Tag: Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Heims­far­ald­ur­inn hef­ur haft veru­leg áhrif á mennta­kerfið okk­ar. Unnið er að því dag og nótt að koma skóla­starfi í sem best­an far­veg. All­ir eru að leggja sig fram um að svo megi verða sem fyrst og for­gang­ur stjórn­valda er mennt­un. Framúrsk­ar­andi mennt­un er ein meg­in­for­senda þess að Ísland verði sam­keppn­is­hæft í alþjóðleg­um sam­an­b­urði. Verðmæta­sköp­un næstu ára­tuga mun í aukn­um mæli byggj­ast á hæfni, hug­viti, rann­sókn­um og ný­sköp­un. Þær öru tækni­breyt­ing­ar sem orðið hafa síðustu ár og kennd­ar eru við fjórðu iðnbylt­ing­una munu hafa áhrif á ís­lenskt sam­fé­lag og efna­hags­líf á næstu ára­tug­um. Tækni­fram­far­ir hafa vakið von­ir um að tæki­fær­um til að skapa ný og betri störf muni fjölga ört og lífs­gæði geti auk­ist á mörg­um sviðum sam­fé­lags­ins. Gjald­eyr­is­sköp­un þjóðarbús­ins hef­ur verið mikið auðlinda­drif­in. Skyn­sam­legt er að fjölga út­flutn­ings­stoðunum.

Verðmæta­sköp­un þarf í aukn­um mæli að byggj­ast á hug­viti, rann­sókn­um og ný­sköp­un til að styrkja stoðir hag­vaxt­ar til lang­frama. Mennt­un og auk­in hæfni er und­ir­staða sjálf­bærni, fram­fara og auk­inna lífs­gæða. Rík­is­stjórn sýn­ir vilja í verki í fjár­laga­frum­varp­inu og fjár­veit­ing­ar til mál­efna sem falla und­ir mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneytið hækka um 11% milli ára og verða 127,2 millj­arðar kr. á næsta ári.

Auk­in fjár­fest­ing í mennt­un og vís­ind­um

Um 40% af fjár­veit­ing­um ráðuneyt­is­ins renna til há­skóla­starf­semi, sem er stærsti ein­staki mála­flokk­ur ráðuneyt­is­ins. Fram­lög til há­skóla- og rann­sókn­a­starf­semi hækka um 7% milli ára, þar sem bæði er um að ræða auk­inn bein­an stuðning við skóla­starfið og fjár­veit­ing­ar til ein­stakra verk­efna. Eitt af fyr­ir­heit­um í stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar var að fram­lög til há­skóla­stigs­ins næðu meðaltali ríkja Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­ar­inn­ar. Það hef­ur tek­ist og er það fagnaðarefni.

Auk­in fram­lög í Ný­sköp­un­ar­sjóð náms­manna nema 300 millj­ón­um kr. og 159 millj­ón­ir kr. fara í fjölg­un námsplássa í hjúkr­un­ar­fræði og fagnám fyr­ir sjúkra­liða. Þá er gert ráð fyr­ir veru­lega aukn­um fjár­veit­ing­um vegna stuðnings við náms­menn, þar sem 2021 verður fyrsta heila starfs­ár nýs Mennta­sjóðs náms­manna.

Fjár­veit­ing­ar til fram­halds­skól­anna aukast um 3,6% milli ára og verða 36,2 millj­arðar kr. Fjár­fest verður í marg­vís­leg­um menntaum­bót­um sem eiga að nýt­ast öll­um skóla­stig­un­um og fram­lög í rann­sókna- og vís­inda­sjóði hækka um 67% milli ára, úr 6,2 millj­örðum kr. í 10,3 millj­arða kr.

Auk­in viður­kenn­ing á gildi menn­ing­ar

Um­svif­in á sviði menn­ing­ar­mála aukast veru­lega milli ára. Fjár­veit­ing­ar til safna­mála hækka um 11%, þá nem­ur hækk­un til menn­ing­ar­stofn­ana 9% og menn­ing­ar­sjóðir stækka einnig um 9%. Meðal ein­stakra liða má nefna 300 millj­óna kr. fjár­veit­ingu vegna hús­næðismála Nátt­úru­m­inja­safns Íslands, 200 millj­ón­ir kr. til und­ir­bún­ings vís­inda- og upp­lif­un­ar­sýn­ing­ar fyr­ir börn og ung­menni og 225 millj­óna kr. aukn­ingu vegna tíma­bund­inn­ar fjölg­un­ar lista­manna­launa. Þessi tíma­bund­in hækk­un er ígildi auka­út­hlut­un­ar um 550 mánuði sem kem­ur til viðbót­ar við 1.600 mánuði sem al­mennt er út­hlutað skv. lög­um. Eyrna­merkt fjár­magn vegna lista­manna­launa verður því 905,6 millj­ón­ir kr. á næsta ári sam­kvæmt frum­varp­inu. Þá eru 550 millj­ón­ir kr. eyrna­merkt­ar mark­miðum og aðgerðum í nýrri kvik­mynda­stefnu sem kynnt verður á næstu dög­um.

