Tag: Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Það er til­efni til bjart­sýni. Það er farið að hilla und­ir lok heims­far­ald­urs­ins eins og við höf­um þekkt hann und­an­far­in tvö ár með til­heyr­andi áhrif­um á dag­legt líf okk­ar. Þessi tími er for­dæma­laus. Það sem stend­ur þó upp úr er óneit­an­lega það hversu vel ís­lensku sam­fé­lagi hef­ur gengið að tak­ast á við þær fjöl­mörgu áskor­an­ir sem fylgt hafa far­aldr­in­um. Strax í upp­hafi far­ald­urs ákvað rík­is­stjórn­in að beita rík­is­fjár­mál­un­um af krafti til þess að tryggja öfl­uga viðspyrnu sam­fé­lags­ins eins og þurfa þykir hverju sinni – með svo­kallaðri efna­hags­legri loft­brú. Loft­brú­in er stór, en þannig nem­ur heild­ar­um­fang efna­hags­ráðstaf­ana árin 2020 og 2021 um 215 millj­örðum króna. Und­an­farna daga hafa stjórn­völd kynnt sín­ar nýj­ustu og von­andi síðustu aðgerðir í þess­um anda, sem er ætlað að styðja við sam­fé­lagið í kjöl­far áhrifa ómíkron-af­brigðis­ins.

Staðan á Íslandi og á heimsvísu

Aðgerðirn­ar hafa skipt miklu máli. Efna­hags­bat­inn á Íslandi hef­ur verið sterk­ur og ger­ir Seðlabank­inn ráð fyr­ir 5,1% hag­vexti á ár­inu. Störf­um hef­ur fjölgað hratt og at­vinnu­leysi er að verða svipað og það var fyr­ir heims­far­ald­ur­inn. Hins veg­ar hef­ur vöxt­ur korta­veltu dreg­ist hratt sam­an í upp­hafi árs sök­um fjölg­un­ar smita í sam­fé­lag­inu. Velta bæði ís­lenskra og er­lendra korta dróst skyndi­lega sam­an fyrstu 10 daga mánaðar­ins. Heild­ar­korta­velta er nú 4% minni en 2019. Lands­menn hafa dregið sig til hlés vegna bylgju ómíkron-af­brigðis­ins. Því er mik­il­vægt að fram­lengja efna­hagsaðgerðir og beina þeim sér­stak­lega í átt að þeim geir­um sem hafa orðið verst úti í far­sótt­inni. Það sama má segja um hag­vaxt­ar­horf­ur á heimsvísu en þær hafa versnað á fyrsta árs­fjórðungi og ger­ir Alþjóðagjald­eyr­is­sjóður­inn ráð fyr­ir 4,9% hag­vexti árið 2022. Það eru einkum þrír þætt­ir sem skýra versn­andi horf­ur: vænt­an­leg­ar vaxta­hækk­an­ir í Banda­ríkj­un­um og minnk­andi einka­neysla, þrálát verðbólga og viðkvæm staða fast­eigna­markaðar­ins í Kína.

Viðspyrnu- og lok­un­ar­styrk­ir fram­lengd­ir

Meðal þeirra aðgerða sem stjórn­völd kynntu í vik­unni voru fram­leng­ing­ar al­mennra viðspyrnustyrkja til handa fyr­ir­tækj­um um fjóra mánuði – en áætlað um­fang þeirra nemi um tveim­ur millj­örðum króna. Nú þegar hafa 10 millj­arðar króna verið greidd­ir út til um 1.800 rekstr­araðila en um 400 um­sókn­ir á eft­ir að af­greiða. Auk­in­held­ur samþykkti rík­is­stjórn­in fram­leng­ingu lok­un­ar­styrkja til þeirra sem hafa tíma­bundið þurft að loka starf­semi sinni vegna sótt­varn­aráðstaf­ana og orðið af veru­leg­um tekj­um vegna þess. Um­fang aðgerðanna er mikið en um leið mik­il­vægt til þess að standa áfram með ís­lensku at­vinnu­lífi á loka­spretti far­ald­urs­ins. Styrk­irn­ir gera rekstr­araðila bet­ur í stakk búna til þess að taka þátt af full­um krafti að nýju þegar sam­fé­lag án tak­mark­ana tek­ur við og hjól hag­kerf­is­ins fara að snú­ast hraðar.

Veit­ingastaðir varðir

Rekst­ur margra veit­ingastaða hef­ur þyngst veru­lega vegna tekju­sam­drátt­ar í kjöl­far sótt­varn­aráðstaf­ana um­fram flest­ar at­vinnu­grein­ar, meðal ann­ars vegna styttri af­greiðslu­tíma. Veit­ingastaðir eru mik­il­væg­ir sam­fé­lag­inu sem við búum í og eru nauðsyn­leg­ir til að sinna þeim fjölda ferðamanna sem heim­sækja Ísland. Því kynntu þau sér­staka styrki fyr­ir veit­ingastaði til þess að tryggja viðspyrnu þeirra að sótt­varn­aráðstöf­un­um liðnum. Gert er ráð fyr­ir að ein­stak­ir rekstr­araðilar geti fengið að há­marki 10-12 millj­óna styrk á fjög­urra mánaða tíma­bili til að mæta rekstr­ar­kostnaði.

