Category: Greinar

Við í Framsókn höfum lagt gríðarlega áherslu á að tryggja að öryggi matvæla, lýðheilsa fólks og heilbrigði dýra sé eins og best verður á kosið. Í þessu samhengi er mikilvægt að íslenskur landbúnaður keppi á jafnréttisgrundvelli við innflutt matvæli. Ríkisstjórn Íslands hefur ákveðið að Ísland verði fyrst ríkja í heiminum að banna dreifingu á matvælum með sýklalyfjaónæmum bakteríum. Spár vísindamanna sýna að ef ekki er brugðist við sýklalyfjaónæmi af mikilli festu þá muni um 10 milljónir deyja af völdum sýklalyfjaónæmra baktería árið 2050, fleiri en af völdum krabbameins. Þetta er raunveruleg ógn og því stórt framfaraskref að við höfum ákveðið að bregðast við henni.

Sókn íslensks landbúnaðar
Með þeim aðgerðum sem boðaðar hafa verið er íslenskur landbúnaður í sókn en ekki vörn. Þess ber að geta að bann við sýklalyfjaónæmum bakteríum í matvælum nær ekki aðeins til kjöts heldur einnig annarra matvæla, svo sem grænmetis. Til þess að tryggja heilnæmi innfluttra matvæla verður gripið til ýmissa aðgerða, m.a. verður að leggja fram vottorð við innflutning matvæla, gæðaeftirlit með matvöru verður hert og átak verður gert í upprunamerkingum til að neytendur viti hvaðan matvælin koma.

Orkan áfram í eigu Íslendinga
Umræða um orku- og auðlindamál hefur verið áberandi síðustu misseri og hefur dregið athygli margra að framtíðaráskorunum í þeim málaflokki. Við verðum að mæta þeim áskorunum, m.a. með því að ljúka við gerð Orkustefnu, bæta auðlindaákvæði í stjórnarskrá, bæta lagaumgjörð um orku- og auðlindamál innanlands m.a. til að tryggja innlent eignarhald og nýtingu á jörðum og hlunnindum. Orkufyrirtækin eiga að vera áfram í eigu almennings, hér á að vera eitt dreifkerfi og eitt verð fyrir dreifingu raforku. Að auki þurfum við að fylgjast vel með og beita okkur við uppfærslu orkumála í EES samstarfinu.

Fjölbreyttur málalisti þingflokksins
Þó svo að ofangreind mál séu öll afar mikilvæg þá hafa þingmenn Framsóknar beitt sér í fjölmörgum öðrum málaflokkum. Á þeim lista má m.a. nefna ályktun um meðferð og fræðslu um vefjagigt, mótun klasastefnu, mótun eigendastefnu ríkisins með sérstöku tilliti til bújarða, endurskoðun verklagsreglna um skilarétt neytenda, þingsályktun um náttúrustofur, stofnun lýðháskóla á Laugarvatni, vistvæn opinber innkaup matvöru og þróun á velferðartækni. Frumvarp um búvörulög var lagt fram sem fjallar um afurðastöðvar í kjötiðnaði og eitt þingmannamál hefur þegar fengist samþykkt en það voru breytingar á lögum um almannatryggingar er fjalla um barnalífeyri.

Framsóknarflokkurinn er frjálslyndur félagshyggjuflokkur sem vinnur og lausn viðfangsefna þjóðfélagsins á grunni samvinnu og jafnaðar. Grunnstefna flokksins hefur ekkert breyst í rúma öld en áskoranir samfélagsins eru síbreytilegar. Það eru forréttindi að fá að takast á við þær og móta samfélagið. Áfram veginn!

Silja Dögg Gunnarsdóttir, alþingmaður Framsóknarflokksins

Fyrir tíu árum var matvælalöggjöf EES innleidd á Íslandi. Tilgangur matvælalöggjafar EES er að tryggja gæði og öryggi matvæla og stöðu neytenda. Við gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og í þeirri stöðu eiga neytendur rétt á því að sambærilegar kröfur séu gerðar til innfluttra matvæla.

Varnir tryggðar

Framsóknarflokkurinn hefur í vetur tekið sér stöðu og verið óhræddur við að benda á þá ógn sem við stöndum frammi fyrir hvað varðar fjölónæmar bakteríur. Þessar áhyggjur eru ekki gripnar úr lausu lofti. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni er sýklalyfjaónæmi einhver mesta ógn við heilsufar manna í dag.

Undir þetta taka fjölmargir sérfræðingar á sviði sýkla- og veirufræða. Þeir hafa brýnt fyrir okkur að verja þurfi þá sérstöðu sem við búum við á Íslandi. Við afgreiðslu lagabreytinga um innflutning ferskra matvæla náðist góð samvinna í atvinnuveganefnd sem skilaði niðurstöðu sem rímar vel við landbúnaðarkafla stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.

Þar segir að Ísland eigi að vera leiðandi í framleiðslu á heilnæmum landbúnaðarafurðum en auk þess boðar ríkisstjórnin metnaðarfull áform í loftslagsmálum.

Aðgerðaráætlun um heilnæm matvæli

Afgreiðsla nefndarinnar skilaði þingsályktunartillögu sem felur í sér 17 aðgerðir til að tryggja heilnæm matvæli og vernd búfjárstofna hér á landi. Þar kveður á um bann við dreifingu kjöts sem inniheldur kamfýlobakter og salmonellu og aðgerðir til að koma í veg fyrir dreifingu matvæla sem innhalda sýklalyfjaónæmar bakteríur.

