Category: Nýjast

Utanríkisráðherra kynnti greinargóða skýrslu sína um utanríkis- og alþjóðamál á Alþingi nú á dögunum. Mesta athygli vakti í umræðunum voru orðaskipti sem áttu sér stað á milli utanríkisráðherra og formanns utanríkismálanefndar um ólíka nálgun og sýn þeirra á stöðu mála í Evrópu og framtíð Íslands þar. Utanríkisráðherrann og flokkur hans virðast vera ráðandi í þeirri för. Hins vegar er afar mikilvægt að ríkisstjórn hverrar þjóðar sé samstillt í verkum sínum og komi sameiginlegri stefnu þjóðarinnar á framfæri. Á þessu hefur verið misbrestur hjá núverandi ríkisstjórn.

Tryggja þarf áframhaldandi festu og stöðugleika í samskiptum við Bretland
Hinn 29. mars sl. var 50. grein Lissabonsáttmálans virkjuð og því er útganga Bretlands úr Evrópusambandinu formlega hafin. Bretar hafa tvö ár til að ljúka við útgöngusamninginn og ferlinu mun ljúka með formlegri úrsögn Bretlands úr Evrópusambandsins. Þegar útgöngusamningurinn tekur gildi verður Bretland ekki lengur aðili að samningum Evrópusambandsins við önnur ríki, eins og t.d. EES-samningnum. Samskipti við Bretland grundvallast að miklu leyti á EES-samningnum. Löndin vinna náið saman á mörgum mikilvægum sviðum, t.d. á sviði löggæslu-, samgöngu-, öryggis- og varnarmála. Stjórnvöld þurfa að vinna markvisst að því að tryggja að góðir samningar náist fyrir Íslands hönd á öllum sviðum. Náið samstarf við EFTA-ríkin skiptir sköpum um framhaldið. Framtíðarsamskipti Íslands og Bretlands eru stærsta hagsmunamálið sem íslensk utanríkismálastefna stendur frammi fyrir. Ekki er ljóst á þessum tímapunkti hver niðurstaðan verður en í því felast tækifæri og áskoranir.

Hagsmunir Íslands á norðurslóðum
Málefni norðurslóða fá sífellt meira vægi í utanríkismálum. Stefna Íslands í málefnum norðurslóða á sér stoð í ályktun Alþingis sem samþykkt var samhljóða 28. mars 2011. Síðastliðið haust var gert hagsmunamat fyrir ráðherranefnd um norðurslóðir til að kortleggja helstu hagsmuni Íslands í margslungnu umhverfi norðurslóða. Ísland hefur mikilvæga sérstöðu sem norðurskautsríki, þar sem stór hluti landhelgi okkar er innan norðurslóða. Hagmunir Íslands felast í að nýta tækifærin með ábyrgum og sjálfbærum hætti. Auknum siglingum og annarri starfsemi fylgja tækifæri en líka áskoranir gagnvart umhverfi, lífríki og lífsháttum. Viðkvæmt vistkerfi norðurslóða á að fá að njóta vafans. Mikilvægt skref í þá veru var stigið í aðdraganda Parísarsamningsins um loftslagsmál. Ísland mun gegna formennsku í Norðurskautsráðinu 2019-2021 og gefst okkur þá tækifæri til að móta áherslur í starfi ráðsins.

Þjóðaröryggisstefna fyrir Ísland
Ályktun Alþingis frá 13. apríl 2016 um þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland var samþykkt mótatkvæðalaust og markar hún heildstæða stefnu í þessum málaflokki. Eitt af lykilmarkmiðum þjóðaröryggistefnunnar er að tryggja að á Íslandi séu trúverðugar og sýnilegar varnir sem byggja á alþjóðasamstarfi. Þátttaka Íslands í starfi Atlantshafsbandalagsins og varnarsamningurinn við Bandaríkin eru meginstoðir í stefnu Íslands um öryggi og varnarmál landsins, ásamt virku samstarfi við grannríki á sviði öryggismála. Tryggja þarf að til staðar sé fullnægjandi viðbúnaðargeta og öryggi til þess að taka á móti liðsauka á hættu- eða ófriðartímum. Í samstarfinu felst m.a. loftrýmisgæsla og varnaræfingar. Ennfremur ábyrgjast íslensk stjórnvöld rekstur íslenska loftvarnarkerfisins og annarra mannvirkja Atlantshafsbandalagsins á Íslandi. Ljósleiðarakerfi Atlantshafsbandalagsins, sem er hringtengt umhverfis landið, er einnig grunnstoð í öryggisfjarskiptum landsins. Allir þessir þættir skipta okkur máli er varðar öryggi landsins og brýnt að stefnumótun taki áfram mið af þingsályktunartillögunni sem samþykkt var mótatkvæðalaust á vordögum síðasta þings eftir mikla vinnu þingsins í gegnum árin.

Mannréttindi og þróunarsamvinna
Skýr og réttlát alþjóðleg viðmið um mannréttindi er lykillinn að öryggi og hagsæld. Á Íslandi eru mannréttindi á borð við trú-, kyn- og tjáningarfrelsi bundin í stjórnarskrá en það er langt frá því að vera sá veruleiki sem margar þjóðir búa við. Við getum ekki lokað augunum fyrir því að víðsvegar um heim eru daglega framin gróf mannréttindabrot. Aldrei er hægt að réttlæta að almennir borgarar séu gerðir að skotmarki. Ábyrgð stjórnvalda og alþjóðasamfélagsins í því sambandi er mikil. Vernd, mannréttindi og efling þeirra er nauðsynlegt að flétta inn í utanríkisstefnu Íslands. Íslensk stjórnvöld styðja markmið Sameinuðu þjóðanna um að iðnríki skuli veita sem nemur 0,7% af vergum þjóðartekjum (VÞT) til þróunarsamvinnu. Framlag til þróunarsamvinnu nam hæst 0,36% af VÞT árið 2008 en var skorið niður í 0,20% árið 2011. Fram kemur í skýrslu utanríkisráðherra að framlög til þróunarsamvinnu sem hlutfall af VÞT árið 2016 var 0,29%. Sökum þess að hagsæld hefur verið að aukast á síðustu árum eru það vonbrigði að framlög til þróunarmála standa í stað í fimm ára ríkisfjármálaáætlun. Við getum gert betur og okkur ber að gera betur.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 15. maí 2017.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Það er óumdeilt að fjárfesting í menntun og rannsóknum skilar sér til baka með beinum áhrifum á framleiðni og hagvöxt þjóða. Umræður hafa verið um að þau störf sem nýfædd börn í dag muni starfa við í framtíðinni sé ekki enn búið að finna upp. Nýsköpun og þekkingarþróun munu verða grunnurinn að farsæld og samkeppnishæfni þjóða á komandi árum. Sterkir háskólar sem stunda öflugar rannsóknir munu því verða kjarninn í því að tryggja samkeppnishæfni Íslands á alþjóðlegum vettvangi.

Staða háskóla og vísindasamfélagsins á Íslandi er hins vegar grafalvarleg þar sem háskólar landsins hafa verið fjársveltir í lengri tíma. Fyrir kosningar ríkti pólitísk samstaða meðal allra stjórnmálaflokka og ungliðahreyfinga þeirra, að opinber fjárframlög á hvern háskólanema skyldu ná meðaltali OECD-ríkjanna á komandi kjörtímabili. Þó gert sé ráð fyrir einhverri hækkun í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar þá er hún engan veginn í takt við þá þörf sem hefur skapast meðal háskólanna. Það er velmegun í landinu og bjart fram undan en til að tryggja velferð landsins til framtíðar þarf að fjárfesta í framtíðinni.

Við búum við þá hættu að Ísland dragist aftur úr þegar kemur að menntun, rannsóknum og nýsköpun. Við þurfum að skapa okkur framtíðarsýn um háskólastig landsins, hvert viljum við stefna og hvernig við ætlum að komast þangað? Ungt Framsóknarfólk telur að grunnurinn að því að geta tryggt gæði háskólanáms í landinu sé að fjárframlög nái meðaltali OECD-ríkjanna en það er of seint að ná því árið 2030. Þróunin er að gerast núna og hún gerist mun hraðar en áður – við þurfum að bregðast við áður en það er of seint.

Fækkun háskólanema eða háskólamenntaðra er ekki lausnin, við viljum búa í fjölbreyttu samfélagi þar sem fólk hefur fjölbreytta menntun og fjölbreytt atvinnutækifæri. Því verður ekki neitað að háskólarnir spila stóran þátt í þessu markmiði þar sem þeir bjóða upp á fjölbreyttar námsleiðir. Við viljum ekki sníða alla í sama formið, sterkt iðnnám er gríðarlega mikilvægt en sama gildir um háskólanám og rannsóknir. Hættan er sú að ef við bætum ekki úr og tryggjum gæði háskólanna til framtíðar missum við allt okkar hæfileikaríkasta fólk til landa þar sem gæði náms og rannsókna eru tryggð. Er fjársvelti háskólanna að þurrka upp viskubrunn landsins?

Sandra Rán Ásgrímsdóttir

Verkefni okkar er að draga úr sveiflum og auka stöðugleika. Vegna smæðar hagkerfisins og tiltölulega fábreytts útflutnings, þá mun íslenska hagkerfið alltaf búa við einhverjar sveiflur. Ísland er útflutningsdrifið auðlindahagkerfi. Hagsaga okkar hefur einkennst af miklum hagsveiflum en þær gera almenningi og fyrirtækjum í landinu erfiðara fyrir að gera áætlanir um framtíðina.

Stofnun Stöðugleikasjóðs Íslands mun draga úr sveiflum og auka þar með stöðugleika. Slíkur sjóður kæmi í veg fyrir að uppgangur í einni útflutningsgrein skerði ekki sam­keppnis­hæfni annarra. Þjóðir sem eru ríkar af auðlindum, líkt og Ísland, hafa sett upp svipaða sjóði í sama tilgangi. Norski olíusjóðurinn er eitt besta dæmið um slíkan sjóð.

Fjármála- og efnahagsráðherra sagði á ársfundi Landsvirkjunar á miðvikudaginn að nýr vinnuhópur hefði verið skipaður til að leggja drög að þjóðarsjóði. Ráðherrann talar fyrir því að arðgreiðslur frá Landsvirkjun muni fjármagna sjóðinn og sem gætu verið á bilinu 10-20 ma.kr. á ári. Þetta dugar ekki til. Slíkur sjóður mun ekki auka stöðugleika eins og við öll sækjumst eftir því of langan tíma tekur að byggja upp myndarlegan höfuðstól.

Stöðugleikasjóðinn á frekar að fjármagna með nokkrum leiðum. Í fyrsta lagi með stofnframlagi, til dæmis hluta af stöðugleikaframlögum slitabúanna sem nýttur er til kaupa á gjaldeyri af Seðlabankanum. Það myndi minnka tugmilljarða kostnað á hverju ári sem hlýst af gjaldeyrisforða þjóðarbúsins. Í öðru lagi ættu tekjur ríkissjóðs af nýtingu auðlinda landsins, þ.e. sjávarútvegi, orkuiðnaði og ferðaþjónustu, að fara í sjóðinn. Í þriðja lagi ætti ríkissjóður að nýta tekjuafgang sinn þegar vel árar og setja í sjóðinn. Þar með myndi ríkissjóður ganga í takt við Seðlabankann og vextir gætu lækkað.

Stöðugleikasjóðurinn getur gegnt lykilhlutverki í hagstjórn landsins og orðið til þess að vextir lækki með minni sveiflum og því að ríkissjóður og Seðlabanki gangi í takt. Að sama skapi á að nýta stöðugleikasjóðinn til innviðauppbyggingu þegar skórinn kreppir. Það væri til mikils að vinna ef hægt væri að auka stöðugleika í íslensku hagkerfi og nú eru kjöraðstæður til þess.

Lilja D. Alfreðsdóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 28. apríl 2017.

Ferðaþjónustan á Íslandi hefur verið í örum vexti sl. ár. Hún hefur skapað verðmæti fyrir þjóðarbúið og leikið stórt hlutverk í endurreisn efnahagslífsins. Alþjóðleg samkeppni er hörð og því mikilvægt að menn séu samkeppnisfærir hvað varðar verð og gæði. Illa ígrundaðar skattkerfisbreytingar ríkisstjórnarinnar munu skaða þessa mikilvægu atvinnugrein.

Sú hækkun á virðisaukaskatti á ferðaþjónustuna sem nú liggur fyrir í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar mun án efa hafa neikvæð áhrif á framtíðaruppbyggingu ferðaþjónustunnar. Ríkisstjórnin telur að þessar skattabreytingar séu tímabærar en engar greiningar liggja fyrir um hvaða áhrif þær muni hafa á atvinnugreinina. Þolir ferðaþjónustan þessar skattahækkanir á sama tíma og krónan hefur styrkst verulega, laun hækkað og gistináttagjald þrefaldast? Ég tel að verðteygnin sé það takmörkuð að ferðaþjónustuaðilar geti ekki velt skattahækkuninni út í verðlagið. Slík hækkun myndi rýra samkeppnisstöðu okkar.

Reynsla nágrannaþjóða sýnir að breytingar á sköttum og gjöldum hafa ekki aðeins áhrif til skamms tíma heldur geta stjórnað aðsókn og afkomu mörg ár fram í tímann. Það hefur til að mynda tekið danska ferðaþjónustu meira en tuttugu ár að ná aftur upp fjölda gistinátta erlendra ferðamanna sem hrundi eftir hækkun á virðisaukaskatti þar í landi árið 1992.
Samkvæmt ríkisfjármálaáætlun mun virðisaukaskattur aðeins hækka á gistingu, ekki veitingasölu. Sú ákvörðun býður upp á skattaundanskot og alls kyns tilfærslur sem skekkja samkeppnisstöðu fyrirtækja, sérstaklega á milli minni og stærri aðila. Ef hægri stjórnin vill einfaldara og skilvirkara skattkerfi, þá er þetta ekki rétta leiðin.

Ég óttast að fyrirhugaðar skattkerfisbreytingar muni ýta undir svarta atvinnustarfsemi. Ég óttast að þeir aðilar sem kjósa að starfa „svart“ í faginu muni ekki hafa sama metnað og leggja jafn mikla áherslu á gæði og þeir sem stunda lögleg viðskipti. Til lengri tíma muni það skaða orðspor og ímynd ferðaþjónustunnar og laskað orðspor er erfitt að endurheimta.
Það er gagnrýnivert að svo hart sé vegið að einni af okkar undirstöðuatvinnugreinum án ítarlegra greininga á langtímaáhrifum.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 21. apríl 2017.