Staðið með menn­ing­unni

Stjórn­völd ein­settu sér að standa með list­um og menn­ingu í gegn­um heims­far­ald­ur­inn en hann hef­ur haft afar mik­il og nei­kvæð áhrif á verðmæta­sköp­un í menn­ing­ar­geir­an­um, sér­stak­lega þeim grein­um hans sem byggja tekju­öfl­un sína að mestu á viðburðahaldi. Þannig voru greiðslur til rétt­hafa í tónlist vegna tón­leika­halds á ár­inu 2021 til að mynda 87% lægri en sam­svar­andi tekj­ur árið 2019. Þá hafa sjálf­stæð leik­hús og leik­hóp­ar farið veru­lega illa út úr far­aldr­in­um vegna þeirra sótt­varnaaðgerða og lok­ana. Það var því ánægju­legt að kynna í vik­unni 450 m.kr. viðspyrnuaðgerðir fyr­ir tónlist og sviðlist­ir. Miða þær að því að tryggja viðspyrnu í viðburðahaldi, efla frumsköp­un og fram­leiðslu lista­manna ásamt því að styðja við sókn á er­lenda markaði. Við eig­um lista­fólk­inu okk­ar margt að þakka, meðal ann­ars að stytta okk­ur stund­irn­ar á tím­um heims­far­ald­urs með hæfi­leik­um sín­um. Það verður ánægju­legt að geta sótt viðburði þeirra að nýju með vin­um og vanda­mönn­um.

Flest­ir munu kveðja þær tak­mark­an­ir sem fylgt hafa veirunni með litl­um söknuði og und­ir­búa sig að sama skapi und­ir betri tíð. Það stytt­ist því í að hin fleygu orð Stuðmanna „bráðum kem­ur ekki betri tíð, því betri get­ur tíðin ekki orðið“ verði orð að sönnu á sama tíma og sam­fé­lagið allt mun lifna við af meiri krafti en við höf­um áður kynnst.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, ferðamála-, viðskipta- og menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 27. janúar 2022.

Und­an­far­in sunnu­dags­kvöld hef­ur hug­ur lands­manna sveimað vest­ur á firði til þess að fylgj­ast með uppá­tækj­um þeirra Hörpu, Gríms, Jóns, Ein­ars, Ellu Stínu og annarra við rekst­ur sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæk­is í sjón­varpsþátt­un­um Ver­búðinni sem fengið hafa verðskuldaða at­hygli fyr­ir mikla fag­mennsku og gæði. Þætt­irn­ir eru enn ein staðfest­ing á þeim mikla krafti sem býr í ís­lenskri kvik­mynda­gerð en grein­in hef­ur verið áber­andi í ís­lensku menn­ing­ar- og at­vinnu­lífi und­an­far­inn ára­tug og velta grein­ar­inn­ar hef­ur þre­fald­ast á þeim tíma en vel á fjórða þúsund starfa við kvik­mynda­gerð.

Í takt við rót­tæk­ar breyt­ing­ar á sam­fé­lög­um heims­ins, sem gjarn­an eru kennd­ar við fjórðu iðnbylt­ing­una, er kallað eft­ir því að fjöl­breytt­ari stoðum verði skotið und­ir ís­lenskt at­vinnu­líf með áherslu á grein­ar sem byggj­ast á hug­viti, há­tækni, sköp­un og sjálf­bær­um lausn­um. Ekki fer milli mála að kvik­mynda­gerð fell­ur að öllu leyti að þess­ari skil­grein­ingu, enda er hún ört vax­andi skap­andi grein sem hef­ur alla burði til að styðja enn frek­ar við verðmæta­sköp­un og sam­keppn­is­hæfni þjóðarbús­ins á næstu árum og ára­tug­um.

Sí­fellt fleira ungt fólk vill starfa við skap­andi grein­ar, eins og kvik­mynda­gerðina. Þá eru kvik­mynd­ir mik­il­væg­ur þátt­ur í alþjóðlegri markaðssetn­ingu Íslands sem lands lista og skap­andi greina og í að laða er­lenda ferðamenn til lands­ins. Af þessu má álykta að með auk­inni fjár­fest­ingu muni grein­in geta skilað þjóðarbú­inu tals­vert meiri verðmæt­um en hún ger­ir nú.

