Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, var málshefjandi í umræðu um orkuöryggi á Alþingi.
Ingibjörg kom inn á að Íslendingar hafi raunverulegan möguleika til þess að verða fyrsta landið sem verður óháð jarðefnaeldsneyti, en erum núna að flytjum við inn jarðefnaeldsneyti fyrir um 300 milljarða kr. á ári. Markmiðin í loftslagsmálum eru metnaðarfull og hagvöxtur framtíðarinnar mun byggjast á grænni orku. Sjálfbærni er eftirsóknarvert markmið hvort heldur sé í eldsneyti eða fæðuöryggi þjóða. Það má sjá þegar orkumarkaðir erlendis eru í uppnámi og orkuöryggi er ógnað.
„Á ársfundi Landsvirkjunar á dögunum kom fram að Landsvirkjun hafi þurft að hafna mörgum umhverfisvænum og áhugaverðum verkefnum vegna þess að raforkukerfi Landsvirkjunar er fullnýtt. Einnig kom fram að það væri mikil umframeftispurn í kerfinu,“ sagði Ingibjörg.
Rammaáætlun sem við náðum að losa um á síðasta ári þarfnast yfirferðar og einfalda þarf leyfisferli. Ferlið frá umsókn til lokafrágangs virkjunar tekur allt að tíu til fimmtán ár.
Atvinnulífið hefur hafið orkuskiptin en innviði og orku skortir. „Við byggjum allt okkar atvinnulíf og samkeppnisforskot á orkunni sem við búum yfir í landinu, en það getur fljótt dregið af þessu ef við höfum ekki nægjanlega orku. Ég hef ekki fundið annað en að allir vilji vanda til verka, en við búum við flókið verkferli í tengslum við framkvæmdir í orkumálum,“ sagði Ingibjörg.
Orkuskortur blasir við og flutningstakmarkanir eru til staðar á milli landsvæða svo að aðgerða er þörf. Eins þarf að svara spurningum varðandi orkusækinn iðnað en verulega stór hluti af útflutningstekjum Íslands má einmitt rekja þangað.
- Ætlum við að standa með þeim fyrirtækjum sem eru hér í dag og þeirra verkefnum til framtíðar?
- Viljum við vaxa og eflast sem samfélag?
„Í grænbók um stöðu og áskoranir í orkumálum er okkur gefnar sex sviðsmyndir um orkuþörf landsins. Þær sviðsmyndir sem dregnar eru upp um aukna orkuþörf Íslands með vísan í loftslagsmarkmið spanna allt frá lítilli sem engri viðbót við raforkuframleiðslu Íslands til ríflega tvöföldunar hennar eða 124% aukningar fram til ársins 2040, allt eftir því hvort stefnt er að stöðnun eða auknum hagvexti,“ sagði Ingibjörg.
Hvaða sviðsmynd ætlum við að vinna með?

„Við þurfum að treysta betur flutning og dreifikerfi raforku í landinu, tengja betur lykilsvæði og tryggja afhendingaröryggi raforku um land allt. Fyrirséð er að ljúka þurfi endurnýjun á meginflutningskerfi raforku sem liggur í kringum landið enda er byggðalínan orðin hálfrar aldar gömul og raforkunotkun hefur margfaldast frá því að hún var byggð.“

„Í áðurnefndri grænbók kom fram að leggja þyrfti fram þingsályktunartillögu um uppbyggingu flutningskerfis raforku á árinu 2022 og í henni þyrfti að taka afstöðu til fjölmargra beiðna um aukna flutningsgetu, samtengingar og betri stýringar. Sú tillaga er ekki komin fram og ég get ekki séð hana á þingmálaskrá á þessu þingi,“ sagði Ingibjörg.
Orka verður sífellt stærri hluti af því hvernig við vöxum sem velferðar- og velsældarsamfélag
„Mikilvægast af öllu er að taka ákvörðun um hvernig við viljum sjá landið og þjóð þróast til framtíðar. Ætlum við að nýta tækifærið sem blasir við okkur? Ætlum við að auka orkuöflun, ráðast í orkuskipti og ekki síður nýta landfræðilega stöðu landsins til orkuskipta á skipum og flugvélum?“

„Því spyr ég ráðherra hver sé framtíðarsýnin. Hvernig ætlum við að tryggja nægt framboð á raforku um allt land til orkuskipta? Hver eru framtíðaráform ráðherra varðandi uppbyggingu á meginflutningskerfi raforku á Íslandi? Ég veit að þetta eru stórar spurningar, en við verðum einfaldlega að fara að svara þeim,“ sagði Ingibjörg að lokum.

27/03/2023
Íslenskan á öld gervigreindarinnarMálefni gervigreindar hafa verið talsvert í þjóðfélagsumræðunni hér í landi í kjölfar þess að bandaríska tæknifyrirtækið OpenAI, eða Opin gervigreind á íslensku, tilkynnti að tungumálið okkar hefði verið valið í þróunarfasa fyrir nýjustu útgáfu gervigreindarmállíkansins GPT-4, fyrst allra tungumála fyrir utan ensku. Þetta þýðir að við getum átt samræður við líkanið á íslensku og spurt það spjörunum úr um hin ýmsu málefni og fengið svör á íslensku. Þessi ákvörðun fyrirtækisins var mikil viðurkenning fyrir menningu okkar og þá miklu heimavinnu sem lagst hefur verið í hér á landi til að gera þetta mögulegt.
