Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Lýðskrum Skattfylkingarinnar

Deila grein

10/07/2025

Lýðskrum Skattfylkingarinnar

,,Þú þarft ekki að hagræða í þínu heimilisbókhaldi ef ég býð þér 5000 kr. og þú afþakkar aurinn. Tekjurnar þínar eru enn þær sömu. Þær hafa hvorki hækkað né lækkað. Hið gagnstæða virðist Samfylkingin þó halda.

Skattahækkun, skattalækkun eða sömu gjöld?

Fasteignamat íbúðarhúsnæðis í Reykjavík hefur hækkað töluvert undanfarin ár og samkvæmt nýju fasteignamati sem Húsnæðis- og mannvirkjastofnun birti í maí mun fasteignamat hækka að meðaltali um 10% á næsta ári. Fasteignaskattur er beintengdur við fasteignamat og þar af leiðandi hækka fasteignaskattar samhliða hækkun fasteignamats nema að sveitarfélögin lækki álagningarhlutfallið á móti. Það er hins vegar ekki sjálfsagt að fasteignaskattar hækki ár eftir ár á sjálfsstýringu án þess að fólk fái eitthvað í staðinn.

Við í Framsókn höfum bent á að þessi „sjálfvirka skattheimta“ vegna hækkaðs fasteignamats er ekki alltaf réttmæt. Hún leggur auknar álögur á fólk sem hvorki hefur fengið hærri laun né aukna greiðslugetu. Það er þungt fyrir heimilin í borginni og kemur ofan á háa vexti og þráláta verðbólgu. Skattar eiga ekki að hækka ótakmarkað vegna langvarandi húsnæðisskorts sem er afleiðing af þeirri húsnæðisstefnu sem Samfylkingin aðhyllist.

Það er óumdeilt að Framsókn telur rétt að fólk borgi til samfélagsins og taki þátt í samneyslunni en það er ótrúlegt að fylgjast með málflutningi meirihluta borgarstjórnar sem virðist halda að eigendur heimila í borginni séu breiðu bökin sem þola endalausa hækkun fasteignagjalda. Eigendur íbúða í Reykjavík eru ekki einhver auðmannastétt sem getur borið ótakmarkaðar álögur. Þetta er líka ungt fólk, eldra fólk, barnafjölskyldur og tekjulágir einstaklingar. Og í lang flestum tilvikum er það bankinn sem á stærstan hluta eignarinnar ekki eigandinn sjálfur. Hlutfall ráðstöfunartekna sem fer í húsnæðiskostnað er þá meðal þess hæsta sem þekkist í Evrópu. Meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkurborgar virðist þó telja að það sé bæði sjálfsagt og eðlilegt að sækja ótakmarkað fé í vasa þeirra.

Ranghugmyndir og ótti við gagnrýni

Nýlega lögðum við í Framsókn til að fasteignagjöld myndu ekki hækka á milli ára þrátt fyrir hækkun á fasteignamati. Þannig væru tekjur borgarinnar þær sömu og borgarbúar myndu greiða það sama í fasteignagjöld árið 2025 og 2026. Það þýðir ekkert tap fyrir borgina.

Samfylkingin taldi þetta hins vegar vera skattalækkun og spurði hvernig við ætluðum að hagræða fyrir þessari lækkun. Þau skilja það ekki að það þarf ekki að hagræða fyrir áætluðum umfram tekjum.

Varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar spyr eftirfarandi spurningar í grein á vísi: ,,Hvers vegna er þeim svo umhugað um að rýra einn helsta tekjustofn sveitarfélagsins um tæpa tvo milljarða á ári.” Framsetning borgarstjóra á málinu ber þá vott um lýðskrum þar sem hún sakar okkur um að leggja fram tillöguna á kostnað velferðarþjónustu.

Staðreyndin er þó sú, eins og ítrekað hefur verið reynt að útskýra fyrir meirihlutanum, að samkvæmt tillögu Framsóknar er ekki verið að lækka tekjur borgarinnar. Þær standa í stað. Reyndar er það svo að þessi tekjustofn hefur hækkað verulega síðustu ár og það er hið gagnstæða við rýrnun. Tillagan er því ekki heldur lögð fram á kostnað velferðarþjónustu, nema síður sé. Við í Framsókn munum hér eftir sem hingað til standa þétt á bakvið grunnþjónstu borgarinnar. Um það þarf ekki að efast. Það má þó efast um forgangsröðun meirihlutans sem telur nýja selalaug í Húsdýragarðinum vera mesta forgangsmál Reykjavíkurborgar.

Meirihlutinn er á svo miklum villigötum að hann virðist ekki einu sinni þola málefnalega umræðu. Þegar bent hefur verið á rangfærslur hafa þær ekki verið leiðréttar og athugasemdum verið eytt út af samfélagsmiðlum nánustu stuðningsmanna borgarstjórnarflokks Samfylkingarinnar. Auðvitað er öllum frjálst að ritskoða eigin samfélagsmiðla en þetta ber fyrst og fremst vott um hvað Samfylkingin óttast málefnalega gagnrýni. Dæmi hver fyrir sig.

Það sem allir ættu í það minnsta að geta sammælst um er að ekki er hægt að líta á skattgreiðendur sem endalausa fjáröflunarvél fyrir gæluverkefni meirihlutans. Skattbyrði þarf að byggjast á réttlæti, skynsemi og ábyrgð en það virðist ekki vera leiðarljós núverandi meirihluta.”

