Author: Einar Gunnar

Þessa dagana eru miklir annatímar á Alþingi. Löng umræða varð um Fjáraukalög fyrir árið 2013 og Fjárlög næsta árs liggja fyrir til afgreiðslu. Við sem styðjum ríkisstjórnina erum ánægð með gang mála og horfum vonglöð til framtíðar. Aðalbaráttumál stjórnarflokkanna í síðustu kosningum er að fá farsælan framgang. Fundin var sameiginleg niðurstaða þar sem helstu áherslur beggja stjórnarflokkanna til bjargar heimilunum í landinu fengu farveg. Forsendubresturinn vegna verðtryggðra skulda heimilanna verður leiðréttur að mestu með skattheimtu á lánastofnanir og með ráðstöfun séreignarlífeyrissparnaðar.

Þrátt fyrir að Fjáraukalög 2013 séu að mestu afleiðing af óraunhæfri fjárlagagerð síðustu ríkisstjórnar, hafði stjórnarandstaðan allt á hornum sér. Hún tók þá ýmsar ákvarðanir um verulegar hækkanir nokkurra útgjaldaliða sem ekki var innstæða fyrir og bætti síðan um betur í síðustu kosningabaráttu með stórfelldum fyrirheitum um greiðslur á næsta fjárlagaári. Það er ásetningur núverandi ríkisstjórnar að afgreiða hallalaus fjárlög fyrir næsta ár, þannig að óhjákvæmilegt er að draga sumt til baka sem fyrri stjórn gaf fyrirheit um.

Ríkisstjórnin stendur vörð um félags- og heilbrigðismál. Ákveðið er að auka framlög til sjúkrastofnana um fjóra milljarða frá því sem tillaga var gerð um í frumvarpinu. Allt að 6 þúsund milljónir króna fara til almannatrygginga, mest til styrktar eldri borgurum og öryrkjum. Þannig er verið að draga til baka skerðingar sem eldra fólk varð fyrir upp úr hruni. Skattar á millitekjur lækka um 5 þúsund milljónir og til leiðréttingar á forsendubresti húsnæðislána eru ætlaðar 20 þúsund milljónir með bankaskattinum. Þessar viðbótargreiðslur nema 35 milljörðum til heimilanna í landinu.Til meðferðar eru í þinginu frumvörp um frestun á nauðungarsölum og til að gera fólki léttbærara að komast í gegnum gjaldþrot. Þá verður ungu fólki auðveldað að kaupa sína fyrstu íbúð með því að veita afslátt af stimpilgjöldum.

Við stjórnarsinnar getum því verið ánægð og stolt yfir hallalausum fjárlögum næsta árs og að jafnframt hafi tekist að koma helstu stefnumálum flokkana í höfn til hagsbóta fyrir heimilin og heilbrigðiskerfið.

Sigrún Magnúsdóttir

Sú mynd sem margir hafa af störfum Alþingis er hálftómur þingsalur eða þingsalur þar sem menn skiptast á að vera með skæting og jafnvel rífast. Fyrirsagnir í blöðum undirstrika oft þetta ósætti og togstreitu sem á sér stað á Alþingi. Þó er það langt frá raunveruleikanum.

Samvinna og lýðræðisleg vinnubrögð

Sannleikurinn er hins vegar sá að starfið á Alþingi er yfirleitt unnið með sátt. Þingmenn tala saman og reyna að finna sameiginlegar lausnir á málum sem tekin eru fyrir í nefndum. Samvinnan er góð. Þetta virkar þannig að mál eru kynnt til sögunnar í þingsal og stundum er skipst á skoðunum. Því næst tekur nefnd við málinu þar sem  allir flokkar eiga fulltrúa. Nefndir boða síðan á sinn fund hagsmunaaðila og sérfræðinga sem tengjast máli og fá þanning heildstæða mynd. Nefndir skila yfirleitt einni niðurstöðu en stundum næst ekki full sátt í hópnum og þá skila nefndarmenn séráliti. Þaðan fer málið í þingsal, svo aftur í nefndina ef einhver óskar eftir því. Að lokinni þriðju umræðu í þingsal er kosið um þau. Ótal aðilar koma að vinnslunni og almenningur er einnig hvattur til  að skila inn áliti. Þannig að raunveruleg vinnsla mála fer fram í nefndum þingsins en umræða meðal allra þingmanna um þau fer fram í þingsal. Vinnubrögð og ferli mála eru því eins fagleg og lýðræðisleg og á verður kosið.

