Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, ræddi á Alþingi þau miklu áhrif sem sjávarflóð höfðu nýlega á Suðurnesjum. Hún benti á að slíkar náttúruhamfarir séu orðnar sífellt tíðari og lagði áherslu á loftslagsbreytingar sem aðalorsökina. Hærra sjávarborð væri afleiðing bæði hlýnunar hafsins og bráðnunar jökla, en að áhrifin væru önnur hér á landi, sérstaklega vegna nálægðar Íslands við Grænland.
„Við sjáum þegar slíka atburði eiga sér stað erlendis, eins og í New York vegna sjávarflóða og Kaliforníu vegna skógarelda, þá draga tryggingafélög sig gjarnan út af þeim svæðum sem verða verst úti,“ sagði Halla Hrund.
Í ljósi þessa kallaði hún eftir framtíðarsýn stjórnvalda og spurði hvort kominn væri tími á að stofna sérstakan sjóð til að mæta afleiðingum sjávarflóða. „Við þurfum að skoða hvort það sé nauðsynlegt að stofna sérstakan viðlagasjóð, sambærilegan þeim sem nú þegar tekur á skriðuföllum og snjóflóðum.“
Halla Hrund benti sérstaklega á áhættusvæði eins og Suðurnes, Seltjarnarnes og Reykjavík sem gætu staðið frammi fyrir aukinni tíðni flóða í framtíðinni.
Störf þingsins – Halla Hrund Logadóttir:
Deila
Prenta grein
13/03/2025
Tollastríð er tap allraEftir hagstjórnarvillu millistríðsáranna var lagt upp með að eftir seinni heimsstyrjöldina grundvallaðist alþjóðaviðskiptakerfið á frjálsum viðskiptum. Ríkur vilji var fyrir því að gera þjóðir háðari hver annarri, þar sem það minnkaði líkurnar á átökum og stríðum. Kenningar breska hagfræðingsins David Ricardo um frjáls viðskipti hafa verið leiðarljós í þessari heimsskipan. Helstu rökin fyrir frjálsum viðskiptum eru að þau stuðla að aukinni framleiðni ríkja, lækka vöruverð, auka framboð af vörum og skila meiri hagvexti fyrir þau ríki sem taka þátt í þeim. Hagvöxtur á heimsvísu tók ekki að aukast að ráði fyrr en eftir seinni heimsstyrjöld, sérstaklega á tímabilinu 1945-1973, sem hefur verið kallað „gullöld markaðshagkerfisins“. Meðal þeirra þátta sem stuðluðu að þessum hagvexti voru stöðugleikinn sem skapaðist með Bretton-Woods kerfinu, endurreisn efnahagslífsins eftir stríð og afnám haftabúskapar og lækkun tolla. Í kjölfarið hefur velsæld og hagvöxtur aukist verulega með opnun viðskipta við ríki á borð við Kína og Indland.
En skjótt skipast veður í lofti. Nú er hafið tollastríð. Forseti Bandaríkjanna hefur hrint í framkvæmd efnahagsstefnu sinni, sem gengur út á að Bandaríkin endurheimti auð sem þau telja sig eiga um allan heim, meðal annars með því að setja tolla á helstu viðskiptaríki sín og jafnvel nánustu bandamenn! Með þessu ætlar hann sér að leiðrétta viðvarandi viðskiptahalla Bandaríkjanna og nota fjármagnið til að lækka skuldir. Afleiðingarnar eru vel þekktar í hagfræðinni og má lýsa sem „tapi allra“. Í fyrsta lagi verður óvissa og órói á fjármálamörkuðum. Stefnan skapar mikla óvissu, sem veldur óstöðugleika á öllum fjármálamörkuðum og hlutabréfaverð í Bandaríkjunum féll um tæp 3% á mánudag. Í öðru lagi hækkar verðlag og verðbólga eykst. Öll ríki hafa þegar átt í baráttu við verðbólgu eftir covid og hætta er á að þessi stefna ýti undir frekari verðhækkun. Í þriðja lagi minnka alþjóðaviðskipti og hagvöxtur. Þetta er sérstaklega slæmt núna, þar sem mörg ríki eru skuldsett eftir gríðarleg útgjöld á covid-tímabilinu og þurfa hagvöxt til að draga úr fjármögnunarkostnaði. Í fjórða lagi minnka gjaldeyristekjur og gjaldmiðlar veikjast. Að lokum tapast traust og samskipti ríkja versna.
Fyrir lítið og opið hagkerfi eins og Ísland er þessi þróun afar neikvæð. Mikilvægustu viðbrögð íslenskra stjórnvalda ættu nú að vera að vinna í nánu samstarfi við atvinnulífið til að tryggja að íslenskir markaðir haldist opnir og verði ekki fyrir þessum nýju álögum. Velmegun Íslands er nátengd alþjóðaviðskiptum og útflutningstekjum þjóðarbúsins. Við verðum öll að standa vörð um hagsmuni Íslands í þessu nýja og krefjandi viðskiptaumhverfi.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 13. mars 2025.
Deila
Prenta grein
12/03/2025
Meirihlutinn sem segir neiNú bíða nokkur hundruð foreldrar í Reykjavík eftir dagvistun fyrir börn sín. Þá staðreynd tek ég alvarlega og vil leggja lóð á vogarskálarnar til þess að styðja við foreldra sem hafa lokið fæðingarorlofi og komast ekki út á vinnumarkaðinn vegna skorts á dagvistun. Við í Framsókn lögðum því fram tillögu í borgarstjórn um heimgreiðslur til foreldra sem bíða eftir dagvistun. Tillagan gerði ráð fyrir að greiðslurnar væru skilyrtar við virka umsókn um dagvistun og féllu niður um leið og dagvistunarplássi væri úthlutað.
