Categories
Fréttir Greinar

Íslensku táknmáli gert hærra undir höfði

Deila grein

15/02/2024

Íslensku táknmáli gert hærra undir höfði

Það var hátíðleg stund hinn 11. fe­brú­ar síðastliðinn, þegar dag­ur ís­lenska tákn­máls­ins var hald­inn með metnaðarfullri dag­skrá. Íslenskt tákn­mál er fyrsta mál þeirra sem þurfa að reiða sig á það til tján­ing­ar og sam­skipta og barna þeirra. Þannig er ís­lenskt tákn­mál eina hefðbundna minni­hluta­málið á Íslandi og eina málið sem á sér laga­lega stöðu utan ís­lenskr­ar tungu, líkt og kem­ur fram í lög­um um stöðu ís­lenskr­ar tungu og ís­lensks tákn­máls. Á Íslandi er orðið döff notað um heyrn­ar­laust fólk sem tal­ar tákn­mál, en það að vera döff er að líta á tákn­mál sem sitt fyrsta mál og til­heyra sam­fé­lagi heyrn­ar­lausra.

Frá­bært starf er unnið í þágu ís­lensks tákn­máls á hverj­um degi, eins og glögg­lega kom fram á degi ís­lensks tákn­máls. Ein­stak­ling­arn­ir í döff sam­fé­lag­inu eru framúrsk­ar­andi og fékk ég þann heiður að af­henda Önnu Jónu Lár­us­dótt­ur sér­staka heiður­sviður­kenn­ingu Sam­skiptamiðstöðvar heyrn­ar­lausra og heyrn­ar­skertra (SHH) fyr­ir fram­lag til varðveislu ís­lensks tákn­máls, en Anna hef­ur verið öfl­ug í fé­lags­starfi og hags­muna­bar­áttu döff fólks en hún gegndi for­mennsku í Fé­lagi heyrn­ar­lausra um ára­bil og sat í stjórn fé­lags­ins og fé­lagi Döff 55+ í fjölda ára. Þá hlaut Val­gerður Stef­áns­dótt­ir viður­kenn­ingu dags ís­lensks tákn­máls fyr­ir hönd Mál­nefnd­ar um ís­lenskt tákn­mál. Viður­kenn­ing­una hlaut hún fyr­ir ómet­an­legt fram­lag sitt til ís­lensks tákn­máls og mál­sam­fé­lags þess en þetta var í fyrsta skipti sem viður­kenn­ing­in er af­hent. Val­gerður varði í des­em­ber síðastliðnum doktors­rit­gerð í mann­fræði við Há­skóla Íslands sem er frum­kvöðlarann­sókn og fyrsta heild­stæða yf­ir­litið hér­lend­is yfir ís­lenskt tákn­mál og þróun döff menn­ing­ar. Mun rit­gerðin þjóna sem mik­il­væg heim­ild fyr­ir kom­andi kyn­slóðir um upp­runa og þróun ís­lensks tákn­máls og fólkið sem bjó það til, döff Íslend­inga.

Það er skylda ís­lenskra stjórn­valda að hlúa að ís­lensku tákn­máli og styðja við það. Nú hef­ur Alþingi til meðferðar þings­álykt­un og aðgerðaáætl­un í mál­stefnu ís­lensks tákn­máls sem ég mælti fyr­ir á Alþingi á yf­ir­stand­andi þingi. Mál­stefn­an, sem er sú fyrsta fyr­ir ís­lenskt tákn­mál, tek­ur til sex meg­in­stoða sem skipta máli fyr­ir mál­stefnu minni­hluta­máls­ins og áhersluþætti inn­an hverr­ar meg­in­stoðar, en þær eru: mál­taka tákn­máls­barna, rann­sókn­ir og varðveisla, já­kvætt viðhorf, fjölg­un um­dæma ís­lensks tákn­máls, lagaum­hverfi og mál­tækni. Aðgerðaáætl­un­in inni­held­ur aðgerðir sem miðast við að koma þurfi til fram­kvæmda á næstu þrem­ur árum og hafa stjórn­völd nú þegar tryggt fjár­muni til að fylgja þeirri áherslu eft­ir. Við get­um gert ís­lensku tákn­máli hærra und­ir höfði og það ætl­um við að gera með ýms­um hætti. Í þings­álykt­un­inni er meðal ann­ars lagt til að dag­ur ís­lensks tákn­máls verði fánadag­ur, líkt og tíðast fyr­ir dag ís­lenskr­ar tungu. Það er viðeig­andi fyr­ir dag ís­lensks tákn­máls. Ég vil þakka döff sam­fé­lag­inu fyr­ir virki­lega ánægju­legt sam­starf og ég lít björt­um aug­um til framtíðar þegar kem­ur að ís­lensku tákn­máli.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 15. febrúar 2024.

Categories
Fréttir Greinar

Ó­þarfa sóun úr sam­eigin­legum sjóðum?

Deila grein

15/02/2024

Ó­þarfa sóun úr sam­eigin­legum sjóðum?

Forstjóri Ríkiskaupa skrifaði um margt áhugaverð grein í tilefni Viðskiptaþings 2024. Það er fullt tilefni til að taka undir margt sem fram kemur í þeirri grein og ég hjó sérstaklega eftir þeim kafla er fjallaði um þær miklu fjárhæðir sem ríkið greiðir árlega í leigu á húsnæði. Ég ætla að leyfa mér að vitna beint í grein Söru Lindar, forstjóra Ríkiskaupa, en þar segir:

„Árið 2023 keypti ríkið vörur, þjónustu og framkvæmdir fyrir ríma 260 milljarða og greiddi um 27 milljarða í leigu á húsnæði. Það er því eftir miklu að slægjast við að taka stjórn á þessum fjármunum og ráðstafa þeim með eins skynsamlegum hætti og frekast er unnt. Það er ekki einungis sjálfsögð krafa að farið sé vel með skattfé heldur getur aukið aðhald á þessu sviði skilað gríðarlegum fjármunum til samfélagsins, fjármunum sem nýta má þá til áframhaldandi styrkingar og uppbyggingar á nauðsynlegum innviðum þess samfélags sem við viljum búa í.“

Þarna má segja að forstjórinn hafi hitt naglann á höfuðið eins og sagt er. Það er öllum, að minnsta kosti okkur flestum, augljóst að þarna sé svigrúm til að fara betur með okkar sameiginlegu sjóði og hef ég meðal annars lagt fram þingsályktun hvað þetta varðar sem myndi lækka þennan árlega kostnað umtalsvert.