Með þetta í huga kynntu stjórn­völd nýja kvik­mynda­stefnu til árs­ins 2030. Velta kvik­mynda- og sjón­varps­fram­leiðslunn­ar eru tæp­ir 30 ma.kr. á árs­grund­velli og tæp­lega 2.000 ein­stak­ling­ar starfa í grein­inni. Um er að ræða fyrstu heild­stæðu kvik­mynda­stefn­una sem unn­in hef­ur verið hér á landi en hún var afrakst­ur góðrar sam­vinnu stjórn­valda og at­vinnu­lífs. Stjórn­völd hafa ein­hent sér í að fylgja hinni nýju stefnu eft­ir af full­um krafti. Þannig voru til dæm­is fjár­mun­ir strax tryggðir til þess að koma á lagg­irn­ar há­skóla­námi í kvik­mynda­gerð við Lista­há­skóla Íslands og á fjár­lög­um þessa árs má finna rúm­lega 500 m.kr. hækk­un til kvik­mynda­mála – sem að stærst­um hluta renn­ur til fram­leiðslu á kvik­mynda- og sjón­varps­efni. Á kjör­tíma­bil­inu verða einnig stig­in stór skref í að auka alþjóðlega sam­keppn­is­hæfni kvik­mynda­gerðar hér á landi með hærri end­ur­greiðslum á skýrt af­mörkuðum þátt­um til að stuðla að því að fleiri stór verk­efni verði unn­in al­farið á Íslandi með til­heyr­andi tæki­fær­um fyr­ir ís­lenskt menn­ing­ar­líf.

Við höf­um öll unun af því að horfa á gott sjón­varps­efni og ekki skemm­ir fyr­ir ef það er ís­lenskt. Frjór jarðveg­ur fyr­ir sköp­un fleiri gæðasjón­varpsþátta og -kvik­mynda hér á landi er svo sann­ar­lega fyr­ir hendi – og hann á aðeins eft­ir að verða frjórri. Í raun er ís­lensk kvik­mynda­gerð er eins og flæðilína sem held­ur áfram að gefa og gefa svo ég noti orðfæri í anda Ver­búðar­inn­ar. Ég er því sann­færð um að fleiri Ver­búðir, eða þeirra lík­ar, muni líta dags­ins ljós – okk­ur öll­um til yndis­auka.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. janúar 2022.

Þær áskor­an­ir sem heim­ur­inn hef­ur þurft að tak­ast á við vegna heims­far­ald­urs­ins eru for­dæma­laus­ar. Íslenskt sam­fé­lag, ekki síður en önn­ur sam­fé­lög, hef­ur þurft að leggja sig allt fram við að tak­ast á við þann veru­leika sem veir­an hef­ur fært okk­ur til að tryggja áfram­hald­andi hag­sæld til framtíðar. Strax í upp­hafi far­ald­urs ákvað rík­is­stjórn­in að beita rík­is­fjár­mál­un­um af krafti til þess að tryggja öfl­uga viðspyrnu sam­fé­lags­ins – sem er meðal ann­ars í anda breska hag­fræðings­ins Johns M. Keynes. Keynes hafði legið und­ir feldi við rann­sókn­ir á krepp­unni miklu, þar sem nei­kvæður spírall dró kraft­inn úr hag­kerf­um um all­an heim.

Niður­sveifla og markaðsbrest­ur snar­fækkaði störf­um, minnkaði kaup­mátt og í leiðinni tekj­ur hins op­in­bera, sem hélt að sér hönd­um til að eyða ekki um efni fram. Keynes hélt því fram að þannig hefðu stjórn­völd dýpkað krepp­una og valdið óbæt­an­legu tjóni. Þvert á móti hefði hið op­in­bera átt að örva hag­kerfið með öll­um til­tæk­um ráðum, ráðast í op­in­ber­ar fram­kvæmd­ir og eyða tíma­bundið um efni fram. Þannig væru ákveðin um­svif í hag­kerf­inu tryggð, þar til kerfið yrði sjálf­bært að nýju.

Með þetta meðal ann­ars í huga hef­ur rík­is­stjórn­in varið millj­örðum króna síðan 2020 til að tryggja kröft­uga viðspyrnu á sviði menn­ing­ar­mála. Með fjár­magn­inu hef­ur tek­ist að brúa bilið fyr­ir lista­fólkið okk­ar þar til hjól sam­fé­lags og at­vinnu­lífs fara að snú­ast á nýj­an leik. Afrakst­ur þess­ar­ar fjár­fest­ing­ar er óum­deild­ur. Menn­ing og list­ir eru auðlind sem skil­ar efna­hags­leg­um gæðum til sam­fé­lags­ins í formi at­vinnu, fram­leiðslu á vöru og þjón­ustu til neyslu inn­an­lands og út­flutn­ings. Við þurf­um ekki annað en að horfa til þeirra landa sem fremst eru, þar sem rann­sókn­ir sýna að skap­andi at­vinnu­grein­ar leggja sí­fellt meira til hag­vaxt­ar.

Sömu sögu má segja af viðspyrnuaðgerðum stjórn­valda fyr­ir ferðaþjón­ust­una en sam­tals var 31 millj­arði króna varið til þeirra árin 2020 og 2021. Ný­verið var kynnt grein­ing KPMG á áætlaðri stöðu ís­lenskr­ar ferðaþjón­ustu í árs­lok 2021. Aðgerðir stjórn­valda hafa skipt sköp­um í að styðja við aðlög­un­ar­hæfni ferðaþjón­ustu­fyr­ir­tækja á tím­um covid og gera grein­ina bet­ur í stakk búna til þess að þjón­usta fleiri ferðamenn þegar fólks­flutn­ing­ar aukast að ráði milli landa á ný. Ferðaþjón­ust­an verður lyk­ill­inn að hröðum efna­hags­bata þjóðarbús­ins en grein­in get­ur á skömm­um tíma skapað gríðarleg­ar gjald­eyris­tekj­ur fyr­ir landið.