Fjölgun leikskólaplássa er forgangsmál og þarf ekki að fara mörgum orðum um mikilvægi leikskólans fyrir menntun og þroska barna og fyrir tekjuöflun og jafnari atvinnuþátttöku foreldra. En staðreyndin er sú að jafnvel þótt það sé eitt af forgangsverkefnum sveitarfélaga að tryggja yngstu íbúunum leikskólavist verður að telja það óraunhæft að 12 mánaða börn komist í dagvistun í bráð. Því þótt við myndum bæta við nægjanlega mörgum byggingum undir starfsemi leikskóla og tryggja ávallt nægilegt rekstrarfé þarf að manna stöður leikskólakennara, sem eru ekki á hverju strái. Fjölgun einstaklinga í mikilvægri stétt leikskólakennara er verðugt markmið en það mun taka tíma og því þarf að leita annarra leiða og lausna til að mæta foreldrum sem eru í bráðum vanda og bíða eftir dagvistunarplássi. Það er bara ekki hægt að gera ekki neitt. Meirihlutinn kaus hins vegar gegn tillögunni með tvennum rökum.
Of kostnaðarsamt?
Í fyrsta lagi taldi meirihlutinn tillöguna of kostnaðarsama og hún gæti þar af leiðandi dregið úr uppbyggingu leikskólaplássa. Auðvitað kostar það að greiða fjölskyldum heim en það er okkar sem sitjum í sal borgarstjórnar að ákveða hvernig við verjum fjármunum borgarinnar. Við getum ákveðið að bæði uppbygging leikskóla og heimgreiðslur séu forgangsmál. Til að mæta kostnaðinum getum við hagrætt í rekstri borgarinnar – af nógu er að taka í þeim efnum. En ljóst er að meirihlutinn vill forgangsraða fjármagni í annað en stuðning við foreldra sem bíða eftir dagvistun. Foreldra sem bíða vegna þess að borgin hefur ekki staðið sig nægilega vel í því að fjölga leikskólaplássum þrátt fyrir ítrekuð loforð Samfylkingarinnar um pláss fyrir 12 mánaða börn.
Ógn við jafnrétti?
Í öðru lagi telur meirihlutinn að heimgreiðslur séu kvennagildra sem grafi undan jafnrétti kynjanna. Þau telja að greiðslurnar muni leiða til þess að konur séu lengur heima. Slík gagnrýni byggist á þeirri forsendu að fólk hafi val um að senda barn ekki í leikskóla og fái þess í stað greiðslur. Staðreyndin er þó sú að foreldrar eru hvort sem er heima vegna skorts á dagvistunarúrræðum – það er hin raunverulega „kvennagildra“. Greiðslurnar milda það tekjutap sem myndast á meðan beðið er eftir dagvistun og með því að skilyrða greiðslurnar við umsókn um dagvistun er dregið úr áhrifum kynjamisréttis. Mörg heimili standa frammi fyrir erfiðum aðstæðum að loknu fæðingarorlofi vegna skorts á dagvistun. Vandinn hefur vaxið í þrálátri verðbólgu, jafnvel þótt foreldrar sýni fyrirhyggju með því að dreifa fæðingarorlofinu eða spara fyrir tekjutapinu sem fylgir barneignum. Sér í lagi ef aðeins eitt foreldri getur aflað tekna á meðan beðið er eftir dagvistun. Spurningin er því: Hvort er betra að foreldrar séu heima án tekna eða fái greiðslur sem hjálpa til við að halda heimilisbókhaldinu réttum megin við núllið?
Þá hefur því verið haldið fram að það séu börnin sem mest þurfi á því að halda að fara í leikskóla sem séu heima vegna heimgreiðslna, t.d. börn innflytjenda sem þurfi að tileinka sér tungumál þess lands sem þau búa í. Án frekari málalenginga má sjá að áðurnefnd rök um skilyrtar heimgreiðslur eiga einnig við hér. Ljóst er þó að huga þarf sérstaklega að börnum sem eru ekki í leikskóla, greina hvers vegna svo er og hvort ástæða sé til að mæta því með einhverjum hætti.
Sama gamla uppskriftin
Fyrst og fremst snýst þetta um börn og foreldra þeirra, sem mörg hver eru í verulegum vanda með að brúa bilið og ná endum saman. Meirihlutinn virðist þó ekki vera tilbúinn að sýna það í verki að Reykjavík styðji við barnafjölskyldur. Ekki má horfa til fjölbreyttra lausna. Ekki má semja við vinnustaði um rekstur leikskóla og ekki er hægt að koma á fót heimgreiðslum, þrátt fyrir að Píratar, Flokkur fólksins og Sósíalistar, sem nú eru í meirihluta, hafi áður talað fyrir heimgreiðslum. Ríkisstjórnin virðist þá ekki heldur ætla að lengja fæðingarorlofið. Nei – enn og aftur á að reyna við sömu gömlu uppskriftina sem ekki hefur skilað nægjanlegum árangri.
Við eigum að hlusta á foreldra og taka óskir þeirra og ábendingar alvarlega. Þær eru ekki aukaatriði og stjórnmálin verða hverju sinni að ganga varlega þann veg að ákveða hvað sé fólki fyrir bestu. Við megum ekki gleyma því að börn og foreldrar lifa þennan raunveruleika í dag, á meðan rifist er yfir gömlum kreddum. Það er okkar verkefni að létta róðurinn með því að leggjast á árarnar og brúa bilið á milli fæðingarorlofs og leikskóla og draga úr framfærslukvíða foreldra.
Magnea Gná Jóhannsdóttir, borgarfulltrúi Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 12. mars 2025.