Hugmyndafræði klasasamstarfs getur nýst

Umrædda þingsályktunartillögu hef ég lagt fram síðastliðin þrjú þing, en hún fjallar um það hvernig nýta megi hugmyndafræði klasasamstarfs til að efla samvinnu opinberra fyrirtækja og stofnana og stuðla þannig að hagræðingu. Þar erum við að tala um uppbyggingu opinbers klasa sem myndi tryggja hagræðingu í ríkisrekstri og bæta skipulag á mörgum sviðum. Því til viðbótar getur opinbert klasasamstarf má nefna aukna framleiðni og nýsköpun sem leiðir til aukinnar verðmætasköpunar öllum til heilla.

Hér má sjá fyrir sér 5.000–6.000 m2 skrifstofuhúsnæði þar sem ynnu 250–300 starfsmenn nokkurra lítilla opinberra fyrirtækja og stofnana. Þetta er ekki meitlað í stein, en með slíkri útfærslu mætti þó ná fram hagræðingu með þeim samlegðaráhrifum sem yrðu í rekstri þeirra fyrirtækja og stofnana sem þar yrðu. Þar má nefna alveg sérstaklega sameiginlegan rekstur tölvukerfa, móttöku, mötuneytis, húsnæðis og svo framvegis.

Lægstbjóðendur verða undir af óljósum ástæðum

Ég hef heyrt það víða að þegar ríkið hefur auglýst eftir leiguhúsnæði fyrir hinar ýmsu stofnanir sé ekki alltaf samið við lægstbjóðendur. Þetta var tilefni fyrirspurnar til fjármála- og efnahagsráðherra á síðasta þingi þar sem meðal annars var óskað eftir yfirlit yfir það hversu oft á síðustu tíu árum ríkið hafi gert samninga við aðra en lægstbjóðendur sundurliðað eftir árum, tilvikum og röksemdum fyrir því hvers vegna ekki hafi verið samið við lægstbjóðanda. Svarið staðfesti það að í tíu tilfellum hafi ekki verið samið við lægstbjóðanda og ástæðurnar voru einu sinni nálægð við samstarfsaðila en níu sinnum hafi lægstbjóðandi ekki staðist kröfur húslýsingar.

Gott og vel, fyrir því kunna að vera málefnalegar ástæður en röksemdirnar eru við fyrstu sýn ansi þunnar þegar við berum saman við meðferð á opinberu fé. Svarið var því tilefni síðari fyrirspurnar minnar um hið sama mál þar sem ég óskaði eftir frekari skýringum á því hvaða kröfur það voru nákvæmlega sem lægstbjóðendur hefðu ekki uppfyllt ásamt upphæð lægstbjóðanda og þess tilboðs sem var tekið. Þeirri fyrirspurn minni var ekki svarið og í ljósi þess sem ég hef hér farið yfir þá tel ég fullt tilefni til þess að endurvekja hana og fá það upp á yfirborðið hvað það eru sem veldur því að ríkið hafi gert leigusamning við aðila sem buðu hærra verð. Fyrirspurnar læt ég fylgja hér með:

Fyrri fyrirspurn

Seinni fyrirspurn

Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar og 1. varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.

Greinin birtist fyrst á visir.is 15. febrúar 2024.

Categories
Fréttir

Stórt framfaraskref!

Deila grein

14/02/2024

Stórt framfaraskref!

Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, alþingismaður, ræddi hversu góð ráðstöfun Willums Þórs Þórssonar, heilbrigðisráðherra, hafi verið að ráðstafa árlega að með auknu fjármagni 55 millj. kr. til barna- og unglingageðdeildar Landspítalans (BUGL) og stytta þannig bið barna eftir göngudeildarþjónustu. „Sú ákvörðun ásamt breyttu skipulagi hefur sannarlega skilað sér í umbreytingu á þjónustustigi fyrir það öfluga starfsfólk sem á deildinni starfar og á mikið hrós skilið fyrir.“

Á kjörtímabilinu 2017-2021 var mjög mikil umræða um langan biðlista hjá BUGL. Var þá haft eftir yfirlækni á BUGL í fréttum „að geðheilbrigðismál barna og ungmenna hefðu verið í ólestri í áratugi og stjórnvöld virtust hafa lítinn áhuga á að bæta þar úr“.

„Við höfum sett okkur markmið um að ekkert barn þurfi að bíða lengur en í 90 daga eftir þjónustu frá því að beiðni þess efnis hefur verið samþykkt og markmiðið náðist um nýliðin áramót,“ sagaði Lilja Rannveig.

„Aukið fjárframlag gerði það kleift að hægt var að ráða fleiri sérfræðinga og fjölga meðferðarteymum göngudeildar úr tveimur í þrjú, þannig að í lok janúar voru 26 börn á þessum biðlista og biðin eftir þjónustu var einungis um einn til tveir mánuðir. Það skiptir miklu máli fyrir börnin og velferð þeirra að við náum að tryggja þeim þjónustu eins fljótt og auðið er.

Stytting biðlistans er ákveðinn áfangasigur sem við eigum að gleðjast yfir. Nú þurfum við í sameiningu að halda áfram að gera vel og gera gott enn betra,“ sagði Lilja Rannveig að lokum.


Ræða Lilju Rannveigar í heild sinni á Alþingi:

„Hæstv. forseti. Á síðasta kjörtímabili var mjög mikið rætt um langan biðlista hjá barna- og unglingageðdeild Landspítalans sem er í daglegu tali kallað BUGL. Árið 2021 bárust fréttir þar sem vitnað var í yfirlækni á BUGL sem sagði að geðheilbrigðismál barna og ungmenna hefðu verið í ólestri í áratugi og stjórnvöld virtust hafa lítinn áhuga á að bæta þar úr. En í síðustu viku bárust fréttir úr heilbrigðisráðuneytinu um að með auknu fjármagni hefði tekist að stytta bið barna eftir göngudeildarþjónustu barna- og unglingageðdeildar Landspítalans, og það er stórt framfaraskref.