Þrátt fyr­ir að við séum stödd á krefj­andi tíma­punkti í far­aldr­in­um er ég bjart­sýn á framtíðina. Ég trúi því að ljósið við enda gang­anna sé ekki svo ýkja langt í burtu en þangað til munu stjórn­völd halda áfram að styðja við menn­ing­una, ferðaþjón­ust­una og fleira eins og þurfa þykir, með efna­hags­legri loft­brú sem virk­ar.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, viðskipta-, menn­ing­ar- og ferðamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. janúar 2022.

Deyi mál­in deyja líka þjóðirn­ar, eða verða að ann­arri þjóð.“ Svo komst Kon­ráð Gísla­son, pró­fess­or í nor­ræn­um fræðum við Hafn­ar­há­skóla og einn Fjöln­ismanna, að orði árið 1837 í um­fjöll­un sinni um ís­lensk­una. Orð Kon­ráðs ríma við orð fjöl­margra annarra í tím­ans rás um mik­il­vægi tungu­máls­ins okk­ar, enda óum­deilt að ís­lensk­an er dýr­mætt og ein­stakt tungu­mál sem mótað hef­ur sjálfs­mynd okk­ar sem þjóðar og und­ir­byggt sjálf­stæði lands­ins með öll­um þeim menn­ing­ar­arfi sem henni fylg­ir. Hraðar tækni­breyt­ing­ar sam­tím­ans hafa þó dregið fram nýj­ar áskor­an­ir gagn­vart ís­lensk­unni sem mik­il­vægt er að tak­ast á við af festu.

Með of­an­greint meðal ann­ars í huga höf­um við nýtt tím­ann vel und­an­far­in fjög­ur ár og unnið heima­vinn­una okk­ar til þess að styrkja stöðu ís­lensk­unn­ar á marg­vís­leg­an hátt til framtíðar. Góð og al­hliða móður­málsþekk­ing er mik­il­væg fyr­ir per­sónu­leg­an þroska barna, mennt­un þeirra og hæfni til að móta hugs­an­ir sín­ar og hug­mynd­ir. Með auk­inni snjall­tækja­notk­un eykst því þörf­in á að tæk­in skilji móður­málið okk­ar.

Íslensk stjórn­völd hafa leitt sam­an vís­inda­menn, frum­kvöðla og einka­fyr­ir­tæki í um­fangs­mikl­um og metnaðarfull­um verk­efn­um sem miða að því að efla mál­tækni hér á landi. Um 2,3 millj­arðar hafa þannig runnið til Ver­káætl­un­ar um mál­tækni sem áætlað er að ljúki í ár. Á sjötta tug sér­fræðinga hafa und­an­far­in ár unnið að rann­sókn­um og þróun mál­tækni á Íslandi. Til dæm­is eru mörg hundruð klukku­stund­ir af tal­máls­upp­tök­um aðgengi­leg­ar fyr­ir þá sem vilja þróa ís­lensk­ar snjall­tækjaradd­ir. Þúsund­ir klukku­stunda af hljóðdæm­um eru einnig fá­an­leg­ar sem má nota til að kenna tækj­un­um ís­lensku sem nýt­ist í öllu dag­legu lífi fólks.

Á næsta ári verða önn­ur þýðing­ar­mik­il verklok fyr­ir ís­lensk­una og menn­ing­ar­arf­inn henni tengd­an. Hús ís­lensk­unn­ar verður þá form­lega opnað og fær­ir þannig tungu­mál­inu okk­ar nýtt og glæsi­legt lög­heim­ili sem við get­um öll verið stolt af. Hin nýju heim­kyni munu hýsa fjöl­breytta starf­semi Stofn­un­ar Árna Magnús­son­ar í ís­lensk­um fræðum og ís­lensku- og menn­ing­ar­deild Há­skóla Íslands. Þar verða meðal ann­ars les­rými, fyr­ir­lestra- og kennslu­sal­ir, skrif­stof­ur og bóka­safn, að ógleymd­um sér­hönnuðum rým­um s.s. fyr­ir varðveislu, rann­sókn­ir og sýn­ingu á ís­lensk­um skinn­hand­rit­um – okk­ar dýr­mæt­ustu menn­ing­ar­verðmæt­um.

Við mun­um halda ótrauð áfram við að gera veg ís­lensk­unn­ar sem mest­an. Það verður áfram­hald­andi sam­vinnu­verk­efni stjórn­valda, al­menn­ings, at­vinnu­lífs­ins og annarra sem hafa lagt mikið af mörk­um und­an­far­in ár fyr­ir tungu­málið. Það er trú mín að án tungu­máls verði hug­mynd­ir ekki til og ef all­ir tala sama tungu­málið er hug­mynda­auðgi stefnt í voða og fram­förum til lengri tíma. Það eiga ekki all­ir að vera eins, þannig viðhöld­um við marg­breyti­legri og sterk­ari sam­fé­lög­um.

Höf­und­ur er menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 5. janúar 2022.