Nauðsynlegur undirbúningur

Þingfundir og nefndarfundir eru aldrei á sama tíma. En hvers vegna eru þingmenn þá ekki alltaf allir í þingsal. Eru þeir ekki að vinna vinnuna sína? Jú, þeir eru í flestum tilfellum að gera það. Vinnan fer nefnilega ekki öll fram í þingsal, og eiginlega að mestu leyti utan hans.  Þingmenn þurfa að lesa heilmikið um mál sem eru til umfjöllunar í þeim nefndum sem þeir sitja í. Þess fyrir utan þurfa þingmenn reyna að vera í góðu sambandi við sína flokksmenn og kjósendur, það er alger grundvallaratriði. Menn þurfa að mæta á ýmsa viðburði sem tengjast kjördæminu og málum sem þeir vinna að, skrifa greinar og fylgjast vel með fréttum af þjóðfélagsmálum. Meðan þingmenn undirbúa nefndarvinnunna fylgjast þeir oft með umræðum í þinginu rétt eins og almenningur af sjónvarpsskjám hvort sem það er í þingflokksherbergjum eða á skrifstofunum. Dagurinn endar því þannig eins  og við upplifum flest, að þessar 24 stundir duga skammt. Maður vill yfirleitt komast yfir meira en mögulegt er.

Gerum gott samfélag betra

Þingmenn vinna mikið saman þvert á flokka. Þannig að þessi margumtalaða flokkapólitík er ekki jafnöflug og af er látið. Fólk sameinast á ýmis þingmál óháð flokki, spjallar saman á kaffistofunni í mesta bróðerni, eins og á öðrum góðum vinnustöðum. Þingmenn eru bara venjulegt fólk. Fólk sem á sér alls konar bakgrunn og líf en á það þó sameiginlegt að vilja breyta samfélaginu til hins betra.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

(Þessi grein er framhald greinar : „Hvað gerir þú á daginn?“)

-„Ég starfa sem Alþingismaður.“

-„Já, já. En eruð þið bara ekki að rífast í þingsal alla daga? Er þetta ekki hundleiðinlegt?“

Svona spurningar fær nýr þingmaður gjarnan. Það má segja að gjá hafi myndast milli þings og þjóðar og þá á ég við að það virðist óljóst í hverju starf þingsmannsins felst. Þessi greinarstúfur er veikburða tilraun til að hefja brúarsmíði yfir gjána.

Venjulegur dagur

En hvað varðar dagleg störf þingmannsins þá er kannski enginn dagur venjulegur. Starfið er mjög erilsamt en yfirleitt gefandi og ánægjulegt. Svo ég taki bara dæmi af venjulegum þriðjudegi þá hófst dagurinn með nefndarfundi kl.9 og þeim fundi lauk kl.12. Á nefndarfundum hittum við fulltrúa ráðuneyta, sveitarfélaga og ýmissa hagsmunahópa sem vegna mála sem eru til umræðu á þingi.  Að fundi loknum kom ég mér fyrir á skrifstofunni og skrifaði ræðu fyrir þingfundinn sem hófst kl.13:30. Á þingfundinum var lífleg og málefnaleg umræða, m.a. um sæstreng og almannatryggingar. Enginn að rífast og enginn með dónaskap. Fólk skiptist á skoðunum í mesta bróðerni. Um fimmleytið fór ég aftur á skrifstofuna og lauk við að undirbúa þingmál sem ég mun flytja á morgun.

Á venjulegum degi þá svara ég tölvupósti inn á milli og les mig í gegnum skýrslur og ýmsar upplýsingar sem nauðsynlegar eru fyrir umræðuna hverju sinni. Ég fæ talsvert af beiðnum frá fólki sem vill hitta mig, sem er mjög jákvætt, og þá reyni ég að finna tíma í stundaskránni fyrir slíka fundi. Einnig er ætlast til að þingmenn mæti á vissa viðburði í kjördæminu, sem er bæði sjálfsagt og skemmtilegt. Enda byggist starf stjórnmálamannsins fyrst og fremst á að rækta tengsl við fólk og miðla upplýsingum frá þeim til Alþingis og öfugt.