Við höfum sett okkur markmið um að ekkert barn þurfi að bíða lengur en í 90 daga eftir þjónustu frá því að beiðni þess efnis hefur verið samþykkt og markmiðið náðist um nýliðin áramót. Hæstv. heilbrigðisráðherra Willum Þór Þórsson tók ákvörðun um að ráðstafa árlega 55 millj. kr. til málaflokksins. Sú ákvörðun ásamt breyttu skipulagi hefur sannarlega skilað sér í umbreytingu á þjónustustigi fyrir það öfluga starfsfólk sem á deildinni starfar og á mikið hrós skilið fyrir. Fyrir tilkomu aukna fjárframlagsins biðu að jafnaði 100–130 börn eftir þjónustu og biðin var oft talin í mörgum mánuðum. Aukið fjárframlag gerði það kleift að hægt var að ráða fleiri sérfræðinga og fjölga meðferðarteymum göngudeildar úr tveimur í þrjú, þannig að í lok janúar voru 26 börn á þessum biðlista og biðin eftir þjónustu var einungis um einn til tveir mánuðir. Það skiptir miklu máli fyrir börnin og velferð þeirra að við náum að tryggja þeim þjónustu eins fljótt og auðið er. Stytting biðlistans er ákveðinn áfangasigur sem við eigum að gleðjast yfir. Nú þurfum við í sameiningu að halda áfram að gera vel og gera gott enn betra.“

Categories
Fréttir

„Eitt banaslys á vegum úti er einu banaslysi of mikið“

Deila grein

14/02/2024

„Eitt banaslys á vegum úti er einu banaslysi of mikið“

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður, ræddi í störfum þingsins samgönguframkvæmdir og umferðarmenningu og hversu miklar framfarir hafi orðið á þessari öld. En ástæða sé til að staldra við og íhuga hvað hægt sé að gera betur þar sem banaslysin í umferðinni séu þegar orðin sjö á þessu ári, voru átta í heildina allt árið í fyrra.

„Við höfum farið í gríðarmikið átak við að bæta öryggi á vegum landsins, farið í aukna vegagerð, bætt vetrarþjónustu á vegum víða og aukið ofanflóðaeftirlit sem eru allt liðir í bættu öryggi.“

En hvað hefur breyst á þessum árum, á þessari öld?

„Í dag eru uppi allt aðrar aðstæður en voru fyrir aldarfjórðungi. Á þeim tíma var samfélagsgerðin allt önnur. Þá var innan hvers byggðarlags eitt samfélag þar sem íbúar sóttu sína vinnu, skóla, heilsugæslu og félagslíf. Í dag eru landfræðileg mörk byggðarlaganna og samfélaga mun stærri,“ sagði Halla Signý.

Nefndi hún að atvinnusóknarsvæði séu „stöðugt að stækka, fólk sækir vinnu lengra, keyrir börnin í skólann lengri leið og jafnvel í leikskóla um langan veg og þjónustan færist svo sífellt á færri staði.“

„Breytingar í atvinnulífi þjóðarinnar hafa kallað á gríðarlega aukningu á stórflutningum á vegum landsins. Þetta gengur allt vel í heimi þar sem samgöngur eru greiðar allan ársins hring en öflug vetrarþjónusta á vegum landsins er mikið öryggisatriði fyrir okkur öll. Við skulum muna það að eitt banaslys á vegum úti er einu banaslysi of mikið. Stöldrum við og íhugum málið,“ sagði Halla Signý að lokum.


Ræða Höllu Signýjar í heild sinni á Alþingi:

„Virðulegi forseti. Banaslys í umferðinni sem af er þessu ári eru orðin sjö en þau voru átta í heildina allt árið í fyrra. Þessar staðreyndir kalla á að við stöldrum við og íhugum hvað við getum gert betur. Árið 2000 voru banaslys í umferðinni 32. Flest þeirra voru í kringum höfuðborgarsvæðið og á Akureyri og sömu sögu er að segja árið á eftir. Margt hefur sannarlega breyst á þessari öld, bæði hvað varðar framfarir í samgönguframkvæmdum og umferðarmenningu. Við höfum sett mikið átak í að tvöfalda og bæta vegi á suðvestursvæðinu sem hefur skilað sér í að færri banaslys hafa orðið á þessum fjölförnu vegum. Við höfum farið í gríðarmikið átak við að bæta öryggi á vegum landsins, farið í aukna vegagerð, bætt vetrarþjónustu á vegum víða og aukið ofanflóðaeftirlit sem eru allt liðir í bættu öryggi. Banaslysum hefur fækkað ár frá ári þótt hlutfallslega séu fleiri slys á vegum landsins núna síðustu ár. En hvað hefur breyst á þessum árum, á þessari öld? Í dag eru uppi allt aðrar aðstæður en voru fyrir aldarfjórðungi. Á þeim tíma var samfélagsgerðin allt önnur. Þá var innan hvers byggðarlags eitt samfélag þar sem íbúar sóttu sína vinnu, skóla, heilsugæslu og félagslíf. Í dag eru landfræðileg mörk byggðarlaganna og samfélaga mun stærri. Atvinnusóknarsvæði eru stöðugt að stækka, fólk sækir vinnu lengra, keyrir börnin í skólann lengri leið og jafnvel í leikskóla um langan veg og þjónustan færist svo sífellt á færri staði. Breytingar í atvinnulífi þjóðarinnar hafa kallað á gríðarlega aukningu á stórflutningum á vegum landsins. Þetta gengur allt vel í heimi þar sem samgöngur eru greiðar allan ársins hring en öflug vetrarþjónusta á vegum landsins er mikið öryggisatriði fyrir okkur öll. Við skulum muna það að eitt banaslys á vegum úti er einu banaslysi of mikið. Stöldrum við og íhugum málið.“

Categories
Fréttir

27 milljarðar í leigu á húsnæði!