Deila
Prenta grein
12/03/2025
Hvernig á að fjármagna aukin útgjöld ríkissjóðs?Ríkissjóður stendur frammi fyrir mikilli áskorun. Boðuð útgjöld nýrrar ríkisstjórnar hafa vakið upp spurningar um hvernig eigi að fjármagna þessa aukningu án þess að grafa undan stöðugleika í efnahagslífinu. Í ljósi þess að við erum nú að ná markverðum árangri við að lækka verðbólgu og stýrivaxtaferlið er í fullum gangi er brýnt að stjórnvöld sýni aðhald í ríkisfjármálum og grípi ekki til aðgerða sem gætu ýtt undir verðbólguþrýsting.
Fjárlög síðustu ríkisstjórnar miðuðu að því að tryggja stöðugleika í ríkisfjármálum og tryggja þannig að efnahagslífið haldi jafnvægi. Ef aukin útgjöld leiða til meiri skuldsetningar ríkissjóðs án hagræðingar eða skýrrar tekjuöflunar getur það leitt til aukinnar verðbólgu og hækkunar stýrivaxta, sem bitnar mest á heimilum og fyrirtækjum.
Óljósar skattahækkanir valda áhyggjum
Í nýliðinni kjördæmaviku þar sem þingflokkur Framsóknar hélt 19 opna stjórnmálafundi kom meðal annars fram að mörgum þykir skortur á skýrleika um fyrirhugaðar skattahækkanir á ferðaþjónustu og sjávarútveg. Þessar atvinnugreinar eru burðarásar í efnahagslífinu og óvissa um skattlagningu getur dregið úr fjárfestingu og valdið röskun á markaði. Margir hafa áhyggjur af því að auknar álögur geti dregið úr samkeppnishæfni þessara greina og haft keðjuverkandi áhrif á aðra hluta hagkerfisins.
Ferðaþjónustan hefur farið í gegnum mikið umbreytingartímabil eftir heimsfaraldurinn og treystir á stöðugleika og fyrirsjáanleika til áframhaldandi vaxtar. Óvæntar skattahækkanir gætu dregið úr aðdráttarafli Íslands sem áfangastaðar, sérstaklega ef verðlag hækkar verulega. Að sama skapi er sjávarútvegur ein mikilvægasta útflutningsgrein landsins, og skattahækkanir gætu leitt til minni arðsemi, samdrætti í fjárfestingu og neikvæðra áhrifa á efnahagslífið í heild. Ég hef áhyggjur af því að hækkun veiðigjalda muni sérstaklega bitna á minni og meðalstórum fjölskyldufyrirtækjum sem eru burðarásar atvinnulífs í mörgum byggðarlögum. Reyndar hefur það raungerst að smærri útgerðir hafa nú þegar ákveðið að leggja upp laupana í ljósi boðaðra hækkana sem mun leiða til aukinnar samþjöppunar í sjávarútvegi sem er þvert á gefin fyrirheit núverandi ríkisstjórnarflokka.
Hvernig á að fjármagna aukin útgjöld án óstöðugleika?
Ríkisstjórnin stendur frammi fyrir tveimur valkostum: annaðhvort að halda aftur af útgjöldum eða tryggja skýra tekjuöflun án þess að ógna efnahagslegum stöðugleika. Einn möguleiki væri að einblína á hagkvæmari nýtingu fjármuna ríkissjóðs í stað þess að leggja auknar álögur á atvinnugreinar. Með meiri aga í ríkisfjármálum og hagræðingu í opinberum rekstri mætti draga úr þörfinni fyrir skattahækkanir. Einnig mætti horfa til þess að auka skatttekjur með því að efla hagvöxt frekar en að setja beinar álögur á tilteknar atvinnugreinar.
Stjórnvöld þurfa að sýna ábyrgð
Til þess að viðhalda trausti á íslensku efnahagslífi þurfa stjórnvöld að koma fram með skýra stefnu um hvernig boðuð útgjöld verða fjármögnuð án þess að grafa undan efnahagslegum stöðugleika. Ef stjórnvöld halda áfram á óljósri braut skattahækkana á atvinnulífið án þess að útskýra áhrif þeirra, er hætta á að þetta leiði til minni fjárfestingar, minni hagvaxtar og efnahagslegs óstöðugleika.
Í ljósi alls þessa er mikilvægt að ríkisstjórnin sýni forystu í ríkisfjármálum og tryggi að allar ákvarðanir um útgjöld og skattheimtu séu byggðar á langtímahugsun og ábyrgri hagstjórn. Hvernig ætlar forsætisráðherra að tryggja að boðuð útgjöld verði fjármögnuð án þess að bitna á hagvexti, stöðugu verðlagi og almennri velferð?
Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins.
Greinin birtist fyrst í Viðskiptablaðinu 12. mars 2025.
Deila
Prenta grein
„Af hverju var tækifærið ekki nýtt?“
11/03/2025
„Af hverju var tækifærið ekki nýtt?“Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, ræddi á fundi Alþingis um neyðarástand í úrræðum fyrir börn með fjölþættan vanda. Hún benti á að ríkisstjórnin hafi talað um mikilvægi þess að byggja upp meðferðarheimili á höfuðborgarsvæðinu, þar sem 80% þessara barna búa. Ingibjörg sagði að þrátt fyrir að þetta væri nauðsynlegt, dugi það ekki eitt og sér.
Sérfræðingar innan kerfisins hafa bent á að eina raunhæfa lausnin sé ekki bara að bæta úrræði í borginni heldur einnig að skapa langtímalausnir utan hennar. Þetta myndi draga úr aðgengi barna að fíkniefnum og rjúfa hættuleg tengsl sem viðhalda vandanum, auk þess sem hægt væri að bregðast við vandanum á landsbyggðinni.