Upp er runn­in stund ljóss og friðar þar sem ást­vin­ir koma sam­an og njóta sam­vista yfir jól­in um heim all­an. Þó svo að þessi jól, líkt og þau síðustu, lit­ist af heims­far­aldri er ekk­ert því til fyr­ir­stöðu að halda gleðileg jól og líta björt­um aug­um til framtíðar. Á ár­inu sem senn fer að líða hef­ur Íslend­ing­um tek­ist vel til að lifa með veirunni og spyrna við fót­um. Þannig hef­ur til dæm­is okk­ar frá­bæra skóla­fólki farn­ast vel í að halda skól­um opn­um í sam­fé­lag­inu, sviðlist­ir og önn­ur menn­ing hef­ur þrif­ist með ágæt­um, af­koma rík­i­s­jóðs var mun betri en bú­ist var við, at­vinnu­leysi hef­ur minnkað mikið og ferðaþjón­ust­an hef­ur tekið við sér miðað við fyrra ár.

Er­lend­ir gest­ir líta enn hýru auga til Íslands sem áfangastaðar en eins og sak­ir standa eru ekki merki um að verið sé að fella niður flug frá því sem plön gerðu ráð fyr­ir áður en þessi upp­sveifla í far­aldr­in­um byrjaði, þó svo að af­bók­an­ir í vél­un­um hafi auk­ist. Útlit er fyr­ir að tals­vert verði að gera um þessi jól og ára­mót í mót­töku er­lendra ferðamanna. 46% nýt­ing er á hót­el­um á höfuðborg­ar­svæðinu miðað við bók­un­ar­stöðu. Á sama tíma í fyrra var bók­un­arstaðan 3%. Tals­verðar bók­an­ir eru líka hjá afþrey­ing­ar­fyr­ir­tækj­um á svæðinu. Þetta er til marks um hversu rík­ur ferðavilji er fyr­ir hendi til þess að koma til Íslands þrátt fyr­ir upp­sveiflu í heims­far­aldr­in­um.

Þess­ar já­kvæðu vís­bend­ing­ar og fleiri til gefa okk­ur fullt til­efni til þess að líta björt­um aug­um til framtíðar. Við vit­um nefni­lega að far­ald­ur­inn mun ekki vara að ei­lífu, það mun stytta upp um síðir. Þangað til mun­um við halda áfram að styðja ferðaþjón­ust­una eins og þurfa þykir. Þannig höf­um strax haf­ist handa við að tryggja aukna fjár­muni í kynn­ingu á Íslandi sem áfangastað und­ir heit­inu Sam­an í sókn sem Íslands­stofa held­ur utan um og búa þannig í hag­inn þegar að fólks­flutn­ing­ar hefjast að nýju. Einnig hafa stjórn­völd greint frá áfor­um um að verja millj­arði í stuðning við veit­inga­hús. Þetta eru mik­il­væg­ar aðgerðir sem mun­ar um til lengri og skemmri tíma. Það er eng­in spurn­ing í huga mér að ferðaþjón­ust­an, og henn­ar öfl­uga fólk, verði burðar­ársinn í viðspyrnu þjóðarbús­ins. Enda hef­ur ferðaþjón­ust­an áður sýnt að hún geti skapað gríðarleg­ar gjald­eyris­tekj­ur fyr­ir landið á nokkuð skömm­um tíma.

Það eru von­ir mín­ar að all­ir okk­ar er­lendu gest­ir muni eiga gæðastund­ir hér á landi yfir þessi jól, ekki síður en við sem hér búum. Ég sendi því öll­um hlýj­ar jóla­kveðjur, full til­hlökk­un­ar og bjart­sýni á að bók­un­arstaðan verði 100% jól­in 2022.

Höf­und­ur er ferðamála-, viðskipta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 23. desember 2021.

Forfeður okk­ar áttuðu sig snemma á mik­il­vægi þekk­ing­ar og hversu mik­il­vægt það væri að afla sér nýrr­ar þekk­ing­ar með því að ferðast á vit nýrra æv­in­týra en svo er kveðið á í Há­va­mál­um:

Vits er þörf
þeim er víða rat­ar.
Dælt er heima hvað.
Að auga­bragði verður
sá er ekki kann
og með snotr­um sit­ur.

Ég geri ráð fyr­ir að þess­ari heim­speki Há­va­mála hafi frem­ur verið beint til okk­ar heima­fólks um að sækja okk­ur þekk­ingu ytra en að Ísland yrði sá staður sem yrði heim­sótt­ur ríku­lega. Staðreynd­in er hins veg­ar sú að á skömm­um tíma hef­ur ferðaþjón­ust­an vaxið í eina af stærstu út­flutn­ings­grein­um þjóðar­inn­ar.

Ferðaþjón­usta skapaði 553 millj­arða króna verðmæti fyr­ir sam­fé­lagið árið 2019 og mun­ar um minna! Sama ár námu bein­ar gjald­eyris­tekj­ur af er­lend­um ferðamönn­um 383 ma.kr. eða 8,6% af vergri lands­fram­leiðslu. Vegna þessa hef­ur stöðug­leiki gjald­miðils­ins auk­ist og gjald­eyr­is­forði þjóðarbús­ins styrkst veru­lega. Auk­in­held­ur má segja að ferðaþjón­ust­an sé ein ár­ang­urs­rík­asta byggðaaðgerð Íslands­sög­unn­ar, sjálfsprott­in at­vinnu­up­bygg­ing um allt land. Á ár­un­um 2009-2019 skapaði ferðaþjón­usta að jafnaði 500 ný störf á ári á lands­byggðinni. Það er gríðarlega mik­il­vægt að þessi þróun tap­ist ekki.