Deila grein

14/02/2024

27 milljarðar í leigu á húsnæði!

Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, ræddi í störfum þingsins þann mikla kostnað ríkisins er fer í leigu á húsnæði. Á síðasta ári var leigukostnaður ríkisins 27 milljarðar. Hann telur augljóst að hér megi fara betur með opinbert fé og ná fram meiri hagræðingu í nýtingu á húsnæði ríkisins.

Hefur Ágúst Bjarni í þessu augnamiði lagt fram á Alþingi þingsályktunartillögu, um uppbyggingu klasa opinberra fyrirtækja og stofnana, er hefur að markmiði ríkið efli samvinnu opinberra fyrirtækja og stofnana ásamt því að stuðla að hagræðingu, minnka yfirbyggingu og auka sameiginlegan rekstur tölvukerfa, móttöku, mötuneytis, húsnæðis o.s.frv.

„Ég hef heyrt það víða að þegar ríkið hefur auglýst eftir leiguhúsnæði fyrir hinar ýmsu stofnanir hafi ekki alltaf verið samið við lægstbjóðendur. Þetta var tilefni fyrirspurnar til þáverandi hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra á sínum tíma þar sem m.a. var óskað eftir yfirliti yfir það hversu oft á síðustu árum ríkið hefði gert samninga við aðra en lægstbjóðendur, sundurliðað eftir árum, tilvikum og röksemdum fyrir því hvers vegna ekki hefði verið samið við lægstbjóðanda,“ sagði Ágúst Bjarni.

Í svari fjármála- og efnahagsráðherra var staðfest „að í tíu tilfellum hafði ekki verið samið við lægstbjóðanda og ástæðurnar voru einu sinni nálægð við samstarfsaðila en níu sinnum hafði lægstbjóðandi ekki staðist kröfur húslýsingar. Gott og vel, en þetta eru ansi þunn rök þegar við berum þetta saman við meðferð á opinberu fé.“

„Svarið var því tilefni til seinni fyrirspurnar minnar um sama mál þar sem ég óskaði eftir frekari skýringum á því hvaða kröfur það voru nákvæmlega sem lægstbjóðendur hefðu ekki uppfyllt ásamt upphæð lægstbjóðanda og þess tilboðs sem þá var tekið. Þeirri fyrirspurn minni var ekki svarað og í ljósi þess sem ég hef farið yfir þá tel ég fullt tilefni til að endurvekja hana og fá þá upp á yfirborðið hvað það er sem veldur því að ríkið hafi gert leigusamninga við aðila sem buðu hærra verð,“ sagði Ágúst Bjarni að lokum.


Ræða Ágústs Bjarna í heild sinni á Alþingi:

„Virðulegur forseti. Ríkið greiddi 27 milljarða í leigu á húsnæði árið 2023. Þetta eru háar tölur og ég tel að þarna sé svigrúm til þess að fara betur með opinbert fé og ná meiri hagræðingu með samnýtingu. Mér varð hugsað til þingsályktunartillögu sem ég lagði fram á sínum tíma sem fjallaði einmitt um þetta, hvernig nýta mætti hugmyndafræði klasasamstarfs til að efla samvinnu opinberra fyrirtækja og stofnana ásamt því að stuðla að hagræðingu, minnka yfirbyggingu og auka sameiginlegan rekstur tölvukerfa, móttöku, mötuneytis, húsnæðis o.s.frv. Ég hef heyrt það víða að þegar ríkið hefur auglýst eftir leiguhúsnæði fyrir hinar ýmsu stofnanir hafi ekki alltaf verið samið við lægstbjóðendur. Þetta var tilefni fyrirspurnar til þáverandi hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra á sínum tíma þar sem m.a. var óskað eftir yfirliti yfir það hversu oft á síðustu árum ríkið hefði gert samninga við aðra en lægstbjóðendur, sundurliðað eftir árum, tilvikum og röksemdum fyrir því hvers vegna ekki hefði verið samið við lægstbjóðanda. Svarið staðfesti það að í tíu tilfellum hafði ekki verið samið við lægstbjóðanda og ástæðurnar voru einu sinni nálægð við samstarfsaðila en níu sinnum hafði lægstbjóðandi ekki staðist kröfur húslýsingar. Gott og vel, en þetta eru ansi þunn rök þegar við berum þetta saman við meðferð á opinberu fé.

Svarið var því tilefni til seinni fyrirspurnar minnar um sama mál þar sem ég óskaði eftir frekari skýringum á því hvaða kröfur það voru nákvæmlega sem lægstbjóðendur hefðu ekki uppfyllt ásamt upphæð lægstbjóðanda og þess tilboðs sem þá var tekið. Þeirri fyrirspurn minni var ekki svarað og í ljósi þess sem ég hef farið yfir þá tel ég fullt tilefni til að endurvekja hana og fá þá upp á yfirborðið hvað það er sem veldur því að ríkið hafi gert leigusamninga við aðila sem buðu hærra verð.“

Categories
Fréttir Greinar

Förum var­lega á vegum úti

Deila grein

14/02/2024

Förum var­lega á vegum úti

Banaslys í umferðinni eru orðin 7 sem af er þessu ári en þau voru 8 í heildina, allt árið í fyrra. Þessar staðreyndir kalla á að við stöldrum við og íhugum hvar við getum gert betur. Ef við horfum aftur til aldamóta hefur margt breyst. Árið 2000 voru banaslys í umferðinni 32 talsins, flest þeirra voru í kringum höfuðborgarsvæðið og Akureyri og sömu sögu var að segja árið eftir. Þá eru ótalin þau slys þar sem fólk hefur hlotið örkuml eða varanlegan skaða.