Höfundur er Magnea Gná Jóhannsdóttir, borgarfulltrúi Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 10. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Verkstjórnin veldur pólitískri áhættu

Deila grein

10/07/2025

Verkstjórnin veldur pólitískri áhættu

,,Ísland á að standa á grunni festu og ábyrgra ákv­arðana sem tekn­ar eru á traust­um grunni. En þegar rík­is­stjórn legg­ur fram illa und­ir­bú­in laga­frum­vörp án sam­ráðs og bregst ekki við rétt­mætri gagn­rýni verður niðurstaðan óstöðug­leiki og minnk­andi trú­verðug­leiki. Slík­ir stjórn­ar­hætt­ir skapa póli­tíska áhættu.

Þessa hættu sáum við glögg­lega raun­ger­ast á tím­um vinstri­stjórn­ar­inn­ar 2009-2013, þegar stefnt var að því að um­bylta ís­lensku sam­fé­lagi í einni svip­an. Þá var ráðist í hækk­un skatta á al­menn­ing og fyr­ir­tæki, auk til­rauna til bylt­ing­ar­kenndra breyt­inga á ýms­um sviðum sam­fé­lags­ins sem áttu að raun­ger­ast á til­tölu­lega stutt­um tíma. Þessi til­raun mistókst hrap­al­lega.

Stefna sem gref­ur und­an at­vinnu­líf­inu

Rík­is­stjórn­in hef­ur lagt fram frum­vörp og boðað aðgerðir sem skapa aukna óvissu og grafa und­an fjár­hags­leg­um for­send­um mik­il­vægra at­vinnu­greina. Þar ber hæst fyr­ir­hugaða hækk­un veiðigjalda sem mun hafa al­var­leg áhrif á marg­ar sjáv­ar­byggðir. Þrátt fyr­ir varnaðarorð 26 sveit­ar­fé­laga, þar sem um 100 þúsund manns búa, er hvergi hvikað. End­ur­skoðend­ur og fyr­ir­tæki sem þjón­usta sjáv­ar­út­veg­inn, ásamt minni og stærri út­gerðum, hafa gert veiga­mikl­ar at­huga­semd­ir og kallað eft­ir svör­um við mjög áleitn­um spurn­ing­um en ekki verið virt viðlits.

Á sama tíma stend­ur til að hækka álög­ur og skatta á ferðaþjón­ust­una, þrátt fyr­ir blik­ur á lofti á alþjóðleg­um mörkuðum og skerta sam­keppn­is­stöðu grein­ar­inn­ar. Að auki liggja fyr­ir ýms­ar breyt­ing­ar sem snúa að líf­eyr­is­sjóðakerf­inu og munu meðal ann­ars hafa nei­kvæð áhrif á líf­eyris­tekj­ur bæði eldri borg­ara og kom­andi kyn­slóða á vinnu­markaði. Í reynd má segja að megin­áhersla rík­is­stjórn­ar­inn­ar í efna­hags­mál­um sé að auka álög­ur á al­menn­ing og fyr­ir­tæki án þess að fyr­ir liggi mat á áhrif­um á hag­vöxt, fjölda starfa og fjár­fest­ing­ar­vilja í at­vinnu­líf­inu. Gam­al­kunn­ugt stef það.

Óviss­an smit­ar út í hag­kerfið

Þannig eru und­ir­stöðuat­vinnu­grein­ar þjóðar­inn­ar sett­ar í viðvar­andi óvissu­ástand á inn­lend­um vett­vangi, sem bæt­ist ofan á þann óró­leika sem þegar rík­ir á alþjóðleg­um mörkuðum. Allt þetta dreg­ur úr til­trú markaðar­ins á efna­hags­stjórn og eyk­ur lík­ur á viðvar­andi verðbólgu og háu vaxta­stigi, dreg­ur úr fjár­fest­ing­ar­vilja, hæg­ir á at­vinnu­sköp­un og veik­ir þannig grund­völl verðmæta­sköp­un­ar í sam­fé­lag­inu.

Í pistli Gunn­ars Bald­vins­son­ar, fram­kvæmda­stjóra Al­menna líf­eyr­is­sjóðsins, í Viðskipta­blaðinu 4. júlí kem­ur fram að ný­leg­ar aðgerðir rík­is­stjórn­ar­inn­ar kunni að hafa svo veru­leg áhrif að líf­eyr­is­sjóðir neyðist til að hækka mat sitt á póli­tískri áhættu. Þeir þurfi jafn­framt að grípa til aðgerða til að draga úr mögu­legu tjóni, ef áhætt­an raun­ger­ist. Slík þróun und­ir­strik­ar að póli­tísk óvissa hef­ur þegar haft mæl­an­leg áhrif á fjár­hags­legt um­hverfi lyk­il­stofn­ana sam­fé­lags­ins. Með óbreyttri stefnu rík­is­stjórn­ar­inn­ar munu fjár­fest­ing­ar drag­ast sam­an og at­vinnu­sköp­un minnka. Slík þróun veik­ir grunnstoðir hag­kerf­is­ins og dreg­ur úr getu sam­fé­lags­ins til að standa und­ir öfl­ugu vel­ferðar­kerfi.

Verk­stjórn rík­is­stjórn­ar­inn­ar er nú þegar far­in að hafa veru­lega nei­kvæð áhrif.”

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Heimili, lífsgæði og verðbólgan

Deila grein

10/07/2025

Heimili, lífsgæði og verðbólgan

,,Lægri verðbólga og vext­ir eru ein mesta kjara­bót sem hægt er að ná fyr­ir heim­il­in og fyr­ir­tæki í land­inu. Verðtryggð lán fjöl­skyldna hækka stöðugt með auk­inni verðbólgu, og þau heim­ili sem tekið hafa óverðtryggð lán glíma áfram við háa vexti. Það að lækka verðbólgu og vexti fyr­ir heim­il­in og fyr­ir­tæk­in í land­inu á að vera sam­eig­in­legt verk­efni okk­ar allra.

