Category: Fréttir

„Ríkisstjórnin sýnir enga raunverulega framtíðarsýn og vanrækir mikilvægustu málaflokkana,“ sagði Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, í umræðum á Alþingi í störfum þingins. Þar gagnrýndi hann fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar harðlega og sakaði hana um að fórna framtíðinni með skammsýnu fjármagni og vanrækslu á verðmætasköpun.

Sigurður Ingi benti á að ríkisstjórnin hefði tekið við ríkissjóði með 50 milljarða í umframtekjur, en engu að síður væri horft fram hjá tækifærum til að bæta stöðuna eða fjárfesta í grunnþjónustu.

„Því hefði mátt bæta fjárhag ríkissjóðs strax eða forgangsraða betur – í stað þess stefnir í niðurskurð á lykilþjónustu eins og menntun og heilbrigðismálum,“ sagði hann.

„Við erum að fresta framtíðinni“ – menntun látin sitja á hakanum

Í ræðu sinni lagði Sigurður Ingi sérstaka áherslu á stöðu menntakerfisins og kallaði stöðu framhaldsskólanna sérstaka áhyggjuefni:

„Það er eins og framhaldsskólinn sé skilinn eftir úti á þekju – þetta eru skilaboð um að fresta framtíðinni.“

Hann gagnrýndi jafnframt yfirvofandi niðurskurð í geðheilbrigðisþjónustu.

Óvissa eykst – en ríkisstjórnin minnkar varasjóð

Samkvæmt nýrri fjármálaáætlun hyggst ríkisstjórnin lækka árlegt framlag í varasjóð um 20 milljarða króna, miðað við síðustu áætlun. Þetta gerist á sama tíma og efnahagsleg óvissa á alþjóðamörkuðum eykst.

Sigurður Ingi benti á að 400 milljarðar hafi horfið úr Kauphöllinni á skömmum tíma, sem sé meira en tapðist í upphafi Covid-faraldursins.

„Á sama tíma og fjármálakerfið missir hundruð milljarða og alþjóðleg óvissa eykst, dregur ríkisstjórnin úr eigin viðbragðsgetu,“ sagði hann.

Framsókn leggur fram tillögu um innlent eignarhald í fiskeldi

Í lok ræðunnar boðaði Sigurður Ingi að Framsókn myndi leggja fram þingsályktunartillögu þess efnis að tryggja innlent eignarhald í sjókvíaeldi, með fyrirmynd frá Færeyjum. Hann lagði áherslu á að arður af auðlindum þjóðarinnar ætti að nýtast innanlands.

„Við verðum að tryggja að arðurinn af auðlindum okkar skili sér heim – það er forsenda verðmætasköpunar og lykill að því að ná 6.500 milljarða markmiðinu fyrir árið 2030.“

Ræða Sigurðar Inga í heild sinni á Alþingi:

Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, ræddi á Alþingi í óundirbúnum fyrirspurnum um mikilvægi fjallaleiðsögunámsins við Framhaldsskólann í Austur-Skaftafellssýslu á Hornafirði. Námið, sem er einstakt á Íslandi, er í hættu vegna kostnaðar og er því kallað eftir stuðningi til að tryggja áframhaldandi starfsemi þess.

Mikilvægi fyrir ferðaþjónustu og almannavarnir

Halla Hrund vakti athygli á mikilvægi námsins fyrir öryggi og fagmennsku í fjallamennsku, sérstaklega á jöklum. „Þetta er nám í sérstakri leiðsögn á jöklum sem er afar mikilvægt fyrir öryggi og fagmennsku í okkar síbreytilegu náttúru. Námið er hið eina sinnar tegundar á Íslandi og starfar í höfuðstöðvum helstu jökla landsins þar sem ferðamannafjöldi hefur aukist um rúm 500% á undanförnum árum.“

Hún benti á að nemendur sem ljúka náminu fari flestir að starfa við fagið og að það sé mikilvægt fyrir ferðaþjónustuna og almannavarnir.

Dómsmálaráðherra tekur undir mikilvægi námsins

Dómsmálaráðherra tók undir mikilvægi námsins í sínu svari og benti á að það hafi forvarnagildi. Hún nefndi að öryggismál landsmanna séu á ábyrgð dómsmálaráðuneytisins og að menntun á þessu sviði sé mikilvæg.

Halla Hrund lagði áherslu á að finna leiðir til að tryggja áframhaldandi starfsemi námsins og kallaði eftir samstarfi ólíkra ráðuneyta til að leysa málið.

„Við erum að tala um þetta forvarnagildi og öryggissjónarmið fyrir okkar lykilatvinnugrein.“

Dómsmálaráðherra sagðist ætla að taka málið til skoðunar og nefna það við aðra ráðherra.

Fjallaleiðsögunámið er mikilvægt fyrir öryggi og fagmennsku í fjallamennsku á Íslandi. Það er nauðsynlegt að finna leiðir til að tryggja áframhaldandi starfsemi þess til að stuðla að öryggi ferðamanna og almannavarna.

• Fjallaleiðsögunám á Íslandi.

Sigurður Ingi Jóhannsson, alþingismaður og formaður Framsóknar, átti orðastað við forsætisráðherra og ræddi samráð við Alþingi um öryggis- og varnarmál. Hann gagnrýndi ríkisstjórnina fyrir að hafa ekki nægilegt samráð áður en stefnumál eru lögð fram.

„Við höfum séð nýja ríkisstjórn fara af stað og í samskiptum hérna við þingið hef ég tekið eftir því að það er oft og tíðum þannig að ríkisvaldið virðist líta svolítið á að löggjafarþingið sé bara beinlínis framhald af framkvæmdarvaldinu,“ sagði Sigurður Ingi.

Áhyggjur af veiðigjöldum og fjármálaáætlun

Samkvæmt lögum og venjum ætti framkvæmdarvaldið að hafa samráð við löggjafarþingið áður en stefnumál eru lögð fram, sérstaklega þegar um er að ræða mikilvæg mál eins og öryggis- og varnarmál. Sigurður Ingi benti á að veiðigjöld hafi verið sett í samráð í aðeins sjö daga og að fjármálaáætlun hafi verið lögð fram án markmiða.

Samstarf við Kanada og Evrópusambandið

Sigurður Ingi lýsti áhyggjum sínum yfir því að utanríkisráðherra hafi talað um aukið samstarf við Kanada og Evrópusambandið án þess að ræða það við þingið. Hann spurði forsætisráðherra hvaða skilaboð hún myndi fara með á fund framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, síðar í vikunni.

Forsætisráðherra svaraði og sagði að utanríkisráðherra hafi skipað þverpólitíska nefnd til að fara yfir öryggis- og varnarmálin. Hún sagði að fundur með forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins myndi snúast um hagsmuni Íslands í tollastríði. Hún lagði áherslu á að samstaða væri mikilvæg á þessum viðsjárverðu tímum.

Þverpólitískt samráð mikilvægt

Forsætisráðherra lofaði að upplýsa þingið um niðurstöður fundarins með framkvæmdastjórn Evrópusambandsins.

• Samráð í þinginu um öryggis- og varnarmál.

25. Kjördæmisþing Kjördæmissambands Framsóknarfélaganna í Suðurkjördæmi haldið í Suðurnesjabæ 5. apríl 2025 skorar á ríkisstjórnina að endurskoða þegar verklag við breytingar á sköttum eða skattahækkunum.

Breytingar og hækkanir á sköttum geta haft víðtæk áhrif á atvinnulíf um allt land og mikilvægt að samráð sé haft við sveitarfélög landsins. Sveitarfélög eiga mikið undir að ríkið kollvarpi ekki atvinnugreinum og raski þannig lífskjörum heilu byggðarlaganna með óvandvirkum vinnubrögðum.

***

25. Kjördæmisþing Kjördæmissambands Framsóknarfélaganna í Suðurkjördæmi haldið í Suðurnesjabæ 5. apríl 2025 skorar á ríkisstjórnina að stórefla samstarf og samráð við sveitarfélögin í landinu og bera virðingu fyrir sjálfsákvörðunarrétt þeirra og hagsmunum íbúa þeirra.

