Categories
Greinar

Sterkir fjölmiðlar skipta sköpum

Deila grein

17/12/2019

Sterkir fjölmiðlar skipta sköpum

Mikl­ar breyt­ing­ar hafa orðið á rekstr­ar­um­hverfi fjöl­miðla með til­komu sam­fé­lags­miðla og nýrra miðlun­ar­leiða. Flest­ir fjöl­miðlar byggja af­komu sína á aug­lýs­ing­um og áskrift­um og þegar báðir tekju­straum­arn­ir minnka veru­lega verður staðan erfið. Tekju­sam­drátt­ur­inn er rak­inn ann­ars veg­ar til þess að sí­fellt stærri hluti aug­lýs­inga er birt­ur á vefj­um er­lendra stór­fyr­ir­tækja og hins veg­ar auk­ins fram­boðs á ókeyp­is fjöl­miðlaefni.

Stjórn­völd víða um heim hafa brugðist við þess­ari þróun með því að veita fjöl­miðlum styrki eða bætt rekstr­ar­um­hverfi þeirra með öðrum hætti. Sömu­leiðis hafa Norður­landaþjóðir verið í far­ar­broddi í stuðningi við fjöl­miðlun um ára­tuga skeið. Í upp­hafi miðaðist hann einkum að dag­blöðum en hef­ur á síðustu árum einnig tekið til annarra teg­unda fjöl­miðlun­ar, svo sem net­miðla og hljóð- og mynd­miðla.

Í stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar kem­ur fram fyr­ir­heit um að bæta rekstr­ar­um­hverfi einka­rek­inna fjöl­miðla. Því hef­ur verið smíðað frum­varp þess efn­is sem er í þing­legri meðferð. Mark­mið frum­varps­ins er að efla stöðu ís­lenskra fjöl­miðla með því að styðja við og efla út­gáfu á frétt­um, frétta­tengdu efni og um­fjöll­un um sam­fé­lags­leg mál­efni. Til að ná því mark­miði er gert ráð fyr­ir að heim­ilt sé að veita einka­rekn­um fjöl­miðlum fjár­hags­leg­an stuðning sem felst í því að end­ur­greiða þeim hluta þess kostnaðar sem fell­ur til við að afla og miðla slíku efni.

Stuðning­ur­inn verður ann­ars veg­ar í formi end­ur­greiðslu á allt að 18% af launa­kostnaði viðkom­andi fjöl­miðils vegna rit­stjórn­ar­starfa og hins veg­ar í formi 4% sér­staks stuðnings, sem einnig er miðaður við til­tekið hlut­fall af launa­kostnaði. Einnig er gert ráð fyr­ir að end­ur­greiðsla til fjöl­miðils geti ekki orðið hærri en 50 millj­ón­ir króna, en ekki er þak á sér­stök­um stuðningi sem miðast við 4% af fram­an­greind­um launa­kostnaði.

Vert er að taka fram að end­ur­greiðsluþátt­ur frum­varps­ins er í anda annarra kerfa sem stjórn­völd hafa sett á lagg­irn­ar á síðustu árum til að styðja við menn­ingu á Íslandi og nefni ég þar end­ur­greiðslur er varðar kvik­mynd­ir, hljóðrit­un og bóka­út­gáfu. Einnig má nefna styrki til ný­sköp­un­ar­fyr­ir­tækja. Hér er um að ræða end­ur­greiðslu á kostnaði úr rík­is­sjóði til einkaaðila hvort held­ur í menn­ing­ar- eða í ný­sköp­un­ar­starf­semi. Ég von­ast til þess að sá stuðning­ur sem frum­varpið ger­ir ráð fyr­ir geri fjöl­miðlum kleift að efla rit­stjórn­ir sín­ar, vera vett­vang­ur skoðana­skipta og tján­ing­ar­frels­is og með þeim hætti rækja hlut­verk sitt sem einn af horn­stein­um lýðræðis­ins.

Mál þetta hef­ur verið á döf­inni í mörg ár en því hef­ur ávallt verið ýtt til hliðar. Nú hlakka ég til að fylgja þessu frum­varpi eft­ir því það er heilla­spor fyr­ir ís­lenska fjöl­miðlun í heild sinni.

Lilja Dögg Alferðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 17. desember 2019.

Categories
Greinar

Ísland í fremstu röð

Deila grein

16/12/2019

Ísland í fremstu röð

Þær breyt­ing­ar sem nú eiga sér stað vegna bylt­inga á sviðum upp­lýs­inga, sam­skipta og tækni skapa ótal tæki­færi fyr­ir sam­fé­lög. Vel­sæld hef­ur auk­ist um heim all­an en á sama tíma stönd­um við frammi fyr­ir fjöl­breytt­um áskor­un­um, ekki síst í um­hverf­is­mál­um. Brýnt er að við horf­um til lausna og aðgerða sem stuðla að jöfn­um tæki­fær­um til þátt­töku í sam­fé­lag­inu og þar er mennt­un lyk­ilþátt­ur. Framtíðar­vel­sæld sam­fé­lags­ins mun hvíla á fjár­fest­ingu og for­gangs­röðun okk­ar í þágu mennt­un­ar í dag. Í þess­ari grein verður farið yfir ýmsa þætti sem styrkja og efla mennta­kerfið okk­ar; hug­ar­far, orðaforða, læsi, starfsþróun og fjölg­un ís­lensku­tíma ásamt um­fjöll­un um ár­ang­urs­rík­ar aðgerðir.

Hug­ar­far mennt­un­ar

Alþjóðleg­ar mennt­a­rann­sókn­ir sýna að þær þjóðir sem skara fram úr í mennta­mál­um eiga margt sam­eig­in­legt. Það sem ein­kenn­ir þær meðal ann­ars er að þar er skýr for­gangs­röðun í þágu mennt­un­ar, ekki aðeins þegar kem­ur að fjár­magni held­ur er virðing bor­in fyr­ir námi og skóla­starfi. Störf kenn­ara eru mik­ils met­in og þau álit­in meðal mik­il­væg­ustu starfa og þar er lögð rík áhersla á aðgengi að mennt­un og að all­ir geti lært og all­ir skipti máli. Þessi atriði mynda grunn­inn að öfl­ugu mennta­kerfi. Íslenska mennta­kerfið hef­ur vissu­lega sína styrk­leika en við þurf­um að gera enn bet­ur og til þess þurf­um við að ganga í takt. Ein­fald­ar skyndi­lausn­ir duga ekki, við þurf­um að horfa til rann­sókna og setja okk­ur skýr lang­tíma­mark­mið. Við höf­um þegar ráðist í aðgerðir sem taka mið af fyrr­greind­um grund­vall­ar­atriðum og séð góðan ár­ang­ur af þeim.