Áfram er haldið að efla bóka­safna­sjóð höf­unda, sem greiðir höf­unda­rétt­höf­um fyr­ir af­not verka sinna, og eru fjár­heim­ild­ir hans aukn­ar um 75 millj­ón­ir kr. Þá er ráðgert að verja 25 millj­ón­um kr. til að efla starf­semi bóka­safna, og rann­sókn­ir og þró­un­ar- og sam­starfs­verk­efni á sviði bóka­safna- og upp­lýs­inga­mála. Á ár­inu 2021 verður unnið að aðgerðaáætl­un nýrr­ar menn­ing­ar­stefnu. Ég von­ast til þess að hún verði hvatn­ing og inn­blást­ur til þeirra fjöl­mörgu sem vinna á sviði ís­lenskr­ar menn­ing­ar til að halda áfram sínu góða starfi.

Fjár­laga­frum­varpið í ár sýn­ir glögg­lega mik­il­vægi mennta- og menn­ing­ar og hvernig er for­gangsraðað í þágu þessa. Hug­verka­drifið hag­kerfi reiðir sig á framúrsk­ar­andi mennta­kerfi. Við erum að fjár­festa í framtíðinni með því að for­gangsraða í þágu mennt­un­ar. Mennt­un er eitt mesta hreyfiaflið fyr­ir ein­stak­linga, þar sem tæki­fær­in verða til í gegn­um mennta­kerfið.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. október 2020.

Við þurf­um að skara fram úr. Vel­meg­un og ör­yggi okk­ar þjóðar ræðst af getu okk­ar til að keppa við aðrar þjóðir um lífs­gæði. Við þurf­um að setja markið hátt og vera reiðubú­in að keppa við þá sem lengst hafa náð. Slíkt ger­ist ekki sjálf­krafa, en með hug­rekki, hug­vit og þraut­seigju að vopni get­um við keppt við þróuðustu hag­kerfi heims­ins.

Við tök­umst nú á við eina al­var­leg­ustu efna­hagskreppu nú­tíma­sög­unn­ar. Í kjöl­far heims­far­ald­urs standa þjóðir heims frammi fyr­ir mikl­um þreng­ing­um og er Ísland þar eng­in und­an­tekn­ing. Ábyrgðar­hlut­verk stjórn­valda er stórt og okk­ur ber að grípa til marg­háttaðra varn­araðgerða til að vernda heim­ili og at­vinnu­líf fyr­ir verstu áhrif­um krepp­unn­ar. Við eig­um þó ekki að gleyma okk­ur í vörn­inni held­ur þora að sækja fram. Mark­viss efl­ing hug­vits, tækni og skap­andi greina get­ur leikið stórt hlut­verk í þeim efn­um. Rík­is­fjár­mála­áætl­un og fjár­laga­frum­varpið bera þess skýr merki.

Við þurf­um ekki að líta langt, því bestu tæki­fær­in búa í okk­ur sjálf­um! Við höf­um byggt upp at­vinnu­líf á auðlind­um ís­lenskr­ar nátt­úru; fiski­miðum, fall­vötn­um og feg­urð lands­ins. Við höf­um líka litið til okk­ar sjálfra, en þurf­um að gera meira því tæki­færi framtíðar­inn­ar liggja ekki síst í menn­ing­unni sem hér hef­ur þró­ast.

Þar geta runnið sam­an sterk­ir alþjóðleg­ir straum­ar og sérstaða Íslands og þegar er haf­in vinna við efl­ingu skap­andi greina; þar sem menn­ing, list­ir, hug­vit og iðnaður renna sam­an í eitt. Skap­andi grein­ar eru þannig svar við áskor­un­um og tæki­fær­um sem fylgja fjórðu iðnbylt­ing­unni, þar sem skil milli efn­is­legra, sta­f­rænna og líf­fræðilegra kerfa mást út. Sjálf­virkni­væðing og marg­vís­leg há­tækni sýna okk­ur eina hlið á nýj­um veru­leika. Þar verða tæki­fær­in best nýtt með sköp­un­ar­gáfu, gagn­rýnni hugs­un og getu til að horfa á hlut­ina með nýj­um hætti.

