Year: 2013

Sveitarstjórnarkosningar eru á næsta leiti. Í aðdraganda þeirra tel ég brýnt sem ráðherra jafnréttismála að benda á þá kynjaskekkju sem augljós er á vettvangi stjórnmálanna og hvetja til umræðu og aðgerða til að auka stjórnmálaþátttöku kvenna.

Í síðstu kosningum til sveitarstjórna og Alþingis hafa konur verið um helmingur frambjóðenda en þeim fækkar hlutfallslega eftir því sem ofar dregur á framboðslistum og eiga þess vegna minni möguleika á að ná kjöri en karlar. Í síðustu sveitarstjórnarkosningum má segja að karlar hafi verið plássfreka kynið í forystusætunum en þeir skipuðu fyrsta sæti á 139 framboðslistum (75%) á móti 46 konum (25%) í fyrsta sæti. Þá sýnir tölfræðin að konur staldra mun skemur við í stjórnum sveitarfélaga en karlar. Eftir síðstu sveitarstjórnarkosningar var hlutfall nýkjörinna sveitarstjórnarkvenna af heildarfjölda kjörinna kvenna 13% hærra en sama hlutfall meðal karla. Ástæður þessa eru ekki síst raktar til starfsumhverfisins í sveitarstjórnum og hefðbundinna viðhorfa samfélagsins til hlutverka kynjanna jafnt innan og utan stjórnmálaflokkanna. Þetta endurspeglast m.a í nefndaskipan á sveitarstjórnarstiginu þar sem karlar sinna einkum skipulagsmálum og konur velferðarmálum.

Forðumst klisjur
Það er gömul klisja og ný að benda ýmist á að konur bjóði sig ekki fram eða að kjósendur velji frekar karla en konur þegar spurningar um hlut kvenna á framboðslistum stjórnmálaflokkanna eru bornar upp. Konur eru um helmingur frambjóðenda svo ekki er áhugaleysi þeirra um að kenna. Aftur á móti vitum við að mun fleiri þættir en kjósendahópurinn hafa áhrif á röðun einstaklinga á framboðslista hvort sem stuðst er við prófkjör eða uppstillingu. Sértækar reglur og pólitískur vilji stjórnmálaflokkanna hefur hins vegar afgerandi áhrif. Það sannast á því að kynjareglur um röðun á framboðslista hafa þegar haft mikil áhrif í nokkrum stjórnmálaflokkum hér á landi. Flokkarnir bera ábyrgð á sínum framboðsmálum og það er skylda þeirra að standa vörð um þann árangur sem náðst hefur og jafna hlut kynja enn frekar við stjórn málefna nærsamfélagsins. Kynjareglur eru því árangursríkt tæki vilji þeir raunverulega ná árangri við að fjölga konum í efstu sætum listanna.

Konur fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis árið 1915 en sjö árum áður eða 1908 buðu konur í fyrsta skipti fram lista undir merkjum kvennaframboðs til bæjarstjórnar í Reykjavík. Í dag eru konur rétt um 40% kjörinna fulltrúa á sveitarstjórnarstiginu og á Alþingi þar sem þær urðu mest tæplega 43% þingmanna eftir þingkosningarnar árið 2009. Í tuttugu sveitarstjórnum er hlutfall kvenna þó enn undir þrjátíu af hundraði og í einni sveitarstjórn er engin kona meðal kjörinna fulltrúa. Af þessu má ljóst vera að baráttunni um kynjajafnrétti í stjórnmálum er hvergi nærri lokið þótt meira en hundrað ár séu liðin frá því að bráttan fyrir kosningarétti kvenna hófst. Í þjóðfélagi sem kennir sig við réttlæti, jafnrétti og lýðræði eiga konur og karlar að ráða málum í sameiningu jafnt í sveitarstjórnum og á landsvísu.

Þann 11. desember síðastliðinn boðaði ég í samstarfi við Hönnu Birnu Kristjánsdóttur innanríkisráðherra og framkvæmdnefnd 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna til fundar um hvernig best megi tryggja aukinn hlut kvenna í sveitarstjórnum eftir sveitarstjórnarkosningarnar vorið 2014. Til fundarins voru boðaðir formenn, varaformenn og framkvæmdastjórar stjórnmálaflokkanna, forsvarsmenn kvennahreyfinga þeirra og formenn þingflokka þeirra stjórnmálaflokka sem sæti eiga á Alþingi. Til að fylgja þessum góða fundi eftir ætla ég beita mér fyrir tvenns konar verkefnum. Annars vegar mun ég boða forystusveit kvennahreyfinga stjórnmálaflokkanna til fundar um aukið þverpólitískt samstarf á þessu sviði og hinsvegar mun ég boða þingkonur allra flokka sem eiga fulltrúa á Alþingi til ráðagerða um þverpólitískt samstarf okkar á milli til að auka hlut kvenna í stjórnmálastarfi almennt.

Markvissar aðgerðir stjórnmálaflokkanna sjálfra eru grundvöllur að jafnri þátttöku kynjanna í forystusætum framboðslistanna í vor.
Eygló Harðardóttir

Um þessar mundir standa allar Norðurlandaþjóðirnar á þeim merku tímamótum að öld er liðin frá því að konur fengu fyrst kosningarétt og kjörgengi til jafns við karla. Við Íslendingar fögnum þessum tímamótum árið 2015. Jafn kosningaréttur og kjörgengi kynja var einn mikilvægasti áfangi lýðræðisþróunar okkar. Þessi réttur felur í sér þau grundvallarmannréttindi að geta haft áhrif og hann endurspeglar sýn okkar á réttlætis- og jafnréttismál.