Ingibjörg gagnrýndi stjórnvöld fyrir að horfa fram hjá þeirri staðreynd að húsnæði sem uppfyllti öll skilyrði hafi verið til staðar, en ekki nýtt. Hún nefndi Háholt í Skagafirði, sem áður hefur þjónað þessu hlutverki. Húsnæðið var til staðar, samfélagið reiðubúið og fagfólkið til staðar, en samt var þessari lausn hafnað án þess að ráðuneytið hafi kynnt sér aðstæður. Nú er það of seint, þar sem Háholt hefur verið selt og þessi möguleiki er úr sögunni.
„Við verðum að byggja upp úrræði á höfuðborgarsvæðinu, það er engin spurning. En á meðan við vinnum að því, því það mun taka tíma, þá vil ég spyrja: Af hverju var tækifærið ekki nýtt í stað þess að gera ekki neitt og leyfa vandanum að vaxa? Hvað ætlar hæstv. ráðherra að gera núna til að mæta því neyðarástandi sem uppi er í málaflokknum?“ sagði Ingibjörg að lokum.
Deila
Prenta grein
11/03/2025
Sigurður Ingi um áhyggjur Grindvíkinga: „Treystið okkur“Sigurður Ingi Jóhannsson, alþingismaður og formaður Framsóknar, ræddi á fundi Alþingis um áhyggjur Grindvíkinga vegna yfirvofandi eldgoss og biðar eftir aðgerðum stjórnvalda. Hann sagði að þingmenn Suðurkjördæmis hefðu átt ágætis fund með bæjarstjórn Grindavíkur í kjördæmaviku og að þingflokkur Framsóknar hefði nýtt þingflokksfundadaginn til heimsóknar í Grindavík til að hitta íbúa bæjarins.
Hann sagði að atvinnulíf í Grindavík væri í blóma, með 750-800 manns starfandi þar daglega og yfir 120 manns sem gista í bænum.
„Tónninn sem ég heyrði hins vegar á báðum þessum fundum var að upplifunin væri, allt frá kosningum, svolítil bið. Það væru skilaboðin, jafnvel eftir fund með hæstv. forsætisráðherra, að það þyrfti að bíða. Ég skil mjög vel að fólkið í Grindavík sé farið að hafa áhyggjur af því að það sé ekki hægt að bíða endalaust,“ sagði Sigurður Ingi.
Sigurður Ingi benti á að ríkið eigi tæpar 1.000 íbúðir í Grindavík og að fólk hafi áhuga á að flytja þangað. Hann nefndi stofnun hollvinasamtakanna Járngerðar, þar sem íbúar sögðu: „Treystið okkur.“ Hann spurði forsætisráðherra hvort stjórnvöld væru farin að ganga of langt í forræðishyggjunni.
„Hvar megum við koma að? Í vinnu stjórnvalda er verið að vinna sviðsmyndagreiningar með sérfræðingum, jafnvel erlendum aðilum, en þau spyrja: Hvar erum við? Erum við farin að ganga of langt í forræðishyggjunni? Það er það sem mig langar að spyrja hæstv. ráðherra. Fólkið segir: Treystið okkur. Við erum vön að fylgja veðurspám og sérfræðingum Veðurstofunnar. Við erum vön að fylgja þeim tilmælum sem koma. Við kunnum þetta. Við þekkjum bæinn okkar og sprungurnar betur en flestir aðrir. Þau okkar sem eru tilbúin að setjast að og prófa, megum við prófa? Bannið okkur ekki. Treystið okkur til að taka þátt í samtalinu. Hvert er plan ríkisstjórnarinnar?“
Deila
Prenta grein
10/03/2025
Að komast frá mömmu og pabbaAð kaupa sína fyrstu fasteign er stórt og spennandi skref, en fyrir marga unga Íslendinga virðist það oft vera nánast ómögulegt verkefni. Hátt fasteignaverð, strangar lánareglur og síhækkandi daglegur kostnaður hafa gert það að verkum að mörg ungmenni eiga erfitt með að kaupa sína fyrstu íbúð án aðstoðar. En stjórnvöld hafa gripið til aðgerða til að auðvelda fyrstu kaupendum að komast inn á fasteignamarkaðinn. Með réttum úrræðum og stefnu sem miðast við raunveruleika fólks er hægt að brjóta niður þessar hindranir og tryggja að fleiri geti eignast sitt eigið heimili. Úrræðin nýtast okkur þó ekki ef við vitum ekki af þeim. Förum aðeins yfir þau úrræði sem standa okkur til boða í dag:
Húsnæðislán og stuðningsúrræði: Hvað er í boði?
Ein stærsta hindrunin fyrir fyrstu kaupendur er að geta fengið lán á viðráðanlegum kjörum. Bankarnir setja oft ströng skilyrði sem gera það erfitt fyrir ungt fólk að komast inn á fasteignamarkaðinn. Þess vegna hafa stjórnvöld komið með nokkur úrræði til að auðvelda fólki fyrstu kaupin:
1. Hlutdeildarlán – ríkið lánar í stað foreldra
Hlutdeildarlán eru úrræði sem Framsókn vann að og hjálpar þeim sem eiga ekki kost á aðstoð frá fjölskyldu við fasteignakaup. Í einföldu máli virkar þetta þannig að ríkið lánar hluta af kaupverðinu í stað þess að foreldrar leggi fram eigið fé.
Hér eru lykilatriðin:
- Hlutdeildarlánin eru eingöngu fyrir fyrstu kaupendur eða þá sem ekki hafa átt fasteign í fimm ár.
- Ríkið lánar allt að 20% af kaupverði eignar, eða allt að 30% ef eignin er á landsbyggðinni.