Mik­il­vægi orðaforðans

Mennt­a­rann­sókn­ir sýna að ár­ang­ur í námi ræðst að miklu leyti af hæfni nem­enda í rök­hugs­un og hæfi­leik­um þeirra til að nýta bak­grunnsþekk­ingu sína til að skilja, ígrunda og túlka texta. Nem­end­ur þurfa að þekkja 98% orða í textum náms­gagna til þess að geta skilið og til­einkað sér inni­hald þeirra án aðstoðar. Fari þetta hlut­fall niður í 95% þurfa flest­ir nem­end­ur aðstoð til þess að skilja inni­haldið, til dæm­is með notk­un orðabóka eða hjálp frá kenn­ara eða sam­nem­end­um. Rann­sókn­ir benda ótví­rætt til þess að orðaforði og orðskiln­ing­ur ís­lenskra barna hafi minnkað veru­lega á und­an­förn­um árum og við því verðum við að bregðast. Þessu þurf­um við að breyta með því að bæta orðaforða, með þjálf­un í lestri, rit­un og með sam­töl­um.

Læsi í for­gang

Til að bæta orðaforða sinn og hug­taka­skiln­ing þurfa nem­end­ur að æfa sig í fjöl­breytt­um lestri. Sam­kvæmt breskri lestr­ar­rann­sókn skipt­ir ynd­is­lest­ur sköp­um þegar kem­ur að orðaforða barna, en orðaforði er grund­vall­arþátt­ur lesskiln­ings og þar með alls ann­ars náms. Rann­sókn­in leiddi í ljós að ef barn les í 15 mín­út­ur á dag alla grunn­skóla­göngu sína kemst það í tæri við 1,5 millj­ón­ir orða. Ef barnið les hins veg­ar í um 30 mín­út­ur á dag kemst það í tæri við 13,7 millj­ón­ir orða. Sá veldi­vöxt­ur gef­ur skýr­ar vís­bend­ing­ar um hversu mik­il­væg­ur ynd­is­lest­ur er fyr­ir ár­ang­ur nem­enda. En við les­um ekki lestr­ar­ins vegna held­ur af áhuga og því er brýnt að til sé fjöl­breytt les- og náms­efni sem höfðar til allra barna. Ég fagna auk­inni út­gáfu ís­lenskra barna- og ung­menna­bóka á þessu ári en töl­fræðin bend­ir til þess að titl­um hafi þar fjölgað um 47% frá í fyrra sem bend­ir þá til þess að yngri les­end­ur hafi meira val um spenn­andi les­efni. Ynd­is­lest­ur­inn skipt­ir máli en við þurf­um líka að auka orðaforðann til að nem­end­ur nái tök­um á fjöl­breytt­um og flókn­um setn­ing­um. Þessi orðaforði kem­ur meðal ann­ars úr frétt­um líðandi stund­ar, fræðslu­efni og söng­textum.

Starfsþróun kenn­ara og skóla­stjórn­enda

Öflug um­gjörð um starfsþróun kenn­ara og skóla­stjórn­enda er einn af lyk­ilþátt­um í að styrkja mennta­kerfið. Ný­lega skilaði sam­starfs­ráð um starfsþróun kenn­ara og skóla­stjórn­enda skýrslu með til­lög­um um framtíðar­sýn í þeim efn­um. Starfsþróun fel­ur í sér form­legt nám og end­ur­mennt­un kenn­ara, nám­skeið, rann­sókn­ir á eig­in starfi, þátt­töku í þró­un­ar­verk­efn­um, ráðgjöf, ráðstefn­ur og heim­sókn­ir í aðra skóla. Stefnumiðuð starfsþróun stuðlar að auk­inni starfs­ánægju kenn­ara og hef­ur já­kvæð áhrif á ár­ang­ur þeirra í starfi. Mik­ill ár­ang­ur hef­ur nást í Svíþjóð til að bæta færni nem­enda í lesskiln­ingi, stærðfræði og nátt­úru­vís­ind­um með sér­sniðnum nám­skeiðum sem auka þekk­ingu í viðkom­andi fagi. Við horf­um til þess að stór­efla starfsþróun kenn­ara og skóla­stjórn­enda hér á landi með mark­viss­um hætti í sam­starfi meðal ann­ars við Kenn­ara­sam­band Íslands, kenn­ara­mennt­un­ar­stofn­an­ir, skóla­stjórn­end­ur og Sam­band ís­lenskra sveit­ar­fé­laga.

Fjölg­um ís­lensku­tím­um

Alþingi ályktaði í vor um mik­il­vægi ís­lenskr­ar tungu og nauðsyn þess að tryggja að tungu­málið verði áfram notað á öll­um sviðum ís­lensks sam­fé­lags. Meg­in­mark­mið þings­álykt­un­ar­inn­ar eru þau að ís­lenska verði notuð á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins, að ís­lensku­kennsla verði efld á öll­um skóla­stig­um ásamt mennt­un og starfsþróun kenn­ara og að framtíð ís­lenskr­ar tungu í sta­f­ræn­um heimi verði tryggð. Í álykt­un­inni eru til­tekn­ar 22 aðgerðir til að ná þess­um mark­miðum. Tíu aðgerðir tengj­ast mennta­kerf­inu með bein­um hætti, t.d. að efla skóla­bóka­söfn, bæta læsi og stuðla að já­kvæðri umræðu og fræðsla í sam­fé­lag­inu um fjöl­breyti­leika ís­lensk­unn­ar sem er sér­stak­lega mik­il­væg fyr­ir nýja mál­not­end­ur. Íslensk­an er skóla­málið okk­ar en í Svíþjóð eru 35% fleiri kennslu­stund­ir í móður­máli á miðstigi í grunn­skól­um en hér á landi. Það hef­ur staðið lengi til að fjölga ís­lensku­tím­um í viðmiðun­ar­stunda­skrá grunn­skól­anna og nú er tím­inn kjör­inn til þess. Að auki verður lögð stór­auk­in áhersla á orðaforða í öll­um náms­grein­um til að bæta lesskiln­ing.

Mik­il­væg­asta starfið

Á síðasta ári hef­ur verið ráðist í fjöl­marg­ar aðgerðir til að byggja upp betri grunn fyr­ir mennta­kerfið okk­ar. Samþykkt voru ný lög um mennt­un, hæfni og ráðningu kenn­ara og skóla­stjórn­enda sem auka rétt­indi kenn­ara þvert á skóla­stig. Í þess­um lög­um er einnig kveðið á um kenn­ar­aráð sem ég bind mikl­ar von­ir við. Þá höf­um við farið í ár­ang­urs­rík­ar aðgerðir sem miða að því að fjölga kenn­ur­um, þær hafa meðal ann­ars skilað því að 43% aukn­ing varð í um­sókn­um um nám í grunn­skóla­kenn­ara­fræði í Há­skóla Íslands síðasta vor. Þess­um aðgerðum mun­um við halda áfram. Ný­lega bár­ust þær fregn­ir frá menntavís­inda­sviði HÍ að metþátt­taka sé í nám fyr­ir starf­andi kenn­ara í starfstengdri leiðsögn og kennsluráðgjöf.