Það hef­ur eng­um dulist að áhrif heims­far­ald­urs­ins hafa komið hlut­falls­lega verr við ferðaþjón­ust­una en ýms­ar aðrar at­vinnu­grein­ar. Að sama skapi hef­ur það varpað enn skýr­ara ljósi á það hversu mik­il­væg ferðaþjón­ust­an er fyr­ir efna­hags­lífið. Því hafa stjórn­völd lagt þunga áherslu á að styðja við grein­ina til þess að tryggja að hún lendi á báðum fót­um eft­ir heims­far­ald­ur og verði vel und­ir það búin þegar fólks­flutn­ing­ar milli landa aukast enn frek­ar að nýju. Það er aug­ljóst að þeim mun hraðari sem viðspyrna ferðaþjón­ust­unn­ar verður, þeim mun minni verður sam­fé­lags­leg­ur kostnaður af far­aldr­in­um til lengri tíma.

Ferðaþjón­ust­an hef­ur einnig átt stór­an þátt í að auka lífs­gæði okk­ar með ríku­legra mann­lífi, ný­stár­legu fram­boði af afþrey­ingu og góðum mat og gefið Íslend­ing­um tæki­færi á að víkka út tengslanet sín svo dæmi séu tek­in. Sá aukni áhugi á Íslandi sem fylg­ir ferðaþjón­ust­unni hef­ur einnig aukið skiln­ing lands­manna á eig­in landi og varpað ljósi á hversu sér­stakt það er fyr­ir margra hluta sak­ir. Það er ánægju­legt að geta tekið á móti fjölda gesta og deilt með þeim nátt­úru okk­ar, sögu og menn­ingu. Til að styðja enn frek­ar við það munu stjórn­völd meðal ann­ars halda áfram að styðja við markaðssetn­ingu Íslands sem áfangastaðar. Þannig tryggj­um við áfram­hald­andi sókn fyr­ir ferðaþjón­ust­una til að skapa ný æv­in­týri og þekk­ingu, þar sem speki Há­va­mála er höfð að leiðarljósi.

Höf­und­ur er ferðamálaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. desember 2021.

Það var hátíðleg stund á Alþingi í vik­unni þegar fyrsta stefnuræða kjör­tíma­bils­ins var flutt á full­veld­is­degi okk­ar Íslend­inga hinn 1. des­em­ber. Stefnuræðan mark­ar ávallt ákveðin tíma­mót sem gefa okk­ur kjörn­um full­trú­um tæki­færi til þess að líta yfir far­inn veg og horfa til framtíðar. Und­an­far­in fjög­ur ár hef­ur margt áunn­ist á fjöl­mörg­um sviðum sam­fé­lags­ins og boðar nýr stjórn­arsátt­máli áfram­hald­andi fram­far­ir.

Gert hærra und­ir höfði

Liður í þeim breyt­ing­um sem kynnt­ar hafa verið er hið nýja ráðuneyti ferða-, menn­ing­ar- og viðskipta­mála sem und­ir­rituð mun fara fyr­ir. Breyt­ing­arn­ar eru tíma­bær­ar enda eru tugþúsund­ir sem starfa við menn­ingu, skap­andi grein­ar og ferðaþjón­ustu sem flétt­ast sam­an með ýmsu móti, auka aðdrátt­ar­afl Íslands og skapa gríðarleg verðmæti fyr­ir þjóðarbúið. Grein­arn­ar eru ekki síður mik­il­væg­ar til þess að skapa Íslandi ákveðinn sess í sam­fé­lagi þjóðanna með hinu mjúka valdi og já­kvæðum hug­hrif­um sem þeim fylgja. Öflug menn­ing og ferðaþjón­usta eru einnig mik­il­væg­ur hluti sam­fé­lag­anna hring­inn í kring­um landið og hafa á und­an­förn­um árum gætt ýmis svæði nýju lífi.

Áfram­hald­andi menn­ing­ar­sókn

Á síðasta kjör­tíma­bili var grunn­ur menn­ing­ar styrkt­ur veru­lega. Þannig hef­ur nýtt stuðnings­kerfi við bóka­út­gáfu skilað 36% aukn­ingu í út­gefn­um bók­um, starfs­laun­um var fjölgað, fyrstu sviðslist­a­lög­in sett, hóp­um lista­manna tryggðir kjara­samn­ing­ar, list­mennt­un efld, ný menn­ing­ar­hús fjár­mögnuð, nýj­ar kvik­mynda- og bóka­mennta­stefn­ur sett­ar fram ásamt aðgerðaáætl­un í menn­ing­ar­mál­um svo að fá dæmi séu tek­in. Byggt verður á þess­um góða grunni næstu fjög­ur ár og strax á næsta ári verður rúm­um millj­arði varið í nýja kvik­mynda­stefnu og til auk­inna end­ur­greiðslna í kvik­mynda­gerð, nýj­ar mynd­list­ar- og tón­lista­stefn­ur kláraðar og ný Sviðslistamiðstöð hefja starf­semi svo stiklað sé á stóru.