Vaxta­lækk­un­ar­ferlið hófst haustið 2024

Vaxta­lækk­un­ar­ferli Seðlabank­ans hófst á seinni hluta árs­ins 2024 en nú bend­ir allt til þess að það ferli hafi stöðvast. Við vor­um á réttri leið og aðgerðir síðustu rík­is­stjórn­ar lögðu traust­an grunn að þeim góða ár­angri sem náðist á skömm­um tíma. Það eru því veru­leg von­brigði að staðan skuli vera sú sem raun ber vitni.

Vext­ir munu ekki lækka nema rík­is­sjóður sé vel rek­inn. Sé horft í bak­sýn­is­speg­il­inn má vel vera að síðasta rík­is­stjórn hefði getað gengið enn lengra til að tryggja stöðug­leika á grunni aðhalds í rík­is­rekstri. Þá telja flest­ir að Seðlabank­inn hafi lækkað vexti of bratt, og svo aft­ur hækkað þá of mikið, sem hef­ur hugs­an­lega skapað fleiri áskor­an­ir en þörf var á.

Við verðum þó fyrst og fremst að horfa fram á veg­inn, vinna mark­visst úr þess­um aðstæðum sem við búum nú við og skapa for­send­ur fyr­ir áfram­hald­andi vaxta­lækk­un­um á grunni efna­hags­legs stöðug­leika. Skatta­hækk­an­ir á sjáv­ar­út­veg, óvissa um mál­efni ferðaþjón­ustu og skort­ur á skýr­um mark­miðum um aðhald og hagræðingu í rík­is­rekstri hjálpa ekki í þessu sam­hengi.

Ótt­inn við of háa verðbólgu

Nýj­ustu mæl­ing­ar Hag­stof­unn­ar eru áhyggju­efni. Verðbólg­an mæl­ist nú 4,2% og hef­ur auk­ist hratt síðustu mánuði. Vísi­tala neyslu­verðs án hús­næðis hef­ur hækkað um 3,2% síðustu tólf mánuði og síðasta mánuðinn nam hækk­un­in 0,84%. Lands­bank­inn hef­ur end­ur­skoðað verðbólgu­spá sína og ger­ir nú ráð fyr­ir áfram­hald­andi hækk­un, allt upp í 4,5% í októ­ber nk. Þessi þróun á sér stað þrátt fyr­ir sterk­ari krónu og lækk­andi olíu­verð.

Hag­stof­an tel­ur enn frem­ur í nýj­ustu þjóðhags­spá sinni að verðbólg­an muni „nálg­ast verðbólgu­mark­mið árið 2027“. Því er eðli­legt að spyrja hvað það merk­ir í raun og veru að verðbólga „nálg­ist“ verðbólgu­mark­mið árið 2027, eða eft­ir tvö ár. Orðalagið gef­ur til kynna óvissu og þýðir að fjöl­skyld­ur munu þurfa að búa áfram við háa vexti og hækk­andi verðtryggð lán um nokk­urn tíma enn.

Hætt­an fram und­an

Verðbólg­an er drif­in m.a. áfram af al­mennri hækk­un á inn­flutt­um vör­um sem fjöl­skyld­ur finna fyr­ir í dag­leg­um inn­kaup­um. Lands­bank­inn hef­ur enn frem­ur bent á að án auk­inn­ar fram­leiðni gæti skap­ast hættu­leg þensla sem erfitt verður að ráða við. Í stuttu máli þýðir þetta að án raun­veru­legr­ar aukn­ing­ar á getu hag­kerf­is­ins til að fram­leiða meira muni þensl­an leiða til verðbólgu sem get­ur reynst erfið og kostnaðar­söm að hafa stjórn á.

Næsti vaxta­ákvörðun­ar­fund­ur Seðlabank­ans þann 20. ág­úst verður mik­il­væg­ur og lík­urn­ar á vaxta­lækk­un virðast því miður minnka með hverj­um deg­in­um.”

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Geislameðferð sem lífsbjörg

Deila grein

09/07/2025

Geislameðferð sem lífsbjörg

,,Ég held að við upplifum flest áhyggjur þegar við lesum fréttir af því að bið fólks með krabbamein eftir því að komast í geislameðferð sé orðin tvöfalt lengri en sú hámarksbið sem miðað er við. Flest þekkjum við til og vitum hversu mikið álag er á fólki sem gengur í gegnum þessa erfiðu meðferð og sömuleiðis á ástvini þess. Það er hálfóhugsandi að ímynda sér stöðu þeirra sem hafa lokið lyfjameðferð og bíða bara eftir að geta haldið áfram sinni meðferð við þennan lífsógnandi óvin.

Það er þess vegna gríðarlega mikilvægt að gripið verði strax í taumana. Það þarf að greina ástæður þessarar þróunar og ráðast strax í aðgerðir sem leysa málin til framtíðar. Við heyrum fréttir af því að nú sé verið að leita til starfsmannaleiga erlendis og að fólk verði sent á sjúkrahús í öðrum löndum til að fara í geislameðferð. Á meðan að það er skiljanlegt að verið sé að leita leiða til að leysa þennan bráðavanda, er líka alveg ljóst að þetta eru plástrar sem mega alls ekki festast í sessi. Við getum ekki boðið upp á það að fólk í sinni allra viðkvæmustu stöðu þurfi að kveðja bæði öryggið sitt og félags- og stuðningsnet til að fá meðferð í öðru landi.

