Category: Greinar

Til að unnt væri að klára kjarasamninga sl. vor gaf ríkisstjórnin út yfirlýsingu m.a. um aðgerðir í húsnæðismálum. Þær aðgerðir beinast að því að í fyrsta lagi að fjölga hagkvæmum og ódýrum íbúðum, í öðru lagi að auka framboð húsnæðis og lækka byggingarkostnað, í þriðja lagi að styðja við almennan leigumarkað og í fjórða lagið að styðja við kaup á fyrstu íbúð. Í yfirlýsingunni segir að miðað sé við að þau frumvörp sem nauðsynleg eru til að markmiðin nái fram að ganga verði afgreidd fyrir áramót á Alþingi. Frumvörpin, sem yfirlýsingin byggist á, verða væntanleg fjögur. Því blasir við að húsnæðismál verða í brennidepli Alþingis á næstu mánuðum og er það tilhlökkunarefni.

Létt á byggingarreglugerð
Aðgerðarkaflinn um aukið framboð húsnæðis og lækkun byggingarkostnaðar segir svo »Af hálfu hins opinbera verður á allan hátt greitt fyrir að hægt verði að taka upp sem hagkvæmastar aðferðir við íbúðabyggingar í því skyni að lækka byggingarkostnað. Endurskoðun á byggingareglugerð er þar á meðal og skipulagslög.Við endurskoðun byggingareglugerðar verði tekinn inn nýr flokkur mannvirkja sem undanþeginn verði ákvæðum reglugerðar um altæka hönnun. Þar verði einkum horft til smærri og ódýrari íbúða.« Þessar áherslur eru í takt við þingsályktunartillögu sem ég lagði fram síðasta vor ásamt Elsu Láru Arnardóttur, alþingismanni. Markmið þingsályktunarinnar var að lækka byggingarkostnað með því að endurskoða lög og létta á byggingareglugerð sem nú er um 170 blaðsíður að lengd. Umhverfisráðherra skipaði starfshóp þann 1. september í þessum tilgangi, og fagna ég mjög þessum áherslum.

Stuðningur við fyrstu kaup
Í yfirlýsingunni er fjallað um sparnaðarleiðir og sagt »Hvatt verður til sparnaðar með því að þeir sem sparað hafa tilgreint hámarkshlutfall af tekjum í tiltekinn tíma geti tekið sparnaðinn út skattfrjálst, t.d. þannig að ungu fólki verði heimilt að nýta séreignasparnað sem eiginfjárframlag við kaup á fyrstu íbúð. Mikilvægt er að upphæð vaxtabóta og skerðingarákvæði aðstoði einkum fjölskyldur undir meðaltekjum.« Á þennan hátt verður komið til móts við þá sem kaupa sína fyrstu íbúð, en þeir eru oft ungt barnafólk og einmitt sá hópur sem að flestra mati er mikilvægt að hlúa að.

Haraldur Einarsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 15. september 2015.

Í velferðarþjóðfélagi eins og Íslandi eiga allir að eiga kost á húsnæði við hæfi. Fjölbreytt framboð húsnæðis verður að vera tryggt og verðlag í samræmi við meðallaun. Því miður er húsnæðiskerfið á Íslandi ennþá vanþroskað og því er mikilvægt að við lítum til nágrannalanda okkar og lærum af því sem þau gera vel á þessu sviði.

Samvinnan
Aðgerðir til úrbóta í húsnæðismálum landsmanna eru forgangsverkefni. Í fjárlögum 2016 er gert ráð fyrir að 2,64 milljörðum króna verði samtals varið til uppbyggingar á félagslegu húsnæði og í nýtt húsnæðisbótakerfi.

Þann 28. maí sl. sendi ríkisstjórnin út yfirlýsingu í tengslum við kjarasamninga á almennum markaði. Í henni kemur fram að ríkið skuldbindi sig, ásamt ASÍ, BSRB, BHM og fleiri samtökum, til að skapa bætt skilyrði fyrir uppbyggingu á húsnæðismarkaði. Stefnt verður að því að fjölga hagkvæmum og ódýrari íbúðum til að tryggja tekjulágum fjölskyldum leiguhúsnæði til lengri tíma.

Fleiri íbúðir-lægra verð
Samkvæmt yfirlýsingunni verður félagslega leigukerfið fjármagnað með stofnframlögum ríkis og sveitarfélaga sem nema um 30% af stofnkostnaði. Framlag ríkis og sveitarfélaga, auk annarra þátta ættu að jafnaði að leiða til þess að leiga einstaklings með lágar tekjur nemi ekki hærra hlutfalli en um 25 % af tekjum viðkomandi. Dæmi: Manneskja með 300 þús. kr. í laun greiðir þá að hámarki 65 þús.kr. í húsaleigu.