Ferðaþjón­usta á heims­mæli­kv­arða

Ferðaþjón­ust­an verður áfram stór þátt­ur í ís­lensku efna­hags­lífi og er mik­il­vægt að hún fái tæki­færi til upp­bygg­ing­ar eft­ir áföll heims­far­ald­urs­ins. Lögð verður áhersla á að ferðaþjón­usta á Íslandi sé arðsöm og sam­keppn­is­hæf at­vinnu­grein í sátt við nátt­úru og ís­lenska menn­ingu. Við vilj­um að Ísland sé í far­ar­broddi í sjálf­bærri þróun og ný­sköp­un í ferðaþjón­ustu. Á kjör­tíma­bil­inu verður áfram unnið að upp­bygg­ingu innviða í takt við fjölg­un ferðamanna, stefnu í ferðaþjón­ustu til 2030 sem mótuð var á síðasta kjör­tíma­bili í góðri sam­vinnu hagaðila verður fylgt eft­ir ásamt heild­stæðri aðgerðaáætl­un.

Framtíðin er björt

Fullt til­efni er til þess að líta björt­um aug­um til framtíðar og er ég full til­hlökk­un­ar að tak­ast á við ný verk­efni. Ég heiti því að leggja mig alla fram í þágu minna mála­flokka – hinna gjöf­ulu greina.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar­.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 4. desember 2021.

Jóla­bóka­flóðið er skollið á, af meiri krafti en marg­ir óttuðust fyr­ir fá­ein­um árum þegar bóka­út­gáfa hafði dreg­ist veru­lega sam­an. Sú þróun var óheppi­leg af mörg­um ástæðum enda er bók­lest­ur upp­spretta þekk­ing­ar og færni.

Gamla klisj­an um að Íslend­ing­ar séu og eigi a ð vera bókaþjóð er skemmti­leg, en dug­ar ekki ein og sér til að tryggja blóm­lega bóka­út­gáfu og lest­ur. Viðskipta­leg­ar for­send­ur þurfa líka að vera til staðar. Þess vegna réðust stjórn­völd í aðgerðir til að snúa við nei­kvæðri út­gáfuþróun og stuðla þannig að aukn­um lestri, sér­stak­lega meðal ung­menna. Op­in­ber stuðning­ur við út­gáfu bóka á ís­lensku felst í end­ur­greiðslu á hluta út­gáfu­kostnaðar og hef­ur á fá­ein­um árum skilað ótrú­leg­um ár­angri. Þannig hef­ur út­gefn­um bóka­titl­um fjölgað um 36% frá ár­inu 2017 og fyr­ir vikið get­ur bókaþjóðin státað af mik­il­feng­legri flóru bók­mennta af öllu mögu­legu tagi, fyr­ir aldna sem unga.

Það er óum­deilt að bók­lest­ur eyk­ur lesskiln­ing barna, þjálf­ar grein­ing­ar­hæfi­leika þeirra, ein­beit­ingu og örv­ar ímynd­un­ar­aflið. Bók­lest­ur örv­ar minn­is­stöðvar hug­ans, hjálp­ar okk­ur að skilja heim­inn og tjá okk­ur. Allt of­an­greint – og margt fleira – und­ir­býr börn­in okk­ar fyr­ir framtíðina, sem eng­inn veit hvernig verður. Framtíðarfræðing­um ber þó sam­an um að sköp­un­ar­gáfa sé eitt­hvert besta vega­nestið inn í óvissa framtíðina ásamt læsi af öllu mögu­legu tagi; menn­ing­ar­læsi, talna-, til­finn­inga- og fjár­mála­læsi svo dæmi séu nefnd. Hlut­verk sam­fé­lags­ins, með heim­ili og skóla í far­ar­broddi, er að hjálpa skóla­börn­um nú­tím­ans að rækta þessa eig­in­leika í bland við gagn­rýna hugs­un, dómgreind, lær­dóm­sviðhorf og þraut­seigju. Þar dug­ar ekki að hugsa til næstu fimm eða tíu ára, því börn sem byrjuðu skóla­göngu sína í haust geta vænst þess að setj­ast í helg­an stein að lokn­um starfs­ferli árið 2085.

Þetta stóra sam­fé­lags­verk­efni verður ekki leyst með út­gáfu bóka á ís­lensku einni sam­an, en hún er mik­il­væg for­senda þess að börn nái að til­einka sér nauðsyn­lega framtíðarfærni. Þess vegna er svo mik­il­vægt að börn hafi aðgang að fjöl­breyttu úr­vali bóka og ann­ars les­efn­is á sínu móður­máli og þeim pen­ing­um sem ríkið ver í stuðning við bóka­út­gef­end­ur er vel varið. Á þessu ári hafa ríf­lega 360 millj­ón­ir króna runnið úr rík­is­sjóði til út­gáfu 703 bóka. Það er um­tals­verð fjár­hæð, en það er ein­læg sann­fær­ing mín að hún muni ávaxta sig vel í hönd­um, huga og hæfi­leik­um þeirra sem lesa.