Vandinn er auðvitað flókinn, eins og oft er. En ég er fullviss um að hægt sé að snúa málum á rétta braut og það þarf að gerast ekki seinna en strax. Fram hefur komið að tækjakostur og fjöldi starfsmanna sé meginskýring á biðtímanum. Það þarf að tryggja fjármagn fyrir húsnæði og tækjakaupum en það má ekki gleyma því að tryggja þarf einnig mönnun sem getur staðið undir starfsemi við þrjá til fjóra línuhraðla sem heilbrigðisráðherra hefur sagt þurfa til. Ég tek undir það mat, en Krabbameinsfélagið hefur greint frá spám um að krabbameinstilfellum á Íslandi muni fjölga um 57% til ársins 2040.

Það þarf að ráðast í greiningu og aðgerðir sem tryggja að á Íslandi verði nægilegur fjöldi geislafræðinga og sérfræðinga í geislalækningum sem sinna geislameðferð og hafi hæfni í íslensku. Við höfum staðið framarlega í baráttunni við krabbamein og skulum ekki missa þau verðmæti úr höndunum.”

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 8. júlí 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Óperustarfsemi eflist til framtíðar

Deila grein

07/07/2025

Óperustarfsemi eflist til framtíðar

Á Alþingi, þann 5. júlí 2025, voru samþykkt lög um stofnun Þjóðaróperu.

Lilja Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar, ritaði grein í Morgunblaðið 7. júlí 2025 af því tilefni.

„Íslensk menn­ing og list­ir eru meðal þess sem skil­grein­ir þjóð okk­ar ásamt stór­brot­inni nátt­úru. Það er ein­stakt hvað Ísland á af öfl­ugu lista­fólki sem hef­ur aukið hróður þjóðar­inn­ar langt út fyr­ir land­stein­ana, hvort sem litið er til miðalda- eða sam­tíma­bók­mennta, mynd­list­ar, tón­list­ar, kvik­mynda eða sviðslista.

Um helg­ina urðu tíma­mót þegar ára­tuga­löng vinna söngv­ara og annarra sviðslista­manna bar loks ár­ang­ur. Alþingi samþykkti þá frum­varp menn­ing­ar­málaráðherra um stofn­un óperu á Íslandi. Með þessu er óper­unni tryggð sam­bæri­leg staða og öðrum sviðslist­um og verður hún kjarna­stofn­un óperu­list­ar á sama hátt og Þjóðleik­húsið í leik­list og Íslenski dans­flokk­ur­inn í danslist. Þetta er stórt skref fyr­ir ís­lenska óperu­list, en Íslend­ing­ar eiga marga framúrsk­ar­andi söngv­ara sem fá nú aukið svig­rúm til að starfa við list sína og þróa þetta mik­il­væga list­form á Íslandi.

Nýja óper­an verður rek­in sem hluti af Þjóðleik­hús­inu og mun hafa aðset­ur í Hörpu. Hún mun njóta góðs af öfl­ug­um innviðum Þjóðleik­húss­ins, ein­stakri sérþekk­ingu og traustu sam­bandi þess við þjóðina. Óper­an get­ur þannig nýtt stoðstarf­semi Þjóðleik­húss­ins á sviðum eins og rekstri, leik­muna­gerð, lýs­ingu, hljóðvinnslu, bún­ing­um og leik­gerv­um.

Sjálf hef ég alla tíð haft mikla ánægju af óperu­list­inni og átti þess kost að kynn­ast henni í gegn­um góða vin­konu mína, Mar­gréti Pét­urs­dótt­ur Jóns­son, sem fædd var í Bremen árið 1928. Hún var dótt­ir Pét­urs Á. Jóns­son­ar óperu­söngv­ara, sem fyrst­ur Íslend­inga söng inn á plöt­ur og átti far­sæl­an óperu­fer­il í Þýskalandi. Pét­ur stundaði nám í óperu­skóla Kon­ung­lega leik­húss­ins í Kaup­manna­höfn og starfaði víða í Þýskalandi, meðal ann­ars í Berlín, Kiel og Darmsta­dt. Hann endaði fer­il sinn við Deutsches Opern­haus í Berlín, eitt stærsta óperu­hús lands­ins, sann­ar­lega glæsi­leg­ur fer­ill. Pét­ur flutti fyrr heim til Íslands með fjöl­skyldu sína en stóð til. Helgaðist það af stöðunni í Þýskalandi og upp­gangi nas­isma. Mikið af lista­fólki flutti sig frá Þýskalandi vegna þessa og í aðdrag­anda seinni heims­styrj­ald­ar­inn­ar. Sam­töl mín við Mar­gréti um fer­il föður henn­ar og þróun óperu­list­ar opnuðu augu mín fyr­ir mik­il­vægi þess að efla óperu­starf­semi á Íslandi.

Það skipt­ir máli að skapa lista­fólki okk­ar um­gjörð þar sem það get­ur unnið að list sinni og glatt okk­ur hin. Einn mesti vaxt­ar­sproti okk­ar sam­fé­lags er í gegn­um skap­andi grein­ar. Við höf­um séð þær efl­ast veru­lega og sí­fellt fleiri starfa í þeim geira skap­andi greina til heilla fyr­ir sam­fé­lagið. Til ham­ingju, kæru lands­menn, með nýja óperu! Megi starf­semi henn­ar vaxa og dafna okk­ur öll­um til heilla.”

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Steingrímur Hermannsson var brúarsmiður íslenskra stjórnmála

Deila grein

30/06/2025

Steingrímur Hermannsson var brúarsmiður íslenskra stjórnmála

Lilja Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar, ritaði grein í Morgunblaðið í dag:

,,Íslenska sum­arið birt­ist okk­ur í öllu sínu veldi þessa dag­ana. Lang­ar og bjart­ar sum­ar­næt­ur, iðandi fugla­líf og ís­lensk nátt­úra í full­um skrúða. Á fimmtu­dag­inn 3. júlí á Þing­völl­um mun­um við minn­ast eins af okk­ar ást­sæl­ustu stjórn­mála­mönn­um, Stein­gríms Her­manns­son­ar, fv. for­sæt­is­ráðherra og for­manns Fram­sókn­ar­flokks­ins. Það er vel við hæfi að minn­ast nátt­úru­unn­and­ans Stein­gríms Her­manns­son­ar á Þing­völl­um um há­sum­ar.