Nú er klukkan rúmlega níu um kvöld og ég er að hugsa um að leggja af stað heim á leið innan skamms, þ.e. þegar ég hef lokið við að skrifa þessa grein. En það er ekki nóg að funda, tala og lesa, það verður að framkvæma og skila árangri. Ég mun því skrifa aðra grein þar sem ég geri stuttlega grein fyrir störfum þingsins. Framhald fljótlega.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Nú hafa niðurstöður sérfræðingahóps ríkisstjórnarinnar um skuldaleiðréttingu verið kynntar.   Í skýrslu hópsins kemur fram stefna ríkisstjórnarinnar, nánari útfærsla á aðgerðum til leiðréttingar á höfuðstól verðtryggðra húsnæðislána.  Aðgerðin er tvíþætt; annars vegar er um að ræða beina leiðréttingu og hins vegar um að ræða lækkun á höfuðstól með skattleysi séreignalífeyrissparnaðar.    Hér er tekið mikilvægt skref í efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar og stórt skref í uppgjöri við hrunið.  Ég vil tala um stefnumótandi aðgerð þar sem við erum komin að framkvæmdaþætti þessa mikla og vandasama verkefnis.   Allt frá hruni fjármálakerfisins töluðum við framsóknarmenn um að ráðast þyrfti í slíkar almennar efnahagslegar aðgerðir.    Síðastliðið kjörtímabil var ýmislegt reynt en heimili með verðtryggð húsnæðislán sátu eftir sem er hvorki sanngjarnt né réttlátt.  Sífellt fleirum varð ljóst að meira þyrfti til.  Segja má að niðurstöður kosninganna hafi endurspeglað þá skoðun og þann vilja sem greina mátti í máli beggja flokka, sem nú mynda ríkisstjórn. Markmiðin um þessa fyrirætlan voru sett fram í stjórnarsáttmálanum, sem er jú hið hefðbundna fyrsta skref þegar unnið er með stefnumótun.  En þar segir:

„ríkisstjórnin muni með markvissum aðgerðum taka á skuldavanda íslenskra heimila sem er til kominn vegna hinnar ófyrirsjáanlegu höfuðstólshækkunar verðtryggðra lána sem leiddi af hruni fjármálakerfisins. Grunnviðmiðið er að ná fram leiðréttingu vegna verðbólguskots áranna 2007-2010 en í því augnamiði má beita bæði beinni niðurfærslu höfuðstóls og skattalegum aðgerðum. Um verður að ræða almenna aðgerð óháð lántökutíma með áherslu á jafnræði.“

Þessu fylgdi ríkisstjórnin síðan eftir með þingsályktunartillögu í  10 liðum þar sem Alþingi ályktaði að fela ríkisstjórninni að fylgja eftir aðgerðaáætlun til þess að taka á skuldavanda heimila á Íslandi.  Þar var leiðin vörðuð.  Stakar aðgerðir voru eyrnamerktar ráðherrunum, ábyrgðavæddar og tímasettar.  Tveir veigamestu liðirnir í þessari áætlun má segja að hafi verið skuldaleiðréttingin sjálf í útfærslu sérfræðingahópsins og svo vinna sérfræðingahóps um afnám verðtryggingar á neytendalánum.   Nú liggur vinna sérfræðingahópsins um skuldaleiðréttinguna fyrir og ég hvet alla til að kynna sér hana.  Verðtryggingarhópurinn mun svo kynna sínar niðurstöður í kjölfarið nú í desember.

Með þessum almennu efnahagslegu aðgerðum verður forsendubresturinn leiðréttur með jafnræði, sanngirni og réttlæti að leiðarljósi.  Það má alltaf deila um þau viðmið og þau mörk sem sett eru til að ramma slíka vinnu. Aðalatriðið er að ríkisstjórnin boðaði aðgerðir í þágu heimilanna og hefur nú sett fram útfærslu aðgerða í samræmi við stjórnarsáttmálann.  Aðgerðunum er stillt í hóf með samspili niðurfærslunnar og skattleysi séreignasparnaðar en magna þannig um leið jákvæð áhrif á hagkerfið í heild.

