Author: Einar Gunnar

Núna hefur Evrópusambandið brugðist þeim fjölmörgu aðilum sem það hefur gert samninga við um IPA styrki.

Framkvæmdastjórn ESB hefur einhliða og án fyrirvara tilkynnt ákvörðun um að hætta öllum IPA-verkefnum sem hafin voru á Íslandi. Framkvæmdastjórnin mun segja samningum upp með tveggja mánaða fyrirvara og þeim send bréf þess efnis á næstu dögum.

Ákvörðun framkvæmdastjórnarinnar kemur utanríkisráðuneytinu í opna skjöldu, í ljósi þess að íslensk stjórnvöld hafa lagt áherslu á gott samstarf við ESB og sérstaklega þegar til þess er litið að framkvæmdastjórnin hefur á fyrri stigum ítrekað gefið til kynna að öllum IPA verkefnum sem hafin væru yrði lokið án tillits til mögulegrar aðildar. Íslenskir og erlendir samstarfsaðilar hafa því haldið áfram að vinna að verkefnum í góðri trú um að Evrópusambandið myndi standa við fyrri ákvarðanir og yfirlýsingar.

Viðsnúningur ESB er óskiljanlegur þar sem ekkert nýtt hefur gerst síðan hlé gert á viðræðum og fyrri ákvörðun var tekin um framtíð IPA styrkjanna.

Þessi vinnubrögð eru forkastanleg að mínu mati og ekki til þess fallinn að lyfta ímynd ESB á Íslandi að neinu leiti.

Gunnar Bragi Sveinsson

Þegar sérfræðingar í menntamálum spá fyrir um hvers konar hæfni sé mikilvægust í nánustu framtíð er niðurstaðan færni í mannlegum samskiptum og skapandi en jafnframt gagnrýnin hugsun. Auðvitað fylgir svo mikilvægi tæknikunnáttu og læsis, ekki einungis á bókina heldur líka á umhverfið. Þá er samfélagsleg þátttaka og persónuleg ábyrgð einnig lykilfærni. Það er engin spurning að þetta á við í sjávarútvegi eins og annars staðar. Á síðustu árum höfum við í raun séð að þessi færni skiptir máli því þrátt fyrir að heildar aflamagn úr sjó hafi hætt að aukast hefur verðmætaauking haldið áfram með sköpunarkraftinum og því að tengja saman þekkingu á mismunandi sviðum. Þannig er stöðugt unnið að nýsköpun sem byggir á gamalli og nýrri þekkingu okkar Íslendinga á sjávarútvegi.

Menntað vinnuafl þarf að koma eftir fjölbreyttum leiðum í gegnum nám sem er beintengt greininni en ekki síður í gegnum ólíkar námsleiðir á framhalds- og háskólastigi. Það er mikilvægt að bjóða áfram upp á öflugt sérhæft nám s.s. sjávarútvegsfræði, skipstjórn, vélvirkjun, matvælafræði og fiskvinnslu. Þetta er mikilvægt bæði fyrir fólk sem kemur beint til starfa og einnig fyrir þá sem vilja góða þekkingu á greininni sem viðbót eða undirbúning fyrir annað nám. Sjávarútvegurinn þarf einnig á allra handa iðn- og háskólamenntun í öðrum greinum að halda til að þróast áfram s.s. rafvirkjun, tölvunarfræði, verkfræði, hönnun, sagnfræði, markaðsfræði. Í raun er erfitt að sjá fræðigrein sem ekki getur tengst sjávarútvegi á einhvern hátt.

Þeir sem starfa í greininni þurfa að hafa aðgang að fjölbreyttri símenntun, í formi sérhæfðra námskeiða en jafnframt er mikilvægt að hafa góðan aðgang að námi sem skólakerfið býður upp á t.d. í gegnum fjarnám sem mögulegt er að stunda með starfi.