- Lánin eru vaxtalaus og þarf ekki að greiða af þeim mánaðarlega, ólíkt hefðbundnum bankalánum.
- Lánin eru greidd til baka eftir 10 ár eða þegar eignin er seld, og þá miðað við verðmæti eignarinnar á þeim tíma.
Þetta úrræði hefur reynst mörgum vel og gert það mögulegt fyrir fólk að eignast sína fyrstu íbúð án þess að þurfa að safna gífurlegum fjárhæðum fyrir útborgun.
2. Óverðtryggð lán með föstum vöxtum – nýtt frumvarp Framsóknar
Önnur stór áskorun fyrir unga fasteignakaupendur á Íslandi er að flest fasteignalán eru verðtryggð, sem þýðir að höfuðstóll lánsins getur hækkað yfir tíma. Í mörgum nágrannalöndum er algengt að fólk geti fengið óverðtryggð lán með föstum vöxtum til langs tíma, sem gerir greiðslubyrði fyrirsjáanlegri og tryggir stöðugleika í fjármálum heimila.
Framsókn hefur lagt fram frumvarp sem kallar eftir því að bankar verði skyldugir til að bjóða fasteignakaupendum óverðtryggð lán með föstum vöxtum til langs tíma. Þetta myndi þýða að fólk gæti tekið lán þar sem vextirnir eru fastir út lánstímann, og þannig haft betri yfirsýn yfir greiðslubyrði sína.
Þetta er mikilvæg breyting sem myndi gera fasteignamarkaðinn stöðugri og auðveldari fyrir ungt fólk að fóta sig á. Í dag geta vextir hækkað skyndilega og valdið miklum fjárhagsvandræðum, en með föstum vöxtum yrðu greiðslurnar alltaf þær sömu, sem eykur öryggi fasteignaeigenda.
Að nýta sér séreignarsparnað getur líka verið mikilvægur þáttur í að safna fyrir útborgun eða greiða niður lán, en stjórnvöld hafa framlengt úrræði sem gerir fólki kleift að nota þennan sparnað skattfrjálst til kaupa á fyrstu eign.
Að lokum – rétta leiðin að fyrstu eigninni
Að eignast sína fyrstu fasteign er áskorun, sérstaklega í núverandi efnahagsástandi, en ekki ómögulegt. Gott skipulag á fjármálum, rétt hugarfar og einhverjar fórnir eru nauðsynleg fyrstu skref, en það þarf oft meira til. Með nýtingu úrræða eins og hlutdeildarlána og séreignarsparnaðar og því að fylgjast með þróun markaðarins er hægt að finna tækifæri.
Framtíðin er einnig bjartari fyrir fyrstu kaupendur ef frumvarp Framsóknar um óverðtryggð lán með föstum vöxtum verður að veruleika. Með þessum breytingum yrði mun auðveldara að skipuleggja fasteignakaup, forðast sveiflur í greiðslum og byggja upp öruggt framtíðarheimili.
Lykilatriðið er að gefast ekki upp. Það getur tekið tíma að safna og finna réttu eignina, en með útsjónarsemi og nýtingu þeirra úrræða sem standa til boða geturðu komist í þína eigin íbúð og loksins sloppið úr leiguhringnum eða heiman frá foreldrunum.
Ingibjörg Isaksen, formaður þingflokks Framsóknarflokksins.
Greinin birtist fyrst á visir.is 10. mars 2025.
Deila
Prenta grein
10/03/2025
Óður til Grænlands„Getur þú ímyndað þér að þurfa alltaf að tala annað tungumál á fundum sem skipta einhverju raunverulegu máli í þínu eigin heimalandi?“ spurði grænlensk samstarfskona mig fyrir nokkrum árum og vísaði hér til dönsku. „Þú upplifir að þú sért óæðri á einhvern hátt, þó að það sé kannski ekki ætlunin, þá seytlast sú tilfinning smátt og smátt inn.“
Þessi upplifun festist í huga mér. Hún er ein birtingarmynd samskipta Dana við Grænlendinga sem hafa ekki alltaf verið til fyrirmyndar frá árinu 1721 þegar Grænland varð nýlenda Danmerkur. Grænland, stærsta eyja heims, er jafn stórt og Bretland, Þýskaland, Spánn, Ítalía, Austurríki, Sviss og Belgía samanlagt. Landfræðilega tilheyrir það Norður-Ameríkuflekanum og hefur í þúsundir ára verið heimili Inúíta sem hafa sitt eigið tungumál, sögu og menningu.
Í dag hefur margt breyst til hins betra í samskiptum þjóðanna sem birtist meðal annars í formlegri stöðu Grænlands gagnvart Danmörku. Árið 1953 fengu Grænlendingar aukin réttindi sem danskt amt eða hérað í konungsríki Dana. Árið 1979 öðluðust Grænlendingar heimastjórn og grænlenska þjóðþingið var stofnað. Þrjátíu árum síðar greiddu Grænlendingar atkvæði með samkomulagi um aukna sjálfstjórn (e. Self Government Act) sem gaf þeim líka rödd á danska þinginu og varðaði leið Grænlands til sjálfstæðis. Ein helsta efnahagslega hindrunin í þeirri vegferð er að ríflega helmingur tekna Grænlands kemur frá Danmörku.