Stein­grím­ur Her­manns­son er einn af ris­um ís­lenskr­ar stjórn­mála­sögu á 20. öld­inni. Hann lagði áherslu á frjáls­lynda um­bóta­stefnu og staðsetti flokk­inn á miðju stjórn­mál­anna. Hann sótti fersk sjón­ar­mið og nýj­ar hug­mynd­ir að utan, þar sem hann lærði í Banda­ríkj­un­um sem ung­ur maður. Á sama tíma var hann mik­ill sjálf­stæðis- og full­valdasinni.

Bein af­skipti Stein­gríms af stjórn­mál­um hóf­ust er hann varð formaður Fé­lags ungra fram­sókn­ar­manna í Reykja­vík 1962. Hann var kjör­inn alþing­ismaður fyr­ir Vest­fjarðakjör­dæmi í kosn­ing­un­um 1971 og var þingmaður Vest­f­irðinga í 16 ár, allt þar til hann fór í fram­boð í heima­kjör­dæmi sínu á Reykja­nesi. Sama árið og Stein­grím­ur varð alþing­ismaður, árið 1971, var hann kos­inn rit­ari Fram­sókn­ar­flokks­ins, og skömmu eft­ir að hann varð ráðherra var hann kos­inn formaður flokks­ins, vorið 1979, og gegndi því embætti til 1994.

Stein­grím­ur Her­manns­son var for­sæt­is­ráðherra á mikl­um um­brota­tím­um. Með yf­ir­veg­un og lausnamiðaðri hugs­un leiddi hann flokk sinn í gegn­um átök og breyt­ing­ar. Með góðri mennt­un, alþjóðlegri reynslu og per­sónu­legri nálg­un bjó hann til traust, bæði inn­an flokks og utan. Í tíð hans sat flokk­ur­inn í rík­is­stjórn nær sam­fleytt í ell­efu ár.

Eitt mesta póli­tíska af­rek rík­is­stjórn­ar hans var svo­kölluð þjóðarsátt árið 1990. Þar náði hann að byggja brýr milli launa­fólks, at­vinnu­lífs og stjórn­valda og stemma stigu við langvar­andi verðbólgu. Þjóðars­átt­in skilaði raun­veru­leg­um stöðug­leika og markaði tíma­mót í efna­hags­stjórn lands­ins. Stein­grím­ur lagði einnig grunn að nýj­um áhersl­um í stjórn­sýslu með stofn­un um­hverf­is­ráðuneyt­is­ins og embætt­is Umboðsmanns Alþing­is. Þar var hann langt á und­an sinni samtíð. Þá sýndi hann skýra póli­tíska sýn í ut­an­rík­is­mál­um. Hann kom Íslandi á kortið á alþjóðavett­vangi með gest­gjafa­hlut­verki í Höfðafund­in­um 1986 og með því að viður­kenna sjálf­stæði Eystra­salts­ríkj­anna fyrst allra ríkja árið 1991.

Ég hvet alla áhuga­sama um ís­lenska stjórn­mála­sögu til að mæta á Þing­velli við Hakið á fimmtu­dag­inn, klukk­an 20:00. Guðni Ágústs­son, fv. ráðherra, stýr­ir hátíðinni og munu gest­ir hans flytja er­indi til heiðurs Stein­grími Her­manns­syni. Karla­kór­inn Fóst­bræður mun syngja af sinni al­kunnu snilli. Hlakka til að sjá ykk­ur sem flest.”

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. júní 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Hver borgar brúsann?

Deila grein

28/06/2025

Hver borgar brúsann?

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður, skrifar á Vísi:

,,Ríkisstjórnin hefur lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða. Efni frumvarpsins varðar svokallaða víxlverkun. Verði frumvarpið að lögum verður lífeyrissjóðum óheimilt að taka tillit til greiðslna frá Tryggingastofnun ríkisins við útreikning örorkulífeyris. Í reynd þýðir það að tvö aðskilin kerfi, þ.e. almannatryggingar annars vegar og lífeyrissjóðir hins vegar, greiða út bætur án samræmis eða gagnkvæmrar aðlögunar.

Markmiðið virðist í fyrstu bæði réttlátt og mannúðlegt: að bæta stöðu örorkulífeyrisþega. En undir yfirborðinu krauma alvarlegar afleiðingar sem varða réttindi annarra lífeyrisþega, sjálfbærni kerfisins og jafnvel stjórnarskrárvarin eignarréttindi.

Frá eldri borgurum til örorkulífeyrisþega

Eins og Benedikt Jóhannesson, fyrrverandi fjármálaráðherra, hefur bent á felur frumvarpið í sér beina tilfærslu fjármuna frá ellilífeyrisþegum yfir til örorkulífeyrisþega. Í umsögn hans til Alþingis segir meðal annars: „Augljóst er að þyngri örorkubyrði hlýtur að skerða annan lífeyri. Þannig felur frumvarpið í sér tilfærslu frá ellilífeyrisþegum til örorkulífeyrisþega og í raun eignaupptöku. Þetta er þeim mun alvarlegra vegna þess að verið að færa stórum hluta örorkulífeyrisþega meiri greiðslur en þeir fengu áður en þeir urðu fyrir orkutapi.“

Þetta brýtur jafnframt gegn meginreglu skaðabótaréttar: að enginn skuli verða fjárhagslega betur settur eftir tjón en fyrir það. Frumvarpið býður hins vegar upp á að stór hluti örorkulífeyrisþega fái hærri greiðslur en fyrri laun þeirra voru.