Kópavogur hefur byggst hratt upp á síðustu tveimur áratugum og því hefur eðlilega fylgt mikil fjárfesting heimila í íbúðarhúsnæði.   Í því ljósi er þetta stórmál fyrir okkar bæjarfélag og mikilvægt að vel takist til með framkvæmdina.   Þessi aðgerð mun marka tímamót og rjúfa kyrrstöðu.  Aðgerð sem ræðst að rótum vandans, of mikilli skuldsetningu heimila, leið til sjálfshjálpar til aukinnar eignamyndunar og hagvaxtar.  Með þessum aðgerðum er það trú mín að Kópavogur muni áfram vaxa og dafna, eins og undanfarna áratugi.   Í janúar mun svo verkefnissjórn félags- og húsnæðismálaráðherra skila tillögum um framtíðarskipan húsnæðismála.

Willum Þór Þórsson

Dagurinn 30. nóvember var stór dagur og mun eiga sinn sess í sögubókum framtíðarinnar. Þann dag kynnti ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks tillögur um skuldaleiðréttingu á verðtryggðum stökkbreyttum húsnæðislánum.

Eignalausa kynslóðin

Alveg síðan að Hrunið varð haustið 2008 hafa heimili landsins beðið eftir aðgerðum. Núverandi ríkisstjórn lofaði aðgerðum því það er mun dýrara fyrir samfélagið að skilja heimilin eftir í skuldum og heila kynslóð eftir eignalausa, en að leysa vandann. Sérfræðingahópurinn að baki skuldaleiðréttingunni hefur nú skilað afar vandaðri skýrslu og á heimasíðu Forsætisráðuneytisins má finna skýrsluna, Spurt og svarað, glærukynninguna og fleira sem að gagni kemur til að átta sig á í hverju aðgerðirnar felast: https://www.forsaetisraduneyti.is/

Leiðréttingin

Leiðréttingin er almenn aðgerð sem felst í að verðtryggð húsnæðislán verða færð niður um fjárhæð  sem svarar verðbótum umfram 4,8% sem féllu til á tímabilinu desember 2007-ágúst 2010. Tekið verður tillit til fyrri úrræða, m.a. 110% leiðarinnar. Hámarksfjárhæð niðurfærslu er 4 milljónir á heimili og leiðréttingin verður gerð á fjórum árum. Þessi leið mun ekki hafa þensluhvetjandi áhrif á samfélagið að mati sérfræðinga. Gert er ráð fyrir að leiðréttingin fari fram um mitt árið 2014 og úrræði séreignarsparnaðar hefjist sama ár. Þeir sem nýta sér bæði úrræðin geta fengið um 20% höfuðstólslækkun fyrir lok árs 2017 að gefnum forsendum um verðbólgu, lánsfjárhæð og launaþróun.

Nær til flestra heimila

Skattfrjálsan séreignasparnað geta allir nýtt sér, ekki bara skuldarar heldur líka ungt fólk sem býr í foreldrahúsum og leigjendur. Með því að bjóða upp á þennan möguleika þá nær aðgerðin til 100 þúsund heimila í landinu af 125 þúsund, en aðeins 21 þúsund heimila eru skuldlaus. Aðrir skulda eða leigja.

Gagnrýnt hefur verið að hátekjufólk muni græða mest á séreignarsparnaðarleiðinni en það er ekki rétt, þar sem þakið er 500 þús. kr. á heimili á ári, sem miðast þá við að samanlögð mánaðarlaun heimilis séu um 700 þús. kr.  Sú staðreynd að þak sé á leiðréttingunni upp á 4 millj. króna tryggir líka að fyrst og fremst sé verið að koma til móts við millistéttina og bæta kjör sem flestra heimila en flestir skulda minna en 25 milljónir króna.

Þörf á frekari aðgerðum til að leysa vandann

Heimilin eru grunneining samfélagsins. Ef þau virka ekki þá er kyrrstaða. Aðgerðaráætlun í tíu liðum um lausn á skuldavanda heimilanna var samþykkt á Alþingi í sumar: https://www.althingi.is/altext/142/s/0009.html

Skuldaleiðréttingin var aðeins einn liður í þeirri áætlun. Það er ljóst að verkefnin framundan eru fjölmörg. Skuldaleiðréttingin ein og sér leysir ekki vanda allra, en hún er skref í rétta átt. Framundan eru bjartari tímar og nýtt framfaraskeið íslenskrar þjóðar.

Silja Dögg Gunnarsdóttir