Saga sjálfstæðisbaráttu Íslands og Grænlands
Grænlendingar þurfa einnig oft að heyra að þeir séu of fáir til að verða sjálfstæð þjóð enda eingöngu um 57 þúsund. Þá er áhugavert að líta aftur í söguna og horfa til þess að við Íslendingar voru líka smá þjóð þegar við öðluðumst fullt sjálfstæði eða um rúm 120 þúsund. Líkindin með sögu og tækifærum Íslands þá og Grænlands í dag eru töluverð eins og sjá má á eftirfarandi dæmum:
Á leið Íslands til sjálfstæðis jókst meðvitund um gildi íslenskrar tungu, menningar og náttúru sem varð grunnur að sjálfstæðisbaráttu okkar og sókn. Sama hefur verið uppi á teningnum í Grænlandi á undanförnum árum.
Þegar Ísland lýsti yfir sjálfstæði skipti stuðningur og viðurkenning Bandaríkjanna sköpum, á tímum þegar Danmörk var hernumin. Núverandi ólga í alþjóðamálum sýnir að samvinna við Bandaríkin getur einnig haft áhrif á þróun Grænlands.
Þegar Ísland varð sjálfstætt ríki var fiskurinn í sjónum okkar helsta tekjulind. Í Grænlandi er staðan sú sama en allt að þriðjungur landsframleiðslu þeirra kemur frá sjávarútvegi. Sóknarfærin í nýsköpun og aukinni verðmætasköpun á sviði sjávarútvegs geta orðið fjölmörg í framtíð Grænlands, líkt og við höfum reynslu af hér á landi.
Eftir sjálfstæði Íslands nýttum við fallvötn til raforkuframleiðslu til að fjölga stoðum efnahagslífsins og byggðum upp sterka innviði raforku og tengdan iðnað svo sem álframleiðslu og gagnaver. Grænland býr yfir sömu möguleikum á enn stærri skala m.a. með sína ríku möguleika í vatnsafli. Þessir möguleikar orkumálanna geta líka stutt við framleiðslu rafeldsneytis eða nýtingu málma Grænlands, sem er orkufrekur iðnaður. Slík innviðauppbygging getur svo nýst fleiri sviðum samfélagsins til lengri tíma, líkt og raunin varð á Íslandi.
Eftir að Ísland varð sjálfstætt ríki nýttum við legu landsins mitt milli Evrópu og Bandaríkjanna til að byggja upp millilandaflug. Það rauf einangrun Íslands, efldi viðskipti og varð grunnur ferðaþjónustunnar eins og við þekkjum hana í dag. Grænland er á barmi þessarar þróunar; lega landsins er hagstæð og eftir langa bið sem hefur heft þessa þróun munu þrír alþjóðlegir flugvellir starfa á Grænlandi frá og með 2026, en sá fyrsti opnaði í Nuuk árið 2024. Gera má ráð fyrir að þessar nýju samskiptaæðar muni gjörbreyta möguleikum Grænlendinga í viðskiptum og gera ferðaþjónustu að stærri tekjustoð, enda náttúra Grænlands og menning einstök.
Staða Grænlands í dag – Ísland sem ákveðin fyrirmynd og bandamaður
Grænland stendur því að sumu leiti á svipuðum tímamótum og Ísland gerði fyrir nokkrum áratugum. Samhliða og Ísland tryggði sér pólitískt sjálfstæði þurftum við að byggja upp efnahagslegt sjálfstæði, fjölga stoðum atvinnulífsins, byggja upp menntun og heilbrigðiskerfi, og skapa okkur sess á alþjóðavettvangi. Grænland stendur nú frammi fyrir sömu verkefnum: Að treysta efnahagsgrunn sinn, efla innviði, nýta auðlindir sínar á sjálfbæran hátt og auka alþjóðlega samkeppnishæfni. Þess vegna er Ísland kjörinn samstarfsaðili sem getur verið fyrirmynd í ákveðnum verkefnum í þessari vegferð.
Þrátt fyrir smæð þjóðarinnar hefur Grænland burði til að byggja upp fjölbreytt efnahagslíf, rétt eins og Ísland gerði á sínum tíma. En það sem skiptir jafnvel enn meira máli er að Ísland er eitt af örfáum ríkjum sem skilur að ákveðnu leyti raunverulega hvaða áskoranir Grænland stendur frammi fyrir. Við erum þjóð sem hefur gengið í gegnum sjálfstæðisferli undan Dönum. Við eigum því sögu um samskipti við Danmörku bæði sem fyrrverandi hluti af veldi þeirra og upplifun af farsælum samskiptum eftir sjálfstæði. Þessi reynsla skapar einstakt tækifæri til samvinnu; Ísland hefur bæði reynslu og getu til að styðja Grænland í þeirri leið sem þeir ákveða og það er í okkar hagsmunum að tryggja að rödd Grænlands hljómi skýrar á alþjóðavettvangi.
Aukin samvinna Íslands og Grænlands á að vera forgangsmál
Eins og sjá má þá eru staða og tækifæri Íslands og Grænlendings í fortíð og framtíð lík að ýmsu leyti. Ofan á þessi líkindi hafa Grænlendingar mun fjölbreyttari tækifæri í öðrum auðlindum eins og kopar, gulli, úraníum og olíu. Þess vegna er vægi Grænlands í geopólitík ótvírætt sem skapar bæði tækifæri og ógnir eins og hefur birst á undanförnum vikum.
Hvað sem líður ætti að vera forgangsmál Íslands að efla samstarf við Grænland. Þegar er samvinnan töluverð á sviði rannsókna, í orku, málmum og flugi svo dæmi séu tekin en færa ætti út kvíarnar í samvinnu þvert á geira og samfélag á sem flestum sviðum með framtíðarhagsmuni þessara vinaþjóða að leiðarljósi. Einnig á Ísland að beita sér fyrir því að Grænland verði sem allra fyrst fullgildur meðlimur í Norðurlandaráði til að styrkja möguleika þeirra á að láta rödd sína heyrast.
Við erum til í viðskipti en ekki til sölu
Árið 2019 tók ég á móti utanríkisráðherra Grænlands vegna funda og viðburðar Harvard-háskóla. Stuttu áður hafði Trump lýst yfir áhuga sínum í fyrsta sinn á að kaupa Grænland og aflýst opinberri heimsókn sinni til Danmerkur þegar Danir mótmæltu orðum hans. Á viðburðinum í háskólanum ítrekaði ráðherrann skýra afstöðu Grænlendinga: „Við erum til í viðskipti, en við erum ekki til sölu.“
Nú, nokkrum árum síðar, kemur áhugi Bandaríkjanna enn skýrar fram með endurkomu Trump. Ástæðan er enn á ný hernaðarlega mikilvæg staðsetning Grænlands og ríkidæmi þeirra í mikilvægum málmum og öðrum auðlindum. Samtímis er staða heimsmálanna er flóknari eftir innrás Rússa í Úkraínu sem meðal annars hefur veikt Norðurskautsráðið mikið sem áður var vettvangur samvinnu um málefni norðursins. Þess ber að geta að í vor taka Danir, sem fara með utanríkis- og varnarmál Grænlands, við formennsku í hálf lömuðu Norðurskautsráðinu og þar innanborðs eru einnig Bandaríkjamenn og Rússar sem eiga ríka hagsmuni í okkar heimshluta. Staðan er flókin á marga vegu en mikilvægi samvinnu og langtímahugsunar í allri ákvarðanatöku hefur sjaldan verið meiri.
Breytir áhugi Bandaríkjanna einhverju fyrir Grænland?
Samtöl mín við samstarfsfólk á Grænlandi hafa öll bent í sömu átt og utanríkisráðherrann nefndi á fundinum 2019 og kannanir um málið þar í landi undirstrika sömuleiðis; það er lítill áhugi á hugmyndum um að ganga í Bandaríkin, en áhugi á samvinnu og viðskiptum er fyrir hendi. Áhugi Bandaríkjanna á Grænlandi hefur hins vegar ýtt við umræðum um framtíð Grænlands og skapað Grænlendingum að einhverju leyti betri samningsstöðu í samvinnu gagnvart Dönum, sem er þeim mikilvæg. Vert er að benda á að beint samstarf Grænlands og Bandaríkjanna hefur verið að aukast mikið undanfarin ár; eins og opnun ræðismannsskrifstofu Bandaríkjanna í höfuðborg Grænlands, Nuuk, í fyrri forsetatíð Trumps og skrifstofa Grænlands í Washington sem opnaði árið 2021, eru dæmi um.
Það verður áhugavert að sjá hvort eða hvernig núverandi staða heimsmálanna birtist í kosningunum Grænlandi á þriðjudaginn í samhengi við áherslu á sjálfstæði sem flestir Grænlendingar vilja á einhverjum tímapunkti samkvæmt könnunum. Grænland hefur oft farið sínar eigin leiðir. Þeir gengu til að mynda úr Evrópubandalaginu, forvera Evrópusambandsins, og sögðu sig tímabundið frá loftslagssamningi Sameinuðu þjóðanna. Hvoru tveggja var gert til að tryggja Grænland gæti nýtt auðlindir sínar og byggt upp efnahagslegan styrk í átt að sjálfstæði sem hefur verið þeirra forgangsmál. Þeir eru dugmikil þjóð sem spennandi verður að fylgjast með velja sína leið.
Megi rödd Grænlands hljóma og samvinna aukast
Hver sem niðurstaða kosninganna verður er ljóst, miðað við þróun undanfarinna áratuga og umræður í aðdraganda kosninganna, að Grænland er á vegferð til sjálfstæðis. Ísland hefur bæði reynslu og getu til að styðja Grænlendinga á þessari leið með viðeigandi hætti. Við þekkjum áskoranirnar sem fylgja sjálfstæðisbaráttu smáríkja – en við þekkjum líka tækifærin sem felast í því að byggja upp sterkt og sjálfstætt samfélag og öfluga alþjóðlega samvinnu.
Það er bæði siðferðisleg og pólitísk skylda okkar að styðja Grænland og tryggja að rödd þeirra fái aukið vægi. Ísland og Grænland eiga sameiginlega framtíð á norðurslóðum, og það er undir okkur komið að styrkja það samstarf enn frekar.
Halla Hrund Logadóttir, þingmaður Framsóknar, meðstofnandi Miðstöðvar norðurslóða (Arctic Initiative) við Harvard-háskóla og fulltrúi Íslands í Norðurlandaráði
Greinin birtist fyrst á visir.is 10. mars 2025.
Deila
Prenta grein
08/03/2025
Styrkleiki og sérstaða Íslands í utanríkismálumVið lifum á óvissutímum þar sem öryggismál í Evrópu og víðar eru í brennidepli. Stríðsátök og versnandi samskipti stórvelda hafa sett alþjóðakerfið í uppnám og gert það ljóst að smærri ríki, á borð við Ísland, þurfa að huga sérstaklega að langtímahagsmunum sínum í utanríkismálum. Á slíkum tímum er nauðsynlegt að Ísland haldi skýrri stefnu í öryggismálum og byggi á þeim varnartengslum sem hafa reynst farsæl.
Við höfum sérstöðu á meðal Evrópuþjóða, ekki síst vegna varnarsamningsins við Bandaríkin, sem hefur tryggt öryggi okkar í áratugi. Við erum ekki í sömu stöðu og margar aðrar þjóðir á meginlandi Evrópu sem standa andspænis beinum ógnunum vegna stríðsreksturs. Þess í stað eigum við að leggja áherslu á að styrkja þau alþjóðlegu tengsl sem hafa reynst okkur best og viðhalda varnarsamstarfi okkar á traustum grunni.
Öryggis- og varnarsamstarf skiptir sköpum
Ísland hefur áratugalanga reynslu af varnarsamstarfi við Bandaríkin og Atlantshafsbandalagið (NATO). Varnarsamningurinn og aðildin að NATO hafa verið hornsteinar íslenskrar utanríkisstefnu og tryggt um leið öryggi landsins án þess að við þyrftum að byggja upp eigin herafla. Staðsetning landsins í norðurhöfum skiptir máli í alþjóðlegu öryggi og gerir Ísland að lykilþætti í varnarstefnu NATO.
Með auknum öryggisáskorunum í Evrópu hefur NATO eflt viðveru sína á Íslandi. Þessi stefna hefur skilað sér í auknum varnarviðbúnaði og þannig dregið úr hættum sem gætu skapast í norðurhöfum. Það er því lykilatriði að halda áfram á þessari braut og styrkja varnartengsl okkar við bandalagið í heild sinni.
Mikilvægi öflugra varnartengsla
Ísland hefur í áratugi átt farsælt samstarf við bandalagsþjóðir sínar, bæði innan NATO og á tvíhliða grunni. Samstarf okkar við Norðurlandaríkin, Bretland og Kanada hefur styrkt varnarstöðu landsins og er mikilvægt að halda því áfram. Norðurlandaríkin hafa sýnt fram á mikilvægi svæðisbundinnar samvinnu í öryggismálum og Ísland getur áfram verið hluti af slíkri stefnu án þess að tapa sjálfstæði sínu í alþjóðamálum.
Aðild að Evrópusambandinu myndi veikja stöðu Íslands
Aðild að Evrópusambandinu myndi hafa víðtæk áhrif á utanríkisstefnu okkar og skerða sveigjanleika landsins í mikilvægum öryggismálum. Evrópusambandið er pólitískt tollabandalag sem hefur vaxið langt út fyrir upphaflegt efnahagssamstarf og tekur nú afdrifaríkar ákvarðanir um öryggis- og varnarmál aðildarríkjanna.
Ef Ísland gengi í Evrópusambandið myndi það skerða möguleika okkar til sjálfstæðrar ákvarðanatöku í öryggismálum og gæti dregið úr virkni varnarsamningsins við Bandaríkin. Auk þess eru óljós áhrif og engin góð sem slík aðild hefði á önnur NATO-ríki sem treysta á samstarf við Ísland í norðurhöfum.
Ekki sundra þjóðinni með ónauðsynlegum deilum
Á tímum eins og þessum er mikilvægt að einblína á langtímahagsmuni Íslands og tryggja öryggi þjóðarinnar með skynsamlegri stefnu í alþjóðamálum. Það er ekki ráðlegt að opna á deilur um aðild að Evrópusambandinu og færa þar með allan fókus utanríkisstefnu landsins yfir í það verkefni.
Í stað þess að beina orku okkar í slíkar deilur þurfum við að styrkja varnarsamstarfið, tryggja áframhaldandi efnahagslegan stöðugleika og vera leiðandi afl í alþjóðasamstarfi sem gagnast Íslandi sem sjálfstæðu ríki. Þannig tryggjum við stöðu okkar í síbreytilegu alþjóðakerfi án þess að fórna sjálfstæði okkar í mikilvægum málum. Við í Framsókn erum til í slíkt þverpólitískt samstarf.
Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. mars 2025.
Deila
Prenta grein
Þurfum skýr svör um framtíð hjúkrunarrýma
07/03/2025
Þurfum skýr svör um framtíð hjúkrunarrýmaIngibjörg Isaksen, alþingismaður, ítrekaði áhyggjur sínar af framtíð hjúkrunarrýma á Alþingi og krafði núverandi ríkisstjórn um skýr svör um hvort áframhaldandi uppbygging yrði tryggð.
Hún minnti á að fyrri ríkisstjórn hafi sett af stað framkvæmdaáætlun til ársins 2028 sem miðar að uppbyggingu hjúkrunarrýma um land allt. Ingibjörg sagði að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur stæði frammi fyrir einfaldri spurningu: „Ætlar hún að fylgja þessari vinnu eftir?“
Samkvæmt áætlunum eiga um 250 ný hjúkrunarrými að opna á þessu ári. Ingibjörg nefndi sérstaklega að hjúkrunarrýmin á Boðaþingi og Nesvöllum ættu að opna í vor og að samningar um leigu hjúkrunarrýma í Urðarhvarfi væru þegar komnir á rekspöl. Hins vegar lagði hún áherslu á að „orð á blaði nægja ekki“ heldur þurfi skýran pólitískan stuðning og fjármagn.
Ingibjörg gagnrýndi einnig að enn væri ekki komin lausn á framtíð hjúkrunarrýma í Seljahlíð, sem fyrri ríkisstjórn bjargaði í fyrra þegar Reykjavíkurborg ætlaði að loka heimilinu. Hún ítrekaði að með flokk ráðherra í meirihluta í borginni ætti að vera auðvelt að tryggja framtíð hjúkrunarrýmanna án tafar.
Að lokum spurði Ingibjörg hvort núverandi ríkisstjórn ætlaði að fylgja áætlunum fyrri ríkisstjórnar eftir eða hvort ætlað væri að draga úr þeirri uppbyggingu sem þegar hafi verið skipulögð. „Hvernig ætla ný stjórnvöld að tryggja raunhæfa og tímanlega uppbyggingu hjúkrunarrýma svo við lendum ekki aftur í þeirri stöðu að framkvæmdaáætlanir dugi ekki til að mæta vaxandi þörf?“ spurði hún og kallaði eftir skýrum svörum og ákveðnum aðgerðum.
Deila
Prenta grein