Við nýt­um nú þegar þá miklu auðlind sem er að finna í kraft­miklu menn­ing­ar- og list­a­lífi. Sú auðlind skil­ar nú þegar mikl­um efna­hags­leg­um gæðum til sam­fé­lags­ins í formi at­vinnu, fram­leiðslu á vöru og þjón­ustu. Þessi öfl­uga at­vinnu­grein veit­ir ekki aðeins tæp­lega 8% vinnu­afls­ins beina at­vinnu, held­ur hef­ur rík áhrif á ferðaþjón­ustu og fleiri at­vinnu­grein­ar. Skap­andi grein­ar eru sveigj­an­legri og vaxa hraðar en aðrar at­vinnu­grein­ar, en til að stand­ast sam­keppni við aðrar þjóðir þurf­um við að greiða leið frum­kvöðla og skap­andi fyr­ir­tækja með hvetj­andi aðgerðum.

Mik­il tæki­færi eru til vaxt­ar á öll­um sviðum hug­vits­drif­inna at­vinnu­greina á Íslandi. Ný kvik­mynda­stefna sem lögð var fram fyr­ir fáum dög­um er dæmi um þær aðgerðir sem op­in­ber­ir aðilar þurfa að grípa til ef við ætl­um að nýta okk­ur tæki­færi framtíðar­inn­ar. Aðrar grein­ar eins og leikja­fram­leiðsla, tón­list­ariðnaður, hönn­un og arki­tekt­úr, mynd­list, bók­mennt­ir og sviðslist­ir þarf að styðja með lík­um hætti með því að tryggja þeim bestu mögu­legu skil­yrði til að blómstra í þágu okk­ar allra.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 20. október 2020.

Heims­byggðin hef­ur ekki tek­ist á við sam­bæri­leg­an far­ald­ur og kór­ónu­veirufar­ald­ur­inn í heila öld. Viðbrögð til þess að hefta út­breiðslu far­ald­urs­ins eiga sér ekki sam­svör­un og efna­hags­leg­ar af­leiðing­ar eru tald­ar verða meiri en sést hafa frá krepp­unni miklu sem hófst árið 1929.

Far­ald­ur­inn hef­ur mis­mun­andi áhrif á þjóðfé­lags­hópa og ljóst er að menn­ing og list­ir munu koma sér­stak­lega illa und­an þess­um óvissu­tím­um. Sam­komu­bönn og tak­mark­an­ir setja þess­um grein­um mikl­ar skorður og því eru tekju­mögu­leik­ar nær eng­ir.

Sam­kvæmt gögn­um Banda­lags há­skóla­manna frá því í júlí hef­ur at­vinnu­leysi auk­ist mikið inn­an aðild­ar­fé­laga banda­lags­ins í list- og menn­ing­ar­grein­um. Sé horft til hlut­falls bótaþega af heild­ar­fjölda fé­lags­manna má sjá að um­sókn­ir hafa átt­fald­ast inn­an Fé­lags ís­lenskra hljómlist­ar­manna, þre­fald­ast inn­an Fé­lags ís­lenskra leik­stjóra og fer­fald­ast í Leik­ara­fé­lagi Íslands. Þá sýna gögn BHM og Vinnu­mála­stofn­un­ar að fjöldi at­vinnu­lausra ein­stak­linga með list­mennt­un á há­skóla­stigi hafi auk­ist um 164% milli ára, og sé því um 30% meira en á at­vinnu­markaðnum í heild.

Niður­stöður úr könn­un­inni benda til þess að ein­ung­is einn af hverj­um fjór­um hafi fengið úrræði sinna mála þrátt fyr­ir mik­inn tekju­sam­drátt. Ástæður þessa eru marg­vís­leg­ar, en helst má nefna mikl­ar tekju­sveifl­ur hóps­ins í hefðbundnu ár­ferði og hindr­an­ir sem hóp­ur­inn hef­ur mætt sök­um sam­setts rekstr­ar­forms.

Stærst­ur hluti menn­ing­ar- og list­greina á Íslandi sam­an­stend­ur af minni fyr­ir­tækj­um og sjálf­stætt starf­andi lista­mönn­um. Því þurfti að finna leiðir til að mæta þess­um hópi. Ákveðið var að fara í tíu aðgerðir, sem eru bæði um­fangs­mikl­ar og fjölþætt­ar. Það sem veg­ur þyngst í þeim aðgerðum eru tekju­falls­styrk­ir sem ein­yrkj­ar og smærri rekstr­araðilar munu geta sótt um. Ráðgert er að heild­ar­fjármun­ir sem varið verður til al­menns tekju­fallsstuðnings stjórn­valda geti numið rúm­um 14 millj­örðum kr.

Aðgerðirn­ar tíu sem voru kynnt­ar í gær eru afrakst­ur vinnu sam­ráðshóps sem sett­ur var á lagg­irn­ar í ág­úst. Ég vil þakka BHM, Banda­lagi ís­lenskra lista­manna, ÚTÓN, fé­lags­málaráðuneyt­inu og Vinnu­mála­stofn­un fyr­ir þeirra fram­lag.

Öflugt menn­ing­ar­líf hef­ur ein­kennt ís­lenska þjóð frá upp­hafi. Við erum söngva-, sagna- og bókaþjóð. List­sköp­un Íslend­inga hef­ur ít­rekað vakið at­hygli á alþjóðleg­um vett­vangi. Ég tel að við get­um öll verið stolt af aðgerðum okk­ar í þágu menn­ing­ar og lista, enda vit­um við að efna­hags­leg og fé­lags­leg áhrif af lömuðu menn­ing­ar­lífi mun kosta sam­fé­lagið marg­falt meira, til framtíðar litið.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 17. október 2020.

Unglings­ár­in eru tíma­bil spenn­andi breyt­inga. Lík­ami og sál þrosk­ast, vina­hóp­ur og nærum­hverfi breyt­ast, með til­færslu ung­menna milli skóla­stiga. Ung­ling­ar í dag lifa á tím­um sam­fé­lags­miðla og í því fel­ast tæki­færi en einnig áskor­an­ir. Flæði af upp­lýs­ing­um krefst þess að ung­menni séu gagn­rýnni en fyrri kyn­slóðir á það efni sem fyr­ir þau er lagt. Þörf­in fyr­ir skil­merki­legri og öfl­ugri kyn­fræðslu, kennslu í sam­skipt­um og lífs­leikni hef­ur því aldrei verið meiri.

Kyn­fræðsla er hluti af aðal­nám­skrá og því hef­ur það verið skól­anna að fræða ung­menn­in okk­ar. Flest­ir virðast þó vera sam­mála því, að í breytt­um heimi þurfi að gera bet­ur. Síðastliðið vor ályktaði Alþingi um mik­il­vægi skipu­lagðra for­varna gegn kyn­ferðis­legu og kyn­bundnu of­beldi og áreitni. Tryggja þurfi að inn­tak kennsl­unn­ar verði að meg­in­stefnu til þríþætt. Í fyrsta lagi að al­menn­ar for­varn­ir stuðli að sterkri sjálfs­mynd og þekk­ingu á mörk­um og marka­leysi, þar á meðal í sam­skipt­um kynj­anna og sam­skipt­um milli full­orðinna og barna. Í öðru lagi að auka fræðslu um kyn­heil­brigði og kyn­hegðun, einkum í grunn­skól­um og fram­halds­skól­um. Í þriðja lagi þarf að halda áfram op­in­skárri um­fjöll­un um eðli og birt­ing­ar­mynd­ir kyn­ferðis­legs og kyn­bund­ins of­beld­is og áreitni. Til framtíðar þarf einnig að und­ir­búa starfs­fólk sem starfar með börn­um og ung­menn­um til að sjá um for­varn­ir, fræðslu og viðbrögð við kyn­ferðis­legu og kyn­bundnu of­beldi og áreitni.

Í liðinni viku átti ég áhuga­verðan fund með Sól­borgu Guðbrands­dótt­ur, bar­áttu­konu og fyr­ir­les­ara, og Sig­ríði Dögg Arn­ar­dótt­ur kyn­fræðingi um þessi mál­efni. Báðar hafa þær unnið með ungu fólki, hvor á sinn hátt, og þekkja vel þörf­ina á skil­merki­leg­um aðgerðum. Niðurstaða fund­ar­ins var að fela sér­stök­um starfs­hópi að taka út kyn­fræðslu­kennslu í skól­um og gera til­lög­ur að úr­bót­um í sam­ræmi við of­an­greinda þings­álykt­un. Sú vit­und­ar­vakn­ing sem orðið hef­ur um kyn­ferðis­legt og kyn­bundið of­beldi og áreitni er geysi­lega mik­il­væg fyr­ir sam­fé­lagið, en það er brýnt að þekk­ing­in skili sér mark­visst inn í skóla­kerfið.

Aðkoma barna og ung­menna er lyk­il­atriði til að ná sam­stöðu og sátt um mál­efni sem þeim tengj­ast. Þess vegna hef­ur ráðuneytið haldið sam­ráðsfundi með sam­tök­um nem­enda, til að heyra þeirra skoðanir og viðhorf varðandi ákv­arðana­töku í heims­far­aldr­in­um. Þetta hef­ur gefið mjög góða raun.

Komi í ljós að fræðslan sé óviðun­andi mun ég leggja mitt af mörk­um svo mennta­kerfið sinni þess­ari skyldu. Í mín­um huga er þetta eitt mik­il­væg­asta bar­áttu­málið til að auka vel­ferð ung­menna á Íslandi.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. október 2020.

Menn­ing og list­ir skipta mestu máli þegar hrikt­ir í stoðum sam­fé­laga. Þær setja líðandi stund í sam­hengi, veita skjól frá amstri hvers­dags­ins og skapa sam­stöðu.

Grósk­an í ís­lensku menn­ing­ar­lífi er með ólík­ind­um. Þar liggja líka mörg af okk­ar stærstu tæki­fær­um til að byggja upp hug­vits­drifið og skap­andi at­vinnu­líf. Óvíða eru þessi tæki­færi meiri en í kvik­myndal­ist og til að ýta und­ir áfram­hald­andi vöxt hafa stjórn­völd nú lagt lín­urn­ar, með kvik­mynda­stefnu til næstu tíu ára. Þessi fyrsta heild­stæða kvik­mynda­stefna var kynnt í vik­unni, en hún bygg­ist á til­lög­um verk­efna­hóps sem skipaður var fyr­ir ári. Í hópn­um sátu full­trú­ar list­grein­ar­inn­ar, at­vinnu­lífs og stjórn­valda og lagði hóp­ur­inn ríka áherslu á sam­ráð við hagaðila í grein­inni. Niðurstaðan er metnaðarfull og raun­sæ, og ég er sann­færð um að stefn­an mun styðja vöxt kvik­mynda­gerðar sem list­grein­ar og alþjóðlega sam­keppn­is­hæfr­ar fram­leiðslu­grein­ar.

Í stefn­unni eru sett fram meg­in­mark­mið til næstu tíu ára og aðgerðir til­greind­ar með kostnaðaráætl­un­um. Um leið eru aðilar gerðir ábyrg­ir fyr­ir ein­stök­um aðgerðum til að tryggja fram­kvæmd og eft­ir­fylgni. Aðgerðirn­ar lúta ann­ars veg­ar að efl­ingu kvik­mynda­menn­ing­ar og kvik­myndal­ist­ar og hins veg­ar að efl­ingu at­vinnu­lífs í kring­um kvik­mynd­a­starf­semi sem er bæði alþjóðleg og sjálf­bær.

Stefn­an set­ur skýr mark­mið um efl­ingu fjöl­breyttr­ar og metnaðarfullr­ar mennt­un­ar á sviði kvik­mynda­gerðar. Boðaðar eru mark­viss­ar aðgerðir til að efla mynd- og miðlalæsi barna og ung­linga og styðja við skap­andi hugs­un. Slíkt hef­ur aldrei verið mik­il­væg­ara en nú, á tím­um of­gnótt­ar af upp­lýs­ing­um sem erfitt er að henda reiður á. Þá er í stefn­unni kveðið á um vandað og metnaðarfullt kvik­mynda­nám á há­skóla­stigi, nokkuð sem grein­in hef­ur kallað eft­ir um langt skeið. Námið mun efla list­rænt sjálf­stæði ís­lenskr­ar kvik­mynda­gerðar, auka fag­lega umræðu og opna spenn­andi tæki­færi til náms og starfa.

Lof­orð um bætt starfs­um­hverfi fyr­ir grein­ina kall­ar einnig á aðgerðir, m.a. breyt­ing­ar á skattaum­hverfi og upp­færslu á end­ur­greiðslu­kerfi. Þar á Ísland í harðri alþjóðlegri sam­keppni, enda sjá marg­ar þjóðir kosti þess að byggja upp kvik­myndaiðnað í sínu landi. Yf­ir­stand­andi al­heimskreppa hef­ur síst dregið úr vilja þjóða til að laða til sín kvik­mynda­fram­leiðend­ur og Ísland get­ur ekki leyft sér að sitja aðgerðalaust hjá. Kost­ir nú­ver­andi end­ur­greiðslu­kerf­is eru marg­ir, en með því að hækka end­ur­greiðslu­hlut­fallið kæm­ist Ísland í flokk þeirra eft­ir­sókn­ar­verðustu. Fyr­ir því mun ég beita mér, til hags­bóta fyr­ir grein­ina sjálfa og hag­kerfið allt.

Rík sagna­hefð Íslend­inga hef­ur skilað okk­ur hundruðum kvik­mynda, heim­ilda- og stutt­mynda, sjón­varpsþátta og öðru fjöl­breyttu efni á síðustu ára­tug­um. Marg­ar er­lend­ar kvik­mynd­ir og þátt­araðir hafa verið tekn­ar hér og fjöldi ferðamanna heim­sótt Ísland ein­göngu vegna ein­stakr­ar nátt­úru­feg­urðar og menn­ing­ar sem birt­ist í kvik­mynd­um og sjón­varpsþátt­um. Ávinn­ing­ur­inn af þessu er mik­ill. Auk­in fjár­fest­ing í kvik­mynda­gerð er því bæði viðskipta­tæki­færi fyr­ir þjóðarbúið og áburður í mót­un menn­ing­ar okk­ar og sam­fé­lags­ins.

Á vor­mánuðum hækkuðu stjórn­völd fjár­veit­ing­ar í Kvik­mynda­sjóð um 120 millj­ón­ir króna, til að tryggja áfram­hald­andi kvik­mynda­fram­leiðslu á erfiðum tím­um. Með nýju kvik­mynda­stefn­unni verður bætt um bet­ur, því í fjár­laga­frum­varpi fyr­ir árið 2021 eru 550 millj­ón­ir króna eyrna­merkt­ar efl­ingu sjóða til fram­leiðslu á fjöl­breytt­ari kvik­mynda­verk­um, stuðningi við sjálfsprott­in kvik­mynda­menn­ing­ar­verk­efni, betri kvik­mynda­mennt­un o.s.frv.

Ég óska þjóðinni til ham­ingju með glæsi­lega kvik­mynda­stefnu. Hún er hvatn­ing og inn­blást­ur öll­um þeim sem vinna við kvik­mynda­gerð og sam­fé­lag­inu sem nýt­ur afrakst­urs­ins.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 8. október 2020.

Íslendingar elska íslenskt sjónvarpsefni! Allt frá því að Hrafn Gunnlaugsson, Egill Eðvarðsson og Björn G. Björnsson færðu þjóðinni fyrstu alísl­ensku þáttaröðina árið 1977 – Undir sama þaki – og fram á þennan dag, safnast kynslóðirnar saman við sjónvarpsskjáinn til að upplifa eitthvað alveg sérstakt. Tækniþróun og erlendar streymisveitur hafa skapað fjölmörg tækifæri fyrir íslenskt þáttagerðarfólk, bæði til fjármögnunar og dreifingar. Íslenskt efni nýtur vinsælda víða um heim, nú síðast Brot, sem framleitt var í samstarfi við Netflix og var um tíma efst á áhorfslistum streymisveitunnar. Þrátt fyrir vinsældirnar hefur fjármögnun á íslenskum sjónvarpsþáttum gjarnan verið þung. Kvikmyndasjóður hefur haft takmarkaða burði til að uppfylla þarfirnar, enda umsóknir í sjóðinn langt umfram stærð hans og kvikmyndir í fullri lengd fjárfrekar.

Til að mæta þessari brýnu þörf verður settur á laggirnar sérstakur fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis og er tilurð hans hluti af heildstæðri kvikmyndastefnu fyrir Ísland, sem kynnt var í gær. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn, en í náinni framtíð gæti framleiðslugeta orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári.

Sú ríka þörf Íslendinga um aldir að segja sögur hefur orðið kveikjan að hundruðum kvikmyndaverka sem mörg eiga stóran sess í hjörtum okkar. Fyrir elju, einurð og sterka sýn þeirra sem starfað hafa að kvikmyndagerð er nú í mótun burðug list- og atvinnugrein sem stenst fyllilega alþjóðlegan samanburð. Velta greinarinnar hefur þrefaldast á áratug og skapað þúsundir starfa. Þá fjölbreyttu flóru þarf að vökva, svo hún blómstri um ókomna tíð, tryggja greininni bestu mögulegu aðstæður til að vaxa og dafna. Með kvikmyndastefnu til ársins 2030 er vörðuð raunsæ en metnaðarfull braut inn í framtíðina.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greini birtist fyrst í Fréttablaðinu 7. október 2020.

Alþjóðadag­ur kenn­ara er í dag. Fá störf eru jafn sam­fé­lags­lega mik­il­væg og kenn­ara­starfið. Við mun­um öll eft­ir kenn­ur­um sem höfðu mik­il áhrif á okk­ur sem ein­stak­linga, námsval og líðan í skóla.

Góður kenn­ari skipt­ir sköp­um. Góður kenn­ari mót­ar framtíðina. Góður kenn­ari dýpk­ar skiln­ing á mál­efn­um og fær nem­andann til að hugsa af­stætt í leit að lausn­um á viðfangs­efn­um. Góður kenn­ari opn­ar augu nem­enda fyr­ir nýj­um hlut­um, hjálp­ar þeim áfram á beinu braut­inni og stend­ur við bakið á þeim sem þurfa á því að halda. Góður kenn­ari tek­ur upp hansk­ann fyr­ir þá sem minna mega sín og ger­ir krafta­verk í lífi barns. Góður kenn­ari lyft­ir þung­um brún­um og get­ur kallað fram hlátra­sköll. Góður kenn­ari styrk­ir ein­stak­ling­inn.

Skólastarf á tím­um heims­far­ald­urs er ómet­an­legt. Þegar fyrst var mælt fyr­ir um tak­mark­an­ir á skóla­haldi, þann 13. mars, var rík áhersla lögð á mikið og gott sam­ráð við lyk­ilaðila í skóla­sam­fé­lag­inu; Kenn­ara­sam­band Íslands, Sam­band ís­lenskra sveit­ar­fé­laga, skóla­meist­ara og rek­tora, og ekki síður nem­end­ur. Það sam­starf hef­ur skilað góðum ár­angri, gagn­kvæm­um skiln­ingi á stöðu ólíkra hópa og sam­tali sem tryggt hef­ur skólastarf í land­inu, á sama tíma og börn í mörg­um öðrum lönd­um hafa þurft að sitja heima.

Nem­end­ur á öll­um skóla­stig­um eru yfir hundrað þúsund tals­ins. Í leik- og grunn­skól­um eru um 64.650 nem­end­ur og 11.450 starfs­menn. Í fram­halds- og há­skól­um eru um 41.000 nem­end­ur. Aðstæður skóla og nem­enda hafa verið ólík­ar í heims­far­aldr­in­um og skoðanir um aðgerðir á hverj­um tíma skipt­ar. All­ir hafa þó lagst á eitt við að tryggja ör­yggi og vel­ferð nem­enda og starfs­fólks og ég dá­ist mjög að þeirri seiglu sem birt­ist í ár­angr­in­um. Það er ómet­an­legt fyr­ir börn að kom­ast í skól­ann sinn, að læra og eiga fast­an punkt í til­veru sem er að hluta til á hvolfi.

Við erum menntaþjóð. Við vilj­um vera sam­fé­lag sem hugs­ar vel um kenn­ara sína, sýn­ir þeim virðingu og þá viður­kenn­ingu sem þeir eiga skilið. Við vilj­um vera sam­fé­lag sem fjár­fest­ir í mennt­un, enda er framúrsk­ar­andi mennt­un ein meg­in­for­senda þess að Ísland verði sam­keppn­is­hæft á alþjóðavett­vangi. Fjár­laga­frum­varpið í ár sýn­ir glögg­lega mik­il­vægi mennt­un­ar og hvernig for­gangsraðað er í þágu þessa.

Aldrei hef ég verið eins stolt af ís­lensku mennta­kerfi og ein­mitt nú, þegar hindr­un­um er rutt úr vegi af fag­mennsku og góðum hug. Kenn­ar­ar og skóla­stjórn­end­ur hafa sýnt mikla yf­ir­veg­un og bar­áttu­vilja. Um­hyggja, sveigj­an­leiki og þraut­seigja hef­ur verið leiðarljósið okk­ar nú í haust og við mun­um halda áfram á þeirri veg­ferð. Ég hvet alla til að halda áfram að vinna að far­sæl­um lausn­um á þeim verk­efn­um sem blasa við okk­ur.

Kæru kenn­ar­ar. Ykk­ar fram­lag í bar­átt­unni við veiruna skæðu verður seint fullþakkað. Takk fyr­ir að halda áfram að kenna börn­un­um okk­ar og leggja ykk­ur fram við að bjóða nem­end­um upp á eins eðli­legt líf og hægt er.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 5. október 2020.

Þing­setn­ing­ar­dag­ur­inn 1. októ­ber er gleðidag­ur. Hann mark­ar upp­haf sam­starfs á þingi, þar sem öll mál eru sett fram af heil­um hug þing­manna og full­vissu um að málið bæti sam­fé­lagið.

Þings­álykt­un um mennta­stefnu til 2030

Und­an­farið hef­ur mennta­kerfið staðist mikið álag. Við eig­um áfram að sækja fram til að tryggja framúrsk­ar­andi mennt­un á öll­um skóla­stig­um og í haust mun ég kynna til­lögu til þings­álykt­un­ar um mennta­stefnu til árs­ins 2030, þar sem mennt­un lands­manna er í önd­vegi. Stefn­an er afrakst­ur mik­ill­ar sam­vinnu allra helstu hagaðila og þar verður áhersla lögð á fjög­ur mark­mið: jöfn tæki­færi til náms, kennslu í fremstu röð, gæði skóla­starfs­ins og hæfni mennta­kerf­is­ins til framtíðar. Ég hlakka til að tala fyr­ir henni á þingi, enda er mennta­kerfi lyk­ilþátt­ur í sam­keppn­is­hæfni þjóðar­inn­ar.

Auk­in rétt­indi eft­ir iðnnám

Í ljósi breyt­inga í fram­halds­skól­um á liðnum árum er nauðsyn­legt að bæta stöðu þeirra sem hafa lokið öðru prófi en stúd­ents­prófi. Ég vil að gildi loka­prófa taki mið af hæfni og þekk­ingu nem­enda, en ekki að eitt sé sjálf­krafa æðra öðru, og mun mæla fyr­ir laga­breyt­ingu í þá veru. Með henni vil ég ýta und­ir að nem­end­ur fái notið þeirr­ar hæfni, þekk­ing­ar og færni sem þeir hafa öðlast með ólík­um loka­próf­um frá mis­mun­andi fram­halds­skól­um. Mik­il­vægt er að vægi ein­inga verði gegn­sætt og end­ur­spegli til­tek­inn mæli­kv­arða, svo náms­lok frá fram­halds­skóla verði met­in með sam­bæri­leg­um hætti við inn­rit­un í há­skóla.