Sam­vinna og sam­starf

Við þurf­um sam­taka­mátt skóla­sam­fé­lags­ins, sveit­ar­fé­lag­anna og heim­il­anna og skýra sýn til þess að efla mennta­kerfið okk­ar. All­ir geta lært og all­ir skipta máli eru leiðarljós nýrr­ar mennta­stefnu en drög henn­ar verða kynnt á næstu miss­er­um. Með sam­hæfðum og mark­viss­um aðgerðum get­um við bætt ár­ang­ur allra nem­enda og í því til­liti mun­um við bæði reiða okk­ur á mennt­a­rann­sókn­ir og horfa til þeirra leiða sem skilað hafa best­um ár­angri í ná­granna­lönd­um okk­ar. Ljóst er að við þurf­um einnig að fara í sér­tæk­ar aðgerðir til þess að bæta stöðu drengja í skóla­kerf­inu, nem­enda í dreifðari byggðum og nem­enda með annað móður­mál en ís­lensku. Við þurf­um að halda áfram að for­gangsraða í þágu mennt­un­ar til þess að tryggja að Ísland sé í fremstu röð; um­bæt­ur taka tíma – ekki síst í mennta­mál­um en þar höf­um við allt að vinna því framtíðin er mótuð á hverj­um ein­asta degi í ís­lensk­um skóla­stof­um. Í næstu grein, Ísland í fremstu röð II, verður greint frá stofn­un fagráða, auk­inni áherslu á nátt­úru­vís­indi, efl­ingu mennt­a­rann­sókna og nán­ar fjallað um hvernig við efl­um tungu­málið okk­ar.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 16. desember 2019.

Categories
Greinar

Æskan er ekki biðstofa fullorðinsáranna

Deila grein

12/12/2019

Æskan er ekki biðstofa fullorðinsáranna

Börn eru yf­ir­leitt ekki göm­ul þegar þau átta sig á að það er betra að vera stór en lít­il, eldri en yngri. Stærð og aldri fylgja völd og mögu­leik­inn til að hafa áhrif á eigið líf og sam­fé­lag. Orðræða end­ur­spegl­ar ráðandi viðhorf til sam­fé­lags­hópa og eru börn þar eng­in und­an­tekn­ing. Ófor­svar­an­leg hegðun full­orðinna er stund­um kölluð barna­leg. Það ligg­ur í aug­um uppi að til þess að hafa vægi í sam­fé­lag­inu, eins og það er upp­byggt í dag, skipt­ir máli að vera full­orðinn.

Ósjald­an heyr­um við því haldið fram, við hin ýmsu til­efni, að börn­in séu framtíðin. Fal­leg hugs­un ligg­ur þar ef­laust að baki og ætl­un­in að benda á mik­il­vægi þess að hlúa vel að heim­in­um til þess að geta af­hent hann börn­un­um þegar þau verða stór. Það sem marg­ir átta sig hins veg­ar ekki á er að með þess­um orðum erum við að segja að tími barn­anna komi seinna. Barnæsk­an er hins veg­ar ekki biðstofa full­orðins­ár­anna. Börn og ung­menni eiga að hafa rödd frá því að þau eru fær um að koma skoðunum sín­um á fram­færi og þeirra rödd á að fá svig­rúm og vægi.

Barna­sátt­mál­inn lof­orð til barna

Fyr­ir rúm­lega þrjá­tíu árum var börn­um heims­ins gefið lof­orð. Lof­orð um að standa skyldi vörð um rétt­indi þeirra og vel­ferð fram­ar öllu öðru. Lof­orðið, sem í dag­legu tali kall­ast Barna­sátt­máli Sam­einuðu þjóðanna, markaði mik­il tíma­mót í bar­átt­unni fyr­ir rétt­ind­um barna, en sátt­mál­inn fel­ur í sér alþjóðlega viður­kenn­ingu á því að börn séu sjálf­stæðir ein­stak­ling­ar með full­gild rétt­indi, óháð rétt­ind­um full­orðinna.

Sátt­mál­inn var full­gilt­ur af Alþingi árið 1992 og lög­fest­ur 2013. Þrátt fyr­ir að langt sé um liðið eru mörg af ákvæðum hans enn ekki orðin að veru­leika. Það telst til dæm­is enn til fyr­ir­mynd­ar og vek­ur at­hygli þegar börn­um er gefið tæki­færi til að tjá sig á op­in­ber­um vett­vangi. Það ætti hins veg­ar að vera orðið með öllu sjálfsagt enda eru, þegar öllu er á botn­inn hvolft, fá mál­efni sem ekki snerta líf þeirra með ein­hverj­um hætti.

Radd­ir barna fá aukið vægi

Víðtæk end­ur­skoðun stend­ur nú yfir á allri þjón­ustu við börn á Íslandi að mínu frum­kvæði. Við stönd­um á kross­göt­um og höf­um alla burði til að búa til ein­hverja fram­sækn­ustu um­gjörð í heimi þegar kem­ur að því að hlusta á radd­ir barna og upp­fylla rétt­indi þeirra. Auk­inn skiln­ing­ur er að verða á því að radd­ir barna og Barna­sátt­mál­inn sé átta­vit­inn sem eigi að liggja til grund­vall­ar öll­um ákvörðunum og stefnu­mót­un sem varða líf yngri kyn­slóðar­inn­ar. Því til staðfest­ing­ar má nefna að rík­is­stjórn­in samþykkti fyrr á þessi ári til­lögu mína um að all­ar stór­ar ákv­arðanir sem og laga­frum­vörp sem varða börn skuli rýnd út frá áhrif­um á stöðu og rétt­indi þeirra.

Þessi hugs­un ligg­ur til grund­vall­ar allri minni vinnu í embætti fé­lags- og barna­málaráðherra. Ekki síst í fyrr­nefndi end­ur­skoðun og samþætt­ingu á þjón­ustu við börn sem nú fer fram und­ir for­ystu fé­lags­málaráðuneyt­is­ins þvert á önn­ur ráðuneyti. Hugs­un­in end­ur­spegl­ast einnig í stuðningi ráðuneyt­is­ins við ný­af­staðið Barnaþing umboðsmanns barna og ný­und­ir­rituðum sam­starfs­samn­ingi fé­lags­málaráðuneyt­is­ins við UNICEF um mark­visst sam­starf við inn­leiðingu sveit­ar­fé­laga á Barna­sátt­mál­an­um. Mun það fara fram und­ir for­merkj­um Barn­vænna sveit­ar­fé­laga og er stefnt að því að að minnsta kosti 30 pró­sent sveit­ar­fé­laga á Íslandi hafi fengið viður­kenn­ingu sem barn­væn sveit­ar­fé­lög við árs­lok 2021.

Hluti af dag­legu lífi

Til að tryggja raun­veru­lega barn­vænt sam­fé­lag þurfa börn að njóta þeirra rétt­inda sem Barna­sátt­mál­inn kveður á um í sínu nærum­hverfi á degi hverj­um. Þess vegna þarf inn­leiðing hans ekki síst að fara fram hjá sveit­ar­fé­lög­um en þangað sækja börn að stærst­um hluta þá þjón­ustu sem þau þurfa á að halda. Inn­leiðing Barna­sátt­mál­ans þýðir að for­send­ur hans gangi sem rauður þráður gegn­um starf­semi sveit­ar­fé­lags­ins á öll­um stig­um. Barna­sátt­mál­inn verði þannig ekki leng­ur fal­leg kór­óna sem sett er upp á hátíðis­dög­um held­ur hluti af dag­legu lífi, alla daga og alls staðar.

Ég legg áherslu á að hér er ekki aðeins um að ræða fal­leg orð og fög­ur fyr­ir­heit. Að baki þess­um breyt­ing­um liggja bein­hörð vís­indi en æ fleiri rann­sókn­ir sýna að vel­ferð barna skipt­ir sköp­um þegar kem­ur að því að byggja upp heil­brigt og gott sam­fé­lag til skemmri og lengri tíma. Lengi býr að fyrstu gerð og ein besta fjár­fest­ing sem sam­fé­lög geta ráðist í er að hlúa vel að börn­um.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 12. desember 2019.

Categories
Greinar

Endurreisn vegakerfisins

Deila grein

12/12/2019

Endurreisn vegakerfisins

Þörf fyrir fjárfestingar í samgöngum er gríðarmikil. Vegagerðin áætlar að nauðsynlegt sé að fara í um 200 verkefni næstu 25 árin og eru þær framkvæmdir alls metnar á yfir 400 milljarða króna. Í síðustu viku lagði ég fram á Alþingi uppfærða samgönguáætlun. Í henni eru framlög aukin um fjóra milljarða á ári næstu fimm árin og framkvæmdum, sem í heild eru metnar á 214 milljarða króna, er flýtt.

Til að ná enn meiri árangri er gert ráð fyrir að sértækar framkvæmdir verði fjármagnaðar sem samvinnuverkefni, sbr. Hvalfjarðargangamódel. Slík verkefni mynda sterkan hvata til nýsköpunar sem getur lækkað kostnað og stytt framkvæmdatíma. Þau eru þjóðhagslega arðbær. Sex verkefni hafa verið talin fýsileg í þeim efnum og eru til umfjöllunar í sérstöku frumvarpi um samvinnuverkefni (PPP), þ.m.t. ný Ölfusárbrú (2022) og nýr vegur um Öxi (2021).

Ný samgönguáætlun boðar byltingu í uppbyggingu og viðhaldi miðað við síðustu ár. Á næstu fimm árum er gert ráð fyrir að að lágmarki 120 milljarðar fari til vegaframkvæmda, eða um þriðjungur þess sem þarf til nauðsynlegra framkvæmda. Loksins verður hægt að endurreisa vegakerfið og tryggja viðunandi viðhald svo tryggja megi örugga og greiða umferð með áherslu á tengingu á milli byggða. Viðhald á vegum verður aukið í takt við meiri umferð og lagt verður bundið slitlag á 400-450 km á tengivegi. Gaman er að segja frá því að Vatnsnesvegur er nú loksins kominn á áætlun eftir umsagnir í samráðsgátt stjórnvalda.

Í lok tímabils samgönguáætlunar verða umferðarmestu vegir til og frá höfuðborgarsvæðinu komnir með aðskildar akstursstefnur. Það gildir um Vesturlandsveg fram hjá Borgarnesi, á Suðurlandsvegi að Hellu og á Reykjanesbraut að flugstöðinni. Unnið er að því að finna leiðir til að flýta framkvæmdum við Reykjanesbraut enn frekar, einum umferðarmesta þjóðvegi landsins. Þar eru óleyst skipulagsmál við Straumsvík en Vegagerðin telur að framkvæmdir þar fari í útboð í lok árs 2022. Þá verður jarðgöngum á Austurlandi flýtt og næstu skref að Sundabraut kynnt fljótlega.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 12. desember 2019.

Categories
Greinar

Borgarbyggð í fremstu röð til framtíðar

Deila grein

10/12/2019

Borgarbyggð í fremstu röð til framtíðar

Verkefni okkar sem sveitarfélags er að festast ekki í fortíðinni og hræðast ekki breytingar og áskoranir sem fylgja framtíðinni. Sveitarstjórnar fólk má ekki vera ákvarðanafælið og óttast að styggja þá sem vilja toga í tauminn þegar framtíðin eru rædd. Til að hægt sé að taka ábyrgar ákvarðanir inn í framtíðina þarf langtímasýn að liggja fyrir.

Í þeirri framkvæmdaáætlun sem nú liggur fyrir til afgreiðslu með fjárhagsáætlun sveitarfélagsins til næstu 4 ára er gert ráð fyrir 550 milljónum í skólahúsnæði og er það viðbót við milljarð sem þegar hefur verið framkvæmt fyrir síðust 2-3 ár. Þrátt fyrir það liggur enginn áætlun fyrir hjá meirihluta sveitarstjórnar um framtíðarskipulag skólamála í sveitarfélaginu. Nú liggur fyrir mat hönnuða um að húsnæði Grunnskólans á Kleppjárnsreykjum sé það illa farið að hagkvæmast sé að rífa það og byggja nýtt skólahúsnæði. En áætlanir hafa legið uppi síðust ár um að fara í nauðsynlegar endurbætur á grunnskólanum á Kleppjárnsreykjum. Kostnaðaráætlanir síðustu tveggja ára í framkvæmdaáætlun hafa farið langt fram úr öllu áætlunum, skortur er á aðhaldi og yfirsýn og útlit fyrir að sveitarfélagið sé komið langleiðina með efni í nýtt „Braggamál“ hér í Borgarbyggð.

Enginn áætlun eða framtíðarsýn hefur verið lögð fram af meirihluta sveitarstjórnar um nýtingu eigna sveitarfélagsins. En næstum allar eignir sveitarfélagsins hafa verið í mikilli viðhaldsþörf síðust ár.  Mikill tími, fjármagn og orka hefur farið í það síðustu ár að stofna vinnuhópa sem hafa skilað af sér ágætum skýrslum um nýtingu húsnæðis í eigu sveitarfélagsins og eru hópar starfandi í dag í tengslum við skipulag leikskólamála og framtíðarskipulag íþróttahússins í Borgarnesi. Ljóst er að núverandi meirihluta skortir sameiginlega sýn á framtíðina og því dettur botninn sífellt úr umræðunni þegar kemur að þeim hluta að taka ákvarðanir. Þrátt fyrir að íbúar hafi haft aðkomu að öllum vinnuhópum og skýrslum síðustu ár hefur það engu breytt um ákvarðanatökufælni meirihlutans.

Sveitarstjórnar fulltrúar meirihlutans forðast allar umræður sem krefjast niðurstöðu um langtímasýn þar sem ljóst er að þverpólitískt samkomulag næst ekki um málefni er snerta hagsmuni sveitarfélagsins til framtíðar. Þau hafa nýtt tímann vel frá síðustu kosningu til að þakka sjálfum sér fyrir jákvæða fjárhagsstöðu sveitarfélagsins, sem helgast eingöngu af jákvæðum hagrænum áhrifum sem auknar útsvarstekjur og aukið framlag úr jöfnunarsjóði hafa haft síðustu ár, ásamt því að klappa sér á bakið fyrir þau verkefni sem var unnið að á síðasta kjörtímabili eins og undirbúning að byggingu skólahúsnæðis Grunnskóla Borgarnes, nýtt deiliskipulag og ljósleiðaraverkefnið svo eitthvað sé nefnt.  Ég óttast að ekkert af þeim fjölmörgu málum sem legið hafa í loftinu ókláruð síðustu ár verði afgreidd á þessu kjörtímabili, tækifæri til uppbyggingar verði ekki nýtt og engar ákvarðanir teknar sem koma okkur á braut vaxtar fyrir sveitarfélagið. Meirihlutanum hefur ekki enn þá tekist að fanga nema lítið brot af þeim ágætu málum sem þau settu fram í málefnasamning sínum árið 2018. Á meðan engin sýn er til staðar og engin geta og eldmóður til þess að leiða verkefni áfram og klára dæmið munum við fylgjast með tekjum sveitarfélagsins ausið stefnulaust.

Við fulltrúar framsóknarflokksins í sveitarstjórn erum orðin langþreytt á að sitja fundi þar sem mikið er talað vilja til móta stefnu um hin ýmsu mál en ekkert gerist. Fyrirtækjum er ekki að fjölga, engin áform um uppbyggingu leiguhúsnæðis og engar framkvæmdir í gangi. Þær tillögur sem nú liggja fyrir alþingi um styrkingu sveitarstjórnarstigsins kalla enn fremur á það að sýn sveitarstjórnarfulltrúa sé skýr á heildarhagsmuni. Tillögur sveitarstjórnarráðherra fela í sér tækifæri til styrkingar á fjárhagslegri stöðu sveitarfélaga ásamt því að hafa jákvæð áhrif á styrk sveitarfélaganna til að takast á við þróun og eflingu á hverju svæði. Við sveitarstjórnarmenn þurfum einnig að móta okkur sýn í tengslum við þær tillögur sem liggja fyrir í samráði við íbúa.

Við getum sem sveitarfélag hvar sem landfræðileg mörk okkar munu liggja á næstu árum  verið í fremstu röð. Mikilvægt er að stöðugt endurmat sé á nýtingu tækifæra til að hagræða og framsýni sé viðhöfð í takast á við nýjar áskoranir og byggja upp til framtíðar. Það er lykilatriði að skýr framtíðarsýn liggi fyrir til grundvallar ákvörðunum með heildarhagsmuni íbúa að leiðarljósi. Verum ábyrg, á tánum, full af eldmóði og óhrædd við það að vera framsækin.

Guðveig Lind Eyglóardóttir, oddviti Framsóknarmanna í Borgarbyggð.

 

Categories
Greinar

Hugarfar framtíðarinnar

Deila grein

09/12/2019

Hugarfar framtíðarinnar

Í fram­haldi af niður­stöðum alþjóðlegra könn­un­ar­prófa Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­ar­inn­ar (e. PISA) sem kynnt­ar voru í vik­unni hef ég kynnt aðgerðir sem miða að því að efla mennta­kerfið, ekki síst með auk­inni áherslu á námsorðaforða og starfsþróun kenn­ara. Þær aðgerðir verða út­færðar í góðu sam­starfi við skóla­sam­fé­lagið, sveit­ar­fé­lög­in og heim­il­in í land­inu. Það er sam­fé­lags­legt verk­efni okk­ar allra að bæta læsi en það verk­efni snýr að tungu­máli okk­ar og menn­ingu.

Mennt­a­rann­sókn­ir sýna að ár­ang­ur í próf­um eins og PISA ræðst fyrst og fremst af færni nem­enda í rök­hugs­un og hæfi­leik­an­um til að nýta sér þekk­ingu sína til að meta og túlka texta. Góður málskiln­ing­ur og orðaforði er for­senda þess að nem­end­ur geti til­einkað sér þann hæfi­leika. Rann­sókn­ir benda til þess að orðaforði og orðskiln­ing­ur ís­lenskra barna hafi minnkað á und­an­förn­um árum og því verðum við að mæta. Niður­stöður PISA-próf­anna segja okk­ur að við get­um gert bet­ur. Ég trúi því að við get­um það með góðri sam­vinnu, eft­ir­fylgni og aðgerðum sem skilað hafa ár­angri í ná­granna­lönd­um okk­ar.

PISA-próf­in mæla fleira en lesskiln­ing og stærðfræði- og nátt­úru­læsi. Auk skýrslu með niður­stöðum próf­anna birt­ir Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­in (e. OECD) fleiri gögn sem varpa ljósi á stöðu mennta­kerf­is­ins út frá viðhorf­um, líðan og fé­lags­legri stöðu nem­enda og eru þær niður­stöður ekki síður fróðleg­ar. Sú töl­fræði bend­ir meðal ann­ars til þess að færri ís­lensk­ir nem­end­ur búi við einelti en nem­end­ur gera að meðaltali í sam­an­b­urðarlönd­um OECD og að hærra hlut­fall þeirra sé ánægt með líf sitt. Þá sýna þær niður­stöður að 73% ís­lensku nem­end­anna sem svöruðu PISA-könn­un­inni sl. vor séu með vaxt­ar­viðhorf (e. growth mind­set), það er að þau trúa því að með vinnu­semi, góðum aðferðum og hjálp frá öðrum geti þau þróað hæfni sína og getu. Þetta hlut­fall er tíu pró­sentu­stig­um hærra hér á landi en meðaltal í OECD-ríkj­un­um. Niður­stöður PISA sýna að slík­ir nem­end­ur hafa sterk­ari hvöt til þess að ná góðum tök­um á verk­efn­um, meiri trú á getu sinni, setji sér metnaðarfyllri mark­mið, leggi meira upp úr mik­il­vægi mennt­un­ar og séu lík­legri til þess að klára há­skóla­nám.