Í aðgerðaráætluninni er mikilvægi þess að setja á fót og virkja áhættumatsnefnd undirstrikað og ætla má að hún taki til starfa á næstu dögum. Þá er mælt fyrir um átak í merkingu matvæla auk þess sem bæta á upplýsingagjöf til ferðamanna.

Framsókn mun ekki liggja á liði sínu í eftirfylgni áætlunarinnar og einstakra aðgerða, enda er það forsenda fyrir aðgangi neytenda að heilnæmum matvælum og að heilbrigði búfjár sé tryggt hér á landi.

Halla Signý Kristjánsdóttir og Þórarinn Ingi Pétursson, alþingmenn Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 13. júní 2019.

Á þess­um hátíðar­degi fögn­um við því að 75 ár eru liðin frá ákvörðun Alþing­is um að slíta form­lega kon­ungs­sam­band­inu við Dan­mörku og stofna lýðveldið Ísland. All­ar göt­ur síðan frá full­veldi og lýðveld­is­stofn­un hafa lífs­kjör á Íslandi auk­ist veru­lega en þjóðar­tekj­ur hafa vaxið mikið. Hrein er­lend staða þjóðarbús­ins er já­kvæð sem nem­ur 21% af lands­fram­leiðslu, sem þýðir að er­lend­ar eign­ir þjóðar­inn­ar erum mun meiri en skuld­ir. Tíma­mót sem þessi gefa okk­ur færi á að líta um öxl en ekki síður horfa björt­um aug­um til framtíðar.

Sjálfs­mynd þjóðar

Þegar við hugs­um til þess sem helst hef­ur mótað lýðveldið okk­ar og það sem skil­grein­ir okk­ur sem þjóð berst talið oft að menn­ing­unni; að tungu­mál­inu, bók­mennt­un­um og nátt­úr­unni. Í sjálf­stæðis­bar­átt­unni var þjóðtung­an ein helsta rök­semd þess að Íslend­ing­ar væru sér­stök þjóð og sjálf­stæðis­kröf­ur okk­ar rétt­mæt­ar. Tungu­málið er þannig lyk­ill­inn að sjálfs­mynd okk­ar og sjálfs­skiln­ingi, og líkt og lýðræðið stend­ur ís­lensk­an á ákveðnum tíma­mót­um. Hvor­ugt ætt­um við að álíta sjálf­sagðan hlut, hvorki þá né í dag. Íslensk stjórn­völd hafa í þessu sam­hengi kynnt heild­stæða áætl­un sem miðar að því að styrkja stöðu ís­lensk­unn­ar. Aðgerðirn­ar snerta ólík­ar hliðar þjóðlífs­ins en mark­mið þeirra ber að sama brunni; að tryggja að ís­lenska verði áfram notuð á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins. Ný­verið náðist sá ánægju­legi áfangi að Alþingi samþykkti sam­hljóða þings­álykt­un­ar­til­lögu mína um efl­ingu ís­lensku sem op­in­bers máls á Íslandi. Meg­in­inn­tak henn­ar verða aðgerðir í 22 liðum sem snerta m.a. skólastarf, menn­ingu, tækniþróun, ný­sköp­un, at­vinnu­líf og stjórn­sýslu.

Mik­il­vægi kenn­ar­ans

Kenn­ar­ar og skóla­fólk eru lyk­ilaðilar í því að vekja áhuga nem­enda á ís­lensku máli en slík­ur áhugi er for­senda þess að ís­lensk­an þró­ist og dafni til framtíðar. Auk­in­held­ur er kenn­ara­starfið mik­il­væg­asta starf sam­fé­lags­ins, því það legg­ur grunn­inn að öll­um öðrum störf­um. Ef við ætl­um okk­ur að vera í fremstu röð meðal þjóða heims verðum við að styrkja mennta­kerfið og efla alla um­gjörð í kring­um kenn­ara á öll­um skóla­stig­um. Mik­il­vægt er að stuðla að viður­kenn­ingu á störf­um kenn­ara, efla fag­legt sjálf­stæði og leggja áherslu á skólaþróun. Íslensk stjórn­völd hafa í sam­vinnu við fag­fé­lög kenn­ara, at­vinnu­líf, há­skóla og sveit­ar­fé­lög ýtt úr vör fjölþætt­um aðgerðum til þess að auka nýliðun í kenn­ara­stétt­inni. Skemmst er frá því að segja að veru­leg­ur ár­ang­ur er þegar far­inn að skila sér af þeim aðgerðum en um­sókn­um um kenn­ara­nám hef­ur fjölgað um­tals­vert í há­skól­um lands­ins. Kenn­ar­ar eru lyk­ilfólk í mót­un framtíðar­inn­ar og munu leggja grunn­inn að áfram­hald­andi fram­sókn ís­lensks sam­fé­lags um ókomna tíð – en öll efl­ing mennt­un­ar stuðlar að jöfnuði, því að mennt­un­in set­ur alla und­ir sömu áhrif og veit­ir þeim aðgang að sama sjóði þekk­ing­ar.