Nýverið ritaði Bill Gates, einn stofnenda Microsoft, grein þar sem hann fer yfir að öld gervigreindarinnar sé runnin upp og að tæknin eigi eftir að hafa miklar þjóðfélagsbreytingar í för með sér. Þannig rekur hann hvernig gervigreindin eigi eftir að breyta störfum fólks, námi, ferðalögum, heilbrigðisþjónustu og samskiptum svo dæmi séu tekin. Hann nefnir meðal annars að tilkoma gervigreindarinnar sé jafn byltingarkennd og tilkoma farsímans, alnetsins og einkatölvunnar.
Það skiptir máli að Ísland verði gerandi og taki virkan þátt í þróun og innleiðingu yfirstandandi tæknibreytinga til þess að bæta samfélagið en á undanförnum árum hafa stjórnvöld stigið stór og framsækin skref til þess að huga að þessum breytingum með einmitt það í huga. Má þar til að mynda nefna stefnu Íslands um gervigreind sem var unnin árið 2021 að beiðni forsætisráðherra. Þar var mótuð skýr framtíðarsýn um hvernig íslenskt samfélag geti unnið með gervigreind, öllum til hagsbóta. Í stefnunni er meðal annars farið yfir ýmsa snertifleti gervigreindar við íslenskt samfélag, til að mynda réttindi Íslendinga gagnvart nýrri tækni, þau gildi sem hafa þarf til hliðsjónar við innleiðingu hennar og hvernig leysa beri úr álitamálum henni tengdri.
Það skiptir höfuðmáli að mannfólkið stjórni tækninni en ekki öfugt. Eitt af þeim stóru atriðum sem Bill Gates ræðir meðal annars í grein sinni er mikilvægi þess að gervigreindin sé nýtt til góðs en ekki til illvirkja. Þar hefur hann svo sannarlega lög að mæla.
Segja má að eitt framsæknasta skref sem stjórnvöld hafa stigið í seinni tíð hafi verið að fjárfesta í mikilvægum innviðum á sviðum máltækni í gegnum fyrstu máltækniáætlun stjórnvalda og undirbyggja þannig að íslenskan gæti orðið gjaldgeng í heimi tækninnar. Þannig var Ísland virkur gerandi í því að þróa tækni til hagsbóta fyrir fólk og fyrirtæki hér á landi sem og erlendis og leggja sitt af mörkum til þess að auka notagildi gervigreindar á okkar eigin forsendum. Eftir þessu var meðal annars tekið þegar ég, ásamt forseta Íslands og sendinefnd, heimsóttum OpenAI í fyrra og töluðum máli íslenskunnar. Það er sannarlega ánægjulegt að sjá árangur vinnu undanfarinna ára skila sér með fyrrnefndum hætti. Við þurfum hins vegar að halda áfram að standa vaktina og tryggja að tæknin skili okkur bættum lífskjörum á okkar forsendum.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 25. mars 2023.

27/03/2023
Ferlar styttir til að heimila breytta notkun húsnæðis til búsetuMikil þörf er fyrirsjáanleg fyrir tímabundin búsetuúrræði handa umsækjendum um alþjóðlega vernd hér á landi. Ríkisstjórnin samþykkti á fundi sínum í morgun að senda þingflokkum stjórnarflokkanna drög að frumvarpi sem veitir heimild til að gera viðeigandi breytingar á húsnæði, sem ekki hefur verið ætlað til búsetu, til að unnt sé að nota það sem úrræði fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Með frumvarpinu er gefin heimild til að veita tímabundnar og skilyrtar undanþágur frá skipulags- og byggingarlöggjöf og skipulagi. Undanþágur eru bundnar við að húsnæði verði notað á vegum opinberra aðila fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og uppfylli m.a. viðeigandi kröfur til brunavarna, öryggis og hollustuhátta. Heimild til að veita undanþágu gildir til 1. júní 2025.
Í fyrra sótti metfjöldi fólks um alþjóðlega vernd hér á landi, ekki síst í kjölfar innrásar Rússlands í Úkraínu. Frá áramótum hafa síðan um 1.300 manns sótt um vernd á Íslandi. Það eru helmingi fleiri en sóttu um vernd allt árið 2021. Samhliða eru búsetuúrræði á vegum Vinnumálastofnunar, sem þjónustar umsækjendur, nær fullnýtt og gengið hefur erfiðlega að finna hentugt húsnæði til leigu. Frumvarpið gerir stofnuninni kleift að breyta t.a.m. skrifstofuhúsnæði í eigu ríkisins, sem stendur autt, í tímabundið búsetuúrræði fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd.
Frumvarpið er liður í samhæfingu aðgerða stjórnvalda vegna móttöku flóttafólks. Það var unnið í innviðaráðuneytinu í samvinnu við félags- og vinnumarkaðsráðuneytið og forsætisráðuneytið.
„Ríkisstjórninni þótti nauðsynlegt að veita Vinnumálastofnun svigrúm til að útvega húsnæði sem skjótum hætti. Það er mikilvægt að vanda til verka þegar um er að ræða löggjöf sem dregur tímabundið úr kröfum til húsnæðis sem ætlað er til búsetu. Ætlunin er að stytta ferla til að heimila breytta notkun húsnæðis til búsetu. Gerðar verða viðeigandi kröfur til brunavarna, öryggis og hollustuhátta húsnæðis í samræmi við fyrirhugaða notkun þess sem tímabundið búsetuúrræði,“ segir Sigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra.
Skipulagsstofnun heimilað að veita undanþágur
Með frumvarpinu getur Skipulagsstofnun, með beiðni frá Vinnumálastofnun og umsögn hlutaðeigandi sveitarfélags, veitt tímabundna undanþágu frá einstökum greinum skipulags- og byggingarlöggjafar. Eftir atvikum einnig frá skipulagi hlutaðeigandi sveitarfélags, til að heimila tímabundið breytta notkun húsnæðis til búsetu, að uppfylltum skýrum skilyrðum.