Við Íslendingar viljum halda myndarlega upp á 100 ára afmæli kosningaréttar og nýta tímamótin til að horfa um öxl og ígrunda hvernig þær miklu breytingar sem orðið hafa á sviði jafnréttismála hafa átt sér stað. Við eigum og þurfum að kortleggja þátttöku kvenna í stjórnmálum og greina þá áhrifaþætti sem skýrt geta kynjaskekkjuna sem enn birtist okkur á vettvangi stjórnmálanna.

Hér á landi eru konur nú um 40% kjörinna fulltrúa á sveitarstjórnarstiginu og á Alþingi þar sem þær urðu mest tæplega 43% þingmanna eftir kosningarnar 2009. Áður hafði hlutfall kvenna farið hæst í 35 af hundraði árið 1999. Hlutur kvenna í stjórnmálum hefur vaxið hægt hér á landi og er nú í fyrsta skipti sambærilegur við það sem gerist annars staðar á Norðurlöndunum.

Líta ber á þennan árangur sem áfangasigur í átt að því markmiði að ná sem jöfnustu hlutfalli kynja meðal kjörinna fulltrúa þjóðarinnar. Höfum hugfast að þessi árangur hefur ekki náðst af sjálfu sér heldur er hann afrakstur rúmlega 100 ára þrotlausrar baráttu kvenna fyrir sjálfsögðum mannréttindum. Við vitum af reynslu að við þurfum að halda vöku okkar til að ekki verði bakslag og við eigum að stefna að jöfnum hlut kynjanna þar sem ákvarðanir eru teknar.

Nú í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga þurfum við að minna á að það er ekki nóg að konum hafi fjölgað á framboðslistum stjórnmálaflokka þegar þeim fækkar hlutfallslega eftir því sem ofar dregur á framboðslistum. Ef markmið okkar er jafnt hlutfall kynja meðal kjörinna fulltrúa þurfa konur að vera til jafns við karla í forystusætunum. Í síðustu sveitarstjórnarkosningum skipuðu karlar fyrsta sæti á 139 framboðslistum (75%) á meðan konur skipuðu fyrsta sæti á 46 (25%) framboðslistum.

Ábyrgð flokkanna
Stjórnmálaflokkarnir bera hér mesta ábyrgð. Þeir þurfa að standa vörð um þann árangur sem náðst hefur og jafna hlut kynja enn frekar við stjórn málefna nærsamfélagsins. Það er staðreynd að konur staldra skemur við í stjórnum bæjar- og sveitarfélaga en eftir síðustu sveitarstjórnarkosningar var hlutfall nýkjörinna sveitarstjórnarkvenna af heildarfjölda kjörinna kvenna 13% hærra en sama hlutfall meðal karla.

Þetta er sterk vísbending um að konur staldra skemur við en karlar í sveitarstjórnum en ástæður þessa má rekja til ýmissa þátta sem hafa töluvert með hefðbundið starfsumhverfi sveitarstjórna og viðhorf samfélagsins til hlutverka kynjanna bæði innan og utan stjórnmálaflokka að gera. Hefðbundnar hugmyndir um hlutverk kynjanna endurspeglast m.a. í nefndaskipan á sveitarstjórnarstiginu þar sem karlar sinna einkum skipulagsmálum og konur velferðarmálum.

Byggðamál þarf að skipuleggja með jafnréttissjónarmið í huga. Stjórnun á vettvangi bæjar- og sveitarstjórnarmála felur í sér mikilvæga þjónustu við almenning, karla og konur. Stefnumótun, umræða og ákvarðanataka um byggðaþróun, skipulagsmál og velferð íbúa sveitarfélaganna á að vera viðfangsefni beggja kynja.

Búseta, atvinna og nýsköpun um allt land verða ekki tryggð nema með virkri þátttöku kvenna sem vilja störf sem hæfa háu menntunarstigi þeirra. Þannig er jafn hlutur kvenna og karla þar sem ákvarðanir eru teknar ekki eingöngu réttlætismál heldur efnahagsleg nauðsyn fyrir byggðirnar í landinu.

Sem ráðherra jafnréttismála hvet ég konur til þátttöku í stjórnmálum og mótun nærsamfélags okkar. Ég höfða einnig til ábyrgðar stjórnmálaflokkanna því vilji þeirra til að fjölga konum í stjórnmálum og sérstaklega í forystusætum framboðslista er afgerandi.

Til að vekja máls á mikilvægi jafnrar þátttöku kvenna og karla í sveitarstjórunum eftir komandi sveitarstjórnarkosningar hef ég í samstarfi við Hönnu Birnu Kristjánsdóttir innanríkisráðherra og nýskipaða framkvæmdanefnd um 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna boðað til fundar með forystu stjórnmálaflokkanna og forsvarsmönnum kvennahreyfinga þeirra. Ég vona að sá fundur færi okkur nær markmiðinu um jafnan hlut kvenna og karla í íslenskum stjórnmálum.

Eygló Harðardóttir