Ekki má svo gleyma því að Tryggingastofnun mun áfram taka tillit til tekna úr lífeyrissjóðum til skerðingar á bótum.

Ólík áhrif milli sjóða

Áhrifin verða einkum á sjóðum sem þegar bera þunga örorkubyrði, svo sem Festa, Gildi, Stapi, Lífeyrissjóður Rangæinga og Lífeyrissjóður Vestmannaeyja. Samkvæmt mati Benedikts Jóhannessonar (Talnakönnun) gæti tryggingafræðileg staða þessara sjóða versnað um 5–7%, sem leiddi til skerðingar á greiðslum til annarra sjóðfélaga og ekki síst eldri borgara.

Það er hvorki sanngjarnt né sjálfbært að auka réttindi eins hóps með því að rýra réttindi annars. Lífeyriskerfið byggir á samtryggingu og forsendum um jafnræði. Ef sjóðir missa möguleikann á að samræma greiðslur við almannatryggingar brotnar sú grunnforsenda.

Ellilífeyrir er stjórnarskrárvarin eign

Ellilífeyrir telst stjórnarskrárvarin eign samkvæmt 72. gr. stjórnarskrárinnar. Verði réttindum ellilífeyrisþega raskað með þessum hætti, án nægilegrar jöfnunar eða lagastoðar, getur ríkið bakað sér skaðabótaskyldu. Þetta er lagalegt álitaefni sem vert er að taka alvarlega

Veikt traust og veikari hvatar

Frumvarpið hefur einnig áhrif á hegðun einstaklinga og kerfishvata. Ef greiðslur til örorkulífeyrisþega verða óháðar fyrri tekjum og öðrum stuðningi, dregur það úr hvatningu til endurhæfingar og þátttöku á vinnumarkaði. Samhliða því rýrnar traust almennings til kerfisins, sérstaklega þegar í ljós kemur að sambærileg iðgjöld leiða til ósambærilegra réttinda.

Engin jöfnun og engin lausn

Í fjármálaáætlun fyrir árin 2026–2030 kemur skýrt fram að ekki er gert ráð fyrir neinu framlagi til jöfnunar örorkubyrði árið 2026. Þó er rétt að nefna að nú stendur yfir vinna við endurskoðun jöfnunarframlaga, þótt ekkert liggi fyrir um niðurstöðu. Ekki er því ljóst hver áhrifin verða á afkomumarkmið ríkissjóðs (um milljarða króna er að ræða), sem þegar virðast vera í hættu.

Það má vilja gott en framkvæma það vel

Það er sjálfsagt og eðlilegt að bæta kjör örorkulífeyrisþega en það verður að gera með ábyrgum hætti, með sanngjarnri skiptingu byrða og í sátt við aðra þætti kerfisins. Annars verður góð hugsun að vondri niðurstöðu.

Við getum ekki byggt upp traust lífeyriskerfi á ósamræmi og óskýrleika. Slíkt mun ekki aðeins grafa undan réttindum ellilífeyrisþega heldur veikja kerfið í heild sinni.

Við hljótum að geta gert betur

Til lengri tíma litið hefur þessi tilfærsla neikvæð áhrif á bæði almannatryggingar og lífeyrissjóði. Hún getur stuðlað að aukinni örorku, veikara trausti og lægri greiðslum til framtíðarlífeyrisþega. Enn fremur virðist frumvarpið hafa verið samið án fullnægjandi greininga eða vandaðs samráðsferlis. Slíkt verklag, sem virðist eiga sér stað ítrekað í frumvörpum vorþingsins 2025, vekur ugg.

Verstu áhrif frumvarpsins eru þó þau að verið er að etja saman eldri borgurum og öryrkjum sem er í raun skammarlegt.

Við hljótum að geta gert betur.”

Greinin birtist fyrst á visir.is 28. júní 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Ísland er fjarri vígaslóðum

Deila grein

23/06/2025

Ísland er fjarri vígaslóðum

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar, ritaði grein í Morgunblað dagsins um stöðuna í Mið-Austurlöndum:

„Friðsemd hef­ur ekki ein­kennt stöðuna í Mið-Aust­ur­lönd­um svo ára­tug­um skipt­ir. Ófriður­inn hef­ur komið í veg fyr­ir að vel­sæld og hag­sæld nái fót­festu. Líkt og dæmi eru um í mörg­um ríkj­um í Asíu, sem hafa kosið lýðræði sem sitt stjórn­ar­far.

Hörku­stríð hef­ur geisað í Mið-Aust­ur­lönd­um í að verða tvö ár og mann­fallið er gríðarlegt. Stig­mögn­un hef­ur átt sér stað og átök­in hafa breiðst út til Írans, þar sem Ísra­el gerði árás á kjarn­orku­rann­sókn­ar­miðstöðvar með það að mark­miði að koma í veg fyr­ir þróun kjarn­orku­vopna hjá klerka­stjórn­inni. Banda­rík­in hafa fylgt í kjöl­farið og varpað svo­kölluðum byrg­is­bresta-sprengj­um á þrjár kjarn­orku­rann­sókn­ar­miðstöðvar í Íran. Sér­fræðing­ar telja að meiri lík­ur en minni séu á að búið sé að stöðva þróun kjarn­orku­vopna í Íran að sinni. Tím­inn mun leiða í ljós hvort aðgerð Banda­ríkj­anna hafi heppn­ast og leiði til þess að það molni und­an klerka­stjórn­inni. Sag­an kenn­ir okk­ur hins veg­ar að breyt­ing­ar þurfi að koma að inn­an, þ.e. fólkið í land­inu þarf að vilja breyt­ing­ar og hafa aðstöðu til þess að knýja þær fram.