Lagt er til að undanþágur Skipulagsstofnunar verði til 18 mánaða. Einnig er lagt til að stofnunin geti synjað um undanþágu mæli heildstætt mat á aðstæðum gegn því að hún verði veitt. Fáist undanþága þarf ekki að afla sérstaklega byggingarleyfis fyrir breyttri notkun húsnæðisins til búsetu eða ráðast í breytingar á aðal- og deiliskipulagi, enda uppfylli húsnæðið skilgreind skilyrði um öryggi, brunavarnir og hollustuhætti ásamt fleiru.
Standi til að nýta húsnæðið sem tímabundið búsetuúrræði í lengri tíma en 18 mánuði beri þó að hefja ferli við öflun tilskilinna leyfa og þurfa þau að liggja fyrir innan þriggja ára frá því að undanþága var veitt til að húsnæðið verði áfram nýtt til búsetu.
Vinnumálastofnun starfrækir nú þegar margvísleg tímabundin búsetuúrræði fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Frumvarpinu er sem fyrr segir ætlað að fjölga þeim úrræðum enn frekar. Fái einstaklingur umsókn sína samþykkta flytur viðkomandi í varanlegt húsnæði.
- Frétt um samhæfingarteymi um móttöku flóttafólks (23. mars 2023)
- Vefsvæði stjórnvalda um móttöku flóttafólks – þ.á m. mælaborð með tölfræði
Ítarefni: Hvaða skilyrði þarf að uppfylla?
Uppfylla þarf eftirfarandi skilyrði fyrir undanþágur á vegum Skipulagsstofnunar.
a. Vottorð vegna öryggis- og lokaúttektar húsnæðisins liggi fyrir í samræmi við áður samþykkta notkun þess.
b. Húsnæðið uppfylli kröfur byggingarreglugerðar sem gerðar eru til brunavarna, öryggis og hollustuhátta sem og kröfur reglugerðar um hollustuhætti í samræmi við fyrirhugaða notkun húsnæðisins áður en það er tekið í notkun til búsetu. Húsnæðið sé ekki á landnotkunarsvæði sem skilgreint er sem iðnaðarsvæði samkvæmt skipulagsreglugerð.
c. Húsnæðið sé ætlað til búsetu að hámarki 250 einstaklinga en þó ekki fleiri en húsrúm leyfir, sbr. b-lið.
d. Húsnæðið sé í nálægð við skóla ef um er að ræða tímabundið búsetuúrræði sem m.a. er ætlað börnum.
e. Nærumhverfi húsnæðis uppfylli að lágmarki þrjú eftirfarandi skilyrða:
- Húsnæðið sé í göngufæri við verslun og þjónustu.
- Húsnæðið sé í göngufæri við almenningssamgöngur.
- Húsnæðið sé innan fjölbreyttrar og blandaðrar byggðar þar sem fjölbreytt þjónusta er í boði.
- Húsnæðið sé innan eða í jaðri íbúðabyggðar.
- Húsnæðið sé í göngufæri við friðsæl og heilnæm útivistarsvæði.
Lagt er til í frumvarpinu að Vinnumálastofnun miðli gögnum til viðbragðsaðila til að tryggja réttar upplýsingar um íbúa í tímabundnu búsetuúrræði. Þá er lagt til að sveitarfélag tilkynni lóðarhöfum og nágrönnum í grenndinni, sem taldir eru eiga hagsmuna að gæta, um breytta notkun húsnæðisins til búsetu áður en húsnæðið er tekið í notkun.
Heimild: stjr.is

24/03/2023
Samvinna fyrir betra heilbrigðiskerfiSjúkratryggingar Íslands óskuðu á dögunum eftir tilboðum frá einkaaðilum innan heilbrigðisgeirans til að framkvæma liðskiptaaðgerðir á mjöðmum og hnjám. Í síðustu viku bárust góðar fréttir frá Sjúkratryggingum Íslands sem opinberuðu hvaða tilboð voru samþykkt og meginfyrirkomulag samninga en fjögur tilboð bárust stofnuninni. Um er að ræða tilboð í allt að 700 aðgerðir sem munu bæta lífskjör einstaklinga til muna. Þessi aðgerð er að frumkvæði Willum Þórs Þórssonar heilbrigðisráðherra og hefur það að markmiði að stytta biðlista fyrir liðskiptaaðgerðir.
Aðgerðir stjórnvalda
Stjórnvöld hér á landi hafa lagt kapp á að framfylgja þeirri stefnu að bjóða öllum hér á landi upp á nauðsynlega heilbrigðisþjónustu, enda er það ein af meginstoðum þess að búa til gott velferðarsamfélag. Þróun samfélagsins og aukin eftirspurn eftir heilbrigðisþjónustu hefur leitt til þess að bregðast þarf við með nýjum áherslum innan heilbrigðiskerfisins. Ef við ætlum okkur að ná að framfylgja þeirri þjónustu sem kallað er eftir þurfa stjórnvöld að finna jafnvægi í blönduðu heilbrigðiskerfi í þágu einstaklingsins.