Sam­fé­lags- og tækni­breyt­ing­ar hafa ekki stöðvað jóla­bóka­flóðið í ár, frek­ar en fyrri ár. Þvert á móti er straum­ur­inn nú þyngri en áður og flóðið hef­ur skolað á land ómet­an­leg­um fjár­sjóði. Ég hlakka til að njóta á aðvent­unni og hvet fólk til að setja nýja ís­lenska bók í jólapakk­ann í ár, bæði til barna og full­orðinna. Gleðilega aðventu!

Höf­und­ur er mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir

Við minn­umst í dag fæðing­ar­dags hins merka skálds og vís­inda­manns Jónas­ar Hall­gríms­son­ar. Mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneytið, und­ir for­ystu Björns Bjarna­son­ar fv. mennta­málaráðherra, hafði frum­kvæði að því að gera fæðing­ar­dag Jónas­ar að degi ís­lenskr­ar tungu árið 1996. All­ar göt­ur síðan hafa skól­ar, stofn­an­ir, fjöl­miðlar og al­menn­ing­ur beint at­hygli að tungu­mál­inu okk­ar á þess­um degi, gildi þess fyr­ir mennt­un, menn­ingu og þjóðar­vit­und. Kveðskap­ur Jónas­ar hef­ur fært þjóðinni marg­ar gleði- og lær­dóms­stund­ir og hef­ur nýyrðasmíð hans verið okk­ur til fyr­ir­mynd­ar og eft­ir­breytni.

Þjóð- og frels­is­skáldið Jón­as Hall­gríms­son er í sér­stöku dá­læti hjá mér. Jón­as lagði ríka áherslu á að rækta málið í orðsins fyllstu merk­ingu þess, ásamt því að mennta þjóðina. Hans hug­sjón var að ís­lensk­an væri notuð alls staðar í sam­fé­lag­inu; í leik og starfi, námi og vís­ind­um, skáld­skap, bók­mennt­um og öðrum list­um. Þess vegna stundaði hann nýyrðasmíð af kappi og þýddi er­lent efni sem hann taldi eiga er­indi við þjóðina. Þjóðin stend­ur í mik­illi þakk­ar­skuld við þjóðskáldið og mik­il­vægt að halda hans veg­ferð áfram.

Á und­an­förn­um árum hafa stjórn­völd lagt ríka áherslu á tungu­málið okk­ar. Árið 2019 ályktaði Alþingi að efla skyldi ís­lensku sem op­in­bert mál. Aðgerðaáætl­un til þriggja ára var samþykkt, þar sem meg­in­mark­miðin voru þrjú; að ís­lenska væri notuð á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins, að ís­lensku­kennsla yrði efld á öll­um skóla­stig­um og að framtíð ís­lensk­unn­ar í sta­f­ræn­um heimi væri tryggð. Stór hluti aðgerðaáætl­un­ar­inn­ar er kom­inn til fram­kvæmda. Stuðning­ur við bóka­út­gáfu og fjöl­miðla er orðinn að veru­leika og í kjöl­farið hafa barna- og ung­mennta­bók­mennt­ir blómstrað. Útgáfa hef­ur auk­ist, sem hef­ur aukið aðgengi barna að fjöl­breyttu les- og menn­ing­ar­efni á ís­lensku. Stuðning­ur við fjöl­miðla treyst­ir rekstr­ar­grund­völl þeirra sem miðla til okk­ar um­fjöll­un um mál­efni líðandi stund­ar, en slíkt er lyk­il­atriði fyr­ir mál­vit­und þjóðar­inn­ar. Þá hef­ur mál­tækni­áætl­un stjórn­valda verið hrint í fram­kvæmd, svo tölv­ur og snjall­tæki kunni ís­lenskt rit- og tal­mál. Orðasöfn, mál­fars­bank­ar, beyg­ing­ar­lýs­ing­ar og hljóðupp­tök­ur í þúsunda­vís eru for­ritaðar inn í stýri­kerfi og ár­ang­ur­inn hingað til lof­ar góðu. Dæmi um hann má sjá á vefsíðunni al­mann­arom­ur.is, sem ég hvet alla til að skoða.

Í fyrstu inn­setn­ing­ar­ræðu Vig­dís­ar Finn­boga­dótt­ur, fyrr­ver­andi for­seta og hand­hafa verðlauna Jónas­ar Hall­gríms­son­ar, fjallaði hún um þýðingu ís­lenskr­ar tungu fyr­ir þjóðina. „Tung­an geym­ir sjóð minn­ing­anna, hún ljær okk­ur orðin um von­ir okk­ar og drauma. Hún er hið raun­veru­lega sam­ein­ing­ar­tákn okk­ar og sam­ein­ing­arafl.“ Þessi orð Vig­dís­ar eru jafn sönn í dag og þau voru fyr­ir 41 ári. Til ham­ingju með dag­inn.

Höf­und­ur er mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir