðmætasköpun og þróun byggða. Þetta verkefni getur verið leiðarljós nýrrar nálgunar á nýliðun og sjálfbærni. Við getum – með ábyrgri stefnu og markvissri framkvæmd – ræktað nýjar rætur sem verða til hagsbóta fyrir samfélagið allt.

Hóflegt umfang, en mikil áhrif

Að lokum er rétt að hafa í huga að hér er einungis um eitt skref að ræða í átt að aukinni verðmætasköpun. Gert er ráð fyrir að ekki fleiri en 5–20 jarðir verði teknar inn í verkefnið árlega. Það sýnir að þetta er hófstillt í umfangi, en metnaðarfullt í tilgangi – og getur reynst dýrmæt tilraun sem leiðir af sér frekari lausnir til framtíðar.

Fleiri hugmyndir Framsóknar verða kynntar á komandi mánuðum.

Þórarinn Ingi Pétursson, þingmaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 1. maí 2025.

Categories
Fréttir

Varar við grafalvarlegum afleiðingum lokunar Janusar endurhæfingar

Deila grein

02/05/2025

Varar við grafalvarlegum afleiðingum lokunar Janusar endurhæfingar

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður, lýsti í störfum þingsins yfir miklum áhyggjum af alvarlegri stöðu sem skapast hefur vegna fyrirhugaðrar lokunar á áframhaldandi þverfaglegri endurhæfingu fyrir ungmenni með flókin geðræn og félagsleg vandamál.

Stjórn Janusar endurhæfingar hefur óskað eftir formlegum samningaviðræðum við VIRK, heilbrigðisráðuneytið, félags- og húsnæðismálaráðuneytið og mennta- og barnamálaráðuneytið til að tryggja að starfsemin haldi áfram og að viðkvæmasti hópur ungs fólks haldi áfram að fá þá aðstoð sem hann þarfnast.

Heilbrigðisráðherra einn mælir með lokun

„Það er augljóst að enginn mælir með lokun Janusar – nema heilbrigðisráðherra. Tugir fagfélaga, sérfræðinga, geðlækna og hagsmunasamtaka, auk yfir 3.000 einstaklinga, hafa stigið fram og krafist þess að starfsemin haldi áfram. Þetta snýst ekki um rekstrarform. Þetta snýst um réttindi. Þetta snýst um lífsbjargandi úrræði sem okkar viðkvæmasti hópur ungs fólks hefur þörf fyrir,“ sagði Ingibjörg.

Árangur í aldarfjórðung

„Fram er komið tilboð frá Janusi um áframhaldandi samstarf – en það vantar vilja stjórnvalda til að taka við því og bregðast skjótt við. Við erum að tala um úrræði sem hefur í aldarfjórðung skilað árangri – þar sem yfir helmingur þátttakenda hefur komist aftur út í samfélagið í nám eða vinnu. Samt er verið að loka þessu úrræði án þess að nokkuð sambærilegt komi í staðinn.“

Áskorun til stjórnvalda

„Verður þessi ríkisstjórn sú sem tók við útréttri lausnarhönd – en gerði ekkert? Mun hún bera ábyrgð á því að úrræði sem hefur bjargað mannslífum verði lagt niður? Verða viðbrögðin áfram þögnin ein?

Tíminn er að renna út. Ég skora á ráðherra hér og nú að taka þessa beiðni til formlegrar afgreiðslu. Ég skora á þingmenn stjórnarflokka að beita sér. Það er enn hægt að finna lausnir – en það krefst pólitísks vilja,“ sagði Ingibjörg að lokum.

Ræða Ingibjargar í heild sinni á Alþingi:

Categories
Fréttir

Netárás getur lamað samfélagið á augabragði

Deila grein

02/05/2025

Netárás getur lamað samfélagið á augabragði

Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, fór yfir í störfum þingsins afleiðingar umfangsmikils rafmagnsleysis á Spáni og í Portúgal, þar sem samfélög urðu fyrir alvarlegum truflunum – símalaus, netlaus og með almenningssamgöngur í ólestri.