Þetta vaxt­ar­hug­ar­far er afar dýr­mætt því rann­sókn­ir sýna að viðhorf til eig­in getu og vits­muna ræður miklu um ár­ang­ur. Þeir nem­end­ur sem telja að hæfi­leik­ar þeirra og hæfni sé föst stærð eru þannig lík­legri til þess að gef­ast upp á flókn­ari verk­efn­um og vilja forðast erfiðleika og áskor­an­ir. Ég kalla þetta hug­ar­far framtíðar­inn­ar. Okk­ar bíða sann­ar­lega spenn­andi verk­efni og mörg þeirra flók­in. Árang­ur­inn mun ráðast af viðhorfi okk­ar og trú. Setj­um markið hátt og vinn­um að því sam­an.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 7. desember 2019.

Categories
Greinar

Þjóð undir þaki

Deila grein

05/12/2019

Þjóð undir þaki

Íslenski húsnæðismarkaðurinn hefur einkennst af miklum sveiflum í gegnum tíðina. Ýmist hefur verið skortur á húsnæði eða offramboð og það sama má segja um aðgang að lánsfé. Núverandi stjórnvöld leggja áherslu á að draga úr því ójafnvægi sem ríkt hefur og kappkosta að mynda traustari umgjörð um húsnæðismál.

Frá því ég tók við embætti hefur það verið stefna mín að tryggja nægjanlegt framboð húsnæðis fyrir alla, óháð efnahag og búsetu. Þjóð undir þaki – jafnrétti og jafnvægi var yfirskrift Húsnæðisþings sem haldið var í síðustu viku. Þar var farið yfir stöðuna, þær aðgerðir sem ráðist hefur verið í og framhaldið.

Þegar hefur farið fram mikil endurskipulagning og umbótavinna á sviði húsnæðismála. Stjórnskipulag hefur verið einfaldað með tilfærslu mannvirkjamála yfir til félagsmálaráðuneytisins, þar sem húsnæðismál voru fyrir. Þá hef ég mælt fyrir frumvarpi um sameiningu Íbúða­lánasjóðs og Mannvirkjastofnunar í nýja Húsnæðis- og mannvirkjastofnun sem er ætlað að stuðla að betri heildarsýn yfir málaflokkinn.

Umfangsmikil vinna við gerð húsnæðisáætlana sveitarfélaga hefur átt sér stað. Þeim er ætlað að tryggja að byggt sé í samræmi við þörf en á það hefur skort. Þá hefur hlutverk Íbúðalánasjóðs tekið mikilvægum breytingum en sjóðurinn ber ábyrgð á framkvæmd húsnæðismála og gerir nú reglulegar og ítarlegar greiningar á húsnæðismarkaði. Þannig geta stjórnvöld tekið skilvirkari ákvarðanir sem tryggja að stuðningur skili sér þangað sem þörfin er mest.

Umbætur í húsnæðismálum voru ein grunnforsenda lífskjarasamninga sem undirritaðir voru fyrr á þessu ári. Því lögðu stjórnvöld og aðilar vinnumarkaðarins í mikla vinnu við að greina stöðu húsnæðismála og skilgreina aðgerðir til úrbóta. Rúmlega 40 húsnæðistillögur voru lagðar fram og eru nú í úrvinnslu en þær fela meðal annars í sér stóraukin framlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins, bætta réttarstöðu leigjenda og innleiðingu hlutdeildarlána fyrir ungt fólk og tekjulága.

Ekki stendur til að skilja landsbyggðina eftir í þessum efnum og síðustu misseri hafa verið kynntar lausnir til að mæta ólíkum áskorunum sveitarfélaga á landsbyggðinni. Erum við þegar farin að sjá árangur þess og uppbyggingu á stöðum þar sem ríkt hefur stöðnun um lengri tíma. Ég bind vonir við að þessar aðgerðir, og fleiri til, styrki húsnæðismarkaðinn svo um munar til framtíðar.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 5. desember 2019.

Categories
Greinar

Á flugi í samgöngumálum

Deila grein

03/12/2019

Á flugi í samgöngumálum

Ný samgönguáætlun ber þess glöggt merki að við erum komin á gott skrið með að greiða niður innviðaskuldina í vegakerfinu eftir hrunið og þar er stórauknu fjármagni varið til vegagerðar.

Samgönguáætlun var samþykkt á vorþingi og nú er uppfærð áætlun lögð fram í þinginu. Stærsti munurinn er sá að nýframkvæmdum sem nema um 214 milljörðum króna er flýtt frá fyrri áætlun, í kjölfar umfjöllunar umhverfis- og samgöngunefndar og áherslu Alþingis um mikilvægi þess. Með þessu er verið að stíga stærri skref en áður hefur tíðkast. Á landsbyggðinni er ætlunin að flýta framkvæmdum um 125 milljarða. Samgöngusáttmáli ríkis og sex sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu er birtingarmynd sameiginlegrar sýnar og heildarhugsunar fyrir fjölbreyttar samgöngur á svæðinu og er liður í því að leysa ríkjandi og fyrirsjálanlegan umferðarvanda. Þá er lagt upp með samvinnuverkefni ríkis og einkaaðila um stór afmörkuð verkefni. lina

Skýr stefna um uppbyggingu flugvallanna á Akureyri og Egilsstöðum

Það eru líka stigin stór skref í fluginu. Flugstefna hefur verið mótuð  í fyrsta sinn í 100 ára sögu flugsins. Lykilatriðið í henni er að millilanda- og varaflugvellirnir verða á einni hendi, Isavia sem á að taka ábyrgð á varaflugvöllunum.

Notendur millilandaflugvalla verða að taka þátt í rekstri varaflugvalla fyrir millilandafarþega. Uppbygging varaflugvalla á Íslandi er mikilvægt flugöryggismál fyrir þá sem fljúga um Keflavíkurflugvöll, s.s. þegar aðstæður breytast skyndilega vegna veðurs eða óhappa. Þörfin fyrir framkvæmdir og þjónustu miðast við að skapa aðstöðu til að taka við nægum fjölda véla í neyðarástandi.

Nú er stigið stórt skref í átt að bættum rekstri og uppbyggingu á Egilsstaðaflugvelli. Frá og með áramótum tekur Isavia við rekstri hans og þá skapast svigrúm strax á næsta ári til aukins viðhalds á öðrum flugvöllum. Framkvæmdir eru orðnar aðkallandi víða og of lítið fjármagn fer í flugvelli sem eru mikilvægir innviðir.