Gert er ráð fyrir að byggðar verði 2.300 íbúðir á næstu fjórum árum, max. 600 á ári. Sumum þykir sú upphæð sem ætluð er í þetta verkefni á árinu 2016 lág en þegar rýnt er í forsendur þá kemur í ljós að útreikningar gera m.a. ráð fyrir breytingum á byggingarreglugerð og lækkun lóða og gatnagerðargjalda. Það mun skila sér í lægri byggingarkostnaði. Með þessum hætti verður mögulegt að veita tekjulágum fjölskyldum, sem hingað til hafa ekki átt kost á íbúðum í félagslegu kerfi sveitarfélaganna, aðgang að ódýru og öruggu leiguhúsnæði.

Nú þurfum við að taka höndum saman, leggja pólitíkina til hliðar og byggja upp fjölbreytt húsnæðiskerfi.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Greinin birtist í Fréttablaðinu 15. september 2015.

Hver getur ekki nefnt dæmi um einstætt foreldri á leigumarkaði sem nær ekki endum saman og ræður ekki við að borga háa leiguna eða námsmanninn sem kemst ekki inn á stúdentagarða vegna langra biðlista og leigir því herbergi úti í bæ og borgar þar himin háa leigu.

Því miður er hægt að nefna mörg önnur dæmi sama eðlis. Ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar gerir sér grein fyrir að bregðast þarf við þessum vanda og í Fjárlagafrumvarpinu fyrir árið 2016 má sjá fyrstu aðgerðirnar í þeim efnum. Þar er gert ráð fyrir að 2,6 milljörðum króna verði varið til húsnæðismála. Þar af 1,5 milljarði í stofnframlög vegna uppbyggingar á félagslegu leiguhúsnæði og 1,1 milljarði í húsnæðisbætur.

Nauðsynlegt er að sátt náist um þessi mikilvægu mál í þinginu og að pólitískum klækjaleikjum verði ýtt til hliðar. Sameinumst nú við þessar þörfu aðgerðir fyrir íslensk heimili.

Fjölgum leigufélögum, lækkum leiguverð
Í frumvarpi um stofnstyrki sem lagt verður fram á haustþingi, er lagður grunnur að nýju félagslegu leiguíbúðakerfi. Lögð er áhersla á að fjölga hagkvæmdum og ódýrum íbúðum til að tryggja tekjulágum fjölskyldum leiguhúsnæði til lengri tíma.

Félagslega leigukerfið verður fjármagnað með stofnframlögum ríkis og sveitarfélaga og með beinum vaxtaniðurgreiðslum. Þessi framlög auk annarra aðgerða eins og auknar húsnæðisbætur og endurskoðun á byggingareglugerð, eiga að leiða til þess að einstaklingur með lágar tekjur, borgi ekki meira en 20 – 25 % af tekjum sínum í leigu.

Byggjum 2300 íbúðir á 4 árum
Samkvæmt frumvarpinu geta sveitarfélög og félög eða félagasamtök sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni, byggt og rekið félagslegt húsnæði.

Þau verða að hafa það að langtímamarkmið að byggja, eiga og hafa umsjón með rekstri leiguhúsnæðis sem eingöngu er ætlað leigjendum undir ákveðnum tekju – og eignamörkum. Stefnt er að því að byggja 2300 íbúðir á næstu fjórum árum, þó að hámarki 600 íbúðir á ári. Í Fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2016 eru fyrstu skrefin stigin og fjármagni veitt í stofnframlög fyrir 400 íbúðir.

Búsetuöryggi á leigumarkaði
Samkvæmt frumvarpinu verður tekjulágum fjölskyldum, sem hingað til hafa ekki átt kost á íbúðum í félagslegu kerfi sveitarfélaganna, veittur aðgangur að ódýru og öruggu leiguhúsnæði.

Ekki er gert ráð fyrir breytingum á núverandi forgangsröðun sveitarfélaganna gagnvart skjólstæðingum félagsþjónustunnar eða forgangsröðun gagnvart námsmannaíbúðum. En við frekari forgangsröðun við úthlutun húsnæðis til fólks á vinnumarkaði verður horft sérstaklega til barnafjölskyldna og heimila í verulegum fjárhagsvanda.
Það er óhætt að segja að unnið sé í þágu heimilanna. Það höfum við gert og við höldum ótrauð áfram.

Elsa Lára Arnardóttir

Greinin birtist á visir.is 11. september 2015.