Sendi­herr­ar um all­an heim

Sem frjálst og full­valda ríki eig­um við að halda áfram að rækta góð sam­skipti við aðrar þjóðir og skapa tæki­færi fyr­ir fólk og fyr­ir­tæki til þess að reyna fyr­ir sér á er­lendri grundu. Þar gegn­ir mennta­kerfið mik­il­vægu hlut­verki en fjöl­marg­ir ís­lensk­ir náms­menn fara er­lend­is til þess að sækja sér þekk­ingu og að sama skapi kem­ur fjöld­inn all­ur af er­lend­um náms­mönn­um hingað til lands í sömu er­inda­gjörðum. Náms­menn verða á sinn hátt sendi­herr­ar þeirra ríkja þar sem þeir dvelja, þó dvöl­in sé ekki löng geta tengsl­in varað alla ævi. Dæm­in sanna að náms­dvöl er­lend­is verður oft kveikja að mun dýpri og lengri sam­skipt­um og það bygg­ir brýr milli fólks og landa sem ann­ars hefðu aldrei orðið til. Við sem þjóð búum að slík­um tengsl­um því með þeim ferðast þekk­ing, skiln­ing­ur, saga, menn­ing og tungu­mál.

Gagn­rýn­in hugs­un og frelsi

Sam­hliða öðrum sam­fé­lags- og tækni­breyt­ing­um stönd­um við sí­fellt frammi fyr­ir nýj­um og krefj­andi áskor­un­um. Meðal þeirra helstu er gott læsi á upp­lýs­ing­ar og gagn­rýn­in hugs­un til að greina rétt frá röngu. Við get­um horft til af­mæl­is­barns dags­ins, Jóns Sig­urðsson­ar for­seta, í því sam­hengi. Hann hafði djúp­stæð áhrif á Íslands­sög­una sem fræði- og stjórn­mála­maður, og fræðistörf­in mótuðu um margt orðræðu hans á vett­vangi stjórn­mál­anna. Hann var óhrædd­ur við að vera á önd­verðri skoðun en sam­tíma­menn sín­ir, hann beitti gagn­rýnni hugs­un, rök­um og staðreynd­um, í sín­um mik­il­væga mál­flutn­ingi. Það var raun­sær hug­sjónamaður sem kom okk­ur á braut sjálf­stæðis. Gagn­rýn­in hugs­un er að mínu mati það sem einna helst mun stuðla að já­kvæðri þróun þess­ara tveggja lyk­ilþátta; lýðræðis­ins og tungu­máls­ins. Það sem helst vinn­ur gegn þeim eru áhuga- og af­skipta­leysi. Virk þátt­taka og rýni til gagns skila okk­ur mest­um ár­angri, hvort sem verk­efn­in eru lít­il eða risa­vax­in. Þjóðir sem ann­ast sín eig­in mál­efni sjálf­ar eru frjáls­ar og þeim vegn­ar bet­ur.

Fögn­um sam­an

Sú staðreynd að við get­um fjöl­mennt á sam­kom­ur víða um land til þess að fagna þess­um merka áfanga í sögu þjóðar­inn­ar er ekki sjálf­gefið. Sú elja og þraut­seigja sem forfeður okk­ar sýndu í sjálf­stæðis­bar­áttu þjóðar­inn­ar lagði grunn­inn að þeim stað sem við erum á í dag. Það er okk­ar og kom­andi kyn­slóða að halda áfram á þeim grunni og byggja upp gott, skap­andi, fjöl­breytt og ör­uggt sam­fé­lag þar sem all­ir geta fundið sína fjöl. Hafa skal í huga að í sögu­legu sam­hengi, þá er lýðveldið okk­ar ungt að árum og við þurf­um að hlúa stöðugt að því til þess að efla það. Okk­ur ber skylda til að afla okk­ur þekk­ing­ar um mál­efni líðandi stund­ar til að styrkja lýðræðið. Ég óska okk­ur öll­um til ham­ingju með 75 ára af­mæli lýðveld­is­ins Íslands og ég vona að sem flest­ir gefi sér tæki­færi til þess að taka þátt í viðburðum sem skipu­lagðir eru víða um land af þessu hátíðlega til­efni.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 17. júní 2019.

Þá er þjóðhátíðardagur að kveldi kominn. 75 ára afmæli lýðveldisins Íslands var haldið hátíðlegt um allt land. Hátíðahöldin hjá mér hófust á Austurvelli, síðan færði ég mig inn í Alþingishúsið þar sem ungt fólk fyllti þingsal með sérstöku ungmennaþingi. Áherslur ungmennanna voru sérstaklega skýrar þegar kom að loftlagsmálum: Þau vilja skýra stefnu og aðgerðir. Að ungmennaþingi loknu tók ég ásamt þingflokki Framsóknar á móti gestum þegar dyr Alþingis voru opnaðar almenningi. Eftir góðan dag í borginni tók sveitin mín við okkur í þjóðhátíðarskapi, sólrík og fögur.

Það eru margar tilfinningar sem bærast innra með manni á þessum hátíðisdegi íslensku þjóðarinnar. Ættjarðarást, stolt og bjartsýni. Saga Íslands er ákaflega merkileg. Ekki er síst áhugavert að horfa eina og hálfa öld aftur í tímann og sjá þær breytingar og framfarir sem hafa orðið hér á landi. Við tókum stórt stökk inn í framtíðina og erum nú í fremstu röð þjóða miðað við alla helstu mælikvarða á lífsgæðum.

Við getum verið þakklát fyrri kynslóðum fyrir að koma samfélaginu á þann stað sem það er á núna.

Og heimurinn breytist hratt. Við þurfum ekki að horfa lengra aftur í tíma en fimmtán ár til að sjá hversu mikinn breytingatíma við upplifum. Fyrir sextán árum var ekki til Facebook, ekki Instagram, ekki Twitter, ekki Spotify. Fyrir þann tíma hafði netið breytt heiminum með aðgengi að upplýsingum og afþreyingu. Núna upplifum við nýjar víddir í samskiptum og samfélagi með tilkomu samfélagsmiðla. Við opnum glugga inn í líf okkar og skyggnumst inn um glugga í líf annarra. Þessar nýju víddir hafa ekki síst haft áhrif á stjórnmálin.