Saga þess svæðis sem til­heyr­ir Íran í dag er afar merk og var það miðpunkt­ur menn­ing­ar, trú­ar og heimsvelda í meira en 2.500 ár. Mik­ill menn­ing­ar­auður hef­ur orðið til á þessu svæði og mennt­un hef­ur verið í há­veg­um höfð. Frá valda­töku klerka­stjórn­ar­inn­ar hafa millj­ón­ir Írana hins veg­ar yf­ir­gefið landið sitt í leit að betra lífi. Spekilek­inn er mæld­ur í tonn­um. Far­sæl­ast væri ef fólkið í Íran bæri gæfu til þess að stuðla að lýðræðis­leg­um um­bót­um og væri í aðstöðu til að berj­ast fyr­ir slíku.

For­seti Banda­ríkj­anna tek­ur áhættu með þess­ari aðgerð gagn­vart helsta stuðnings­fólki sínu, sem er upp til hópa and­snúið hernaðaraðgerðum Banda­ríkj­anna á er­lendri grundu. Maga-hóp­ur­inn með Steven Bannon, fyrr­ver­andi ráðgjafa Trumps, fremst­an í flokki hef­ur lýst því yfir að Trump eigi ekki að fylgja Ísra­el að mál­um í ut­an­rík­is­stefnu. Ljóst er að Trump hef­ur ákveðið að verða ekki við þess­ari ósk og hef­ur tekið af­ger­andi ákvörðun með því að reyna að koma í veg fyr­ir þróun kjarn­orku­vopna í Íran. Ten­ing­un­um er kastað. Sagt er að Júlí­us Ses­ar hafi mælt þessi orð við her­menn sína þegar hann hélt suður yfir fljótið Rúbí­kon í átt­ina til Róm­ar árið 49 f.Kr. Áhætt­an sem Ses­ar tók var mik­il en aðgerðin heppnaðist. Óvissa rík­ir sann­ar­lega í Mið-Aust­ur­lönd­um og óljóst er á þessu stigi hvort áhætt­an sé þess virði fyr­ir for­seta Banda­ríkj­anna.

Spenn­an í heims­mál­un­um hef­ur sjald­an verið jafn­mik­il. Ísland er fjarri víga­slóðum og við eig­um að ein­beita okk­ur að því að halda okk­ur frá ófriði eins og þjóð okk­ar er frek­ast unnt. Við erum herlaus þjóð og staða okk­ar grund­vall­ast á því.“

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 23. júní 2025

Categories
Fréttir Greinar Nýjast

Brýrnar brenndar

Deila grein

19/06/2025

Brýrnar brenndar

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar og þingmaður í suðurkjördæmi ritaði grein í Morgunblaðið sem var birt 19. júní 2025:

,,Alla mína stjórnmálatíð hef ég í mínum störfum lagt gríðarlega áherslu á að hugsa Ísland sem eina heild. Það hefur verið mín byggðastefna að byggja brýr milli höfuðborgarsvæðisins þar sem flestir búa og byggða landsins, bæði í þéttbýli og dreifbýli. Þess vegna þykir mér sárt að horfa upp á Kristrúnarstjórnina ráðast að grundvallaratvinnuvegi landsbyggðarinnar, sjávarútvegi, og í allri umræðu brenna niður þær brýr sem höfðu verið byggðar á síðustu árum og áratugum.

Undirstaða byggðar er atvinna. Það hélt ég að við vissum öll. Stærstu átakamál síðustu áratuga hafa jafnan snúið að atvinnuuppbyggingu á landsbyggðinni. Er þar nærtækast að nefna Kárahnjúkavirkjun sem var algjör lykilforsenda fyrir því að álver var reist við Reyðarfjörð. Þau sár sem voru rist í þeirri umræðu voru djúp en voru orðin nokkuð gróin í tíð síðustu ríkisstjórnar. Því hvað sem fólk vill halda um þá ríkisstjórn þá var hún í vinnu fyrir allt landið, alla þjóðina.

Sjávarútvegur er umdeild grein á Íslandi. Því miður – því þessi grein hefur verið kjölfestan í þeim lífsgæðum sem við höfum byggt upp hér á landi. Kvótakerfinu var komið á vegna þess að samfélög um allt land voru að veikjast vegna óheftra veiða, veikjast vegna stöðugra áfalla í rekstri fyrirtækja sem áttu að vera burðarásar samfélaganna. Kvótakerfið og framsal veiðiheimilda voru nauðsynleg tæki til að skapa raunverulegan, stöðugan rekstrargrundvöll fyrir sjávarútvegsfyrirtæki um allt land. Greinin náði styrk og gerði það meðal annars með sameiningum. Hér hafa risið öflug fyrirtæki í grein sem allar aðrar þjóðir öfunda okkur Íslendinga af. Þetta ferli var ekki sársaukalaust frekar en önnur hagræðing. Ákveðin svæði og ákveðin fyrirtæki urðu sterk en önnur síður. Það er þó ljóst að án þessarar hagræðingar hefði þjóðarbúið sjálft aldrei náð þeim styrk sem hefur haldið lífsgæðum á Íslandi uppi.

Ég heyrði einn stjórnarþingmann svara því til í útvarpsviðtali að ef ákvarðanir ríkisstjórnarinnar myndu valda áföllum í einstaka byggðarlögum á landsbyggðinni yrði gripið til byggðaaðgerða. Hann hnýtti síðan við þeirri möntru sem stjórnarliðar virðast hafa skrifað á handarbak sitt: Og svo munum við byggja vegi fyrir ágóðann af tvöföldun veiðigjaldanna.