***

Á Alþingi fór fram í vikunni fyrri umræða fjármálaáætlunar ríkisstjórnarinnar fyrir árin 2026-2030. Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, gagnrýndi í ræðu sinni harðlega að áætlunin væri án skýrra markmiða og mælikvarða og bryti þannig gegn lögum um opinber fjármál.

Skortur á mælanlegum markmiðum

Stefán Vagn benti á að ríkisstjórnin hafi ekki uppfyllt lagaskyldu sína um að setja fram mælanleg markmið og skýrar áherslur fyrir einstök málefnasvið í fjármálaáætluninni. „Einhverra hluta vegna hefur fjármála- og efnahagsráðherra gleymt að setja fram markmið og mælikvarða í umfjöllun um áherslur og málefnasvið,“ sagði Stefán Vagn. Í stað þess að veita greinargóða stefnumótun sé einungis vísað til ófullgerðra mælaborða og annarra gagna í vinnslu: „Það dugar ekki að vísa í mælaborð í vinnslu einhvers staðar uppi í sveit eða Word-skjal í mótun hjá einhverjum starfsmanni ráðuneytisins,“ bætti hann við.

Óskýrar útskýringar ráðherra

Fyrr um daginn hafði Stefán Vagn spurt fjármála- og efnahagsráðherra hvort hann væri meðvitaður um skort á markmiðum í fjármálaáætluninni. „Ég þakka hv. þm. Stefáni Vagni Stefánssyni fyrir að vekja athygli á því að þessir mælikvarðar eru ekki í þessari áætlun,“ sagði ráðherrann. Hann bætti við að mælikvarðar myndu koma fram með ársskýrslum ráðherra og útskýrði að fyrri ákvörðun um að hafa mælikvarða í fjármálaáætlun hafi verið tekin af „einhverjum fyrirrennara“ hans. Stefán Vagn svaraði ákveðið: „Hvernig á þingið að geta metið og tekið afstöðu til markmiða næstu ára innan málefnasviðanna ef þau koma ekki fram?“

Lagaskylda vanrækt

Í 20. grein laga um opinber fjármál er kveðið skýrt á um að ráðherrar skuli setja fram stefnu fyrir málefnasvið sín til a.m.k. fimm ára, þar sem tilgreind eru skýr og mælanleg markmið, ábyrgðarskipting og hvernig fjármunum verði varið. Þetta er lykilatriði svo Alþingi og almenningur geti fylgst með árangri af opinberri fjárnotkun.

Alþingi ófært um að meta árangur

Stefán Vagn segir að ríkisstjórnin hafi horfið frá því að setja fram þessi mikilvægu markmið í fjármálaáætluninni, sem gerir þinginu ómögulegt að meta raunverulegar áætlanir og áhrif þeirra. „Skýr markmið eru forsenda þess að Alþingi og almenningur geti metið hvort og hver árangurinn er af ráðstöfun opinbers fjár,“ sagði Stefán Vagn og nefndi dæmi um málefni eins og utanríkismál, nýsköpun og sjávarútvegsmál, þar sem stefnur séu annað hvort óskýrar eða í mótun, jafnvel eftir að ákvarðanir um veigamiklar breytingar, eins og hækkun veiðigjalda, hafi verið teknar.

Mótsagnir í málflutningi

Stefán Vagn gagnrýndi einnig mótsagnir varðandi stöðu ríkisfjármála, þar sem ríkisstjórnin talar nú um trausta stöðu þrátt fyrir fyrri fullyrðingar um slæmt ástand ríkissjóðs: „Þetta er sem sagt mat ríkisstjórnar á árangri síðustu ára, en er þetta ekki sama ríkisstjórnin og sagði við almenning þegar hún tók við að hún tæki við mun verri stöðu ríkissjóðs en áætlanirnar höfðu gert ráð fyrir? Það eru aðeins 100 dagar síðan það var fullyrt. Hér sjáum við ákveðna mótsögn sem vekur upp spurningu um trúverðugleika og samræmi í málflutningi.“

Fjármálaáætlun óboðleg

Stefán Vagn telur að þessi fjármálaáætlun uppfylli ekki lögbundnar kröfur og sé því óboðleg Alþingi og almenningi. Hann kallar eftir skýrum, mælanlegum og ábyrgum markmiðum sem nauðsynleg eru til að tryggja gagnsæi og árangur í opinberum rekstri. „Við getum og verðum að gera betur. Fjármálaáætlun á að vera vegvísir framtíðarinnar, skýr, ábyrg, mælanleg, með skiljanlegum markmiðum,“ sagði Stefán Vagn að lokum.

• Fjármálaáætlun fyrir árin 2026–2030

Jóhann Friðrik Friðriksson, varaþingmaður, flutti ræðu í störfum þingsins þar sem hann gagnrýndi skort á skýrum upplýsingum um aukinn varnarbúnað á Íslandi. Hann spurði hvað felist í auknum varnarbúnaði og hvort hann væri af hálfu íslenskra stjórnvalda eða annarra ríkja. „Hvað felst í auknum varnarbúnaði hér á landi? Er hann af hálfu okkar, íslenskra stjórnvalda? Er hann af hálfu annarra ríkja? Þetta skiptir gríðarlega miklu máli,“ sagði hann.

Áhyggjur af fjármögnun öryggismála

Jóhann Friðrik lýsti áhyggjum sínum af fjármögnun Landhelgisgæslunnar, lögreglu og almannavarna varðandi þjóðaröryggismál. Hann benti á að forsætisráðherra hafi eyrnamerkt 900 milljónir í Landhelgisgæsluna, sem hann sagði vera jákvætt skref, en að það þurfi að raungerast. „Ég hef verulegar áhyggjur af því hvernig hlutirnir blasa við varðandi fjármögnun Landhelgisgæslunnar, lögreglu og almannavarna varðandi þjóðaröryggismál sem tengjast okkar varnarmálum beint,“ sagði hann.

Aukið samstarf við Evrópusambandið

Jóhann Friðrik benti á að öryggismál í Evrópu kalli á aukið samstarf á milli ríkisstjórnar og Alþingis og upplýsingagjöf til þjóðarinnar. Hann vísaði til samtals utanríkisráðherra við fréttamann RÚV. „Þar kom fram að sækjast ætti eftir því að fjölga stoðum undir varnir landsins með auknu samstarfi við Evrópusambandið og sækjast eftir ákveðnum öryggistryggingum. Þetta er einmitt það sem við þurfum að ræða hér á þingi, hvað felst í því,“ sagði hann og bætti við: „Staðan er bara þannig að öryggismál í Evrópu kalla á aukið samstarf á milli ríkisstjórnar og þings og upplýsingagjöf til þjóðarinnar.“

Áskorun til ríkisstjórnarinnar ‒ tryggja skýra upplýsingagjöf til þjóðarinnar

Að lokum skoraði Jóhann Friðrik á ríkisstjórnina og þingið að halda samtali um öryggismál áfram og tryggja skýra upplýsingagjöf til þjóðarinnar. „Ég vil bara brýna ríkisstjórn og þing til þess að halda slíku samtali áfram og það skiptir máli að upplýsingagjöf frá stjórnvöldum um þennan málaflokk sé skýr,“ sagði hann.

Fida Abu Libdeh, varaþingmaður, gagnrýndi skort á stuðningi við Suðurnes í ræðu í störfum þingsins. Hún spurði hvort svæðið væri sniðgengið og ef svo væri, hvers vegna. „Við verðum að spyrja: Er verið að sniðganga Suðurnes, og ef svo er, hvers vegna? Ef ekki, af hverju eru þessi tækifæri þá ekki nýtt?“ sagði hún.

Menntunarstigið það lægsta á landinu

Fida lagði sérstaka áherslu á menntamál og benti á að menntunarstigið á Suðurnesjum sé það lægsta á landinu og brottfall úr framhaldsskólum hátt. „Nemendur af erlendum uppruna fá ekki þann stuðning sem þau þurfa. Íslenskukennslan er ófullnægjandi. Það er engin móttökuleið til að aðlagast skólakerfinu. Þessi hópur týnist í kerfinu og við látum það gerast,“ sagði hún.

Fjármagn skilar sér ekki

Fida benti einnig á að fjármagn skili sér ekki á svæðið og lítil og meðalstór fyrirtæki fái ekki tækifæri til að vaxa. Hún sagði að traustið vanti, en framtíðarsýn sé til staðar. „Við á Suðurnesjum eigum auðlindir, við eigum hugmyndir, við eigum mannauð og við eigum Keili. Keilir er lykillinn að því að tengja saman menntun og atvinnulíf, sérstaklega í tækni og nýsköpun, en verkefnið þeirra bíður svars í ráðuneytinu,“ sagði hún.

Áskorun til ríkisstjórnarinnar

Að lokum skoraði Fida á ríkisstjórnina að hætta að horfa fram hjá Suðurnesjum, styðja við Keili, stækka FS, fjárfesta í menntun og stuðla að fjölbreytileika og sjálfbæru atvinnulífi. „Tækifærin eru á Suðurnesjum og við þurfum pólitískan vilja til að það verði að veruleika,“ sagði hún.

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, efast um að fjárveitingar ríkisstjórnarinnar dugi til að fjölga hjúkrunarrýmum eins og stefnt er að. Í óundirbúnum fyrirspurnum á Alþingi spurði Ingibjörg fjármála- og efnahagsráðherra hvort fjárveitingar í fjármálaáætlun nægi raunverulega til að fjölga hjúkrunarrýmum um 100 á ári, eins og áður hefur verið rætt. Hún bendir á að samkvæmt núverandi áætlun verði aðeins hægt að byggja árlega 70-90 rými miðað við fyrirliggjandi fjármagn. Þá kallaði Ingibjörg eftir svörum um hvort tryggð séu nægileg framlög til reksturs þessara nýju rýma.

Ingibjörg bendir á að núverandi áætlun geri ráð fyrir 2,7 milljarða króna fjárfestingu árið 2026, sem nægi ekki til 100 hjúkrunarrýma miðað við raunverulegan kostnað. Hún vekur einnig athygli á því að uppbygging ein og sér nægi ekki; tryggja þurfi einnig rekstur og þjónustu.

„Er fjármálaáætlunin raunhæf og gerir hún í reynd ráð fyrir 100 nýjum hjúkrunarrýmum á ári eða fleirum? Og ef ekki, hvert er þá raunverulegt markmið ríkisstjórnarinnar varðandi fjölgun hjúkrunarrýma og hvernig er fjármögnun þjónustunnar tryggð?“

Fjármála- og efnahagsráðherra segir að fjárfestingarframlög hafi safnast upp vegna framkvæmda sem ekki hafi náðst að ljúka síðustu ár. Hann telur að með þessum uppsöfnuðu framlögum ásamt nýjum fjárveitingum í fjármálaáætlun sé raunhæft að ná markmiðum um fjölgun hjúkrunarrýma. Hann viðurkennir hins vegar að rekstur nýrra rýma sé ekki að fullu útfærður í áætluninni.

Ingibjörg spurði einnig hvort ríkisstjórnin hygðist halda áfram svokallaðri „leiguleið“, þar sem ríkið gerir langtímasamninga við fasteignafélög um byggingu og leigu hjúkrunarheimila. Hún gagnrýndi tregðu við að koma útboðum af stað. Fjármála- og efnahagsráðherra sagði leiguleiðina áfram vera meðal valkosta en að frekari skýringar þyrfti að sækja sérstaklega til Framkvæmdasýslunnar.

Ljóst er að óvissa ríkir um raunhæfa fjármögnun og framkvæmd fjölgunar hjúkrunarrýma. Ingibjörg krefst skýrari svara og aðgerða ríkisstjórnarinnar til að tryggja markmið um fjölgun rýma verði náð.

• Markmið ríkisstjórnarinnar um fjölgun hjúkrunarrýma.