Áhrifin nýrra miðla sjást glöggt á kosningum víða um heim síðustu misserin. Allskonar óhróður og fals berst víða án þess að hægt sé að svara því og án þess að þeir sem að falsinu standa séu gerðir ábyrgir. Það er ekki síður óhugnanlegt að áhrifin af falsinu koma líka fram í heilsu mannkyns og tengist því að stækkandi hópur foreldra lætur ekki bólusetja börnin sín af ótta við að einhverfu. Sama hvað vísindasamfélagið gerir reynist erfitt að kveða niður þessa bábilju. Svipað ástand ríkir varðandi loftlagsmál og hamfarahlýnun.

Við þurfum að halda vöku okkar í aukinni öfgavæðingu samfélaga, vera vakandi fyrir breytingum á samfélaginu. Og þá þurfum við líka að þekkja söguna og samfélagið og vita hvað við stöndum fyrir og hvert við viljum stefna og ekki síst hvernig við viljum ná áfangastað. Í heimi lýðskrumsins er það ágreiningurinn, ofbeldið og uppskipting samfélagsins í með og á móti sem er vinsælust því það hefur reynst vel vestan hafs og austan.

Þegar þessi fallegi þjóðhátíðardagur er að kveldi kominn er ég fyrst og fremst þakklátur fyrir að vera hluti af þessari fámennu þjóð sem er svo ótrúlega fjölbreytt og kraftmikil. Hingað erum við komin. Þá er ekkert annað að gera en að halda áfram að byggja upp á Íslandi. Samfélög mega ekki hætta að þróast. Við erum öll þjóðin þátttakendur í að ákveða stefnuna og verkfæri okkar heitir stjórnmál.

Ég óska ykkur til hamingju með 75 ára lýðveldið Ísland.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.

Við minnumst 75 ára afmælis íslenska lýðveldisins í dag.

Þegar við hugsum til þess sem helst hefur mótað lýðveldið okkar og það sem skilgreinir okkur sem þjóð er ljóst að menningin, tungumálið og bókmenntirnar eru í lykilhlutverki. Í sjálfstæðisbaráttunni var þjóðtungan ein helsta röksemd þess að Íslendingar væru sérstök þjóð og sjálfstæðiskröfur okkar réttmætar. Tungumálið er þannig lykillinn að sjálfsmynd okkar og líkt og lýðræðið stendur íslenskan á ákveðnum tímamótum. Hvorugt ættum við að álíta sjálfsagðan hlut, hvorki þá né í dag.

Við getum horft til afmælisbarns dagsins, Jóns Sigurðssonar forseta, í því samhengi. Hann hafði djúpstæð áhrif á Íslandssöguna sem fræði- og stjórnmálamaður, og fræðistörfin mótuðu um margt orðræðu hans á vettvangi stjórnmálanna. Hann var óhræddur við að vera á öndverðri skoðun en samtímamenn sínir, hann beitti gagnrýninni hugsun – rökum og staðreyndum, í sínum mikilvæga málflutningi. Það var raunsær hugsjónamaður sem kom okkur á braut sjálfstæðis. Gagnrýnin hugsun er að mínu mati það sem einna helst mun stuðla að jákvæðri þróun þessara tveggja lykilþátta; lýðræðisins og tungumálsins. Lýðræðið gerir okkur að frjálsum borgurum og veitir okkur tækifæri til virkrar þátttöku í mótun samfélagsins. Að sama skapi hvílir á okkur mikil ábyrgð vegna þessa og það er skylda okkar að afla þekkingar á málefnum líðandi stundar til styrkja lýðræðið. Það sem helst vinnur gegn framförum hvers samfélags er áhuga- og afskiptaleysi. Virk þátttaka og rýni til gagns skila okkur mestum árangri, hvort sem verkefnin eru lítil eða risavaxin.

Sú staðreynd að við getum fjölmennt á samkomur víða um land til þess að fagna þessum merka áfanga í sögu þjóðarinnar er ekki sjálfgefin. Sú elja og þrautseigja sem forfeður okkar sýndu í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar lagði grunninn að þeim stað sem við erum á í dag. Það er okkar og komandi kynslóða að halda áfram á þeim grunni. Ég óska okkur öllum til hamingju með 75 ára afmæli lýðveldisins Íslands.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Frettablaðinu 17. júní 2019.

Mark­mið Kvenna­hlaups­ins er að hvetja kon­ur á öll­um aldri til auk­inn­ar heilsu­efl­ing­ar og til frek­ari þátt­töku í starfi íþrótta­hreyf­ing­ar­inn­ar á Íslandi. Það hef­ur sann­ar­lega mælst vel fyr­ir og því til stuðnings seg­ir það sitt að Kvenna­hlaupið hef­ur lengi verið stærsti ein­staki íþróttaviðburður­inn á Íslandi. Þátt­taka í hlaup­inu hef­ur auk­ist jafnt og þétt og ár hvert hlaupa þúsund­ir kvenna um allt land og njóta þess að hreyfa sig sam­an. Dæt­ur, mæður, frænk­ur, syst­ur og vin­kon­ur taka þátt og þar eru börn, ung­menni og karl­ar einnig vel­kom­in.