Það er mörkuð skýr stefna um að byggja flugvellina á Akureyri og Egilsstöðum upp sem alþjóðlegar fluggáttir, samhliða varaflugvallahlutverkinu. Við 2. umræðu fjárlaga var samþykkt breytingartillaga um að leigja eða kaupa húsnæði til stækkunar á flugstöðinni á Akureyrarflugvelli, sannarlega mikilvægt skref og staðfesting á vilja samgönguyfirvalda.

Samvinna er lykill að árangri

Öflugt innlandsflug er mikilvægt byggðamál og einn lykillinn að jafnræði byggðanna. Samhliða bættu viðhaldi á flugvöllum landsins þarf að jafna aðstöðumun landsmanna. Skoska leiðin er mikilvægt skref í þá átt. Flugfargjöld eru há í samanburði við það sem býðst í millilandaflugi, tíðni flugferða er ekki alltaf hentug og sætanýting breytileg. Greiðsluþátttaka stjórnvalda hefur reynst vel til að mæta þessum vanda í Skotlandi og er ætlunin að hrinda henni í framkvæmd hér á landi seinni hluta næsta árs.

Næsta skref varðandi Akureyarflugvöll er að útfæra leiðir til að nýta fjárlagaheimildina um stækkun flugstöðvarinnar og útfæra rekstur hennar þannig að hann nýtist byggðunum og markmiðum stjórnvalda um nýja gátt inn í landið. Breið samvinna er lykill að árangri í þeim efnum.

Að lokum: Isavia verður ekki einkavætt á meðan Framsóknarflokkurinn stendur vaktina í samgöngumálum.   Áfram veginn.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi og nefndarmaður í umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis.

Greinin birtist fyrst á vikudagur.is 29. nóvember 2019.

Categories
Greinar

Aðgerðir og árangur á tveimur árum

Deila grein

02/12/2019

Aðgerðir og árangur á tveimur árum

Fyr­ir tveim­ur árum boðaði ný rík­is­stjórn stór­sókn í mennta­mál­um. Síðan þá hef­ur varla liðið sú vika að ekki hafi borist frétt­ir af aðgerðum eða ár­angri. Ráðist var í aðgerðir til að fjölga kenn­ur­um, sem skiluðu sér í auk­inni aðsókn í kenn­ara­nám sl. haust. Þeim bolta mun­um við halda á lofti og tryggja að sett mark­mið ná­ist. Flæði kenn­ara milli skóla­stiga mun aukast með ein­föld­un á leyf­is­bréfa­kerfi og ný lög þar um taka gildi um ára­mót. Til­lög­ur að breyttu fyr­ir­komu­lagi starfsþró­un­ar kenn­ara og skóla­stjórn­enda liggja fyr­ir og vinna við mót­un stefnu í mál­efn­um nem­enda með annað móður­mál en ís­lensku er í full­um gangi. Drög nýrr­ar mennta­stefnu til árs­ins 2030 verða kynnt á næst­unni, en mark­mið henn­ar er skýrt: Við vilj­um framúrsk­ar­andi mennta­kerfi. Þessi verk­efni, og mörg fleiri, munu með tím­an­um skila mikl­um ár­angri, en áfram þarf að hlúa að þeim fræj­um sem sáð hef­ur verið, svo þau skjóti rót­um og beri góðan ávöxt.

Íslensk­an í önd­vegi

Tungu­málið er for­senda hugs­un­ar og án þess verður eng­in þekk­ing til. Án góðrar ís­lenskukunn­áttu kom­um við hug­mynd­um okk­ar ekki í orð, hætt­um að fá nýj­ar hug­mynd­ir og drög­um úr færni okk­ar til að breyta heim­in­um. Það er því ekki að ástæðulausu sem rík­is­stjórn­in hef­ur sett ís­lenska tungu í önd­vegi. Orðaforði og málskiln­ing­ur ligg­ur til grund­vall­ar öllu námi og það er brýnt að snúa vörn í sókn, svo ís­lensk börn séu reiðubú­in þegar framtíðin bank­ar upp á. Stuðning­ur við út­gáfu bóka á ís­lensku er liður í því, sem og fjár­fest­ing í mál­tækni svo börn­in okk­ar þurfi ekki að tala ensku við tölv­ur og tæki. Þings­álykt­un um ís­lensk­una varðar veg­inn og hvet­ur okk­ur áfram, hvort sem horft er til notk­un­ar á ís­lenskri tungu eða fram­kvæmda sem hugsaðar eru til vernd­ar menn­ing­ar­arf­in­um okk­ar.

Hús ís­lensk­unn­ar er dæmi um slíka fram­kvæmd. Bygg­ing þess er loks­ins haf­in og það er ánægju­legt að sjá það langþráða hús rísa á Mel­un­um í Reykja­vík. Það mun hýsa fjöl­breytta starf­semi Stofn­un­ar Árna Magnús­son­ar í ís­lensk­um fræðum og Íslensku- og menn­ing­ar­deild Há­skóla Íslands. Und­an­far­in ár hef­ur ekki verið unnt að halda sýn­ing­ar á hand­rit­um sem varðveitt eru hjá Stofn­un Árna Magnús­son­ar en með til­komu húss­ins verður bylt­ing í aðstöðu stofn­un­ar­inn­ar til að varðveita, rann­saka og miðla menn­ing­ar­arfi þeim sem hand­rit­in geyma. Gert er ráð fyr­ir að fram­kvæmd­um við húsið ljúki um sum­ar­lok 2023 og verður húsið verðugur heima­völl­ur fyr­ir fjör­egg ís­lenskr­ar menn­ing­ar, tungu­málið okk­ar.

Betri kjör náms­manna

Í stjórn­arsátt­mála er því heitið að ráðast í löngu tíma­bæra end­ur­skoðun á náms­lána­kerf­inu. Nú sér fyr­ir end­ann á því mik­il­væga verk­efni, þar sem nú ligg­ur fyr­ir Alþingi frum­varp um Mennta­sjóð náms­manna, bylt­ing­ar­kennt og full­fjár­magnað stuðnings­kerfi fyr­ir náms­menn, sem fel­ur í sér gagn­særri og rétt­lát­ari stuðning hins op­in­bera við náms­menn. Frum­varpið miðar að því að jafna stuðning og dreif­ingu styrkja rík­is­ins til náms­manna og er sér­stak­lega hugað að hóp­um sem þurfa mest á stuðningi að halda, s.s. ein­stæðum for­eldr­um, fjöl­skyldu­fólki og náms­mönn­um utan höfuðborg­ar­svæðis­ins. Höfuðstóll náms­láns verður lækkaður um 30% við út­skrift, beinn fjár­stuðning­ur veitt­ur vegna fram­færslu barna og boðið upp á vexti á bestu mögu­legu kjör­um. Mark­miðið er að bæta veru­lega skulda­stöðu náms­manna við út­skrift, svo hún hafi sem minnst trufl­andi áhrif á líf að loknu námi, og skapa hvata til að nem­ar ljúki námi.