Margt hefur sannarlega breyst á þessari öld, bæði hvað varðar framfarir í samgönguframkvæmdum og umferðarmenningu. Við höfum sett mikið átak í að tvöfalda og bæta vegi á suðvestursvæðinu sem hefur skilað sér í því að færri banaslys hafa orðið á þessum fjölförnu vegum. Við höfum farið í átak við að bæta öryggi á vegum landsins, farið í aukna vegagerð, bætt vetrarþjónustu á vegum víða og aukið ofanflóðaeftirlit sem eru allt liðir að bættu öryggi, en umferðarþungi hefur aukist gríðarlega á þessari öld. Á árunum 2018- 22 vorum við í fjórða lægsta sæti yfir tölu látinna í umferðarslysum í Evrópu á hverja 100.000 íbúa. Neðar voru Bretland, Svíþjóð og Noregur.

Banaslysin færast út á þjóðvegi landsins

Banaslysum hér á landi hefur fækkað ár frá ári og sérstaklega miðað við umferðaraukningu en hlutfall banaslysa í dreifbýli hefur hækkað úr 40% frá árinu 1975-84 í rúmlega 70% á árunum 2005-14 og enn hefur þetta hlutfall hækkað. Hvað veldur því?

Breytingar í atvinnulífi þjóðarinnar hefur kallað á gríðarlega aukningu á stórflutningum á vegum landsins. Lagni ökumannanna sem aka slíkum bifreiðum kemur þeim þó í langflestum tilfellum slysalaust milli landshluta en allir þekkja hvernig er að mæta stórum vöruflutningabílum á kræklóttum vegum landsins, í vondu veðri og reyna að halda einbeitingunni. Ferðamönnum hefur fjölgað mikið og margir sem keyra hér um landið gera það óvanir þeim aðstæðum sem við búum við. Auk þess hefur verið talað um að stór hluti þeirra bíla sem ferðamenn eru að taka á bílaleigum séu með lægri öryggisstaðla heldur en bílahluti landsmanna.

Breytt þjóðfélagsmynd

Í dag er uppi allt aðrar aðstæður heldur en voru fyrir um aldarfjórðung. Á þeim tíma var samfélagsgerðin önnur. Þá var innan hvers byggðarlags eitt samfélag, þar sem íbúar sóttu sína vinnu, skóla, heilsugæslu og félagslíf innan byggðarlagsins. Í dag eru landfræðileg mörk byggðarlaga og samfélaga mun stærri. Atvinnusóknarsvæði eru stöðugt að stækka, fólk sækir vinnu lengra, keyrir börnin lengri leið í skólann og jafnvel í leikskóla og þjónustan færist svo sífellt á færri staði. Þetta gengur allt vel í heimi þar sem samgöngur eru greiðar allan ársins hring en öflug vetrarþjónusta á vegum landsins er mikið öryggisatriði fyrir okkur öll. Að bæta umferðaröryggi á vegum landsins allt árið um kring kallar á stóraukna vetrarþjónustu og áframhaldandi vegabætur um land allt. Mikilvægt er að auka fræðslu til erlendra ferðamanna sem aka hér um vegi, hér er stærsti hluti vegakerfisins um stórbrotna náttúru landsins sem einmitt markmið ferðamanna er að komast á til að njóta og þjóta.

Eitt banaslys á vegum úti er einu banaslysi of mikið.

Halla Signý Kristjánsdóttir, þingmaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 14. febrúar 2024.

Categories
Fréttir

Áhrif náttúruhamfara á innviði á Suðurnesjum

Deila grein

14/02/2024

Áhrif náttúruhamfara á innviði á Suðurnesjum

Að beiðni Jóhanns Friðriks Friðrikssonar þingmanns Framsóknar flutti forsætisráðherra munnlega skýrslu á alþingi um áhrif náttúruhamfara á innviði á Suðunesjum. Umræðan var góð og fróðleg og varpar ljósi á þær gífurlegu áskoranir sem standa fyrir dyrum. Forsætisráðherra fór í máli sínu yfir þann yfirgripsmikla undirbúning og margvíslegu aðgerðir sem gripið hefur verið til, svo varna megi tjóni og neikvæðum áhrifum á líf fólks.

Fyrir hönd Framsóknar tóku til máls formaður flokksins og innviðaráðherra, Sigurður Ingi Jóhannsson, auk Jóhanns Friðriks Friðrikssonar.

Í máli Sigurðar Inga kom meðal annars fram: ,,Staðreyndin er sú að við höfum frá fyrstu dögum, kallað fullt af fólki til vinnu og verka til að skipuleggja hvernig er hægt að takast á við náttúruna, undirbúa plan A, plan B, plan C jafnvel, og vera tilbúin til að gera fleiri hluti þegar það þarf vegna þess að stundum leikur náttúran á okkur. Stundum vinnum við en stundum vinnur náttúran og þá þurfum við að vera með viðbótarplan. Þess vegna hafa menn getað brugðist við svo hratt sem raun ber vitni í þeim atburðum sem við erum að horfa á núna í baksýnisspeglinum næst okkur.”

Enn fremur sagði Sigurður Ingi: ,, Við þurfum úti um allt land að átta okkur á því að náttúruváin er til staðar þó að hún hafi ekki ógnað okkur í 100 ár. Hún getur gert það á næstu 50 árum, getur gert það eftir nokkur ár, hún getur gert það þess vegna á næstu mánuðum. Það er mikilvægt til þess að hugsa, hér í þessari umræðu um hamfarirnar á Suðurnesjum, að við erum búin að undirbúa okkur gríðarlega vel. En við getum hins vegar ekki komið hér og fullyrt að við séum búin að koma í veg fyrir allt sem gerist af því að þrátt fyrir okkar virtu vísindamenn og þekkingu þá getum við ekki vitað hvað nákvæmlega gerist. Við getum spáð fyrir um það. Við getum undirbúið það eins og var gert svo vel í þessum hamförum síðustu daga og þess vegna var hægt að grípa til plans B þegar A gekk ekki og vera tilbúin með plan C ef það myndi ekki ganga.