„Ég þekki vel úr mínum fyrri störfum sem orkumálastjóri að kerfið okkar, með aukinni sjálfvirkni og snjallmælavæðingu, er að verða viðkvæmara fyrir slíkum árásum. Strangt til tekið má með slíkum árásum slökkva á hverfum, bæjarhlutum eða -félögum, jafnvel stórum parti landsins, og það má líka ráðast á lykilinnviði eins og flug,“ sagði Halla Hrund. Þó að bilunin ytra hafi ekki stafað af netárás, undirstrikar atvikið hvernig sambærileg áhrif gætu orðið hérlendis með alvarlegum afleiðingum.

Viðbúnaður þarf að vera raunhæfur – og fjármagnaður

Þrátt fyrir að ýmis jákvæð skref hafi verið stigin – svo sem samvinna Samorku, KraftCERT og almannavarna – segir Halla Hrund að núverandi viðbragðsáætlun dugi skammt. Hún tekur sérstaklega fram að:

  • Raunhæfar viðbragðsáætlanir: Þær þurfa að vera yfirgripsmiklar og reglulega æfðar.
  • Fjármagn til allra lykilstofnana: Ekki einungis Fjarskiptastofu, heldur einnig Samgöngustofu, raforkueftirlits og embættis landlæknis.
  • Mat á varaafli mikilvægra innviða: Sérstaklega þarf að meta hvort varaafl Landspítalans og annarra lykilstofnana dugi við stórfelldum truflunum.

Netöryggi er þjóðaröryggismál

„Ég skora á ríkisstjórnina að setja þetta mál í forgang,“ sagði hún að lokum. „Netöryggi er ekki einungis tæknilegt viðfangsefni heldur beinlínis þjóðaröryggismál – og megi því ekki sinna af hálfkáki.“

Ræða Höllu Hrundar í heild sinni á Alþingi:

Categories
Greinar

Íslenskan – lífæð þjóðarinnar

Deila grein

02/05/2025

Íslenskan – lífæð þjóðarinnar

Íslensk­an er æðaslátt­ur þjóðar­inn­ar. Í gegn­um ald­irn­ar hafa mæðurn­ar kennt börn­um sín­um fyrstu orðin, þau orð sem verða und­ir­staða allr­ar hugs­un­ar, allr­ar menn­ing­ar og allra fram­fara. Í móður­mál­inu býr sá kraft­ur sem held­ur þjóð í heilu lagi, bind­ur sam­an fortíð, samtíð og framtíð.

Nú, á þess­um tím­um örra breyt­inga, þegar er­lend mál ryðja sér til rúms í huga og máli ungu kyn­slóðar­inn­ar, ber okk­ur skylda – já, heil­ög skylda – til að standa vörð um tungu okk­ar. Sótt er að ís­lensk­unni bæði úr menn­ingu og tækni, með er­lend­um áhrif­um sem smám sam­an vinna á þol­in­móðri, en þraut­seigri, tungu okk­ar.

Það verður ekki nægi­legt að mæla fag­ur­gala um gildi ís­lensk­unn­ar – við verðum að bretta upp erm­arn­ar og grípa til aðgerða. Efl­um ís­lensku­kennslu í skól­um lands­ins. Gef­um kenn­ur­um okk­ar betri aðbúnað og öfl­ugri verk­færi til að efla mál­vit­und barna og ung­menna.

En ekki aðeins það: við verðum að horf­ast í augu við að framtíð ís­lensk­unn­ar ræðst einnig á vett­vangi tækni og ný­sköp­un­ar. Við verðum að styðja dyggi­lega við ís­lenska tungu í sta­f­ræn­um heimi; fjár­festa í þróun mál­tækni, sjálf­virkr­ar þýðing­ar, tal­grein­ing­ar og annarra lausna sem tryggja að ís­lensk­an verði lif­andi og aðgengi­leg á öll­um sviðum nú­tíma­sam­fé­lags.

Þá ber okk­ur einnig að gæta þess, að með til­komu er­lends vinnu­afls hingað til lands verðum við sem þjóð að sýna festu og rækt­ar­semi. Við verðum að tala ís­lensku við þá sem hingað koma, svo þeir læri tungu þjóðar­inn­ar og verði virk­ir þátt­tak­end­ur í ís­lensku sam­fé­lagi. Mál þeirra og menn­ing á virðingu skilið – en hér á landi skal ís­lensk­an vera sam­ein­ing­ar­táknið sem all­ir stefna að.

Ef við van­rækj­um þetta, ef við sofn­um á verðinum, glöt­um við ekki aðeins tung­unni held­ur sjálf­um okk­ur. Því án móður­máls­ins verður þjóðin rót­laus og upp­runa­lít­il, eins og tré sem miss­ir sín­ar dýpstu ræt­ur.

Meg­um við öll, ung sem göm­ul, axla þá ábyrgð að varðveita ís­lensk­una sem dýr­mæt­asta arf þjóðar­inn­ar – og skila henni áfram, sterk­ari og rík­ari, til þeirra sem á eft­ir okk­ur koma.

Anton Guðmundsson, odd­viti Fram­sókn­ar í Suður­nesja­bæ.

Greinin birtist fyrst í Morgnblaðinu 2. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

140 ára fæðingarafmæli Jónasar Jónssonar frá Hriflu

Deila grein

01/05/2025

140 ára fæðingarafmæli Jónasar Jónssonar frá Hriflu

Við minn­umst 140 ára fæðing­araf­mæl­is Jónas­ar Jóns­son­ar frá Hriflu, sem var einn áhrifa­mesti stjórn­mála­maður og hugsuður Íslands á sinni tíð. Jón­as frá Hriflu, eins og hann er jafn­an kallaður, var leiðandi afl í Fram­sókn­ar­flokkn­um og gegndi lyk­il­hlut­verki á um­brota­tím­um ís­lenskr­ar þjóðar. Jón­as var tákn og and­lit flokks­ins í huga Íslend­inga á 20. öld­inni.

Jón­as frá Hriflu

Jón­as Jóns­son fædd­ist í Bárðar­dal árið 1885, 1. maí. Hann ólst upp við sveita­störf á bæn­um Hriflu, æsku­heim­ili sínu, og kynnt­ist þar af eig­in raun þeim lífs­kjör­um og áskor­un­um sem ís­lensk­ir bænd­ur og alþýða stóðu frammi fyr­ir á þess­um tíma. Þrátt fyr­ir bág kjör sótt­ist Jón­as eft­ir mennt­un. Hann stundaði nám bæði í Dan­mörku og Englandi. Mennta­veg­ur hans var nokkuð óhefðbund­inn en mótaði hann og varð til þess að hann fékk brenn­andi áhuga á upp­bygg­ingu ís­lensks sam­fé­lags. Að námi loknu sneri Jón­as aft­ur heim upp­full­ur af hug­mynd­um um fé­lags­leg­ar fram­far­ir og fram­sókn. Hann hóf störf sem kenn­ari og fræðimaður og lét strax að sér kveða í umræðu um þjóðfé­lags­mál.

Stofn­un Fram­sókn­ar­flokks­ins og póli­tísk­ar lín­ur lagðar

Póli­tísk arf­leifð Jónas­ar frá Hriflu spann­ar marga þætti sam­fé­lags­ins og má skil­greina hann sem rót­tæk­an um­bóta­mann. Jón­as Jóns­son fæðist um svipað leyti og sam­vinnu­hug­sjón­in festi hér ræt­ur. Hann lagðist snemma á sveif með henni. Sam­vinnu­hreyf­ing­in var í hans aug­um meg­in­stoð fé­lags­hyggjuþjóðfé­lags­ins. „Stofn­un Fram­sókn­ar­flokks­ins var bein­lín­is skipu­lögð af hon­um,“ sagði Jón Sig­urðsson í Ysta­felli um Jón­as Jóns­son frá Hriflu. Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn var stofnaður 16. des­em­ber árið 1916. Að auki var hann einn af frum­kvöðlun­um að stofn­un Alþýðusam­bands Íslands og Alþýðuflokks­ins haustið 1916. Jón­as hafði mjög skýra sýn á það hvernig hið póli­tíska lands­lag ætti að vera á Íslandi á þess­um tíma. Hann taldi að það sem myndi henta Íslandi best væri „eðli­leg flokka­skipt­ing“, þ.e. þrískipt­ing í íhalds­flokk, frjáls­lynd­an flokk og jafnaðarmanna­flokk.

Póli­tísk­ur fer­ill Jónas­ar

Jón­as fer að starfa með Fram­sókn­ar­flokkn­um og var driffjöðrin að stofn­un dag­blaðsins Tím­ans, 17. mars 1917. Jón­as var kjör­inn á Alþingi fyr­ir Fram­sókn­ar­flokk­inn árið 1922. Jón­as var þekkt­ur fyr­ir skel­egg viðhorf sín og kröft­ug­ar ræður þar sem hann mælti fyr­ir fé­lags­legu rétt­læti, mennt­un al­menn­ings og fullu sjálf­stæði Íslands. Árið 1927 varð hann dóms- og kirkju­málaráðherra í rík­is­stjórn og gegndi því embætti til 1932. Sem for­ystumaður í Fram­sókn­ar­flokkn­um mótaði Jón­as stefn­una á þess­um um­brota­tím­um. Hann var formaður flokks­ins árin 1934 til 1944 og stýrði Fram­sókn í gegn­um kreppu­ár­in og síðari heims­styrj­öld­ina. Á þeim tíma festi flokk­ur­inn sig í sessi sem einn af burðarás­um ís­lenskra stjórn­mála.

Mennt­un þjóðar­inn­ar

Mennta­mál þjóðar­inn­ar voru Jónasi einkum hug­leik­in og upp­bygg­ing mennta­kerf­is­ins. Hann átti stór­an þátt í stofn­un og efl­ingu margra mennta­stofn­ana. Má þar nefna Mennta­skól­ann á Ak­ur­eyri, Mennta­skól­ann á Laug­ar­vatni, Sam­vinnu­skól­ann og Héraðsskól­ann á Laug­um. Þá gegndi hann um tíma starfi skóla­stjóra Sam­vinnu­skól­ans, fræðslu­stofn­un sam­vinnu­hreyf­ing­ar­inn­ar. Hús­næðismál Há­skóla Íslands voru hon­um einnig mik­il­væg og í byrj­un fjórða ára­tug­ar­ins beitti hann sér fyr­ir setn­ingu laga sem heim­iluðu bygg­ingu nýs há­skóla­húss. Með þessu lagði Jón­as sitt af mörk­um til að auka mennt­un bæði í þétt­býli og dreif­býli, í sam­ræmi við þá sann­fær­ingu sína að þekk­ing og fram­far­ir ættu að ná til allra lands­manna.

Menn­ing­ar­mál ætíð veiga­mik­il

Menn­ing­ar­mál þjóðar­inn­ar voru hon­um ætíð of­ar­lega í huga. Hann var ein­dreg­inn talsmaður ís­lenskr­ar tungu, bók­mennta og lista og lagði áherslu á að menn­ing þjóðar­inn­ar byggðist á þjóðleg­um grunni. Oft var Jón­as gagn­rýn­inn á lista­menn eða strauma í menn­ingu sem hon­um þóttu of fram­andleg­ir eða í and­stöðu við hefðir þjóðar­inn­ar. Deil­ur hans við ýmsa fræðimenn og rit­höf­unda vöktu tals­verða at­hygli á sín­um tíma, enda þótti sum­um sem Jón­as gengi of langt í menn­ing­ar­mál­um. Hins veg­ar beitti hann sér öt­ul­lega fyr­ir því að styrkja um­gjörð menn­ing­ar­mála og má nefna Menn­ing­ar­sjóð, stofn­un Rík­is­út­varps­ins, styrki til lista­manna úr rík­is­sjóði og að reist yrði Þjóðleik­hús.

Loka­orð

Nú, 140 árum eft­ir fæðingu Jónas­ar frá Hriflu, má sjá að margt í framtíðar­sýn hans hef­ur orðið að veru­leika og var til þess fallið að efla ís­lenskt sam­fé­lag. Auðvitað hef­ur tím­inn einnig fært sam­fé­lag­inu breyt­ing­ar sem Jón­as gat vart séð fyr­ir, en grunn­stef hans um mennt­un, sam­vinnu og þjóðlega sjálfs­virðingu má enn greina víða. Arf­leifð Jónas­ar lif­ir þannig góðu lífi og minn­ir okk­ur á mik­il­vægi framtíðar­sýn­ar og hug­sjóna við upp­bygg­ingu þjóðar. Segja má að áhrif Jónas­ar á ís­lenskt sam­fé­lag á mik­il­vægu mót­un­ar­skeiði eigi sér fáar hliðstæður.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar og fv. mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 1. maí 2025.