Ríkisstjórnin hefur lagt ríka áherslu á eflingu heilbrigðiskerfisins á þessu kjörtímabili. Fjárframlög til heilbrigðismála hafa aukist verulega sem endurspeglar aftur forgangsröðun og áherslur stjórnvalda, en lagt var til 12 milljarð króna viðbótarframlag til heilbrigðismála við síðustu fjárlög til þess að styrkja heilbrigðiskerfið. Fjárframlögin eru til þess fallin að mun betur er hægt að leysa þau mörgu verkefni sem blasa við. Ofangreindir samningar eru meðal þeirra aðgerða sem þörf var að fara í enda um mjög brýnt mál að ræða. Það er ótækt að láta fólk bíða lengi eftir nauðsynlegum aðgerðum sem hamla lífsgæði og draga úr virkni. Stjórnvöld eru með þessu að leita leiða til að stytta biðlista og koma fólki, sem þarf á ákveðinni þjónustu að halda, aftur í fyrra form. Bið eftir liðskiptiaðgerðum síðustu ár hefur verið allt of löng meðal annars vegna uppsafnaðar þarfar auk þess sem heimsfaraldurinn spilaði þar einnig stórt hlutverk.
Framsókn hefur lengi beitt sér fyrir bættri heilbrigðisþjónustu óháð efnahag eða búsetu. Þjónustan þarf að vera í samræmi við aðstæður, möguleika og vilja hvers og þá þarf að horfa til þess að halda kostnaðarþáttöku eins lágri og hægt er. En það er eitt að segja það og annað að framkvæma. Við í Framsókn höfum haldið okkar stefnu sem við lögðum upp með í síðustu alþingiskosningum á lofti og unnið í átt að auknum framlögum ríkisstjórnarinnar til heilbrigðismála og stefna Framsóknar í heilbrigðismálum endurspeglast nú með þessum samningum.
Tækifæri utan stofnana
Samvinna er vænlegust til árangurs hvað varðar forvarnir, lýðheilsu, geðheilbrigðisþjónustu, öldrunarþjónustu og nær allra þá þjónustu sem varðar heilbrigði þjóðarinnar. Meðal þeirra stefnumála sem Framsókn setti í fararbrodd fyrir síðustu kosningar var að stórefla heilbrigðisþjónustu utan sjúkrastofnana. Við sjáum í verki hversu vel það reynist heilbrigðisþjónustu landsins að stuðla að frekara samspili innan blandaðs heilbrigðiskerfis. Tvö dæmi um það eru nýlegir samningar um kaup á endómetríósuaðgerðum og liðskiptaaðgerðum. Þessir samningar eru gott dæmi um hvernig hægt er að bæta kerfið til muna með auknu samstarfi með heilbrigðisþjónustuaðila utan hins opinbera. Samningarnir um kaup á endómetríósuaðgerðum eru dæmi um mikilvægt skref í átt að styttingu biðlista og jöfnun aðgengi. Of margar konur hafa glímt við einkenni endómetríósu í of langan tíma, og það er mikið fagnaðarefni að þær fá loksins nauðsynlega þjónustu.
Nú er komið að liðskiptunum, en undirrituð trúir ekki öðru en að báðir þessir samningar geta reynst fordæmi til framtíðar um hvernig samvinna heilbrigðisstarfsmanna, bæði innan og utan hins opinbera, getur skipt sköpum fyrir sjúklinginn sjálfan, enda á hann ávallt að vera í forgrunni.
Ingibjörg Isaksen, þingflokkformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst á visir.is 24. mars 2023.
Sigurður Ingi á fundum Evrópuráðsins

24/03/2023
Sigurður Ingi á fundum EvrópuráðsinsSigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra, flutti ávarp á ráðstefnu sveitar- og héraðsstjórna í Evrópuráðinu í Strassborg í gær. Þar kynnti hann áherslur Íslands í formennsku sinni í Evrópuráðinu, ítrekaði mikilvægi sveitar- og héraðsstjórnaþingsins, ræddi meðal annars samráðsgátt íslenskra stjórnvalda, mikilvægi grænna skrefa stjórnvalda og helstu áskoranir sem íslensk stjórnvöld standa frammi fyrir á sveitarstjórnarstigi. Að lokum svaraði Sigurður Ingi spurningum fulltrúa þingsins og tók þátt í umræðum um fyrirhugaðan leiðtogafund Evrópuráðsins sem fer fram í Reykjavík 16.-17. maí.
Sigurður Ingi fundaði jafnframt með Mariju Pejčinović Burić, framkvæmdastjóra Evrópuráðsins, og Leendert Verbeek, forseta sveitar- og héraðsstjórnarþingsins. Á báðum fundum var rætt um formennsku Íslands í Evrópuráðinu, leiðtogafundinn í Reykjavík og mikilvægi vettvangs sveitar- og héraðsstjórna í Evrópuráðinu. Ráðherra átti jafnframt fund með Attila-Zoltán Cseke, ráðherra þróunarmála, innviða og stjórnsýslu í Rúmeníu þar sem áskoranir vegna eldgosa og skipulagsmál voru til umræðu.
Á þriðjudagskvöld opnaði Sigurður Ingi tónleika í dómkirkju Strassborgar en þeir eru hluti af menningardagskrá formennsku Íslands í Evrópuráðinu. Þar fluttu íslenski tenórinn Benedikt Kristjánsson, þýski sembal- og orgelleikarinn Elina Albach, og ítalski slagverksleikarinn Philipp Lamprecht sérstaka endurgerð af Jóhannesarpassíu Bachs.
Formennska Íslands í Evrópuráðinu
Ísland tók formlega við formennsku í Evrópuráðinu í nóvember 2022. Helsta markmið formennskunnar verður að efla grundvallargildi Evrópuráðsins – lýðræði, réttarríkið og mannréttindi. Þar að auki eru formennskuáherslur Íslands umhverfismál, réttindi barna og ungmenna og jafnrétti.
