Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, er fyrsti flutningsmaður þingsályktunar um rannsókn á orsakaferli í aðdraganda sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana. Tillagan gengur út á að fela ríkisstjórninni að styðja rannsóknarverkefni sem starfshópur á vegum Lífsbrúar, miðstöðvar sjálfsvígsforvarna, hjá embætti landlæknis hefur sett af stað um orsakaferli sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana. Markmið tillögunnar er að stuðla að öflun gagna sem nýtast við greiningu á áhættuhópum í forvarnastarfi og við mótun fyrirbyggjandi aðgerða með það að markmiði að koma í veg fyrir sjálfsvíg, sjálfsvígstilraunir og dauðsföll vegna óhappaeitrana.
Tillögugreinin orðast svo:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að styðja rannsóknarverkefni sem starfshópur á vegum Lífsbrúar, miðstöðvar sjálfsvígsforvarna, hjá embætti landlæknis hefur sett af stað um orsakaferli sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana. Afla skal nauðsynlegra gagna og uppsetning þeirra studd svo að rannsóknin skili árangri sem nýtist við að ná til einstaklinga í áhættuhópum og öðlast betri skilning á orsakaferli í aðdraganda sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana. Starfshópurinn skili skýrslu til ráðherra með viðeigandi tölfræði og tillögum að aðgerðum, bæði fyrirbyggjandi og sem nýtast í forvarnastarfi. Tryggja skal að hægt verði að skoða framangreindar breytur reglulega og á aðgengilegan hátt til að meta árangur aðgerða. Í kjölfarið verði ákveðið hvort koma eigi á fót sambærilegum starfshópi eða rannsóknarnefnd innan stjórnsýslunnar.“Ræða Ingibjargar í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um rannsókn á orsakaferli í aðdraganda sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana.
Það er vel viðeigandi að ræða þessa tillögu rétt áður en gulur september líður undir lok 10. október. Ég vil hefja ræðu mína á því að hvetja öll þau sem finnst lífið stundum ekki þess virði að lifa því til að leita hjálpar. Hægt er að hringja í hjálparsíma Rauða krossins 1717 eða fara á netspjallið 1717.is, hringja í símanúmerið 1700 á vegum Heilsuveru eða fara á netspjall Heilsuveru og hringja í Píeta-símann, 552 2218. Einnig vil ég brýna fyrir okkur öllum að vera vakandi fyrir merkjum um andlegan vanlíðan hjá þeim sem standa okkur nærri og vera til staðar.
Það er óhætt að segja að tillagan snerti samfélagið allt, sem endurspeglast m.a. í þeim mikla stuðningi sem tillagan hefur fengið hér á Alþingi þvert á þingflokka. Það má í raun segja að um sögulega stund sé að ræða í ljósi aðstæðna í stjórnmálum þessa dagana að þingsályktunartillaga fái stuðning allra þingflokka og þingmanna. Listinn yfir flutningsmenn tillögunnar sýnir að við stöndum öll saman í baráttu okkar gegn sjálfsvígum og dauðsföllum vegna óhappaeitrana.
Aðdáunarverð vinna er unnin dag hvern hér á landi, bæði á stofnunum og hjá félagasamtökum. Þar má nefna heilsugæsluna, Rauða krossinn, Píeta samtökin, Bergið Headspace, Geðþjónustu Landspítalans, BUGL, Sorgarmiðstöðina, Virk – starfsendurhæfingarsjóð og fleiri. Talsverð vinna hefur verið unnin innan stjórnsýslunnar, aðallega á grunn- og framhaldsskólastigi og innan heilbrigðiskerfisins. Aðgerðaáætlun til að fækka sjálfsvígum frá 2018 er nú í endurskoðun hjá starfshópi sem skipaður var af heilbrigðisráðherra. Ný áætlun verður væntanlega kynnt á haustmánuðum, en hún felur í sér öll stig forvarna með áherslu á að greina áhættuhópa.
Af öllu þessu er ljóst að öflugt forvarnastarf er til staðar með samvinnu ríkisins og félagasamtaka. Markmiðið er ávallt að grípa einstaklinginn, koma í veg fyrir að sjálfsvígshugsanir hans leiði til sjálfsskaða og jafnvel dauða. Forvarnastarf af þessu tagi er flókið þar sem áhættuþættir eru margir; andlegir, líkamlegir, umhverfislegir og félagslegir. Oftar en ekki er það samspil fjölda mismunandi þátta sem leiðir til þess að einstaklingur gerir tilraun til sjálfsvígs.
Öll viljum við gera enn betur, grípa einstaklinga í áhættuhópum, ráðast í fyrirbyggjandi aðgerðir, efla forvarnastarf og bjóða upp á sálræna aðstoð fyrir bæði einstaklinga í áhættuhópum og aðstandendur þeirra.
Þingsályktunartillaga þessi er lögð fram með það að markmiði að stuðla að öflun gagna sem nýtast við greiningu á áhættuhópum í forvarnastarfi og við mótun fyrirbyggjandi aðgerða með það að markmiði að koma í veg fyrir sjálfsvíg, sjálfsvígstilraunir og dauðsföll vegna óhappaeitrana.
Þingsályktunartillagan var áður lögð fram á síðasta löggjafarþingi en hefur nú tekið talsverðum breytingum, m.a. í ljósi þess að starfshópur á vegum Lífsbrúar, miðstöðvar sjálfsvígsforvarna hjá embætti landlæknis, hefur unnið að sama markmiði og fólst í tillögunni. Það er að rannsaka orsakaferli í aðdraganda sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana, afla allra gagna sem geta bent til þess í hvaða hugarástandi viðkomandi hafi verið, skrá og greina þau gögn í þeim tilgangi að geta betur mótað aðgerðir og gripið einstaklinga í áhættuhópum. Þannig getum við vonandi komið í veg fyrir að slíkir atburðir eigi sér stað.
Hópurinn safnar gögnum sem spanna heilsufarssögu þess látna allt að tíu ár aftur í tímann, þar á meðal lyfjaávísanir, komur til heilbrigðisstofnana og vistanir á þeim, sjúkdómsgreiningar, meðferðir og upplýsingar um ýmsa félagslega þætti sem fengnar hafa verið úr heilsufarsskrám. Úr dánarmeinaskrá eru fengnar upplýsingar um dánarorsakir, kyn, og aldur við andlát. Auk þessa er mikilvægt að gagnaöflun sem snýr að lýðfræðilegum breytum eigi sér stað ásamt fræðilegri uppsetningu þeirra.
Í vinnu sem þessari er umfangsmikil öflun gagna mikilvæg svo að hægt sé að fá haldbærar niðurstöður ásamt því að tryggja að uppsetning þeirra gefi skýra og rétta heildarmynd. En í því samhengi er vert að benda á að gögn eru fengin úr mismunandi gagnagrunnum. Því þarf að tryggja að greitt verði úr mögulegu ósamræmi milli þeirra gagnagrunna áður en fræðileg úrvinnsla hefst. Sú vinna er aðeins á færi sérmenntaðs starfskrafts sem samhæfir gögnin og hreinsar til þannig að gagnagrunnurinn verði villufrír.
Rannsóknir lögreglu og héraðslækna eftir andlát eru gerðar til að ákveða hvort það hafi borið að með saknæmum hætti. Ef það er ekki raunin þá er almennt ekki aðhafst frekar. Rannsókninni lýkur og orsökin er skráð í dánarmeinaskrá, þar á meðal ef um er að ræða sjálfsvíg. Þess vegna koma ekki fram þeir þættir sem kynnu að hafa komið einstaklingnum í það hugarástand sem hann var í við andlátið.
Við getum tryggt að slík rannsókn fari fram með þeim hætti að fara afturvirkt yfir heilsufarslegar upplýsingar, lýðfræðilegar breytur, aðstæður, atburði og möguleg áföll sem einstaklingurinn upplifði í undanfara sjálfsvígs eða óhappaeitrunar. Þá er til dæmis átt við brottfall úr skóla, atvinnumissi eða langvarandi atvinnuleysi, sambandsslit, ástvinamissi, ofbeldi, neyslu vímugjafa og hvað annað sem getur haft áhrif. Oftar en ekki er það samspil fjölda mismunandi þátta sem leiðir til þess að einstaklingur gerir tilraun til sjálfsvígs. Þar skiptir saga hvers og eins máli.
Með rannsókn á borð við þá sem starfshópur Lífsbrúar vinnur að í dag, sem getur skilað okkur dýrmætri afurð og aðferðafræði sem hægt er að nota til framtíðar, er hægt að ná til þeirra þátta. Vinna sem þessi, bæði í nútíð og framtíð, getur skipt sköpum í áframhaldandi vinnu samfélagsins gegn sjálfsvígum, bæði í forvarnavinnu og við mótun fyrirbyggjandi aðgerða. Af öllu þessu er mikilvægi vinnu starfshóps Lífsbrúar augljóst. Í þingsályktunartillögu þessari er lagt til að styðja rannsóknarverkefni hópsins og stuðla að því að hópurinn geti aflað allra nauðsynlegra gagna, unnið úr þeim og sett þau upp á greinargóðan máta svo að rannsóknin skili árangri sem nýtist við að ná til einstaklinga í áhættuhópum og öðlast betri skilning á orsakaferli í aðdraganda sjálfsvíga og dauðsfalla vegna óhappaeitrana.
Starfshópurinn skal svo skila skýrslu til ráðherra með viðeigandi tölfræði og tillögum að aðgerðum, bæði fyrirbyggjandi og sem nýtast í forvarnastarfi. Tryggja skal að hægt verði að skoða framangreindar breytur reglulega og á aðgengilegan hátt til að meta árangur aðgerða. Í kjölfarið verður ákveðið hvort koma eigi á fót sambærilegum starfshópi eða rannsóknarnefnd innan stjórnsýslunnar.
Sjálfsvíg og andlát vegna óhappaeitrana eru viðkvæmt samfélagslegt málefni og þeim fylgir alltaf sorg. Þau hafa mikil áhrif á aðstandendur og jafnvel heilu samfélögin. Áhrifin teygja anga sína víða en samkvæmt tölum frá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni verða að meðaltali 135 einstaklingar fyrir verulegum áhrifum af hverju sjálfsvígi, sem leitt geta til heilsubrests til styttri eða lengri tíma. Talið er að um 6.000 manns verði fyrir áhrifum af sjálfsvígum á hverju ári hér á landi. Blessunarlega eru sjálfsvíg fátíður atburður en í ljósi lítils íbúafjölda hér á landi verða óhjákvæmilega verulegar sveiflur milli ára. Þegar fjöldi þeirra er reiknaður er yfirleitt stuðst við fimm ára meðaltöl. Meðaltöl tímabila frá aldamótum til 2023 sýna 32–38 sjálfsvíg á ári og tölur frá þessu ári gefa til kynna að þær séu að hækka. Í þessu samhengi er mikilvægt að hafa í huga að kannanir eins og á vegum Líðanar þjóðar á vegum embættis landlæknis og kannanir Rannsókna og greiningar á líðan ungmenna benda til vaxandi vanlíðunar í samfélaginu undanfarinn áratug. Einnig hefur staða ungra drengja verið mikið til umræðu. Vaxandi vanlíðan þeirra veldur áhyggjum, en sjálfsvíg eru 3,5 sinnum algengari hjá körlum en konum.
Andlátum vegna óhappaeitrana fjölgaði mikið frá aldamótum til og með 2021. Ef litið er til allra lyfjaflokka þá eru svefn- og róandi lyf algengust. Þá eru ekki meðtalin lyf eða efni eins og ópíóíða- og ofskynjunarlyf. Á árabilinu 2017–2021 létust að meðaltali 20 á ári vegna óhappaeitrana. Hefur tíðni í þessum flokki aukist frá árabilinu 2000–2006 til áranna 2017–2021 úr 2,3 í 7,6 á hverja 100.000 íbúa, langmest hjá körlum. Nær 65% dauðsfallanna eru af völdum ópíóíða- og ofskynjunarlyfja og fer fjöldi þeirra vaxandi. Það er ljóst að fjölgun þessara dauðsfalla er mikið áhyggjuefni í okkar samfélagi, en algengt er að umrædd lyf séu íblönduð fleiri efnum sem geta komið neytendum þeirra í lífshættu.
Virðulegi forseti. Vinna starfshópsins sem um er fjallað í tillögu þessari getur skipt sköpum í baráttu okkar gegn sjálfsvígum og dauðsföllum vegna óhappaeitrana. Við eigum að verða okkur úti um og nota öll þau tól sem hægt er að nýta í baráttunni og með tillögu þessari erum við að tryggja okkur mikilvæg tól til framtíðar. Við höfum þörf fyrir að ávallt fari fram rannsókn í kjölfar sjálfsvígs eða dauðsfalls vegna óhappaeitrunar.
Ég vísa tillögu þessari til velferðarnefndar og bind vonir við að hún nái fram að ganga á þessu löggjafarþingi. Að lokum vil ég þakka félögum mínum hér í þinginu fyrir stuðninginn við tillöguna og ítreka hversu nauðsynlegt það er að við öll sem samfélag séum til staðar hvert fyrir annað. Ræðum saman um þessi erfiðu málefni því að andleg vellíðan á aldrei að vera feimnismál.“
Deila
Prenta grein
09/10/2024
Jöfn tækifæri til menntunarMenntun er einn af hornsteinum samfélagsins og okkar hlutverk er meðal annars að jafna stöðu einstaklinga til náms óháð búsetu. Þannig styrkjum við enn frekar tækifæri, velferð og lífsgæði fólks í heimabyggð og tækifæri til áframhaldandi búsetu.
Það er óásættanlegt að árið 2024 séu landsmenn ekki í sömu stöðu þegar kemur að því að sækja sér háskólanám. Við Íslendingar búum í dreifðu landi þar sem fjarlægðir geta verið miklar og veðurskilyrði stundum erfið. Það skiptir miklu máli að menntakerfið sé í stakk búið að taka tillit til námsmanna, enda er tækni og þekking á slíkum aðstæðum til staðar.
Því vil ég vekja athygli á þörfinni fyrir brýnar breytingar á fyrirkomulagi inntökuprófa til háskóla. Slíkar breyting eru ekki aðeins réttlætismál, heldur einnig lykill að því að tryggja jöfn tækifæri fyrir alla nemendur, óháð búsetu.
Þarf próftaka einungis að vera í Reykjavík?
Núverandi fyrirkomulag inntökuprófa til grunnnáms í læknisfræði, sjúkraþjálfunarfræði og tannlæknisfræði krefst þess að allir próftakar mæti til Reykjavíkur. Þetta getur sett þá nemendur sem búa utan höfuðborgarsvæðisins í flókna stöðu. Ferðakostnaður, gisting og annar tilfallandi kostnaður getur haft áhrif á nemendur og fjölskyldur þeirra. Þessi kostnaður er ekki aðeins fjárhagslegur heldur er þetta einnig spurning um jafnræði kynjanna, skuldbindingar og hvernig við verjum tíma okkar.
En kostnaðurinn einn skapar ekki allar hindranirnar. Íslenskt veðurfar getur verið óútreiknanlegt og ferðalög á milli landshluta geta fallið niður sökum ófærðar. Eins og dæmi frá síðasta vori sýna þegar nemendur komust ekki að Austan þar sem flug var fellt niður vegna óveðurs. Mikil óvissa og óöryggi skapaðist hjá nemendum í tengslum við aflýsingu flugsins til Reykjavíkur. Þetta er ekki í fyrsta skiptið né það síðasta sem slíkar ófyrirséðar aðstæður koma upp.
Það er óásættanlegt að nemendur verði af tækifærinu til próftöku vegna ófærðar í landi þar sem allra veðra er von, þegar lausnin eru til staðar svo að nemendur geti tekið þessi inntökupróf, í heimabyggð eða nálægt heimili.
Tryggjum aðgengi
Rafrænt prófakerfi, eins og Inspera, hefur m.a. verið tekið í notkun hjá Háskóla Íslands og og Háskólanum á Akureyri sem gerir mögulegt að bjóða próftöku á fleiri stöðum á landinu. Aðrar menntastofnanir hafa einnig lokið að innleiða sérstök kerfi sem bjóða upp á rafræna próftöku. Með slíkum tækifærum getum við skapað betra aðgengi að menntun fyrir nemendur um allt land. Það er bæði réttlætismál og samfélagslega hagkvæmt að nýta þessar tæknilausnir til að gera menntun aðgengilegri fyrir alla.
Lausnirnar eru til. Við getum boðið upp á inntökupróf í grunnnámi læknisfræði, sjúkraþjálfunarfræði og tannlæknisfræði á fleiri stöðum en aðeins í Reykjavík. Staðir eins og m.a. Ísafjörður, Akureyri, Egilsstaðir og Hornafjörður hafa þegar reynslu af því að veita háskólaþjónustu og sjá um prófaumsýslu í samstarfi við Háskóla Íslands og aðrar háskólastofnanir. Með góðum undirbúningi og samvinnu við staðbundin þekkingarsetur sem uppfylla gæðakröfur, er hægt að tryggja að próftaka á þessum stöðum verði jöfn og örugg.
Jöfn tækifæri eru arðbær fjárfesting
Reikna má með að aukinn kostnaður fylgi því að bjóða upp á próftöku á fleiri stöðum, en sá kostnaður er nauðsynleg fjárfesting í jafnrétti til náms. Huga þarf að ýmsum þáttum eins og undirbúningi prófstaða, þjálfun starfsfólks til að sinna tækniaðstoð, og tryggja að búnaður og aðstaða sé til staðar. Þetta eru verkefni sem krefjast aukins kostnaðar og vinnu, en það er mikilvægt að við gerum það sem þarf til að tryggja að allir hafi jöfn tækifæri til að sækja háskólanám.
Það er skylda okkar sem samfélag að tryggja jöfn tækifæri til menntunar fyrir alla, óháð búsetu. Með því að nýta tæknina og bjóða próftöku í heimabyggð stuðlum við ekki aðeins að jafnrétti heldur einnig að betri frammistöðu nemenda. Menntun er lykillinn að framtíðinni og það er á okkar ábyrgð að tryggja að allir hafi aðgang að þeim lykli, óháð því hvar þeir búa.
Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar og fyrsti þingmaður Norðausturkjördæmis.
Greinin birtist fyrst á visir.is. 8. október 2024.
Deila
Prenta grein
09/10/2024
„Snorra-Edda, Eddukvæði og handrit Íslendingasagna munu loksins koma fyrir augu almennings“Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra, er þátttakandi í opinberri sendinefnd forseta Íslands, Höllu Tómasdóttur, og Björns Skúlasonar eiginmanns hennar, í tengslum við ríkisheimsókn til Danmerkur. Hefð er fyrir því að fyrsta ríkisheimsókn nýs forseta í embætti sé til Danmerkur. Þetta er jafnframt fyrsta ríkisheimsóknin sem Danir bjóða til eftir að Friðrik X. varð konungur. Markmið heimsóknarinnar er að styrkja söguleg tengsl Íslands og Danmerkur og efla enn frekar hið nána samband þjóðanna.
Íslenskum handritum gert hátt undir höfði
Íslenska handritaarfinum verður gert mun hærra undir höfði á næstu árum. Lilja Alfreðsdóttir menningar- og viðskiptaráðherra og Christina Egelund, mennta- og vísindamálaráðherra Danmerkur, undirrituðu í dag sameiginlega yfirlýsingu um gildi handritasafns Árna Magnússonar og leiðir til að auka þekkingu á því og efla áframhaldandi samstarf og samvinnu landanna á þessu sviði.
Handritasafn Árna Magnússonar er einstakt á heimsvísu og hefur að geyma heimildir sem eru að miklu leyti undirstaða að sögu Íslands og Norðurlandanna. Handritasafnið er varðveitt í tveimur söfnum í tveimur löndum, í Árnasafni í Kaupmannahöfn og á Árnastofnun í Reykjavík. Handritasafnið var í heild sinni sett á sérstakan varðveislulista UNESCO árið 2009 sem kallast Minni heimsins sem undirstrikar mikilvægi þess fyrir heimsbyggðina.
,,Handritasafn Árna Magnússonar er ein af birtingarmyndum framlags Íslands til heimsbókmenntanna. Á undanförnum árum höfum við lagt ríka áherslu á að gera þessum menningararfi hærra undir höfði og gera hann aðgengilegri almenningi. Til að mynda verður bylting í aðgengi fyrir almenning með tilkomu handritasýningarinnar sem mun opna í Eddu á degi íslenskrar tungu, 16. nóvember næstkomandi, þar sem gersemar eins og Snorra-Edda, Eddukvæði og handrit Íslendingasagna munu loksins koma fyrir augu almennings. Þessi yfirlýsing milli Íslands og Danmerkur er liður í því að varðveita, rannsaka og kynna þennan menningararf okkar eins og hann á sannarlega skilið,‘‘ sagði Lilja Alfreðsdóttir menningar- og viðskiptaráðherra.
.jpg)
Guðrún Nordal forstöðumaður Árnastofnunar, Lilja Dögg Alfreðsdóttir menningar- og viðskiptaráðherra, Christina Egelund, mennta- og vísindamálaráðherra Danmerkur og Anne Mette Hansen dósent við Kaupmannahafnarháskóla.
Til Íslands aftur eftir 300 ár
Á undanförnum árum hafa Ísland og Danmörk unnið að leiðum til þess að gera handritaarfinum hærra undir höfði. Yfirlýsingin er niðurstaðan af þeirri vinnu og fjallar um eftirfarandi atriði:
- Samkomulag Árnastofnunar í Reykjavík og Árnasafns í Kaupmannahöfn um að liðka fyrir lánum á handritum milli landanna. Þetta þýðir að fleiri íslensk handrit munu koma til Íslands á komandi árum til rannsókna og sýninga, þar á meðal handrit sem hafa ekki komið til Íslands í rúm 300 ár.
- Rannsóknir á handritum úr handritasafni Árna Magnússonar verða styrktar með það að markmiði að auka skilning á mikilvægi þessa sameiginlega menningararfs og þýðingu hans fyrir Norðurlöndin.
- Stóraukna kynningu á handritunum úr handritasafni Árna Magnússonar, þar sem megináherslan verður á börn og ungmenni og læsi þeirra á menningararfinum. Ævintýraheimur handritanna er endalaus uppspretta skapandi hugsunar á öllum sviðum menningarlífsins.
- Haldnar verða tvær alþjóðlegar ráðstefnur um menningararfinn sem handritin eru grundvöllur að, önnur í Reykjavík en hin í Kaupmannahöfn.
- Heildarstafvæðingu á handritum úr handritasafni Árna Magnússonar. Þetta er afar mikilvægt skref í langtímavarðveislu á menningararfinum og tryggir tilvist handritanna á tíma gervigreindar og annarra hátækniþróunar.
Úrlausn handritamálsins á sínum tíma var til eftirbreytni og margar þjóðir líta til samkomulagsins sem þá var gert sem fyrirmynd að því að menningarminjum verði skilað til upprunalandanna í sátt beggja aðila.
Á undanförnum árum höfum við lagt ríka áherslu á að gera þessum menningararfi hærra undir höfði og gera hann…
Posted by Lilja Dögg Alfreðsdóttir on Miðvikudagur, 9. október 2024
Heimild: stjr.is
Deila
Prenta grein
08/10/2024
Vill Viðskiptaráð brjóta gegn meginreglu samningsréttar?Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, ræddi í störfum þingsins tillögur Viðskiptaráðs sem sjá mátti á síðum Morgunblaðsins í dag. Þar er m.a. lagt til að falla frá kjarasamningstengdum aðgerðum og að vaxtabótakerfið og hlutdeildarlánin verði afnumin.
„Það vekur furðu að lagt sé til að ríkið eigi að brjóta gegn meginreglu samningsréttar um að samninga skuli halda, hvort sem það varðar kjarasamninga eða aðrar skuldbindingar. Að eiga aðild að samningum er ábyrgð sem ber að sinna af heiðarleika og heilindum,“ sagði Ingibjörg.
„Það er rétt sem Viðskiptaráð bendir á að ríkið skal taka þátt í kjaraviðræðum af varfærni en síðastliðinn mars steig ríkið inn í viðræður af ábyrgð og framsýni og eðlilega eru skiptar skoðanir um aðkomu ríkisins. Hins vegar megum við aldrei skapa ríkinu það vantraust til framtíðar að ganga gegn skuldbindingum. Þegar búið er að gefa fyrirheit er mikilvægt að standa við það sem lagt hefur verið fram. Um er að ræða aðgerðir sem hafa það að markmiði að styðja við lífskjör launafólks.“
Vildi Ingibjörg ítreka að einn þriðji af byggingu húsnæðis ár hvert hafi verið með aðkomu ríkisins og sveitarfélaga, m.a. með stofnframlögum eða hlutdeildarlánum.
„Hlutdeildarlán fyrir fyrstu kaupendur eru komin til að vera og ríkisstjórnin hefur nú þegar samþykkt að veita 4 milljarða til hlutdeildarlána á þessu ári. Sú ríkisstefna að auðvelda tekjulágum fyrstu kaupendum að eignast hagkvæmt húsnæði er eitthvað sem við í Framsókn höfum lagt höfuðáherslu á.“
„Íhlutun ríkisins í húsnæðismarkaði er nauðsynleg til að tryggja stöðugleika og draga úr neikvæðum áhrifum á hagkerfið. Því viljum við í Framsókn stuðla að því að áfram verði unnið með þann grundvöll sem þegar hefur verið lagður. Það sem eftir situr eftir lestur morgunsins er að Viðskiptaráð virðist ekki bera mikla virðingu fyrir samningum,“ sagði Ingibjörg að lokum.
Ræða Ingibjargar í heild sinni á Alþingi:
Deila
Prenta grein
08/10/2024
Sjálfskipaðir sérfræðingar samgöngumálaÞað hefur verið ótrúlegt að fylgjast með umræðunni um framkvæmdina á nýrri Ölfusárbrú. Hver sjálfskipaði sérfræðingurinn á fætur öðrum stígur fram og segir sína skoðun á hvers konar tegund brúar eigi að vera byggð yfir Ölfusá, áætlanir um ársdagsumferðir hafðar að engu og framkvæmdin og nauðsyn hennar dregin í heild sinni í efa.
Umferðarþungi á svæðinu
Samkvæmt upplýsingum frá Vegagerðinni þá er umferð árið 2024 um hringveg undir Ingólfsfjalli á hverjum sólarhring um 14.500 ökutæki. Áætlað er að á opnunarári 2028 að 7200 ökutæki muni aka yfir brúnna á hverjum degi. Þrátt fyrir það mun áfram vera umferð yfir gömlu brúnna eða um 10 til 11 þúsund ökutæki á hverjum sólarhring samkvæmt afar varfærnum áætlunum Vegagerðarinnar.
Ekki aðeins það heldur fara talsvert miklir þungaflutningar í gegnum Selfoss, sem hefur í för með sér bæði álag á gömlu brúnna, sem þolir illa þann mikla þunga sem fylgir því og hefur maður heyrt að vörubílstjórar vilja alls ekki mætast á brúnni. Ný brú losar þungaflutninga frá Selfossi að mestu og tryggir öryggi bæjarbúa enn frekar.
Náttúran er harður húsbóndi
Á þessu svæði eru jarðskjálftar tíðir en það eru vísbendingar um það að sprungur séu í botni Ölfusár. Við þurfum brúarmannvirki sem stendur af sér bæði þá jarðskjálfta sem koma á svæðinu og þegar það verða flóð í Ölfusá, en það er reglulegur atburður. Þess má geta að þegar það kemur flóð í Ölfusá, sem er vatnsmesta á landsins, þá flæðir hún iðulega yfir bakka sína. Árið 1968 varð mikið flóð sem flæddi inn í bæinn og olli miklum skemmdum. Það sama gerðist árið 2006. Því er ekki talið öruggt að byggja brú yfir Ölfusá með millistöplum í árfarveginum, því allar breytingar á rennsli árinnar, til dæmis vegna undirstaðna nýrrar brúar geta aukið flóðahættu á Selfossi og nágrenni.
Rökstuðningur og staðreyndir fyrir vali á brúartegund
Þá er heldur ekki fræðilegur möguleiki að stífla Ölfusá til að byggja brú á þurru landi eins og var gert í Hornafjarðarfljóti og Þorskafirði þar sem straumþungi er hvergi nærri því sem Ölfusáin býður okkur uppá. Þá eru haflengdir brúnna í Þorskafirði og Hornafjarðarfljóti í kringum 35 – 45 metrar en haflengd Ölfusárbrúar er 145 til 155 metrar. Þær miklu kröfur sem gerðar eru til nýrrar Ölfusárbrúar meðal annars vegna alls þess sem að framan er rakið gerir það að verkum að ódýrari framkvæmd eða önnur tegund brúar er ekki valmöguleiki án þess að við hreinlega gefum eftir öryggissjónarmið og endingargildi brúarinnar. Fyrir mitt leyti er það ekki boðlegt.
Ef við skoðum brúartegundir miðað við haflengdir þá eru steyptar brýr sjaldan notaðar þegar haflengdir eru lengri en 40-50 metrar. Stagbrýr eins og sú sem gert er ráð fyrir að rísi norðan við Selfoss með veglínu um Efri Laugardælaeyju eru talsvert algengari í tilfellum þar sem brúin þarf haflengd yfir 120 metra.
Til að setja þetta í samhengi við aðrar brýr á Íslandi þá er lengsta brúarhaf á Íslandi í dag 112 m á hengibrú yfir Skjálfandafljót í Bárðardal, brú sem byggð var 1955. Það eru 11 brýr á landinu þar sem brúarhafið er yfir 70 m þar af eru líklega 3 byggðar miðað við nútímaumferð, bogabrú yfir Fnjóská frá 1999 með 92 m haflengd, bogabrú á Mjóafjörð á Djúpvegi með 107 m haflengd frá 2008 og bogabrú á Þjórsá frá 2003 með 78 m haflengd.
Það er öllum ljóst sem ekið hafa um svæðið að ekki verður hjá því komist að að minnka álagið á núverandi brú yfir Ölfusá sem var byggð árið 1945. Brúin sem slík er komin til ára sinna og verður sífellt erfiðara að viðhalda henni. Ekki nóg með það, þá er það vægast sagt orðið aðkallandi að taka umferðina út fyrir Selfoss og leysa umferðarhnútana sem myndast beggja megin við núverandi brú.
Allar umræður um að Selfyssingar séu að fá minnisvarða og rándýrt hönnunarverk stenst ekki skoðun. Verkfræðilegar áskoranir sem fyrst og fremst hafa ráðist af staðháttum, sem og raunhæfar lausnir á þeim voru höfð að leiðarljósi við þá hönnun sem varð fyrir valinu. Við viljum brú sem stendur af sér veður og þær aðstæður sem móðir náttúra býður okkur uppá og geti þjónað þjóðinni til framtíðar. Vissulega er kostnaðurinn hærri en við byggingu hefðbundinnar steyptrar brúar en sá viðbótarkostnaður kemur til vegna turns og stagkapalkerfis, en undirstöðurnar eru reyndar færri og framkvæmdin flóknari. En umhverfið, jarðlög, og aðstæður í Ölfusár gera þetta eina færa kostinn til framtíðar. Við erum að byggja brú sem við viljum að standi í 200 ár en ekki 20 ár eða skemur.
Vanáætluð umferð og sjónarmið um sjálfbærni
Sjálfbærni er ekki aðeins náttúra og umhverfi heldur einnig heilsa, vellíðan, samfélag og menning. Sjálfbær þróun er áhersla á heildarsýn og langtímahugsun en ekki skammtímalausnir eða gróða. Ný brú mun bæta öryggi fólks á leið sinni um Suðurland auk þess sem lífsskilyrði íbúa á Selfossi munu batna umtalsvert. Ný brú mun einnig bera stofnlagnir fyrir hitaveitu, neysluvatn, rafmagns og samskipta sem núverandi brú ber tæplega eða alls ekki og það hefur valdið vandkvæðum þegar kemur að flutningi á heitu vatni frá borholum inn á heimili í Árborg.
Ef við lítum til sjálfbærni í efnahagi þá er verkefnið metið fjárhagslega sjálfbært en gert er ráð fyrir að með töku hóflegs veggjalds mun vera hægt að greiða hraðar niður framkvæmdakostnað brúarinnar, svo ekki sé talað um tímasparnað og greiðfærni fólks sem á leið um svæðið. Árið 2019 var dagleg umferð um núverandi brú yfir 10.400 ökutæki. Það eru 10.400 ökutæki sem leggja leið sína í gegnum Selfoss á degi hverjum það árið. Þessi tala hefur hækkað töluvert með aukningu ferðamanna sem að stærstum hluta leggur leið sína yfir Hellisheiðina og skoðar Suðurlandið. Það hefur verið ítrekað vanáætlað hversu mikil umferð er um núverandi brú eða hver hún mun verða á komandi árum. Þær áætlanir hafa alltaf sprengt sig fyrir þann tíma sem gert er ráð fyrir.
Karp um kostnað og afvegaleidd umræða
Höldum staðreyndum á lofti varðandi fjármögnun framkvæmdarinnar. En það stendur ekki til að fjármagna framkvæmdina með skattfé heldur veggjöldum, þeir borga sem nota. Meintur sparnaður sem myndi skapast af því að byggja þjóðveginn upp sunnan við Árborg er því tómur hljómur þar sem slík uppbygging þyrfti að vera á veginum um Óseyrarnes. Fjárfesting í samgöngum sem hafa þegar átt sér stað á veginum milli Hveragerðis og Selfoss. Við værum því bara að bíta í skottið á okkur og hafa skattgreiðendur að fíflum með slíkri ákvarðanatöku. Auðvitað eru allir að reyna að ota sínum tota fyrir hagsmuni sinna sveitarfélaga. Skiljanlegt en við megum ekki setja umræðuna enn frekar á villigötur því næg er vitleysan nú þegar. Hver sérfræðingurinn á fætur öðrum og fyrrum ráðherrar koma fram og tjá sig um málið, vonandi óafvitandi um hverskonar vanvirðingu slíkar staðhæfingar inn í umræðuna sýna íbúum Árborgar og Sunnlendingum öllum. Þessi framkvæmd með tilheyrandi vegaframkvæmd er gríðarleg lífskjarabót fyrir íbúa svæðisins. Hér er um að ræða mesta hagsmunamál svæðisins síðustu ára og til þess fallin að bæta öryggistilfinningu þeirra sem eiga leið um svæðið og þeirra sem búa á Selfossi. Sú sem hér skrifar væri til í að fara að sjá gröfur og vinnutæki mæta á svæðið og hefja það gríðarlega mikilvæga starf að reisa þessa brú, fyrir okkur sem búum á Suðurlandi og einnig alla þá sem sækja okkur heim, hvort sem það eru erlendir eða innlendir gestir. Sjálfskipaðir sérfræðingar samgöngumála mega því gjarnan reyna að láta stjörnu sína skína annarsstaðar í staðinn fyrir að flækjast fyrir í umræðu um svo brýna og skynsamlega umferðarbót sem ný Ölfusárbrú verður.
Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, þingmaður Framsóknar í Suðurkjördæmi.
Greinin birtist fyrst á visir.is 8. október 2024.
Deila
Prenta grein
08/10/2024
Fjölgun lóða, hér er leiðin!Þann 23. febrúar 2022 flutti ég eftirfarandi tillögu í bæjarstjórn Hafnarfjarðar:
„Bæjarstjórn Hafnarfjarðar samþykkir fyrir sitt leyti að svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins verði tekið til endurskoðunar með það að markmiði að fjölga byggingarsvæðum.“
Greinargerð: Ljóst er að fyrirsjáanlegur skortur er á íbúðarhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu og engin nýbyggingarsvæði til staðar í einhverjum sveitarfélögum samkvæmt svæðisskipulaginu. Svæðisskipulagið gerir bæði ráð fyrir þéttingu byggðar, sem oft er flókin og gengur hægt, og nýbyggingarsvæðum þar sem byggja má hratt og hagkvæmt. Mikilvægt er að slík svæði séu til staðar til framtíðar.“
Óskað var eftir minnisblaði frá umhverfis- og skipulagssviði Hafnarfjarðarbæjar um tillöguna sem svo var tekið fyrir á fundi þann 12. apríl sama ár og gefur góða mynd af stöðunni. Þeirri stöðu hef ég oft og ítrekað haldið á lofti í umræðunni um húsnæðismál á síðustu árum. Umrætt minnisblað fylgir hér greininni.
Allt þetta hefur svo verið staðfest margoft og nú síðast á stórum fundi sem ég hélt um húsnæðismál og áhrif þeirri á efnahagsmálin til lengri og skemmri tíma í Bæjarbíói þann 14. ágúst síðastliðinn. Þar komu til mín fulltrúar frá iðnaðinum, stjórnsýslunni, fjármálakerfinu og verkalýðshreyfingunni. Niðurstaðan: okkur fjölgar meira en áætlanir gerðu ráð fyrir, það þarf að byggja meira og það þarf að fjölga lóðum til að ná því markmiði.
Þrátt fyrir að aldrei í sögunni hafi verið byggt meira af íbúðum en á árunum 2019-2024, þá þarf að byggja meira. Það er því ánægjulegt, fyrir mig alveg sérstaklega, að stöðugt sé að fjölga í þeim hópi sem áttar sig á þeirri stöðu. Hún er vond til framtíðar og það sýna okkur allar tölur. Í mínum huga má alveg segja með réttu að Seðlabankinn hafi hlaðið í snjóhengju kynslóða sem ekki komast út á markaðinn með sinni vaxtastefnu og hertum lánþegaskilyrðum. Sú stefna hefur haft gríðarlega neikvæð áhrif á bæði húsbyggjendur og væntanlega kaupendur.
Frumvarp lagt fyrir Alþingi
Svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins til ársins 2040 er um margt mjög gott. Það sameinar sveitarfélögin hér á höfuðborgarsvæðinu í þeirri sýn og því markmiði að tryggja náið samstarf um skipulagsmál og hagkvæman vöxt svæðisins til ársins 2040. Það er mikilvægt, enda er höfuðborgarsvæðið eitt búsetusvæði, einn atvinnu- og húsnæðismarkaður með sameiginleg grunnkerfi, útivistarsvæði, auðlindir og náttúru. En forsendur hafa breyst og nægir þar að nefna fólksfjölgun. Slíkt kallar á endurskoðun.
Best væri ef sveitarfélögin hættu að tala og kæmu sér strax saman um endurskoðun vaxtamarka svæðisskipulagsins. Eins og staðan er í dag, þá er nóg að eitt sveitarfélag komi í veg fyrir slíka skynsamlega útvíkkun vaxtamarka svo hægt sé að bregðast við þeirri þróun sem hér hefur átt sér stað á síðustu árum. Þrátt fyrir að vona það besta, þá tel ég erfitt að treysta á slíka samstöðu og hef því lagt fram frumvarp þess efnis að sveitarfélag eins og t.d. Hafnarfjörður, sem er í þeirri stöðu sem blasað hefur við frá árinu 2022 að allt byggingarland innan vaxtamarka til ársins 2040 er að klárast (sjá meðfylgjandi minnisblað), geti sótt um undanþágu á svæðisskipulaginu til þess að byggja húsnæði í ástandi þar sem m.a. ríkir húsnæðisskortur.
Þetta mál hefur verið lengi í vinnslu og óskað var eftir meðflutningi úr öllum flokkum á þingi í fyrri hluta septembermánaðar. Ég hef því bæði flutt tillögu sem bæjarstjórnarfulltrúi í bæjarstjórn Hafnarfjarðar, þar sem mér gafst ekki nægur tími til að fylgja henni þar eftir og kem nú fram með frumvarp sem þingmaður til að leysa þessi mál til framtíðar.
Ég tel að frumvarpið sé mjög gott og brýnt, sérstaklega við núverandi aðstæður, en ekki er loku fyrir það skotið að í meðförum þingsins verði gerðar breytingar á frumvarpinu komi fram tillögur til hins betra, enda er markmið þess eitt og er alveg skýrt. Það þarf að byggja meira, við þurfum að byggja fyrir venjulegt fólk og tryggja það að við, til framtíðar, komumst úr vítahring hárrar verðbólgu og vaxta vegna áskorana á húsnæðismarkaði. Þar þurfa öll sveitarfélög að hafa svigrúm og getu til að taka þátt. Húsnæðismál eru risavaxið efnahagsmál sem þola enga bið. Frumvarpið læt ég fylgja hér með til frekari skoðunar, en flutningsmenn þess eru auk mín aðrir þingmenn Framsóknar og þingmenn Miðflokksins.
Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar og 1. varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis. Hér má sjá frumvarpið.
Tengd skjöl:
Deila
Prenta grein
07/10/2024
„Íslensk ritmenning verði áfram kröftug og metnaðarfull“Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra, mælti á Alþingi fyrir tillögu til þingsályktunar um bókmenntastefnu fyrir árin 2025–2030 og aðgerðaáætlun.
Í stjórnarsáttmála Framsóknarflokks, Sjálfstæðisflokks og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs frá því í nóvember 2021 er fjallað um áhersluatriði ríkisstjórnarinnar. Þar segir: „Menning og listir eru bæði uppspretta og birtingarmynd fjölbreytts og sterks samfélags. Við ætlum áfram að tryggja undirstöður íslensks menningar- og listalífs og skapa ný tækifæri fyrir íslenska listamenn. … Íslensk tunga er dýrmæt auðlind og á stóran þátt í að skapa sterkt samfélag. Íslenskan er tenging okkar við sögu okkar og menningu og mikilvægt að huga enn betur að íslenskukennslu. Við ætlum að styðja við tunguna með því að leggja áherslu á að íslenskan sé skapandi og frjór hluti af umhverfi okkar.“
„Framtíðarsýn okkar er sú að íslensk ritmenning verði áfram kröftug og metnaðarfull og byggist á sköpunarkraftinum sem í okkur býr. Við viljum að á Íslandi þrífist fjölbreytt útgáfustarfsemi sem treystir stoðir íslenskrar tungu og lætur okkur í té bækur og bókmenntir á heimsmælikvarða. Við viljum að starfsumhverfi rithöfunda og myndhöfunda sé hvetjandi og við viljum stuðla að framgangi íslenskra bókmennta á innlendum og erlendum vettvangi. Lykilatriðið fyrir okkur sem bókaþjóð er að lesendur á öllum aldri hafi aðgang að margvíslegu og vönduðu lesefni og að lestur verði hluti af daglegu lífi okkar. Það skiptir svo miklu máli fyrir allt samfélagið að landsmenn séu vel læsir á upplýsingar, stundi gagnrýna hugsun, skilji og virði mikilvægi málfrelsis og sjái í gegnum upplýsingaóreiðuna sem á okkur hefur dunið,“ sagði Lilja Dögg.
Ræða Lilju Daggar í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um bókmenntastefnu fyrir árin 2025–2030 og meðfylgjandi aðgerðaáætlun. Það er ekki ofsögum sagt að við Íslendingar séum bókaþjóð og höfum löngum verið. Við vorum bókaþjóð þegar bækur okkar voru skrifaðar á skinn og við vorum líka bókaþjóð þegar við skiptum bókfellinu út fyrir pappír. Af þessu megum við vera stolt. En nú eru að mörgu leyti breyttir tímar og bókin komin í varnarstöðu. Sótt er að henni úr ýmsum áttum. Hljóðbækur og rafbækur gera það, breyttar lestrarvenjur gera það líka og breytt viðskiptamódel á bókamarkaði er alveg ný áskorun. Við þessum áskorunum ætlum við að bregðast í nýrri bókmenntastefnu. Framtíðarsýn okkar er sú að íslensk ritmenning verði áfram kröftug og metnaðarfull og byggist á sköpunarkraftinum sem í okkur býr. Við viljum að á Íslandi þrífist fjölbreytt útgáfustarfsemi sem treystir stoðir íslenskrar tungu og lætur okkur í té bækur og bókmenntir á heimsmælikvarða. Við viljum að starfsumhverfi rithöfunda og myndhöfunda sé hvetjandi og við viljum stuðla að framgangi íslenskra bókmennta á innlendum og erlendum vettvangi. Lykilatriðið fyrir okkur sem bókaþjóð er að lesendur á öllum aldri hafi aðgang að margvíslegu og vönduðu lesefni og að lestur verði hluti af daglegu lífi okkar. Það skiptir svo miklu máli fyrir allt samfélagið að landsmenn séu vel læsir á upplýsingar, stundi gagnrýna hugsun, skilji og virði mikilvægi málfrelsis og sjái í gegnum upplýsingaóreiðuna sem á okkur hefur dunið.
Virðulegi forseti. Aðgerðunum sem fylgja bókmenntastefnunni er ætlað að stuðla að þessu og að þessu sinni leggjum við sérstaka áherslu á börn og ungmenni. Hugað verður að verkefnum sem hvetja til lesturs og sköpunar, starfsumhverfi höfunda barna- og ungmennabóka verður styrkt sérstaklega, þýðingar á bókum fyrir börn og ungmenni, jafn mikilvægar og þær eru, verða skoðaðar og hugað verður að tengslum við sagnaarfinn og hvernig við miðlum honum áfram í nútímanum. Í kjölfarið á bókmenntastefnunni verður hafin vinna við heildarendurskoðun á regluverki í kringum bókmenntir.
Lög um bókmenntir eru komin til ára sinna og fyrir liggur að taka þarf lög um stuðning við útgáfu bóka á íslensku til endurskoðunar. Sama gildir um bókasafnslög og fleiri þætti í umhverfi bókanna. Ör tækniþróun og tilkoma gervigreindar inn í þennan geira kallar á að brugðist verði við og vandað til verka. Rétt er að nefna að bókmenntastefnan nær til allra tegunda bókmennta og fræðibækur eru ekki undanskildar. Við þurfum að skoða sérstaklega hvernig hægt er að skjóta tryggum stoðum undir ritun fræðibóka á íslensku, hvort sem það er gert með beinum styrkjum til þeirra sem skrifa bækurnar eða stuðningi við félög sem gefa þær út.
Virðulegi forseti. Bókmenntastefnan sem hér liggur fyrir er afrakstur fjölbreytts samráðs við hagsmunaaðila vítt og breitt í bókmenntalandslaginu. Óskað var eftir sjónarmiðum úr fjölmörgum áttum og eiga margar aðgerðir beinlínis rót að rekja þangað. Sérstakur faglegur rýnihópur var fenginn til að skoða stefnuna gagnrýnum augum og að endingu voru drögin birt í samráðsgátt þangað sem 23 umsagnir bárust. Afrakstur þessarar vinnu liggur nú fyrir í þinginu. Bókmenntastefna var áður lögð fram á síðasta löggjafarþingi vorið 2024 en náði ekki framgangi. Hún er hér lögð fram aftur í óbreyttri mynd.
Virðulegi forseti. Ég hef gert grein fyrir meginþáttum í þingsályktunartillögu um bókmenntastefnu fyrir árin 2025–2030 og legg til að henni verði að lokinni fyrri umræðu vísað til hv. allsherjar- og menntamálanefndar og svo til síðari umræðu.“
Deila
Prenta grein
04/10/2024
Mikilvægi íslensks landbúnaðar fyrir samfélagiðÞrátt fyrir að þjóðin sé lítil í alþjóðlegu samhengi, skiptir innlend matvælaframleiðsla miklu máli fyrir fæðuöryggi, efnahag og menningu landsins. Í ljósi vaxandi óvissu í heiminum varðandi matvælaöryggi, loftslagsmál og alþjóðlegar birgðakeðjur, er mikilvægi íslensks landbúnaðar meira en nokkru sinni fyrr.
Fæðuöryggi í ótryggum heimi
Einn mikilvægasti þátturinn í íslenskum landbúnaði er fæðuöryggi. Ísland, sem eyland, hefur alltaf þurft að hugsa vel um sínar auðlindir. Þótt innflutningur hafi aukist verulega á undanförnum áratugum, eru innlend matvæli enn þá lykilþáttur í því að tryggja að þjóðin hafi aðgang að öruggum og hollum matvörum. Og þann þátt eigum við að efla.
Heimsfaraldurinn, stríðsátök og aðrar ófyrirsjáanlegar aðstæður sýna okkur hversu mikilvægt það er að treysta ekki um of á innfluttar matvörur. Með því að styðja við innlenda matvælaframleiðslu tryggjum við að þjóðin sé ekki eins viðkvæm fyrir áföllum í alþjóðlegum matvælamörkuðum. Íslenskir bændur eru lykilaðilar í því ferli að viðhalda þessu fæðuöryggi.
Stuðningur við byggðir landsins
Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins mikilvægur fyrir matvælaframleiðslu, heldur er hann líka burðarás margra sveitarsamfélaga. Búskapur veitir störf á landsbyggðinni og stuðlar að byggðafestu. Án öflugs landbúnaðar gæti margt af þessum samfélögum átt undir högg að sækja.
Störf í landbúnaði eru ekki aðeins bundin við akrana og fjósin – þau teygja sig einnig yfir í matvælavinnslu, dreifingu og sölu. Með öðrum orðum, þegar við kaupum íslenskar landbúnaðarvörur erum við ekki aðeins að styðja bændur, heldur líka fjölda annarra starfa sem treysta á þessa framleiðslu.
Í þessu samhengi eru íslenskir landbúnaðarframleiðendur lykilþáttur í þeirri sjálfbærnistefnu sem Ísland hefur sett sér. Með því að auka innlenda framleiðslu minnkum við kolefnisspor sem fylgir innflutningi og getum jafnframt stutt við vistvænni matvælaframleiðslu.
Gæði íslenskra vara og menningararfur
Íslenskar landbúnaðarafurðir eru þekktar fyrir gæði sín. Þessi gæði byggja á hreinu lofti, óspilltu vatni og ströngum reglum um dýravelferð. Þessar vörur, hvort sem það eru mjólkurvörur, kjöt eða grænmeti, eru ekki aðeins mikilvægar fyrir neytendur hér á landi, heldur hafa þær einnig aukið samkeppnishæfni Íslands á alþjóðamarkaði. Íslenskar vörur njóta vaxandi vinsælda vegna upprunans og þeirrar tryggingar sem fylgir því að þær séu framleiddar við hrein og örugg skilyrði.
Landbúnaðurinn hefur einnig menningarlegt gildi.
Íslenskar búskaparhefðir, s.s. framleiðsla á skyri, hangikjöti og öðrum hefðbundnum afurðum, eru mikilvægur hluti af menningu þjóðarinnar. Þetta er ekki aðeins arfur sem tengir okkur við fortíðina, heldur einnig mikilvægur þáttur í því að viðhalda sjálfstæði og sérstöðu íslenskrar matarmenningar.
Framtíð íslensks landbúnaðar
Framtíðin kallar á aukna nýsköpun og tækni í landbúnaði. Með því að nýta tækifærin sem felast í tækniframförum, svo sem aukinni sjálfvirkni og betri ræktunaraðferðum, getur íslenskur landbúnaður haldið áfram að þróast í takt við alþjóðlegar kröfur um gæði, umhverfisvernd og sjálfbærni.
Íslenskir bændur og samfélagið allt standa frammi fyrir áskorunum, en einnig fjölmörgum tækifærum. Með því að efla íslenskan landbúnað getum við tryggt ekki aðeins fæðuöryggi og sjálfbærni, heldur einnig sterka stöðu okkar í heiminum. Það er því ljóst að landbúnaður er ekki aðeins lífsnauðsynlegur fyrir tilveru bændanna sjálfra, heldur fyrir alla Íslendinga.
Landbúnaður er, og mun áfram vera, ómissandi hluti af sjálfstæði og sjálfbærni íslensks samfélags.
Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.
Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 2. október 2024.
Deila
Prenta grein
04/10/2024
Opnað á ný fyrir umsóknir um hlutdeildarlánHúsnæðis- og mannvirkjastofnun tekur á ný á móti umsóknum um hlutdeildarlán. Lánin eru veitt fyrir allt að 20% kaupverðs og koma þá til viðbótar lánum frá öðrum lánastofnunum. Hlutdeildarlán eru hluti af aðgerðum ríkisins til stuðnings fjögurra ára kjarasamningum á vinnumarkaði.
Ríkisstjórnin samþykkti í sumar að setja auka milljarð í hlutdeildarlán sem eiga að auðvelda tekjulágum fyrstu kaupendum að eignast hagkvæmt húsnæði.
Hlutdeildarlánum ætlað að hjálpa fólki að komast af leigumarkaði
Hlutdeildarlán eru veitt fyrir allt að 20% kaupverðs og þarf lántaki sjálfur að reiða fram a.m.k. 5% í eigið fé. Lánin bera ekki vexti og ekki þarf að greiða af þeim mánaðarlegar greiðslur. Lán eru greidd til baka eftir 10-15 ár, eða við sölu íbúðar.
Markmið lánanna er að auðvelda kaupendum að brúa bilið við fasteignakaup og komast af leigumarkaði. Þau standa þeim til boða sem eru að kaupa sína fyrstu fasteign, hafa ekki átt fasteign síðastliðin fimm ár og eru undir ákveðnum tekjumörkum.
„Skref í þá átt að lækka þröskuld ungs fólks og tekjulágra“
Við samþykkt laga um hlutdeildarlán á Alþingi í september 2020, sagði Ásmundur Einar Daðason, þáverandi félags- og barnamálaráðherra:
„Ég er gríðarlega ánægður með að hlutdeildarlánin hafi verið samþykkt á Alþingi í dag og með því erum við að stíga mikilvægt skref í þá átt að lækka þröskuld ungs fólks og tekjulágra inn á fasteignamarkaðinn, og þar með auka öryggi fjölskyldna landsins þegar kemur að húsnæðismálum. Þessi aðgerð hefur reynst afskaplega vel í Skotlandi og lánin munu hafa jákvæð áhrif á byggingu húsnæðis á landsbyggðinni.“
Deila
Prenta grein
03/10/2024
Hvernig tryggjum við farsæld unga fólksins okkar?Menntaþing var haldið á mánudag þar sem næstu aðgerðir í menntastefnu til ársins 2030 voru kynntar.
„Ástæðan fyrir því að við erum hér er að til þess að ná utan um unga fólkið okkar, og hvernig við getum stuðlað að því að það nái árangri í námi, hvernig við tryggjum farsæld þess, vegna þess að þau eru þau sem ætla að byggja landið okkar,“ sagði Ásmundur Einar Daðason, mennta- og barnamálaráðherra, í opnunarávarpi sínu á Menntaþingi í morgun.
Ásmundur fór yfir ýmsa tölfræði sem liggur fyrir hjá ráðuneytinu, til að mynda PISA og norrænu rannsóknina QUINT, kennaraskort í grunnskólum, brotthvarf úr framhaldsskóla og stöðutöku nemenda og kennara með erlendan tungumála- og menningarbakgrunn.
Helstu atriði:
- Íslensk skólabörn fengu færri stig í niðurstöðum PISA-könnunar 2022 en meðaltal OECD-ríkjanna er. Mæld eru náttúruvísindi, lesskilningur og stærðfræði meðal grunnskólanemenda. Grunnhæfni er lægri.
- Frá 2008 til 2023 hækkaði hlutfall barna með erlendan bakgrunn í leikskólum úr 19 í 27 prósent og úr 16 í 29 prósent í grunnskólum.
- Hlutfall ófaglærðra við kennslu er hátt og hlutfall fyrstu kynslóðar innflytjenda sem starfar í leikskólum 2016 til 2022 hefur hækkað. 2016 var það mest 43 prósent en árið 2022 var það orðið 88 prósent.
- Ráðherra nefndi líka að kennarar skili sér síður í kennslu eftir nám eða hverfi oftar frá kennslu í aðra vinnu. Þeir hafa hins vegar fyllt stækkandi hóp deildarstjóra og millistjórnenda í skólum. Frá 2016 til 2023 hefur stöðugildum deildarstjóra í grunnskólum fjölgað um 95 prósent en á sama tíma fjölgaði nemendum um tæp 7 prósent.
„Við sjáum að fleiri börnum gengur verr í námi. Við vitum að það skortir kennara og fagfólk, sjáum að börnum sem þurfa umfangsmeiri stuðning í skóla hefur fjölgað og á sama tíma eru vísbendingar um að uppruni og félagslegar aðstæður séu að hafa meiri áhrif á námsárangur og tækifæri þeirra í námi.“
Opnunarávarp ungmenna á Menntaþingi
Á þinginu var rætt um stöðu menntakerfisins, hvað verið er að gera og næstu skref í menntaumbótum. Fyrirhugaðar aðgerðir voru kynntar fyrir fullum sal á Hilton Reykjavík Nordica.
Fagmennska, kennaramenntun, virðing og samvinna stóðu upp úr í könnun meðal þinggesta um hvað sé mikilvægast til að efla menntakerfið.
Að lokinni kynningu á fyrirhuguðum aðgerðum komu fram sjónarmið ungmenna, foreldra, kennara, fræðafólks, sveitarfélaga og atvinnulífsins. Í kjölfarið hófst hópvinna um aðgerðirnar.
Hópvinna á Menntaþingi
Áhugasamir sem ekki sáu sér fært að taka þátt eru hvattir til að kynna sér upptökuna og koma tillögum og áherslum á framfæri hér að neðan fyrir 10. október:
Eftir að unnið hefur verið úr niðurstöðum þingsins verður önnur aðgerðaáætlun kynnt í Samráðsgátt stjórnvalda.
Deila
Prenta grein