Kvenna­hlaupið sam­ein­ar tvo mik­il­væga þætti í lífi okk­ar allra – sam­veru og hreyf­ingu. Þar er hvatt til sam­stöðu kvenna og að hver njóti þess að hreyfa sig á sín­um for­send­um og eigi ánægju­lega sam­veru­stund með fjöl­skyldu og vin­um. Ljóst er að kon­ur eru meira áber­andi á vett­vangi íþrótt­anna nú en fyr­ir 30 árum, hróður ís­lenskra íþrótta­kvenna eykst og þær hafa náð frá­bær­um ár­angri á heimsvísu, og marg­ar kon­ur eru nú í for­svari fyr­ir íþrótta­hreyf­ing­una hér­lend­is. Áfram­hald­andi hvatn­ing og vit­und­ar­vakn­ing um heilsu­efl­ingu er okk­ur öll­um mik­il­væg. Við ætt­um að nýta öll slík tæki­færi, ekki síst þegar þau stuðla að slík­um sam­ein­ing­ar­krafti og henta þátt­tak­end­um á öll­um aldri.

Ég vil þakka þeim fjöl­mörgu sem komið hafa að Kvenna­hlaup­un­um þessa þrjá ára­tugi og tekið þátt í skipu­lagn­ingu þeirra víða um land og er­lend­is. Fjölda­marg­ir sjálf­boðaliðar hafa lagt verk­efn­inu lið og tekið þátt í að skapa skemmti­lega stemn­ingu fyr­ir þátt­tak­end­ur. Án þeirra hefði hlaupið ekki blómstrað eins og raun ber vitni. Ég óska þátt­tak­end­um og aðstand­end­um hjart­an­lega til ham­ingju með þessi merku tíma­mót og hlakka til að taka þátt í Kvenna­hlaup­um framtíðar­inn­ar.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 15. júní 2019.

Það að lesa er sjálf­sagður hlut­ur fyr­ir marga, fæst­ir hugsa nokkuð um það hversu mikið þeir lesa á degi hverj­um. Fyr­ir unga les­end­ur skipt­ir það hins veg­ar lyk­il­máli hversu mikið, hversu oft og hvers kon­ar efni þeir lesa. Nú er sum­arið runnið upp, þá er tími úti­vist­ar, leikja og ferðalaga en á þeim tíma er sér­stak­lega mik­il­vægt að hjálpa unga fólk­inu okk­ar að muna eft­ir lestr­in­um. Það er staðreynd að ef barn les ekk­ert yfir sum­ar­tím­ann get­ur orðið allt að þriggja mánaða aft­ur­för í lestr­ar­færni þess í frí­inu. Hið já­kvæða er að það þarf ekki mikið til að börn viðhaldi færn­inni eða taki fram­förum. Rann­sókn­ir sýna að til þess að koma í veg fyr­ir slíka aft­ur­för dug­ar að lesa 4-5 bæk­ur yfir sum­arið, eða lesa að jafnaði tvisvar til þris­var í viku í um það bil 15 mín­út­ur í senn. Í þessu sam­hengi má segja að hver mín­úta skipti máli.

Sam­kvæmt breskri lestr­ar­rann­sókn skipt­ir ynd­is­lest­ur sköp­um þegar kem­ur að orðaforða barna, en orðaforði er grund­vall­arþátt­ur lesskiln­ings og þar með alls ann­ars náms. Rann­sókn­in leiddi í ljós að ef barn les í 15 mín­út­ur á dag alla grunn­skóla­göngu sína kemst það í tæri við 1,5 millj­ón­ir orða. Ef barnið les hins veg­ar í um 30 mín­út­ur á dag kemst það í tæri við 13,7 millj­ón­ir orða. Sá veld­is­vöxt­ur gef­ur skýr­ar vís­bend­ing­ar um hversu mik­il­væg­ur ynd­is­lest­ur er fyr­ir ár­ang­ur nem­enda.

En við les­um ekki lestr­ar­ins vegna held­ur af áhuga. Því eru skemmti­leg­ar bæk­ur og hæfi­lega flókn­ir text­ar besta hvatn­ing­in sem get­um fært ung­um les­end­um. Hver ein­asti texti er tæki­færi, hvort sem hann er í bók, á blaði eða á skjá og sem bet­ur fer eru ung­ir les­end­ur áhuga­sam­ir um allt mögu­legt. Ég hvet alla til þess að vera vak­andi fyr­ir áhuga­sviði ungra les­enda í sín­um ranni og miðla fróðlegu, skemmti­legu og krefj­andi les­efni áfram til þeirra með öll­um mögu­leg­um ráðum. Það er ekki bara gott og upp­byggi­legt fyr­ir viðkom­andi les­anda held­ur okk­ur öll. Á bóka­söfn­um lands­ins má til að mynda finna spenn­andi og áhuga­vert efni fyr­ir alla ald­urs­hópa. For­senda þess að verða virk­ur þátt­tak­andi í lýðræðisþjóðfé­lagi er góð lestr­ar­færni; að geta lesið, skrifað og gert grein fyr­ir skoðunum sín­um. Því er það sam­fé­lags­legt verk­efni okk­ar allra að bæta læsi og lestr­ar­færni á Íslandi, þar höf­um við allt að vinna.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 12. júní 2019.

Hús­næðismál eru eitt stærsta vel­ferðar­mál þjóðar­inn­ar. Þak yfir höfuðið er ein af grunnþörf­um manns­ins og ör­uggt hús­næði óháð efna­hag og bú­setu er ein af grunn­for­send­um öfl­ugs sam­fé­lags.

Hús­næðismarkaður­inn hér á landi hef­ur ein­kennst af mikl­um sveifl­um í gegn­um tíðina, ekki síst síðastliðinn ára­tug. Í dag er staðan sú að stór hóp­ur fólks býr við þröng­an kost og óör­yggi í hús­næðismál­um og marg­ir, einkum þeir tekju­lægri, hafa tak­markaðan aðgang að viðun­andi hús­næði. Þeir verja sömu­leiðis of stór­um hluta tekna sinna í hús­næði. Við það verður ekki unað.

Nú­ver­andi rík­is­stjórn hef­ur frá upp­hafi haft skýra stefnu í hús­næðismál­um. Hún er að tryggja jafn­vægi á hús­næðismarkaði og nægj­an­legt fram­boð af viðun­andi hús­næði fyr­ir alla, óháð efna­hag og bú­setu.

Hús­næðismál hafa verið sett í skýr­an for­gang en til marks um það má nefna að þriðjung­ur þeirra 38 aðgerða sem rík­is­stjórn­in lagði fram í tengsl­um við lífs­kjara­samn­ing­ana snýr að hús­næðismál­um. Gert er ráð fyr­ir að Íbúðalána­sjóður fylgi þeim aðgerðum eft­ir og skili stöðuskýrslu þris­var á ári svo að sem best yf­ir­sýn fá­ist yfir fram­gang þeirra.

Til að skapa auk­inn stöðug­leika á hús­næðismarkaði þarf breytta um­gjörð í hús­næðismál­um, sem grund­vall­ast á stefnu­mót­un og áætlana­gerð til langs tíma og er byggð á áreiðan­leg­um upp­lýs­ing­um. Mörg mik­il­væg skref hafa verið stig­in í þá átt á nýliðnum vetri. Íbúðalána­sjóði hef­ur verið falið mik­il­vægt hlut­verk í þeim efn­um með breyt­ingu á lög­um um hús­næðismál og er það fagnaðarefni að sterk stofn­un fari nú með sam­hæf­ingu og fram­kvæmd hús­næðismála á landsvísu.

Þá hef­ur sveit­ar­fé­lög­un­um verið falið veiga­mikið hlut­verk við gerð hús­næðisáætl­ana en þær munu fram­veg­is vera lyk­ilþátt­ur í stefnu­mót­un stjórn­valda í hús­næðismál­um. Í þeirri aðgerð krist­all­ast mik­il­vægi þess að gott sam­starf sé á milli rík­is og sveit­ar­fé­laga þegar kem­ur að hús­næðismál­um.

Í apríl síðastliðnum skilaði starfs­hóp­ur á mín­um veg­um skýrslu með fjór­tán til­lög­um til að auðvelda ungu fólki og tekju­lág­um að kom­ast inn á hús­næðismarkaðinn. Þær miða sér­stak­lega að því að auðvelda fyrr­nefnd­um hóp­um að safna fyr­ir út­borg­un í íbúð og létta hjá þeim af­borg­un­ar­byrði lána. Eru þær nú í vinnslu inn­an stjórn­sýsl­unn­ar til end­an­legr­ar út­færslu.

Mark­visst hef­ur einnig verið unnið að fjölg­un hag­kvæmra leigu­íbúða í gegn­um upp­bygg­ingu al­menna íbúðakerf­is­ins sem studd er af stofn­fram­lög­um rík­is og sveit­ar­fé­laga. Ljóst er að mik­il þörf er á slíku úrræði en al­menna íbúðakerfið mun auka aðgengi tekju- og eignalágra að ör­uggu leigu­hús­næði á viðráðan­legu verði.

Á haust­mánuðum fór Íbúðalána­sjóður jafn­framt af stað með til­rauna­verk­efni að mínu frum­kvæði í því skyni að leita leiða til þess að bregðast við langvar­andi stöðnun á hús­næðismarkaði á lands­byggðinni. Í sam­vinnu við Byggðastofn­un og Sam­band ís­lenskra sveit­ar­fé­laga valdi sjóður­inn sjö sveit­ar­fé­lög sem eru að glíma við ólík­ar áskor­an­ir í hús­næðismál­um en eiga það sam­eig­in­legt að óvirk­ur íbúða- og/​eða leigu­markaður hef­ur staðið framþróun fyr­ir þrif­um.

Unnið hef­ur verið að því með til­rauna­sveit­ar­fé­lög­un­um að greina þann vanda sem þau standa frammi fyr­ir og á grund­velli þeirr­ar vinnu hef­ur Íbúðalána­sjóður unnið til­lög­ur að lausn­um til þess að mæta þeim áskor­un­um sem steðja að. Þær snúa meðal ann­ars að því hvernig hægt sé að koma til móts við það mis­vægi sem rík­ir á milli bygg­ing­ar­kostnaðar og markaðsverðs á stór­um hluta lands­ins, ásamt því að tryggja aðgengi að fjár­magni á sam­bæri­leg­um kjör­um og fást á virk­ari markaðssvæðum. Þegar lausn­irn­ar verða komn­ar til fram­kvæmda verður lagt mat á áhrif þeirra á köld­um markaðssvæðum á lands­byggðinni með til­liti til þess hvort þær geti orðið að var­an­leg­um úrræðum til að bregðast við óvirk­um íbúða- eða leigu­markaði á lands­byggðinni til framtíðar.