Þetta er í þriðja sinn sem Ísland fer með formennsku í Evrópuráðinu frá inngöngu árið 1950 en áður leiddi Ísland starfsemina 1955 og 1999. Formennskunni lýkur formlega með leiðtogafundi í Reykjavík sem forsætis- og utanríkisráðherra boða til 16.-17. maí nk. Um er að ræða fjórða leiðtogafund Evrópuráðsins frá upphafi. Hann verður fjölmennasti leiðtogafundur og ráðherrafundur sem haldinn hefur verið á Íslandi.
Nánari upplýsingar um formennsku Íslands í Evrópuráðinu má finna í formennskubæklingi Íslands.
Um Evrópuráðið
46 ríki með um 700 milljónir íbúa eiga aðild að Evrópuráðinu (e. Council of Europe, CoE). Markmið ráðsins er að standa vörð um mannréttindi, lýðræðislega stjórnarhætti og réttarríki í álfunni, og jafnframt að efla lífsgæði Evrópubúa. Evrópuráðið var stofnað í kjölfar síðari heimsstyrjaldarinnar, m.a. með það að markmiði að stuðla að stöðugleika og koma með því í veg fyrir annað stríð í álfunni. Evrópuráðið vinnur á grundvelli alþjóðasamninga sem gerðir eru á vettvangi ráðsins. Ráðið vinnur m.a. að mannréttindamálum, lýðræðismálum, réttarfarsmálum, jafnrétti, tjáningarfrelsi, umhverfismálum, sveitarstjórnarmálum og mennta- og menningarmálum. Evrópuráðið hefur staðið að gerð um 200 alþjóðasamninga á ýmsum sviðum sem hafa jafnframt haft áhrif í öðrum heimshlutum. Mannréttindadómstóll Evrópu, sem er ein af lykilstofnunum á sviði mannréttinda í heiminum, framfylgir mannréttindasáttmála Evrópu.
Heimild: stjr.is

24/03/2023
Mun unga fólkið okkar fjárfeta í húsnæði í Móahverfi?Akureyrarbær auglýsir nú útboð lóða í fyrsta áfanga Móahverfis og fagna ég því að sjá þar birtast áherslur Framsóknarfólks í húsnæðismálum. Í samræmi við rammasamning ríkis og sveitarfélaga þar sem kveðið er á um að 30% húsnæðis eigi að vera hagkvæmt húsnæði eru sett skilyrði um að 20% af þeim íbúðum sem byggðar verði í fjölbýlishúsnunum eigi að falla undir skilmála hlutdeildarlána.
Eins og sakir standa þá eru forsendur lánanna reyndar brostnar hér á Akureyri vegna gríðarlegrar hækkunar á fasteignaverði. Hins vegar er í gangi endurskoðun á skilmálum hlutdeildarlána og mikilvægt að henni verði lokið sem fyrst.
Fyrir kosningar vorið 2022 lögðu frambjóðendur Framsóknar á Akureyri áherslu á að ungu fólki yrði hjálpað að koma þaki yfir höfuð sér. Ég leyfi mér að endurbirta hér brot úr grein minni Hvar á unga fólkið að búa? sem birtist í á Akureyri.net í apríl á síðasta ári en þar beini ég sjónum að mikilvægi hlutdeildarlána í þessu samhengi, þótt nauðsynlegt sé einnig að skoða fleiri leiðir í framhaldinu. Sem dæmi er greiðslubyrðarhlutfall Seðlabankans að gera ungu fólki erfiðara fyrir en samkvæmt því má afborgun einungis vera 35-40% af útborguðum launum.
Hvar á unga fólkið að búa?
Unga fólkið er framtíð Akureyrar og hér vilja þau í meira mæli festa rætur en hafa eðlilega áhyggjur af hækkandi fasteignaverði. Við í Framsókn viljum auðvelda ungu fólki að koma þaki yfir höfuð sér og einn liður í því er að tryggja að hér verði byggðar íbúðir sem henta við úthlutun hlutdeildarlána.
Lán fyrir útborgun
Frumvarp um hlutdeildarlán, sem lagt var fram af félags- og barnamálaráðherra Ásmundi Einari Daðasyni og samþykkt árið 2020, er ætlað að auðvelda tekju- og eignalitlum einstaklingum að eignast sína fyrstu íbúð. Hlutdeildarlánin bera hvorki vexti né afborganir á lánstímanum. Lántakendur endurgreiða hlutdeildarlánið þegar íbúðin er seld.
Dæmi:
- Kaupandi leggur fram a.m.k. 5% kaupverðs í útborgun.
- Kaupandi tekur húsnæðislán fyrir 75% kaupverðs.
- Húsnæðis- og mannvirkjastofnun veitir kaupanda hlutdeildarlán fyrir allt að 20% kaupverðs.
Forgangsverkefni á næsta kjörtímabili
Við í Framsókn viljum tryggja að í boði verði fleiri hlutdeildarlánaíbúðir með sérstökum reglum í úthlutun lóða eða semja beint við byggingarverktaka um byggingu slíkra íbúða með sérstökum samningum við Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Við teljum að þegar lóðaframboð eykst, sem er algjör grunnforsenda, og meiri ró kemst á markaðinn sé þetta gerlegt og eigi að vera forgangsverkefni á næsta kjörtímabili.
Sunna Hlín Jóhannesdóttir, bæjarfulltrúi Framsóknar á Akureyri.
Greinin birtist fyrst á vikubladid.is 24. mars 2023.

23/03/2023
„Ungt fólk á varla séns í núverandi aðstæðum“„Í dag kynnti seðlabankastjóri tólftu stýrivaxtahækkunina í röð. Peningastefnunefnd ákvað að hækka stýrivexti um heila prósentu og flestir landsmenn, ef ekki allir, eru nú orðnir meðvitaðir um það hvaða afleiðingar þetta hefur á rekstur heimila,“ sagði Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, í störfum þingsins.
„Þetta hækkar auðvitað lánin, matarkarfan er dýrari og veski landsmanna léttast almennt. Afleiðingar þessa eru auðvitað margþættar. Þetta er þungt högg fyrir marga en auðvitað hefur þetta kannski hvað mest áhrif á einstaklinga og húsnæðismarkaðinn og þá sem eru að taka sín fyrstu skref hvað varðar húsnæðiskaup, starfsframa og stofnun fjölskyldu,“ sagði Ágúst Bjarni.
„Ungt fólk á varla séns í núverandi aðstæðum.“
„Húsnæðismarkaðurinn sem hefur verið í mikilli grósku undanfarin ár er botnfrosinn. Margir berjast í bökkum við að eiga fyrir afborgunum og sumir neyðast jafnvel til að selja eignir sem þó getur reynst erfitt á tímum sem þessum, eins og markaðurinn er í dag.
Hlutfall fyrstu kaupenda á fasteignamarkaðnum má ætla að sé nálægt 0%. Þetta er sláandi tala þó að hún komi kannski ekki á óvart miðað við nýliðna atburði. En á tímum hækkandi verðbólgu og vaxta stoppar lífið samt sem áður ekki. Við sjáum því margt ungt fólk, ungt fjölskyldufólk og aðra fyrstu kaupendur, í pattstöðu. Það verður að finna sér heimili en húsnæðisverð og lánakjör og aðrar aðstæður leyfa það ekki,“ sagði Ágúst Bjarni.
Hvað er til ráða?
„Það gefur augaleið að grípa þurfi fyrstu kaupendur og gera sérstakar ráðstafanir til að leysa úr þeim hnút sem við erum komin í. Við getum horft til rýmkunar á reglum og kröfum hvað varðar veitingu hlutdeildarlána til fyrstu kaupenda. Við getum breytt reglum er varða veðsetningu á lánum fyrstu kaupenda svo að auðveldara sé að festa kaup á húsnæði. Það eru ýmis verkfæri til staðar og spurningin er nú að nýta þau,“ sagði Ágúst Bjarni að lokum.
Ræða Ágústs Bjarna í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegur forseti. Í dag kynnti seðlabankastjóri tólftu stýrivaxtahækkunina í röð. Peningastefnunefnd ákvað að hækka stýrivexti um heila prósentu og flestir landsmenn, ef ekki allir, eru nú orðnir meðvitaðir um það hvaða afleiðingar þetta hefur á rekstur heimila. Þetta hækkar auðvitað lánin, matarkarfan er dýrari og veski landsmanna léttast almennt. Afleiðingar þessa eru auðvitað margþættar. Þetta er þungt högg fyrir marga en auðvitað hefur þetta kannski hvað mest áhrif á einstaklinga og húsnæðismarkaðinn og þá sem eru að taka sín fyrstu skref hvað varðar húsnæðiskaup, starfsframa og stofnun fjölskyldu. Ungt fólk á varla séns í núverandi aðstæðum. Húsnæðismarkaðurinn sem hefur verið í mikilli grósku undanfarin ár er botnfrosinn. Margir berjast í bökkum við að eiga fyrir afborgunum og sumir neyðast jafnvel til að selja eignir sem þó getur reynst erfitt á tímum sem þessum, eins og markaðurinn er í dag.
Hlutfall fyrstu kaupenda á fasteignamarkaðnum má ætla að sé nálægt 0%. Þetta er sláandi tala þó að hún komi kannski ekki á óvart miðað við nýliðna atburði. En á tímum hækkandi verðbólgu og vaxta stoppar lífið samt sem áður ekki. Við sjáum því margt ungt fólk, ungt fjölskyldufólk og aðra fyrstu kaupendur, í pattstöðu. Það verður að finna sér heimili en húsnæðisverð og lánakjör og aðrar aðstæður leyfa það ekki.
Virðulegur forseti. Hvað er til ráða? Það gefur augaleið að grípa þurfi fyrstu kaupendur og gera sérstakar ráðstafanir til að leysa úr þeim hnút sem við erum komin í. Við getum horft til rýmkunar á reglum og kröfum hvað varðar veitingu hlutdeildarlána til fyrstu kaupenda. Við getum breytt reglum er varða veðsetningu á lánum fyrstu kaupenda svo að auðveldara sé að festa kaup á húsnæði. Það eru ýmis verkfæri til staðar og spurningin er nú að nýta þau.“

23/03/2023
Á vaktinni í sjötíu ár – nú er það úttekt á tryggingamarkaðnum á ÍslandiSjötíu ára afmæli Neytendasamtanna er fagnað í dag – Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra, mætti færandi hendi á skrifstofur Neytendasamtakanna með afmælistertu.
„Neytendasamtökin hafa staðið vaktina í 70 ár en starf samtakanna skipta neytendur svo sannarlega máli. Það er sérstaklega mikilvægt að huga vel að neytendamálum á tímum hárrar verðbólgu,“ sagði Lilja Dögg að tilefni tímamótanna.

„Í slíku ástandi vex þörfin á öflugu neytendaeftirliti, enn þurfa allir að vera á tánum gagnvart verðlagningu á vörum og þjónustu. Slíkt skiptir máli fyrir lífskjörin í okkar góða landi. Ég óska Neytendasamtökunum til hamingju með þennan merkisáfanga og hlakka til áframhaldandi samstarfs við þau,“ sagði Lilja Dögg.