Jóhann Friðrik vék að því hversu stolt við erum öll af því fólki sem stendur vaktina, dag og nótt, en það er í eðli okkar Íslendinga að standa saman þegar gefur á bátinn. ,,Ég er stoltur af öllu þessu frábæra fólki og veit að það eru íbúar á Suðurnesjum og landsmenn allir. En hér hefur verið nefnt: Og hvað svo? Nú þegar þessum viðburði er lokið í bili verðum við að fara yfir það sem betur mætti fara. Við eigum að taka þá umræðu á heiðarlegan hátt og halda ótrauð áfram. Suðurnesjamenn hafa gengið í gegnum ýmislegt í gegnum tíðina en gríðarlegar jarðhræringar og eldgos í námunda við byggð hafa ekki ógnað tilveru okkar og lífsgæðum frá því að land byggðist. Sú byrði hefur lent af ómældum þunga á Grindvíkingum sem nú búa fjarri heimilum sínum og við þeim blasir óvissa sem stjórnvöld þurfa að mæta eftir fremsta megni. Það orðatiltæki að enginn viti hvað átt hefur fyrr en misst hefur, hefur verið mjög ofarlega í huga á undanförnum dögum. Það er gríðarlega mikilvægt fyrir okkur að huga að okkar innviðum til lengri tíma. Ég er stoltur af þeim verkefnum sem stjórnvöld hafa farið í á undanförnum mánuðum og árum til að bregðast við þeirri náttúruvá sem hefur blasað við okkur og ég er þess fullviss að sú vinna mun halda áfram. Ég vil nýta þetta tækifæri undir lok ræðu minnar til að segja aftur: Takk, kæru íbúar á Suðurnesjum, fyrir þolgæði ykkar, dugnað og samkennd á þessum tíma. Við munum áfram standa þétt við bakið á ykkur.”

Categories
Fréttir Greinar

Menntun innflytjenda – falinn fjársjóður

Deila grein

08/02/2024

Menntun innflytjenda – falinn fjársjóður

Í janú­ar sá ég viðtal við tann­lækni frá Úkraínu sem kom til Íslands sem flóttamaður vorið 2022 og hef­ur nú fengið leyfi land­lækn­is til að starfa sem tann­lækn­ir hér á landi. Þetta eru virki­lega já­kvæðar frétt­ir. En því miður heyri ég sam­hliða of marg­ar sög­ur um að inn­flytj­end­ur fái fyrra nám eða starfs­rétt­indi ekki met­in á Íslandi. Hingað til hef­ur oft verið óljóst hvert eigi að snúa sér til að fá fyrra nám metið. Það er því mikið fagnaðarefni að í byrj­un fe­brú­ar var opnuð þjón­ustugátt fyr­ir mat á námi og starfs­rétt­ind­um á Is­land.is.

At­vinnuþátt­taka inn­flytj­enda er mik­il

Inn­flytj­end­ur eru nú um 18 pró­sent af heild­ar­fjölda lands­manna en hlut­fallið er mjög breyti­legt á milli byggðarlaga. Hæst er hlut­fall inn­flytj­enda yfir 60% í Mýr­dals­hreppi, í all­mörg­um sveit­ar­fé­lög­um er það yfir 30% en þar sem hlut­fall inn­flytj­enda er lægst fer það niður fyr­ir fimm pró­sent. Sveit­ar­fé­lög með hæst hlut­fall inn­flytj­enda eru öll á lands­byggðinni en ekk­ert sveit­ar­fé­lag á höfuðborg­ar­svæðinu fer yfir 20% nema Reykja­vík. Seinni hluta síðasta árs voru inn­flytj­end­ur um 23% af heild­ar­fjölda starf­andi á Íslandi. Al­menn at­vinnuþátt­taka á Íslandi er 82% en at­vinnuþátt­taka inn­flytj­enda er enn meiri, eða tæp­lega 87%, og er það mun hærra hlut­fall en í öðrum nor­ræn­um ríkj­um. Ekki hefði verið mögu­legt að manna mik­il­væg störf síðustu ár án aðkomu inn­flytj­enda, t.d. í fisk­vinnslu, iðnaði, ferðaþjón­ustu og í vax­andi mæli í heil­brigðis- og vel­ferðarþjón­ustu.

Mennt­un­arstig inn­flytj­enda er áþekkt mennt­un­arstigi inn­lendra

Marg­ir inn­flytj­end­ur sinna störf­um þar sem ekki er gerð rík krafa um mennt­un og það oft þrátt fyr­ir að vera jafn­vel með sér­hæfða mennt­un sem mik­il þörf er fyr­ir á ís­lensk­um vinnu­markaði. Það þarf að nýta þenn­an mannauð bet­ur. Staðreynd­in er sú að um 42% inn­flytj­enda hér á landi vinna störf sem ekki krefjast sér­stakr­ar mennt­un­ar þrátt fyr­ir að hlut­fall þeirra inn­flytj­enda sem hér búa og ekki hafa lokið sér­tækri mennt­un sé 17%. Þá vek­ur það at­hygli að mennt­un­arstig inn­lendra og inn­flytj­enda á Íslandi er áþekkt. Þá er ekki mark­tæk­ur mun­ur á mennt­un­arstigi þeirra sem koma hingað frá svæðum utan EES og inn­an EES.

Bylt­ing við mat á mennt­un og færni

Eins og áður sagði var þjón­ustugátt fyr­ir mat á námi og starfs­rétt­ind­um opnuð í byrj­un fe­brú­ar. Með þjón­ustugátt­inni er verið að tengja um­sækj­end­ur í gegn­um miðlæga síðu við alla þá sem koma að mati og viður­kenn­ingu á námi hér á landi. Þannig batn­ar aðgengi fólks sem vill fá mennt­un frá út­lönd­um metna, óháð því hvort um er að ræða inn­flytj­end­ur eða inn­fædda. Hér er um að ræða mjög mik­il­vægt skref til ein­föld­un­ar og loks verður hægt að sjá á ein­um stað all­ar upp­lýs­ing­ar um kröf­ur sem gerðar eru til viður­kenn­ing­ar á mennt­un eða færni. Ég fagna þessu skrefi sem hér hef­ur verið tekið en legg áherslu á að frek­ari um­bóta er þörf. Matið heyr­ir und­ir þrjú ráðuneyti, heil­brigðisráðuneytið varðandi starfs­leyfi heil­brigðis­stétta; há­skóla-, iðnaðar- og ný­sköp­un­ar­ráðuneyti varðandi starfs­rétt­indi iðngreina; og mennta- og barna­málaráðuneytið varðandi starfs­leyfi fyr­ir leik-, grunn- og fram­halds­skóla­kenn­ara. Verk­efnið dreif­ist víða og þess vegna er brýnt að skil­greina vel hlut­verk skóla við mat á námi, leiðbein­ing­ar og þjón­ustu. Ég er sann­færð um að hér eru frek­ari tæki­færi til úr­bóta og auk­inn­ar skil­virkni án þess að slaka á kröf­um til þekk­ing­ar og færni.

Við þurf­um á þekk­ingu allra íbúa að halda

Fé­lags- og vinnu­markaðsráðuneytið ber ábyrgð á mót­töku inn­flytj­enda, og þar hef­ur nú verið unn­in græn­bók um stöðuna í mál­efn­um inn­flytj­enda og unnið er að stefnu­mót­un í nánu sam­starfi við ráðherra­nefnd í mála­flokkn­um. Á kjör­tíma­bil­inu hafa nú þegar verið samþykkt­ar laga­breyt­ing­ar á grunni þeirr­ar vinnu til að auðvelda ráðningu sér­fræðinga frá út­lönd­um, þjón­ustug­átt­in er kom­in og unnið að efl­ingu raun­færni­mats og skil­virk­ara mati á námi og starfs­rétt­ind­um. Þessi vinna er í sam­ræmi við stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar en þar seg­ir: „Tryggja þarf að inn­flytj­end­ur sem hér vilja búa og starfa fái tæki­færi til aðlög­un­ar og geti nýtt hæfi­leika sína, þekk­ingu og reynslu.“ Það er mik­il­vægt að fjár­festa í fólki eins og við í Fram­sókn leggj­um áherslu á. Við þurf­um á þekk­ingu allra að halda þar sem við á og kannski leyn­ist þekk­ing sem hef­ur skort í sum byggðarlög nú þegar meðal íbúa.

Líneik Anna Sævarsdóttir, þingmaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. febrúar 2024.

Categories
Fréttir Greinar

Tölum um hvalrekaskatt

Deila grein

07/02/2024

Tölum um hvalrekaskatt

Hvalrekaskattar á banka hafa verið lagðir á í ýmsum ríkjum Evrópu að undanförnu og áform um slíkt hefur víða komið til tals. En hvað er hvalrekaskattur? Um að ræða sérstakan skatt sem stjórnvöld geta lagt á atvinnugreinar eða fyrirtæki sem hagnast óvænt vegna sérstakra aðstæðna, svo sem vegna hækkana á vöruverði, hagstæðra breyting á reglum eða annarra ytri þátta sem leitt geta til óvenjulegrar aukningar á hagnaði og hafa í raun ekkert með daglegt rekstrarumhverfi fyrirtækja og ákvarðanir því tengdu að gera.

Ein helstu rökin fyrir notkun hvalrekaskatts eru að með honum er tímabundið hægt að vinna bug á tekjuójöfnuði með því að beina spjótum sínum að fyrirtækjum eða atvinnugreinum sem hagnast óeðlilega vegna fyrrnefnda ástæðna á kostnað heimila, fyrirtækja, neytenda eða skattgreiðenda. Stjórnvöld geta þannig með hvalrekaskatti stuðlað að sanngjarnari skiptingu byrða milli fólks og fyrirtækja.

Þaulreynd aðferðafræði

Hvalrekaskattur er ekki nýtt fyrirbæri en til hans hefur oft verið gripið á undanförnum áratugum í löndum sem við berum okkur saman við vegna óvenjulegra aðstæðna og aukningar í hagnaði af sérstökum aðstæðum. Skatturinn er samofinn ýmsum efnahagslegum og pólitískum viðburðum sem margir kannast við. Má þar nefna hvalrekaskatt á olíufyrirtæki í kjölfar olíukreppunnar árið 1970 sem var tilkomin vegna viðskiptabanns OPEC ríkjanna og leiddi til verulegrar hækkunar olíuverðs. Þá var skatturinn meðal annars settur á í Bandaríkjunum og Bretlandi. Aftur var hvalrekaskattur lagður á olíufyrirtæki í Bretlandi vegna óeðlilegs hagnaðar árið 1981 þegar hægristjórn Margrétar Thatcher var við völd. Þá kom Tony Blair, fyrrv. forsætisráðherra Breta og formaður verkamannaflokksins, hvalrekaskatti til leiðar á veitufyrirtæki.

Undanfarið ár hefur talsverð umræða átt sér stað víða í heiminum um hvalrekaskatta og fjölmörg lönd í Evrópu hafa innleitt þá á orkufyrirtæki vegna mikillar hækkunar raforkuverðs og stóraukins hagnaðar orkufyrirtækja sem að stórum hluta má rekja til árásarstríðs Rússa í Úkraínu. Skattinum er þannig ætla að koma til móts við almenning sem tekið hefur á sig talsvert þyngri byrðar vegna hás orkuverðs.

Ekki spurning um hægri eða vinstri

Það er sannfæring mín og okkar í Framsókn að þegar óvenjulegur hagnaður verður vegna tímabundins ójafnvægis á markaðnum eða annarra tímabundinna ytri þátta getur hvalrekaskattur hjálpað til við að leiðrétta slíka röskun og stuðlað að meira jafnvægi í efnahagslífinu, heimilum og fyrirtækjum til hagsbóta. Slíkt er ekki spurning um hægri eða vinstri strauma í stjórnmálum eins og dæmin sanna erlendis frá, heldur eðlileg viðbrögð ríkisins við óvenjulegu ástandi í samfélaginu.