Það er gott að byggja vegi. Í ráðherratíð minni tvöfölduðust framlög til vegamála þannig að ég er fyrsti maðurinn til að samþykkja aukin framlög til samgangna. Það er hins vegar sérstakt að heyra stjórnarþingmenn aftur og aftur tengja tvöföldun veiðigjalda við aukningu fjármagns til vegaframkvæmda því þegar litið er á þá fjármálaáætlun sem nýja ríkisstjórnin – sem með mikilli sjálfumgleði kallar sig verkstjórnina – hefur lagt fram þá er ekki einu sinni að sjá að þeir miklu fjármunir sem renna til ríkisins með nýju kílómetragjaldi muni allir skila sér til samgöngumála. Reyndar munar allt að 20 milljörðum þegar horft er til tímabils áætlunarinnar.

Það er enginn of góður til að greiða til samfélagsins. Og þeir sem halda því fram að sjávarútvegurinn geri það ekki eru á villigötum. Veiðigjöld eru einungis lítill hluti af því sem greinin greiðir til ríkisins í formi skatta og gjalda. Það sem er einna sárast að horfa upp á, í þessari framgöngu hinnar nýju ríkisstjórnar er að hún virðir að vettugi varúðarorð sveitarfélaganna sem reiða sig að miklu leyti á útsvarstekjur frá sjávarútvegi, útgerð og vinnslu. Höggið sem sveitarfélögin óttast að útsvartekjur þeirra gætu orðið fyrir eru heldur ekki prívat vandi sjávarútvegssveitarfélaganna. Ef útsvarstekjur þeirra lækka, þá lækka framlög til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaganna sem síðan hefur áhrif á öll sveitarfélög á landinu.

Ég vona að Kristrúnarstjórnin átti sig á því að stjórnvöld verða að hugsa um landið í heild, þjóðina í heild. Ég vona að hún hætti að brenna brýr með orðum sínum og gjörðum.”

Categories
Fréttir Greinar

Fögnum sjálfstæði Íslands

Deila grein

16/06/2025

Fögnum sjálfstæði Íslands

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar og fv. utanríkisráðherra ritaði grein í Morgunblaðið 16. júní 2025.

„Þjóðhátíðardagur okkar Íslendinga er á morgun, 17. júní. Á þessum degi minnumst við þess þegar Ísland varð sjálfstætt lýðveldi árið 1944 – eftir nær 700 ára erlend yfirráð. Setjum okkur í spor forfeðra og formæðra okkar á þessum sögulega degi fyrir rúmum 80 árum. Þið getið ímyndað ykkur andrúmsloftið í þjóðfélaginu: fögnuður og bjartsýni ríktu, því loks var sjálfstæði þjóðarinnar komið í höfn eftir langvarandi og erfiða baráttu. Öllu var tjaldað til á Þingvöllum, 1.500 tjaldstæðum úthlutað og 6.000 manns fluttir með leigu bílum og fullt af fánum pantað! Kvikmyndasafn Íslands á mikilvægt efni frá þessum merka degi.

Það er ekki tilviljun að 17. júní, afmælisdagur Jóns Sigurðssonar, leiðtoga þjóðfrelsisbaráttunnar, var valinn sem þjóðhátíðardagur. Jón var tákn um þrautseigju, rökhugsun og trú á mátt lýðræðis og sjálfstæðis. Þjóðin hafði gengið í gegnum margvíslegar þrautir á umliðnum öldum: Litlu-ísöld, Svarta dauða, erfið siðaskipti, einokunarverslun, einveldi Dana, móðuharðindi og fjöldaflutninga fólks vestur um haf. Samt varð baráttan fyrir sjálfstæði að veruleika og þegar þjóðin kaus sögðu 97% já við sambandsslitunum við Danmörk og stofnun lýðveldis. Kosningaþátttakan var 98%, sem sýnir hve mikið Íslendingar þráðu að ráða sér sjálfir.

Ísland hefur síðan þá tekið stórstígum framförum. Árið 2024 var Ísland í efsta sæti á lífskjaralista Sameinuðu þjóðanna. Það er erfitt að trúa öðru en að þessi þróun hafi farið fram úr björtustu vonum þeirra sem börðust fyrir sjálfstæðinu. Árangurinn sýnir hverju smá þjóð með skýra sýn og sterka sjálfsmynd getur áorkað. Lykilatriði í áframhaldandi sjálfstæði þjóðarinnar er full yfirráð yfir auðlindum Íslands til að tryggja velsæld á Íslandi. Frá lýðveldisstofnun hefur verið mikil áhersla á þennan þátt og að gjaldeyrissköpun þjóðarbúsins standi undir innflutningi.

Þrátt fyrir árangurinn eru blikur á lofti. Núverandi ríkisstjórn undir forystu Kristrúnar Frostadóttur hefur sett Evrópusambandsaðild aftur á dagskrá. Verja á tugi milljóna króna í verkefnið. Slík ákvörðun í þeirri alþjóðlegri óvissu sem ríkir um þessar mundir vekur upp áleitnar spurningar.

Ísland hefur á lýðveldistímanum tryggt sér trausta stöðu í alþjóðakerfinu með EES-samningnum, stofnaðild að Atlantshafsbandalaginu og varnarsamningi við Bandaríkin. Staða Íslands er sterk í alþjóðlegu samhengi ásamt því að full yfirráð yfir auðlindum okkar eru tryggð. Í þeirri óvissu sem ríkir er brýnt að stjórnvöld sýni stjórnkænsku, þrautseigju og hyggindi. Sjálfstæði þjóðarinnar skiptir öllu máli til að tryggja góð lífskjör; höfnum Evrópusambandsvegferð ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur. Fögnum sjálfstæði þjóðarinnar á þjóðhátíðardeginum 17. júní!“