Lilja Dögg færði samtökunum fimm og hálfa milljón króna frá ríkisstjórninni og ráðuneyti sínu. Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR stéttarfélags, var einnig með í för og færði samtökunum fjórar milljónir frá VR.
Lilja Dögg segir í viðhorfsgrein í Fréttablaðinu í dag að umbætur í neytendavernd verði „ekki náð nema með náinni og góðri samvinnu stjórnvalda og Neytendasamtakanna“.
„Ég hef þá bjargföstu trú að árangur náist þegar við öll leggjumst saman á árarnar og róum í sömu átt. Það er til að mynda mikilvægt að neytendur séu á tánum gagnvart verðlagningu á vöru og þjónustu og fyrirtæki hækki ekki verð umfram það sem eðlilegt getur talist. Slíkt skiptir máli fyrir lífskjörin í okkar góða landi.
Það er mín von að Neytendasamtökin haldi áfram að vera það frumkvæðisafl í neytendamálum sem samtökin hafa verið og haldi atvinnurekendum og stjórnvöldum við efnið til langrar framtíðar.“
Fram koma við þessi ánægjulegu tímamót að fjármunirnir séu eyrnamerktir úttektar, sem Neytendasamtökin hafa lengi reynt að hrinda í framkvæmd, á tryggingamarkaðnum á Íslandi, greiningu á því hvers vegna tryggingariðgjöld eru svo miklu hærri hér á landi en í nágrannalöndum okkar.
Breki Karlsson, formaður Neytendasamtakanna, sagði ánægjulegt að finna stuðningi bæði í orði og á borði. Úttektin væri nærri því að vera fullfjármagnaða og telur Breki að vonir standi til að önnur launþegasamtök muni koma með fjárstuðning fyrir því sem upp á vantar, en áætlað er að úttektin muni kosta um 12 milljónir króna.
„Við erum hins vegar komin svo nálægt fullri fjármögnun að nú getum við farið að leita tilboða í framkvæmd úttektarinnar,“ sagði Breki við tímamótin.
„Það er ánægjulegt á þessum merkisdegi íslenskra neytenda að finna fyrir þessum ríka stuðningi við neytendur frá bæði launþegahreyfingunni og yfirvöldum, ekki aðeins í orði heldur líka á borði.“
Ríkisstjórn Íslands samþykkti á fundi sínum að veita Neytendasamtökunum þriggja milljóna króna styrk af ráðstöfunarfé sínu í tilefni af 70 ára afmæli samtakanna sem fagnað er í dag.
Markmið styrksins er að styðja við mikilvæg verkefni sem framundan eru hjá Neytendasamtökunum og má þar nefna úttekt þeirra á tryggingamarkaði á Íslandi og réttindum neytenda þegar kemur að tryggingamálum.
Síðastliðið haust voru framlög til Neytendasamtakanna einnig hækkuð í uppfærðum þjónustusamningi menningar- og viðskiptaráðuneytisins við samtökin. Er hækkunin í samræmi við áherslu í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar um styrkingu samtaka neytenda.
Ágúst Bjarni Garðsson, alþingismaður, tekur undir og fagnar að baráttumál hans hafi verði tekið fastari tökum.

„Ég hef nú talað fyrir því í töluverðan tíma að ráðast í úttekt á tryggingamarkaðnum hér á landi og fá raunverulegan samanburð við þau lönd sem við berum okkur gjarnan saman við,“ segir Ágúst Bjarni.
Leggjum allt undir í þeirri úttekt sem er framundan
„Við Breki Karlsson, formaður Neytendasamtakanna, áttum svo fund um nákvæmlega þessi mál og önnur fyrir skemmstu og að þessu hefur verið unnið síðan. Frábært að sjá þetta baráttumál mitt raungerast og á Lilja Dögg Alfreðsdóttir, ráðherra, miklar þakkir skildar fyrir að tryggja verkefninu fjármagn í samvinnu við m.a. VR. Ég hlakka til að fylgjast með þessari vinnu og fylgja eftir afurð hennar,“ sagði Ágúst Bjarni.

23/03/2023
Á vaktinni í sjötíu árÍ 70 ár hafa Neytendasamtökin unnið einarðlega í þágu neytenda á Íslandi. Fjölmargt hefur breyst á þessum tíma og hafa Neytendasamtökin gegnt mikilvægu hlutverki sem áhrifaafl í þágu bættrar neytendaverndar. Ég vil nýta þetta tækifæri og óska Neytendasamtökunum innilega til hamingju með stórafmælið sem haldið er sérstaklega upp á í dag.
Samstaða er mikilvæg
Það er brýnt að við stöndum saman vaktina í neytendamálum, ekki síst í ljósi þeirrar verðbólguþróunar sem hefur átt sér stað á undanförnum misserum. Neytendamál eru sígilt viðfangsefni og alltaf er rými til að gera betur. Á kjörtímabilinu gerum við ráð fyrir metnaðarfullum umbótum á sviði neytendaverndar. Í menningar- og viðskiptaráðuneytinu stendur nú yfir vinna við heildarendurskoðun á stofnanaumgjörð og nokkrum af mikilvægustu lagabálkum á sviði neytendaverndar ásamt vinnu við stefnumótun í neytendamálum. Liður í því er að styðja betur við starf Neytendasamtakanna en með nýjum samningi voru framlög til þeirra aukin. Ég tel mikilvægt að stjórnvöld haldi áfram á þeirri braut með hagsmuni neytenda að leiðarljósi.
Samvinna er mikilvæg
Markmiðum um umbætur í neytendavernd verður ekki náð nema með náinni og góðri samvinnu stjórnvalda og Neytendasamtakanna. Það er gríðarlega mikilvægt fyrir þjóðfélagið að halda verðbólgu í skefjum og það verkefni þarf að nálgast úr ýmsum áttum. Ég hef þá bjargföstu trú að árangur náist þegar við öll leggjumst saman á árarnar og róum í sömu átt. Það er til að mynda mikilvægt að neytendur séu á tánum gagnvart verðlagningu á vöru og þjónustu og fyrirtæki hækki ekki verð umfram það sem eðlilegt getur talist. Slíkt skiptir máli fyrir lífskjörin í okkar góða landi.
Það er mín von að Neytendasamtökin haldi áfram að vera það frumkvæðisafl í neytendamálum sem samtökin hafa verið og haldi atvinnurekendum og stjórnvöldum við efnið til langrar framtíðar.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 23. mars 2023.

23/03/2023
„Fiskeldi er sjálfbær matvælaframleiðslulausn til framtíðar“Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður, fór í störfum þingsins yfir þjóðfélagsumræðuna gagnvart sjókvíaeldi. Umræðan hefur farið hátt eftir að Ríkisendurskoðandi birti nýverið skýrslu sína um stjórnsýsluúttekt á greininni. Boston Consulting Group kom einnig fram með skýrsla þars sem metin voru framtíðartækifæri og áskoranir í íslensku lagareldi og greina tækifæri til sjálfbærrar verðmætasköpunar.
Fjölmargar jákvæðar hliðar lagareldis – engin ástæða til skautunar í umræðunni um laxeldi
„Staðreyndin er að sjókvíaeldi er ekki jafn slæmt og það er málað upp í fjölmiðlum. Fiskeldi er sjálfbær matvælaframleiðslulausn til framtíðar. Ef við tölum um próteinframleiðslu er kolefnisfótspor fiskeldis, þar með talið sjókvíaeldis, minna en próteinframleiðsla annarra dýraafurða á landi. Hér á landi eru góð skilyrði fyrir fiskeldi, þ.e. sjálfbær orka, góð vatnaskipti í fjörðum og mikil og góð þekking á lífríki sjávar. Allt þetta er mikilvægt til að fiskeldi vegni vel. Fiskeldið er komið af stað og við höfum alla möguleika á að sjá það dafna í sátt við umhverfi og samfélag,“ sagði Halla Signý.
Ísland getur skapað sér samkeppnisforskot í lagareldi með skýrum ramma utan um eldið segir í skýrslu Boston Consulting Group. Eins verði að sinna eftirliti og rannsóknum í nærumhverfinu og styrkja þarf getu sveitarfélaganna til að fjárfesta í innviðum með endurskoðun á skiptingu skatta og gjalda á milli ríkis og sveitarfélaga.
„Þessi atriði hef ég bent á hér áður og lagt til tillögur þess efnis. Okkar verkefni er að laga þau atriði sem bent hefur verið á í þessum skýrslum, greininni til heilla,“ sagði Halla Signý að lokum.
Ræða Höllu Signýjar í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Undanfarnar vikur hefur sjókvíaeldi verið mikið í umræðunni eftir að ríkisendurskoðandi birti skýrslu sem innihélt stjórnsýsluúttekt á sjókvíaeldi. Þá kom einnig út önnur skýrsla á dögunum, skýrsla sem unnin var af Boston Consulting Group og var ætlað að meta framtíðartækifæri og áskoranir í íslensku lagareldi og greina tækifæri til sjálfbærrar verðmætasköpunar. Skýrslan tekur undir málflutning þeirra sem horfa á fiskeldi sem lykilstoð í uppbyggingu sterkrar landsbyggðar og sem vaxandi stoð í hagkerfi landsins. Í þeirri skýrslu er einnig komið inn á jákvæðar hliðar lagareldis. Því miður er ákveðin skautun í umræðunni hér á landi um laxeldi. Staðreyndin er að sjókvíaeldi er ekki jafn slæmt og það er málað upp í fjölmiðlum. Fiskeldi er sjálfbær matvælaframleiðslulausn til framtíðar. Ef við tölum um próteinframleiðslu er kolefnisfótspor fiskeldis, þar með talið sjókvíaeldis, minna en próteinframleiðsla annarra dýraafurða á landi. Hér á landi eru góð skilyrði fyrir fiskeldi, þ.e. sjálfbær orka, góð vatnaskipti í fjörðum og mikil og góð þekking á lífríki sjávar. Allt þetta er mikilvægt til að fiskeldi vegni vel. Fiskeldið er komið af stað og við höfum alla möguleika á að sjá það dafna í sátt við umhverfi og samfélag.
Í skýrslu BCG kemur fram að Ísland geti skapað sér samkeppnisforskot í lagareldi, en til þess þarf sterkan ramma utan um eldið. Bæði fiskeldi og sveitarfélög sem koma að eldinu hafa ítrekað kallað eftir að eftirliti og rannsóknum sé sinnt í nærumhverfi þess. Þá tekur BCG undir ákall sveitarfélaganna um að endurskoða þurfi skiptingu skatta og gjalda á milli ríkis og sveitarfélaga til að auka getu sveitarfélaga til að fjárfesta í innviðum. Þessi atriði hef ég bent á hér áður og lagt til tillögur þess efnis. Okkar verkefni er að laga þau atriði sem bent hefur verið á í þessum skýrslum, greininni til heilla.“