Meiri fjöl­breytni

Fjöl­breytni er mennta­kerf­inu mik­il­væg. Nem­end­ur hafa ólík­ar þarf­ir og eiga að hafa val um sitt nám. Eins­leitni í námsvali og -fram­boði er ein ástæða brott­hvarfs úr fram­halds­skól­un­um og því er vel að fjöl­breytni náms­fram­boðs sé að aukast, ekki síst á fram­halds­skóla­stig­inu og að fleiri nem­end­ur séu opn­ir fyr­ir náms­kost­um t.d. á sviði verk- og tækni­greina. Fyrr á ár­inu var í fyrsta sinn sett lög­gjöf um starf­semi lýðskóla hér á landi sem skap­ar um­gjörð um fjöl­breytt­ari val­kosti í ís­lensku mennta­kerfi og nú í haust hófst nám í tölvu­leikja­gerð á fram­halds­skóla­stigi sem og sta­f­rænni versl­un og viðskipt­um, svo dæmi séu tek­in um nýj­ung­ar í skóla­starfi. Slík­um breyt­ing­um ber að fagna.

Menn­ing blómstr­ar

Á sviði menn­ing­ar og lista má nefna laga­frum­varp um sviðslist­ir og stuðning við safn­astarf, bætt aðgengi að menn­ingu og list­um, mót­un nýrr­ar menn­ing­ar­stefnu, hækk­un fram­laga til bóka­safns­sjóðs og ný lög um stuðning við út­gáfu bóka á ís­lensku. Skýr­ar vís­bend­ing­ar eru um að stuðning­ur við bóka­út­gáfu sé þegar far­inn að stuðla að fjöl­breytt­ara les­efni, ekki síst fyr­ir yngstu les­end­urna því sam­kvæmt Bókatíðind­um fjölg­ar titl­um um 47% milli ára í flokki skáld­verka fyr­ir börn. Þá benda nýj­ustu kann­an­ir til þess að lest­ur sé al­mennt að aukast hér á landi, sem er afar ánægju­legt.

Á kjör­tíma­bil­inu hef­ur gengið vel að efla þá mála­flokka sem heyra und­ir mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneytið. Það er ánægju­legt að finna fyr­ir þeim mikla meðbyr sem mál­efn­in njóta í sam­fé­lag­inu og hvetj­andi til framtíðar.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. nóvember 2019.

Categories
Greinar

Lengra fæðingaorlof tryggt

Deila grein

29/11/2019

Lengra fæðingaorlof tryggt

Í vik­unni mælti fé­lags- og barna­málaráðherra fyr­ir frum­varpi um fæðing­ar- og feðra­or­lof þar sem lagðar eru til breyt­ing­ar um leng­ingu á fæðing­ar­or­lofi í 12 mánuði og er það í sam­ræmi við stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar og lífs­kjara­samn­inga á al­menn­um vinnu­markaði frá því í vor. Að sama skapi er lagt til að sá tími sem for­eldr­ar eiga rétt á greiðslu fæðing­ar­styrks leng­ist um þrjá mánuði.

Hér er verið að stíga mik­il­vægt skref sem verður að fullu komið á árið 2021. Þetta er í sam­ræmi við til­lög­ur starfs­hóps um framtíðar­stefnu í fæðing­ar­or­lofs­mál­um sem skilaði í mars 2016 til­lög­um sín­um til þáver­andi fé­lags- og hús­næðismálaráðherra.

Það kem­ur ekki á óvart að þetta sé komið til fram­kvæmda núna á vakt Fram­sókn­ar­flokks­ins í ráðuneyt­inu. Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn hef­ur á sinni vakt í þessu ráðuneyti stigið stór skref til að bæta rétt­indi verðandi for­eldra og það var Páll Pét­urs­son þáver­andi fé­lags­málaráðherra sem kom því í lög árið 2001 að feður skyldu líka eiga rétt á að taka for­eldra­or­lof. Það þótti mik­il­vægt að binda í lög rétt barns­ins að fá að um­gang­ast báða for­eldra sína á fyrstu mánuðum lífs síns.

Tíma­móta­áfangi

Í sam­eig­in­legri um­sögn pró­fess­ors í fé­lags­ráðgjöf og dós­ents í fé­lags­fræði við Há­skóla Íslands um frum­varpið kem­ur meðal ann­ars fram að leng­ing­in á rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs sem gert er ráð fyr­ir í frum­varp­inu sé tíma­móta­áfangi til hags­bóta fyr­ir fjöl­skyld­ur í þágu hags­muna barna og for­eldra­jafn­rétt­is. Jafn­framt kem­ur fram að ít­rekaðar kann­an­ir meðal for­eldra sýni að sjálf­stæður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs sé sér­stak­lega mik­il­væg­ur þegar fjöl­skyld­ur deila ekki lög­heim­ili, en stór hluti feðra sem deil­ir ekki lög­heim­ili með börn­um sín­um nýt­ir sjálf­stæðan rétt til fæðing­ar­or­lofs.

Bilið brúað

Leng­ing fæðinga­or­lofs auðveld­ar for­eldr­um að brúa bilið eft­ir að fæðing­ar­or­lofi lýk­ur þar til börn­in fá leik­skóla­pláss. Þetta bil hef­ur verið streitu­vald­andi fyr­ir for­eldra og valdið því að for­eldr­ar og þá sér­stak­lega kon­ur hafa dottið út af vinnu­markaði um tíma. Víða um land eru sveit­ar­fé­lög­in far­in að bjóða upp á leik­skóla­pláss allt niður í 12 mánaða ald­ur.

Á næsta ári verða 20 ár liðin frá gildis­töku laga um fæðinga­or­lof. Það er því við hæfi að þess­um áfanga verði náð í lok næsta árs. Fé­lags- og barna­málaráðherra hef­ur sett af stað vinnu við heild­ar­end­ur­skoðun fæðinga­or­lofslag­anna í sam­ráði við hags­munaaðila. Sú end­ur­skoðun er í sam­ræmi við stefnu stjórn­valda um að efla fæðing­ar­or­lofs­kerfið. Þess er vænst að þeirri vinnu verði lokið á næsta ári og breyt­ing­ar verði sett­ar fram í nýju frum­varpi í lok árs­ins.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. nóvember 2019.