Ástandið á leigumarkaðnum er slæmt. Mikil eftirspurn er eftir húsnæði, framboð of lítið og í flestum tilvikum er leiguverð mjög hátt. Margir sem búa á leigumarkaði búa jafnframt við mikið óöryggi, þar sem erfitt getur verið að fá langtímaleigusamninga. Undanfarin misseri hefur mikil og góð vinna farið fram í ráðuneyti félags – og húsnæðismálaráðherra við undirbúning að framlagningu húsnæðisfrumvarpa. Stefnt er að því að leggja þau fram á haustþingi. Auk þess er vinna hafin víðar innan ráðuneytanna til að vinna hratt og örugglega í samræmi við yfirlýsingu stjórnvalda frá 28. maí s.l. en hún varðar kjarasamninga á almennum vinnumarkaði. Hér á eftir er gerð grein fyrir þeim hluta yfirlýsingarinnar sem snýr að húsnæðismálum.

Fjölgum hagkvæmum og ódýrum íbúðum

Frumvarp um stofnstyrki er væntanlegt í þingið á haustþingi. Markmið frumvarpsins er að leggja grunn að nýju félagslegu leiguíbúðakerfi. Lögð er áhersla á að fjölga hagkvæmdum og ódýrum íbúðum til að tryggja tekjulágum fjölskyldum leiguhúsnæði til lengri tíma. Félagslega leigukerfið verður fjármagnað með stofnframlögum ríkis og sveitarfélaga og með beinum vaxtaniðurgreiðslum ríkisins. Þessi framlög eiga að leiða til þess að einstaklingur með lágar tekjur, borgi ekki hærra hlutfall af tekjum í leigu en 20 – 25 %.

Samkvæmt frumvarpinu geta sveitarfélög og félög eða félagasamtök sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni, byggt og rekið félagslegt húsnæði. Þau verða að hafa það að langtímamarkmið að byggja, eiga og hafa umsjón með rekstri leiguhúsnæðis sem eingöngu er ætlað leigjendum undir ákveðnum tekju- og eignamörkum. Stefnt er að því að byggja 2300 íbúðir á næstu fjórum árum, þ.e. frá 2016 – 2019, þó að hámarki 600 íbúðir á ári.

Samkvæmt frumvarpinu verður tekjulágum fjölskyldum, sem hingað til hafa ekki átt kost á íbúðum í félagslegu kerfi sveitarfélaganna, veittur aðgangur að ódýru og öruggu leiguhúsnæði. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á núverandi forgangsröðun sveitarfélaganna gagnvart skjólstæðingum félagsþjónustunnar eða forgangsröðun gagnvart námsmannaíbúðum, en við frekari forgangsröðun við úthlutun húsnæðis til fólks á vinnumarkaði verður horft sérstaklega til barnafjölskyldna og heimila í verulegum fjárhagsvanda.

Aukum framboð og lækkum byggingarkostnað

Til að hægt verði að auka framboð á leiguíbúðum og lækka byggingarkostnað, þá er mikilvægt að taka upp sem hagkvæmastar aðferðir við íbúðarbyggingar, með það að markmiði að lækka byggingarkostnað.  Því þarf að endurskoða byggingarreglugerð og skipulagslög. Við endurskoðun byggingareglugerðar er stefnt að því að taka inn nýjan flokk mannvirkja sem verður undanþeginn ákvæðum um altæka hönnun. Það á eingöngu við um smærri og ódýrari íbúðir. Einnig á að skoða gjaldtöku sveitarfélaga vegna lóða – og gatnagerðargjalda, til að lækka byggingarkostnað. Nauðsynlegt er að vinna þessa vinnu hratt en vel.

Aukum húsnæðisbætur

Frumvarp um húsnæðisbætur kemur inn í þingið á fyrstu vikum þess, núna í haust. Það hefur það að markmiði að lækka húsnæðiskostnað efnaminni leigjenda og því verða húsnæðisbætur hækkaðar á árinu 2016 og 2017. Grunnfjárhæð bótanna verður hækkuð og einnig frítekjumark. Bæturnar munu taka mið af fjölda heimilismanna. Auk þessa er unnið að tillögum um að lækka skatta á leigutekjur með það að markmiði að lækka leiguverð og auka framboð leiguíbúða.

Varanlegur húsnæðissparnaður

Eins og margir muna eflaust, fór ríkisstjórnin í skuldaaðgerð fyrir íslensk heimili með verðtryggðar húsnæðisskuldir. Aðgerðirnar snérust annars vegar um beina niðurfærslu lána og hins vegar heimild til skattfrjálsrar ráðstöfunar iðgjalda séreignasparnaðar inn á húsnæðislán eða til húsnæðiskaupa. Nú er heimildin til skattfrjálsrar ráðstöfunar tímabundin, það er fimm ár þegar um er að ræða húsnæðissparnað. Kallað hefur verið eftir því að húsnæðissparnaðurinn verði gerður að varanlegu sparnaðarformi. Nú er vinna hafin við að skoða möguleika þess efnis. Eins og sparnaðurinn er byggður upp í dag, þá er hann ætlaður þeim sem eru að kaupa sína fyrstu eign.