Categories
Greinar

Þegar inn­flutningurinn ræður ríkjum

Deila grein

29/04/2025

Þegar inn­flutningurinn ræður ríkjum

Í kosningabaráttunni töluðu forystumenn Samfylkingarinnar, Viðreisnar og Flokks fólksins fjálglega um velferð, sjálfbærni og þjóðaröryggi. Nú blasir við óþægileg mynd: algjört stefnuleysi í landbúnaðarmálum og áhugaleysi gagnvart fæðuöryggi þjóðarinnar.

Íslenskur landbúnaður glímir við gríðarlegar áskoranir. Bændur búa við hækkandi framleiðslukostnað, hörð samkeppni frá innfluttum vörum og sífellt meiri kröfur um umhverfisvænan rekstur – án raunverulegs stuðnings stjórnvalda. Þrátt fyrir að umhverfisvæn ræktun og innlend framleiðsla ættu að vera hornsteinar grænnar framtíðar, hafa aðgerðir ríkisstjórnarinnar verið fáar og kraftlausar.

Það sem er enn alvarlegra er að ríkisstjórnin virðist ekki skilja hvernig íslenskur landbúnaður virkar. Samkeppni í íslenskum landbúnaði kemur ekki á milli innlendra afurðarstöðva – heldur erlendis frá, með linnulausum innflutningi sem ryður íslenskum vörum út af markaðnum.

Ríkisstjórnin hefur frekar kosið að líta undan gagnvart linnulausum innflutningi sem grefur undan íslenskum bændum og traustum stoðum samfélagsins. Meðal annars er nú flutt inn lambakjöt frá Írlandi sem selt er undir villandi merkjum, og þannig blekktir íslenskir neytendur, meðan bændur eiga í vaxandi basli.

Samfylkingin lofaði að tryggja sjálfbærni og framtíðaröryggi en hefur hvorki mótað skýra matvælastefnu né sýnt vilja til að efla íslenskan landbúnað. Viðreisn hélt á lofti stefnum um ábyrga markaðsstefnu, en hefur horft aðgerðalaus á innflutninginn vaxa. Flokkur fólksins hét því að vera rödd fólksins en hefur þagað þegar kemur að því að verja lífsviðurværi bænda og grunnþætti íslensks fæðuöryggis.

Þegar markaðsöfl, án nokkurra skilyrða, fá að grafa undan grunnstoðum landsins verður Ísland sífellt háðara öðrum ríkjum um að brauðfæða sitt eigið fólk. Slík þróun er ekki ábyrg, heldur skammsýn og hættuleg.

Í heimi sem einkennist af loftslagsbreytingum, vaxandi spennu í alþjóðaviðskiptum og óútreiknanlegum náttúruvá, verður fæðuöryggi þjóðar mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Ef alþjóðlegir flutningsstraumar stöðvast – eins og gerðist í heimsfaraldrinum – stendur Ísland berskjaldað eftir ef innlend framleiðsla hefur verið látin grotna niður. Það eru ekki aðeins sveitirnar sem tapa ef íslenskur landbúnaður tapar. Öll þjóðin tapar – sjálfstæðið, öryggið og geta landsins til þess að framfleyta þjóð sinni þegar á reynir.

Það er tímabært að krefjast raunverulegra aðgerða: leggja fram skýra stefnu í þágu innlendrar matvælaframleiðslu, tryggja bændum sanngjörn starfsskilyrði, umbuna þeim fyrir umhverfisvænan rekstur og gera fæðuöryggi að hluta af þjóðaröryggisstefnu Íslands, og hjálpa ungu fólki að hefja búskap.

Þetta snýst ekki um að setja fram fallegar yfirlýsingar – heldur um að framkvæma. Ef ríkisstjórnin bregst áfram skyldum sínum, verður Ísland sífellt veikara.

Þegar innflutningurinn ræður ríkjum, er það ríkisstjórnin sem ber ábyrgð á því.

Stórauka þarf innlenda matvælaframleiðslu. Íslensk matvæli eru einstök og teljast meðal þeirra hreinustu í heiminum. Hvergi í veröldinni er minna notað af sýklalyfjum í landbúnaði en hér á Íslandi. Og nóg eigum við að hreinu og tæru vatni á íslandi , sem er okkar stærsta auðlind. Það er skylda okkar að nýta þessa sérstöðu til að tryggja fæðuöryggi þjóðarinnar – fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir.

Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknar í Suðurnesjabæ.

Greinin birtist fyrst á visir.is 29. apríl 2025.