Hvernig má svo efla hið margumrædda samstarf skóla og atvinnulífs? Hvernig verður áhugi vakinn?  Það þarf öflugra upplýsingastreymi í þjóðfélaginu um það sem er að gerast í sjávarútvegi bæði þeim hefðbundna og eins í nýsköpun bæði í greininni sjálfri og þjónustuiðnaði.  Áhugavert væri að byggja upp verkefnabanka tengdan sjávarútvegi á vefnum sem hentar með mismundandi námsefni á grunnskóla og framhaldskólastigi, þar sem finna mætti einfaldar efnafræðitilraunir, söguverkefni, stærðfræðiverkefni og ótal önnur verkefni.  Fræðsla fyrir kennara í framhalds- og grunnskólum væri mikilvæg eftirfylgni við slíkt verkefni. Slík nálgun þar sem sjávarútvegur tengist mörgum námsgreinum er mun vænlegri til að vekja áhuga en sérstök námsgrein um sjávarútveg.  Vettvangsheimsóknir og starfskynningar eru líka mikilvægar þar sem þeim verður við komið.  Þá mætti tvinna saman kynningu á sjávarútvegi og ferðaþjónustu, með áhugaverðum sýningum á nútíma atvinnuháttum.

Á háskólastiginu tel ég aftur á móti skilvirkustu samstarfsfletina liggja í gegnum samstarf um lokaverkefni nemenda, þar er mikilvægt að fólk starfandi við veiðar og vinnslu leggi fram hugmyndir að verkefnum sem ýmist er hægt að vinna innan veggja skólanna eða á vettangi í samstarfi háskóla og fyrirtækja.

Með góðri og fjölbreyttri menntun, þrautseigju og áhuga getum við lengi haldið áfram að skapa meiri verðmæti í sjávarútveginum.

Líneik Anna Sævarsdóttir

Greinin birtist í Útvegsblaðinu þar sem þemað var menntun.

Sparnaður er mikilvægur fyrir okkur öll, sama hvort við reynum að spara fyrir hlutum sem okkur langar til að eignast, eða þegar við söfnum okkur fyrir útborgun í stærri hluti, eins og t.d. húsnæði.

Það er staðreynd að undanfarin ár hafa margir átt erfitt með að ná endum saman. Það hefur líka verið mörgum ómögulegt að eiga einhverjar auka krónur til að leggja til hliðar. Hvati til sparnaðar hefur einfaldlega ekki verið fyrir hendi.

Í nóvember lagði ég fram á Alþingi frumvarp til laga um breytingar á lögum nr. 90/2003 um tekjuskatt. Samkvæmt frumvarpinu eiga þeir sem leggja fé til hliðar vegna húsnæðiskaupa, húsnæðisbygginga eða verulegra endurbóta á húsnæði rétt á sérstökum skattaafslætti. Afslátt upp á 20% af innleggi hvers tekjuárs, en þó aldrei hærri fjárhæð en 200 þúsund krónur. Ef frumvarpið nær í gegn, þá kemur það til viðbótar öðrum opinberum úrræðum, sem eiga að auðvelda fólki að eignast húsnæði, eins og til dæmis vaxtabótakerfið gerir.

Sparnaðurinn verður lagður inn á sérstakan húsnæðissparnaðarreikning, og getur hver maður aðeins átt einn slíkan reikning. Reikningarnir skulu vera bundnir til 10 ára frá þeim tíma er fyrst var lagt inn á reikninginn. Færi reikningseigandi sönnur á kaup íbúðarhúsnæðis til eigin búsetu, eða að hafin sé bygging, eða verulegar endurbætur sem nemi a.m.k. 20% af fasteignamati slíks húsnæðis, skal heildarinneignin vera honum laus til ráðstöfunar að því marki sem nemur kostnaði vegna þessa, enda séu þá full tvö ár liðin frá því að sparnaður hófst.

Lagt er til að reglubundinn sparnaður til húsnæðisöflunar sem stofnað er til fyrir 34 ára aldur í formi samningsbundinna innlána hjá viðskiptabönkum og sparisjóðum veiti reikningseiganda skattafslátt innan vissra marka. Sparnaðurinn verði að lágmarki bundinn í tvö ár ef viðkomandi sýnir með óyggjandi hætti fram á öflun íbúðarhúsnæðis til eigin nota, þar með talið búseturéttar, eða að hafin sé bygging eða verulegar endurbætur slíks húsnæðis, en annars verði heildarinneignin laus til frjálsrar ráðstöfunar að liðnum tíu árum. Tilgangur frumvarpsins er jafnframt sá að hvetja til almenns sparnaðar vegna eigin fjárframlags til öflunar íbúðarhúsnæðis.

Sams konar átak var gert með lögum nr. 49/1985 um húsnæðissparnaðarreikninga sem eru fallin úr gildi, en af þeim er tekið mið í þessu frumvarpi, þó með nokkrum breytingum. Munurinn felst m.a. í því að í þessu frumvarpi eru ekki eins ítarleg ákvæði um form og efni þeirra samninga sem um ræðir. Þess í stað er ráðherra falið að setja nánari reglur bæði um form og efni sem ætla verður að hann geri að höfðu samráði við Samtök fjármálafyrirtækja og aðra hlutaðeigandi aðila. Einnig er lagt til að vaxtatekjur af umræddum reikningum verði undanþegnar fjármagnstekjuskatti.

Frumvarpið gerir ráð fyrir að börn undir 16 ára aldri sem ekki teljast sjálfstæðir skattaðilar geti notið skattafsláttarins og jafnframt að því sem óráðstafað er verði ráðstafað til framfærenda þess að jöfnu séu framfærendur tveir.

Innstæða á húsnæðissparnaðarreikningi er undanþegin aðför skuldheimtumanna. Við andlát innstæðueiganda rennur innstæðan til dánarbúsins án bindingar.

Elsa Lára Arnardóttir

Nokkur umræða hefur verið undanfarna daga vegna fyrirhugaðrar hlutdeildarsetningar á makríl. Mismálefnaleg er hún og ekki alltaf farið rétt með staðreyndir. Ég fagna þeim áhuga sem málið fær, mér finnst margt áhugavert hafa komið fram. Aftur á móti finnst mér líka mjög varhugavert að margir fara af stað með misstaðreyndar fullyrðingar sem haldið er fram af mikilli sannfæringu. Spurt hefur verið í sátt við hverja sé unnið í sjávarútvegi. Og hvort til álita komi að úthluta makríl á uppboðsmarkaði. Svarið er: ég vil að sem flestir verði sáttir, og já ég hef íhugað uppboðsleiðina. En það eru ríki sem hafa prófað að fara þá leið, til dæmis Eistland og Rússland, en bæði fallið frá henni.

Margar hugmyndir hafa skotið upp kollinum um sanngjarna deilingu makrílkvótans og tekjur af ráðstöfuninni. Reynsla okkar og annarra ríkja hefur sýnt að kvótakerfi, með framseljanlegum aflaheimildum á grundvelli veiðireynslu, er mjög hagkvæmt.

Það má benda ágætum fyrrverandi sjávarútvegsráðherrum á þá staðreynd að makrílveiðikerfinu var nánast læst á grundvelli veiðireynslu árið 2010. Nú, þegar sex ára veiðireynsla liggur fyrir og væntingar, sem meðal annars hafa skilað sér í verðmætri uppbyggingu og fjárfestingum í búnaði, er örðugt að stíga fram og segja að veiðireynslan hafi litla eða enga þýðingu. Það hefði á þessum tímapunkti, sem kerfinu var lokað, verið hægt að fara uppboðsleiðina hefðu menn haft til þess pólitískan kjark. Mér finnst líklegt að þessu verði svarað með því að ekki hafi verið til staðar samkomulag um makrílinn við önnur strandríki og því ekki hægt að fara í þá aðgerð. Þau rök halda ekki. Í kolmunna, sem er flökkustofn og stýrt með strandríkjasamningi, var aflahlutdeildum úthlutað til skipa áður en samningur um skiptingu milli strandríkjanna náðist.

Mér finnst aftur á móti spennandi að horfa að einhverju leyti til þess hvernig var skipt árið 2010 og hvort það geti að hluta til verið grunnur að skiptingu heimilda. Mjög gott starf var unnið á síðasta kjörtímabili í að hvetja til aukinnar verðmætasköpunar með kröfum um vinnslu á makríl til manneldis. Mér finnst einnig áhugavert að horfa til þess við útdeilingu réttindanna. Hugað var að fjölbreytileika og byggðasjónarmiðum í þeim reglum sem í kerfinu hafa gilt. Mér finnst æskilegt að réttindaskiptingin taki mið af því.

Við skulum hafa í huga að hefðu stóru útgerðirnar ekki haldið til makrílveiða á undanförnum árum hefði samningsstaða Íslands í makríldeilunni nánast verið vonlaus. Við skulum einnig hafa í huga hvernig hagkvæmast er fyrir þjóðina að veiðunum sé stýrt. Það er nefnilega svo að makríllinn er ekki raunverulegt verðmæti fyrr en hann er kominn úr sjó. Þjóðin, sem eigandi auðlindarinnar, hlýtur að gera kröfu um hámarksarðsemi af henni. Þessum áhrifum vil ég ná fram með því að leggja til hlutdeildasetningu á makríl. Ég hyggst ekki leggja til að kvótinn verði seldur hæstbjóðanda á uppboði; líklegast yrðu það þá fáir stórir aðilar sem fengju allt. Ég hyggst leggja til að verðmætin verði leigð til þeirra sem þau hafa skapað; verði það niðurstaðan hefði þjóðin leigugjald af veiðum á makríl til framtíðar.

Það er almennt viðurkennt að hámarksarðsemi í kvótakerfum næst með framseljanlegum aflaheimildum. Það er mikilvægt að þeir sem hyggjast nýta þá auðlind sem makríllinn er hafi tækifæri til að nota til þess bestu skipin til að stýra veiðum á hagkvæmasta tíma og treysta markaði. Ég tek undir að huga þarf að öðrum þáttum, eins og hvort einhverjir sækist eftir heimildum, eingöngu til þess að hagnast á þeim með sölu, en ekki nýta þær til verðmætasköpunar. Ég er mjög tilbúinn í umræðu um hvernig við getum komið í veg fyrir slíkt.
Sigurður Ingi Jóhannsson

Nú er ekki nema nokkrir dagar í að ríkisstjórnin kynni framkvæmd boðaðra skuldaleiðréttinga.

Heimilin eru orðin óþolinmóð eftir aðgerðum og undrar mig það ekki því biðin hefur verið löng. Gerum okkur samt grein fyrir að biðin hefur verið mun lengri en þetta kjörtímabil hefur staðið.

En um leið og óþolinmæði brýst fram, sem hefur vissulega gerst hjá mér, þá er ég um leið ánægð. Ég er ánægð með hversu mikil vinna hefur farið í undirbúning aðgerðanna, sem mun tryggja að komið verði fram með tillögur sem duga. Tillögur sem verða í takt við stjórnarsáttmála Framsóknar – og Sjálfstæðisflokksins. En þar stendur m.a. “Ríkisstjórnin mun með markvissum aðgerðum taka á skuldavanda íslenskra heimila sem er til kominn vegna hinnar ófyrirsjáanlegu höfuðstólshækkunar verðtryggðra lána sem leiddi af hruni fjármálakerfisins. Grunnviðmiðið er að ná fram leiðréttingu vegna verðbólguskots áranna 2007–2010 en í því augnamiði má beita bæði beinni niðurfærslu höfuðstóls og skattalegum aðgerðum. Um verður að ræða almenna aðgerð óháð lántökutíma með áherslu á jafnræði. Beita má fjárhæðartakmörkum vegna hæstu lána og setja önnur skilyrði til að tryggja jafnræði í framkvæmd og skilvirkni úrræða.”

En ég verð að viðurkenna að það eru ákveðnir þættir sem skyggja á ánægju mína, vegna komandi aðgerða. Það er þegar nokkrir aðilar í samfélaginu leika sér að því að afvegaleiða umræðuna um skuldaaðgerðir ríkisstjórnarinnar. Slá fram fullyrðingum um framkvæmd, sem enginn fótur er fyrir. Þessir aðilar hafa ekki hugmynd um hvernig farið verði að framkvæmd mála, en leika sér þess í stað að tala málefnið niður og reyna að auka á ótrúverðugleika þess sem koma skal.

Það finnst mér ekki fallega gert því í hvert sinn sem umræðan fer á þetta plan, þá grípur um sig ótti hjá hópi fólks sem býr inni á skuldsettum heimilum. Það veit ég því margir hafa hringt, sent mér póst og skilaboð og sagt mér frá áhyggjum sínum vegna þessara mála. Það gerist samhliða því þegar umræðunni um skuldaaðgerðir ríkisstjórnarinnar er snúið á hvolf.

Mig langar því að óska eftir vandaðri umræðu um þessi mál. Þrátt fyrir að einhver sé ósammála um að fara skuli í þessar aðgerðir, þá verður það gert. Forsætisráðherra mun kynna tillögur skuldaleiðréttingahópsins í lok nóvember og þar á eftir koma tillögurnar til umræðu inni í þinginu.

Aukum ekki á kvíða og ótta íslenskra heimila, þeirra sem hafa átt undir högg að sækja undanfarin ár með því að afvegaleiða umræðuna og koma röngum skilaboðum út í samfélagið. Stöndum frekar með heimilunum, því kominn er tími til.

Lokaorð mín eru þau, að gagnrýni á auðvitað rétt á sér, en munum þá, að mikilvægt er að fara með staðreyndir.
Elsa Lára Arnardóttir