Unnið verður að framangreindum markmiðum í samráðshópi ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka aðila á vinnumarkaði með hliðsjón af fyrirliggjandi vinnu stjórnvalda við umbætur á húsnæðismarkaði  og hugmyndum sem komið hafa upp í samráðshópnum. Óhætt er því að segja að ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar standi með heimilum í landinu.

 Elsa Lára Arnardóttir

Greinin birtist í DV 4. september 2015.

Haustið nálgast óðfluga og rútínan sem margir bíða eftir, er rétt handan við hornið. Þessa dagana eru skólarnir í startholunum og margir hafa snúið til baka til vinnu eftir sumarfrí. Þar á meðal  þingmenn sem undirbúa nú komandi þingvetur, með því að útbúa ýmis þingmál sem stefnt er að því að klára á næsta þingi. Jafnframt eru margir þingmenn á ferðalagi um landið, láta sjá sig og heyra hvað brennur á landsmönnum. Á þessum ferðalögum um landið má heyra að það eru mörg mikilvæg mál sem landsmenn vilja sjá fyrir endan á. Þar má m.a. nefna húsnæðisfrumvörp félags – og húsnæðismálaráðherra, verðtryggingarfrumvörpin og mörg önnur mikilvæg þingmál sem bíða afgreiðslu. Þessi þingmál, sem og mörg önnur er stefnt að því að klára á næsta þingi, sem hefst þann 8. september.

Höfum val og aukum öryggi
Óhætt er að segja að mikil og góð vinna hefur farið fram í ráðuneyti félags – og húsnæðismálaráðherra í allt sumar. Þar hafa allir lagst á eitt við að undirbúa frumvörp sem hafa það að markmiði að efla hér húsnæðismarkaðinn. Frumvörp sem taka á húsnæðissamvinnufélögum, húsaleigulögum, húsnæðisbótum og stofnstyrkjum til leigufélaga. Þessi frumvörp verða lögð fram á fyrstu vikum þingsins og kláruð á haustþingi. Afar mikilvægt er að þessi frumvörp fái skjóta afgreiðslu í meðferð þingsins og að samstaða ríki um þau. Þessi frumvörp tengjast samkomulagi um kjarasamninga á almennum vinnumarkaði. Auk þessa er mikil vinna í gangi sem snýr að stuðningi við þá sem eru að kaupa sína fyrstu íbúð. Unnið er að útfærslu varðandi skattaívilnanir fyrir þá sem leigja íbúðir til langtímaleigu og auk þessa er unnið að endurbótum á lánaumhverfi íbúðarlána, þar sem hagur neytandans er hafður í forgrunni. Öll þessi vinna hefur það að markmiði að auka húsnæðisöryggi landsmanna og vera með raunhæft val á húsnæðismarkaði. Það er val um hvort fólk vilji kaupa húsnæði, leigja eða fara millileiðina og búa í búsetuíbúðum.

Burt með verðtryggingu
Mikilvægt er að afnema verðtryggingu af húsnæðislánum til að minnka vægi verðtryggingar á lánamarkaði. Það er nauðsynlegt til að stöðva þá eignatilfærslu sem verður frá íslenskum heimilum til fjármálastofnana, þegar verðbólgan hækkar. Það verður að ganga til þessara verka, um er að ræða mikið hagsmuna – og réttlætismál, fyrir heimili landsins.

Það er nú svo að skýrsla sérfræðihóps um afnáms verðtryggingar af neytendalánum var birt í lok janúar 2014. Meirihluti sérfræðihópsins lagði til að frá og með 1. janúar 2015 yrðu stigin veigamikil skref í átt að fullu afnámi verðtryggingar nýrra neytendalána, en vinna við áætlun um fullt afnám yrði hafin eigi síðar en á árinu 2016. Mikil vinna hefur farið fram í ráðuneytunum þar sem tillögur minni- og meirihluta séfræðingahópsins eru hafðar til grundvallar.  Unnið er að frumvörpum sem hafa það að markmiði að óheimilt verði að bjóða verðtryggð lán með jöfnum greiðslum til lengri tíma en 25 ára, að lágmarkstími nýrra verðtryggðra neytendalána verði lengdur í allt að 10 ár og að takmarkanir verði gerðar á veðsetningu vegna verðtryggðra íbúðalána. Fjármálaráðherra hefur umsjón með þessum hluta verkefnisins. Vegna umfangs aðgerðarinnar þá hefur verkefnið tekið lengri tíma en áætlað var. Það þýðir aðeins eitt að núna er enn mikilvægara að láta hendur standa fram úr ermum og klára þetta stóra verkefni.

Elsa  Lára Arnardóttir

Greinin birtist í DV 21. ágúst 2015.