Á tímum þar sem að stýrivextir hafa hækkað mikið og vaxtamunur bankanna hér á landi hafa aukist tel ég eðlilegt og sanngjarnt að íslensk stjórnvöld fari þá leið að setja á hvalrekaskatt með það að markmiði að styðja betur við þau heimili sem verst hafa orðið fyrir barðinu á hækkun vaxta. Til að mynda hafa hreinar vaxtatekjur íslensku bankanna margfaldast á árinu 2023 og hafa verið yfir arðsemismarkmiðum, það segir ákveðna sögu. Ég tel rétt á sama tíma að geta þess að ríkisstjórnin lagðist á árarnar á Covid tímabilinu og studdi við bakið á fyrirtækjum í landinu og nutu bankarnir þannig óbeint verulegs stuðnings frá hinu opinbera og hafa frá síðasta ári notið uppskeru þeirra aðgerða.

Skattheimta getur stuðlað að jöfnum tækifærum

Einn helsti átakapunktur stjórnmálanna snýr að skattheimtu og réttlátri skiptingu. Umræðu um skattheimtu hverju sinni, hvort sem hún snýr að fólki eða fyrirtækjum, þarf að taka með (fyrirsjáanlegum) yfirveguðum og málefnalegum hætti hverju sinni. Slæmar og illa ígrundaðar ákvarðanir í skattastefnustefnu stjórnvalda geta haft slæm áhrif á fyrirtæki og samfélagið í heild. Það gefur auga leið að slíkt er engu samfélagi til gagns. Það er hins vegar engum vafa undirorpið að skattheimta getur stuðlað að jöfnum tækifærum, félagslegum jöfnuði og sterkari samfélögum. Það eru til dæmis Norðurlöndin þekkt fyrir á heimsvísu sem við Íslendingar viljum oft og tíðum bera okkur saman við.

Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 7. febrúar 2024.

Categories
Fréttir

„Innflytjendur eru undirstaða hagvaxtar á Íslandi“

Deila grein

07/02/2024

„Innflytjendur eru undirstaða hagvaxtar á Íslandi“

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður, fór yfir stöðu innflytjenda í störfum þingsins og mikilvægi þess að ef við viljum búa í samfélagi inngildingar eða samlögunar í stað stéttaskiptingar og skautunar þurfi að fara fram markvissa vinna. Innflytjendur eru nú tæpur fimmtungur landsmanna. „En hlutfallið er mjög breytilegt á milli byggðarlaga. Sveitarfélögin með hæst hlutfall innflytjenda eru öll á landsbyggðinni en ekkert sveitarfélag á höfuðborgarsvæðinu fer yfir 20%, nema Reykjavík.“

„Ég hef allt mitt sextíu ára líf búið í samfélagi með innflytjendum. Lengst af fannst mér viðhorf stjórnvalda vera: Innflytjendur eru margir úti á landi en það reddast því að návígið þar er svo mikið. En loksins erum við að vakna sem samfélag og í gær sáum við virkilega góða umfjöllun í þættinum Torgið hjá RÚV,“ sagði Líneik Anna.

Fór Líneik Anna yfir að unnið sé að fjölbreyttum umbótum í málaflokknum. Nýbúið sé að opna samræmda Þjónustugátt fyrir mat á námi og starfsréttindum island.is, sem muni bæta til muna aðgengi að þjónustu og upplýsingum.

„Það er ótrúlega stutt síðan við fórum að skoða hvernig best væri að kenna og læra íslensku sem annað tungumál. Þar þurfum við að halda áfram að afla þekkingar um íslensku sem annað mál, bæta tækifæri allra kennara á öllum skólastigum til símenntunar og auka framboð af námsefni. – Við þurfum að tryggja aðgang að námskeiðum um grundvallarorðaforða íslenskunnar fyrir foreldra.“

„Innflytjendur eru undirstaða hagvaxtar á Íslandi síðustu ár og eru hluti af bjartri framtíð Íslands ef við stöndum okkur næstu árin,“ sagði Líneik Anna að lokum.


Ræða Líneikar Önnu í heild sinni á Alþingi:

„Virðulegi forseti. Innflytjendur eru tæpur fimmtungur landsmanna en hlutfallið er mjög breytilegt á milli byggðarlaga. Sveitarfélögin með hæst hlutfall innflytjenda eru öll á landsbyggðinni en ekkert sveitarfélag á höfuðborgarsvæðinu fer yfir 20% nema Reykjavík. Ég hef allt mitt sextíu ára líf búið í samfélagi með innflytjendum. Lengst af fannst mér viðhorf stjórnvalda vera: Innflytjendur eru margir úti á landi en það reddast því að návígið þar er svo mikið. En loksins erum við að vakna sem samfélag og í gær sáum við virkilega góða umfjöllun í þættinum Torgið hjá RÚV.

Ef við viljum búa í samfélagi inngildingar eða samlögunar í stað stéttaskiptingar og skautunar þarf markvissa vinnu. Sem betur fer er nú unnið að fjölbreyttum umbótum. Þjónustugátt fyrir mat á námi og starfsréttindum opnaði á island.is í byrjun febrúar. Þar með batnar aðgengi fólks að þjónustu og upplýsingum. Í framhaldinu er hægt að fara í frekari úrbætur verkferla. Það er ótrúlega stutt síðan við fórum að skoða hvernig best væri að kenna og læra íslensku sem annað tungumál. Þar þurfum við að halda áfram að afla þekkingar um íslensku sem annað mál, bæta tækifæri allra kennara á öllum skólastigum til símenntunar og auka framboð af námsefni. Leik-, grunn-, framhalds- og háskólar, framhaldsfræðslan, starfsmenntasjóðir, verkalýðsfélög, atvinnurekendur, sveitarfélög og ríki hafa öll formlegt hlutverk í móttöku og inngildingu innflytjenda og þurfa að vinna saman. Starfstengd íslenska er mikilvæg og gleymum ekki mikilvægasta viðfangsefni allra foreldra, uppeldishlutverkinu. Við þurfum að tryggja aðgang að námskeiðum um grundvallarorðaforða íslenskunnar fyrir foreldra. Innflytjendur eru undirstaða hagvaxtar á Íslandi síðustu ár og eru hluti af bjartri framtíð Íslands ef við stöndum okkur næstu árin.“