Sem stend­ur funda Íbúðalána­sjóður og Mann­virkja­stofn­un með sveit­ar­fé­lög­um um allt land en stefn­an er að efla sam­vinnu rík­is og sveit­ar­fé­laga þegar kem­ur að stefnu­mót­um í hús­næðismál­um og skip­an hús­næðismála til framtíðar. Til­gang­ur þeirra funda er að kynna tvö ný stjórn­tæki hins op­in­bera; rík­is og sveit­ar­fé­laga, sem koma til með að skipta sköp­um í hús­næðismál­um til framtíðar. Þetta eru hús­næðisáætlan­ir sveit­ar­fé­laga og bygg­ing­argátt sem munu gera það bet­ur kleift að greina þörf fyr­ir hús­næði, gera áætlan­ir til þess að mæta þeirri þörf og fylgj­ast með því hvort verið sé að byggja hús­næði í sam­ræmi við þörf á hverj­um tíma.

Aðgengi að viðun­andi hús­næði er öll­um nauðsyn­legt. Í þeim efn­um bera stjórn­völd ríka ábyrgð. Ég er þess full­viss að þau skref sem við höf­um stigið síðustu miss­eri marki ákveðin vatna­skil, leggi grunn­inn að bættri um­gjörð í hús­næðismál­um og færi okk­ur í átt­ina að því mark­miði að tryggja jafn­vægi á hús­næðismarkaði ásamt nægj­an­legu fram­boði af hús­næði fyr­ir alla, óháð efna­hag og í öll­um byggðum lands­ins.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. júní 2019.

Þings­álykt­un­ar­til­laga um að efla ís­lensku sem op­in­bert mál hér á landi var samþykkt með með 55 sam­hljóða at­kvæðum á Alþingi í gær. Það er sér­lega gleðilegt að finna þann meðbyr sem er með til­lög­unni bæði á þing­inu og úti í sam­fé­lag­inu. Það er póli­tísk samstaða um að leggja í veg­ferð til að vekja sem flesta til vit­und­ar um mik­il­vægi þess að við höld­um áfram að tala ís­lensku í þessu landi. Við eig­um að nota okk­ar lit­ríka og lif­andi tungu­mál til allra hluta, hvort sem er í starfi eða leik.

Tungu­mál sem þró­ast
Við eig­um ekki að vera feim­in við ís­lensk­una, hún er okk­ar. Hún hef­ur þjónað Íslend­ing­um í nær 1150 ár og hún hef­ur þraukað all­an þenn­an tíma ein­mitt af því hún hef­ur óspart verið notuð. Þannig hef­ur hún þró­ast en ekki staðnað. Hún á ekki heima á safni, hún er tæki sem við eig­um að nota alla daga, all­an dag­inn til hvers kyns sam­skipta. Við eig­um að skapa, skrifa, lesa og syngja á henni – og kannski það sem er mik­il­væg­ast: við eig­um að leika okk­ur með hana.

Íslenska á öll­um sviðum
Meg­in­mark­mið þings­álykt­un­ar­inn­ar sem nú hef­ur verið samþykkt, eru þau að ís­lenska verði notuð á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins, að ís­lensku­kennsla verði efld á öll­um skóla­stig­um ásamt mennt­un og starfsþróun kenn­ara og að framtíð ís­lenskr­ar tungu í sta­f­ræn­um heimi verði tryggð. Í álykt­un­inni eru til­tekn­ar 22 aðgerðir til að ná þess­um mark­miðum. Þær ná til skól­anna, inn á heim­il­in, inn í snjall­tæk­in, til allra list­greina, út í at­vinnu­lífið, inn í stjórn­sýsl­una, til ferðaþjón­ust­unn­ar, inn í fjöl­miðlana, til bóka­út­gáf­unn­ar, inn á bóka­söfn­in, inn í tölvu­heim­inn og út á göt­urn­ar. Við vilj­um ná til allra, hvar sem þeir eru.

Fjölþætt­ar aðgerðir
Nokkr­um aðgerðum hef­ur þegar verið ýtt úr vör og má þar nefna stuðning við út­gáfu bóka á ís­lensku en með því að end­ur­greiða allt að fjórðung beins kostnaðar vegna út­gáf­unn­ar er mynd­ar­lega stutt við aukið fram­boð á ís­lensku efni. Þá hef­ur verið sett­ur á lagg­irn­ar nýr sjóður til að styrkja sér­stak­lega út­gáfu barna- og ung­menna­bóka á ís­lensku en óum­deilt er að sár­lega vant­ar meira fram­boð af bók­um sem hæfa yngri les­end­um. Ný­lega var út­hlutað í fyrsta sinn úr þess­um sjóði til 20 verk­efna. Þetta eru bæk­ur af ólík­um toga og fyr­ir ýms­an ald­ur. Sjóður­inn sjálf­ur fékk nafnið Auður sem þótti vel hæfa, enda er hon­um ætlað að minna á raun­veru­leg­an fjár­sjóð þjóðar­inn­ar, bók­mennt­irn­ar. Þjóðarsátt­máli um læsi er enn í fullu gildi og verður fram haldið af þunga. Auk­in áhersla verður lögð á fræðslu til for­eldra og upp­al­enda ungra barna um mik­il­vægi þess að leggja grunn að málþroska og læsi barna strax í bernsku. Þegar er búið að leggja upp með áætl­un um að auka nýliðun í kenn­ara­stétt m.a. með launuðu starfs­námi og náms­styrkj­um í starfstengdri leiðsögn. Fleiri til­lög­ur sem snerta kenn­ara­nám og starfsþróun kenn­ara eru í burðarliðnum. Þá liggja fyr­ir til­lög­ur um stuðning við einka­rekna fjöl­miðla um miðlun efn­is á ís­lensku. Við ætl­um einnig að huga sér­stak­lega að þeim sís­tækk­andi hópi sem lær­ir ís­lensku sem annað mál, bæði skóla­börn­um og full­orðnum inn­flytj­end­um og finna leiðir til að auðvelda þeim að ná tök­um á tungu­mál­inu. Þá leggj­um við mikla áherslu á notk­un ís­lensku í hinum skap­andi grein­um. Íslensk­an er list­ræn, sama í hvaða formi list­in birt­ist.

Altalandi snjall­tæki
Til að tryggja að ís­lensk­an verði gjald­geng í sta­f­ræn­um heimi, ra­f­ræn­um sam­skipt­um og upp­lýs­inga­vinnslu sem bygg­ist á tölvu- og fjar­skipta­tækni er nú unnið eft­ir ver­káætl­un­inni Mál­tækni fyr­ir ís­lensku 2018-2022. Í því felst að þróa og byggja upp tækni­lega innviði sem nauðsyn­leg­ir eru til þess að brúa bil milli tal­máls og búnaðar, svo sem tal­greini, tal­gervil, þýðing­ar­vél og mál­rýni/​leiðrétt­ing­ar­for­rit. Það fylg­ir því nokk­ur fyr­ir­höfn að til­heyra fá­mennri þjóð sem tal­ar sitt eigið tungu­mál en við ætl­um ekki að verða eft­ir­bát­ar annarra sem geta notað sitt mál í sam­skipt­um við tölv­ur og snjall­tæki framtíðar­inn­ar. Sjálf­seign­ar­stofn­un­in Al­mannaróm­ur hef­ur verið feng­in til að halda utan um þetta risa­vaxna verk­efni sem þegar er farið af stað og er full­fjár­magnað.

All­ir leggja sitt af mörk­um
Ég þakka þær fjöl­mörgu ábend­ing­ar sem borist hafa við þings­álykt­un­ar­til­lög­una í ferli henn­ar í þing­inu, þær gagn­legu um­sagn­ir sem bár­ust og þá góðu um­fjöll­un sem málið fékk fengið í alls­herj­ar- og mennta­mála­nefnd. Við höf­um hafið ákveðna veg­ferð og þær aðgerðir sem lagðar eru til snerta velflest svið þjóðfé­lags­ins. Í þessu mik­il­væga máli þurfa all­ir að leggja sitt af mörk­um: stofn­an­ir, at­vinnu­líf og fé­laga­sam­tök – og við öll. Við get­um, hvert og eitt okk­ar, tekið þátt í að þróa tungu­málið okk­ar, móta það og nýta á skap­andi hátt. Það eru sam­eig­in­leg­ir hags­mun­ir okk­ar allra að ís­lensk­an dafni og þró­ist svo hún megi áfram þjóna okk­ur og gleðja alla daga.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. júní 2019.

Nýverið samþykkti ríkisstjórnin að veita 45 milljónum kr. til aðgerðaáætlunar til að efla menntaúrræði á Suðurnesjum. Aðgerðirnar eru liður í viðbrögðum stjórnvalda við gjaldþroti Wow air í lok mars. Með menntun stuðlum við að framþróun og uppbyggingu og þegar mæta þarf áskorunum af þessu tagi horfum við sérstaklega til aðgerða sem skapað geta tækifæri til framtíðar.

Í byrjun apríl fundaði ég með fulltrúum fræðsluaðila og íbúum Suðurnesja og í kjölfarið var stofnaður starfshópur um málið innan ráðuneytisins. Hlutverk hans var að móta aðgerðaáætlun sem byggir á sýn heimamanna og stjórnvalda ásamt því að vakta og miðla upplýsingum um stöðu og þróun mála, með sérstakri áherslu á greiningu á aðstæðum þeirra hópa sem verst stæðu. Markmið aðgerðanna er meðal annars að aðgengi að námi á öllum skólastigum sé tryggt, að þjónusta við fólk með annað móðurmál en íslensku sé tryggð og að ekki verði fall í þátttöku barna og ungmenna í frístunda- og íþróttastarfi eða tónlistarnámi. Þá er sérstök áhersla á að fyrirbyggja athafnaleysi yfir sumarmánuðina m.a. með sumarstarfsemi menntastofnana á svæðinu.

Gott samráð er við fræðsluaðila á svæðinu, svo sem Fjölbrautaskóla Suðurnesja, Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum og Keili, svo og Vinnumálastofnun. Teknar hafa verið saman hugmyndir þeirra sem nýst geta ólíkum hópum á svæðinu. Í fyrri hluta áætlunarinnar verður meðal annars áhersla á íþrótta- og æskulýðsstarf , raunfærnimat með náms- og starfsráðgjöf og styttri námslínur og námskeið.

Það er fjölbreytt námsframboð á Suðurnesjum og fræðsluaðilar þar vinna frábært starf, við það viljum við styðja. Þar hefur orðið umtalsverð fólksfjölgun á síðustu árum og því er mikilvægt að innviðir geti tekið við þeim sem vilja stunda nám – til þess horfum við meðal annars með fyrirhugaðri stækkun á húsakynnum Fjölbrautaskóla Suðurnesja. Forsenda velferðar og lífsgæða á Íslandi er öflugt og fjölbreytt atvinnulíf þar sem til staðar eru störf fyrir menntað fólk sem stuðlar að nýsköpun og þróun. Það er samvinnuverkefni okkar að skapa slíkar aðstæður.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 4. júní 2019.