Álykt­un um menn­ing­ar­stefnu til 2030

Und­ir­bún­ing­ur að gerð menn­ing­ar­stefnu til árs­ins 2030 er í full­um gangi. Ég vona að hún verði hvatn­ing og inn­blást­ur til þeirra fjöl­mörgu sem vinna á sviði ís­lenskr­ar menn­ing­ar til að halda áfram sínu góða starfi. Menn­ing skap­ar sam­fé­lag, ger­ir okk­ur mennsk, og er því ómet­an­leg. Okk­ur ber að rækta menn­ing­una, setja markið hátt og ná ár­angri. Stefn­an á að nýt­ast stjórn­völd­um í allri umræðu um menn­ing­ar­mál, stefnu­mót­un á af­mörkuðum sviðum og ákv­arðana­töku.

Sterk­ir fjöl­miðlar

Í stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar eru fyr­ir­heit um bætt rekstr­ar­um­hverfi einka­rek­inna fjöl­miðla. Því verki er ekki lokið og því mun ég leggja fram fjöl­miðlafrum­varpið svo­kallaða í þriðja sinn. Ég vænti þess að samstaða ná­ist um frum­varpið, enda hef­ur málið lengi verið á döf­inni og þörf­in brýn. Reynsl­an af Covid-19-stuðningi við fjöl­miðla á þessu ári sýn­ir líka að hægt er að út­færa stuðning af þessu tagi á sann­gjarn­an hátt. Fjöl­miðlar gegna mik­il­vægu hlut­verki við að efla sam­fé­lags­lega umræðu. Stuðning­ur ger­ir fjöl­miðlum kleift að efla rit­stjórn­ir sín­ar, vera vett­vang­ur skoðana­skipta og tján­ing­ar­frels­is og rækja hlut­verk sitt sem einn af horn­stein­um lýðræðis­ins.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 1. október 2020.

Tími innviðafjár­fest­inga er runn­inn upp. Slík­ar fjár­fest­ing­ar snú­ast um fleira en vegi og brýr, því innviðir sam­fé­lags­ins eru marg­ir og sam­fléttaðir. Hug­mynd­ir um langþráðar fram­kvæmd­ir við Mennta­skól­ann í Reykja­vík eru loks­ins að raun­ger­ast, grein­ing á hús­næðisþörf fyr­ir iðn- og tækni­mennt­un er á loka­metr­un­um og und­ir­bún­ing­ur vegna nýs Lista­há­skóla er í full­um gangi. Unnið er að framtíðar­skip­an Nátt­úru­m­inja­safns Íslands og Hús ís­lensk­unn­ar hef­ur þegar tekið á sig mynd.

Um ára­tuga­skeið hef­ur þjóðin átt sér þann draum að byggja þjóðarleik­vanga fyr­ir íþrótt­astarf í land­inu. Slíkt er löngu tíma­bært, enda nú­ver­andi mann­virki úr sér geng­in og stand­ast ekki kröf­ur alþjóðlegra íþrótta­sam­banda. Þannig upp­fyll­ir ekk­ert íþrótta­hús hér­lend­is lág­marks­kröf­ur sem gerðar eru í alþjóðakeppn­um í hand­knatt­leik eða körfuknatt­leik. Laug­ar­dals­höll­in kemst næst því, en þar er gólf­flöt­ur of lít­ill, rými fyr­ir áhorf­end­ur of smátt og auka­rými fyr­ir ýmsa þjón­ustu ekki til staðar. Alþjóðasam­bönd hafa þegar gefið okk­ur gula spjaldið vegna aðstöðuleys­is, og ef ekk­ert verður að gert gæti það rauða fylgt í kjöl­farið.

Svipaða sögu er að segja um Laug­ar­dalsvöll­inn, sem er einn elsti þjóðarleik­vang­ur í Evr­ópu. Líkt og hand­bolta- og körfu­bolta­fólkið okk­ar hef­ur knatt­spyrnu­landsliðið náð undra­verðum ár­angri, bæði í kvenna- og karla­flokki. Það er þó ekki vell­in­um að þakka, sem líkt og Laug­ar­dals­höll­in stenst ekki kröf­ur sem gerðar eru í alþjóðleg­um mót­um. Aðfinnsl­urn­ar eru svipaðar; völl­ur­inn er lít­ill, áhorf­endaaðstaða óviðun­andi og skort­ur er á rým­um fyr­ir ýmsa þjón­ustu. Þá hafa keppn­is­tíma­bil í alþjóðleg­um mót­um lengst og þörf­in fyr­ir góðan völl því brýnni en nokkru sinni fyrr.

Eft­ir ára­tuga draum­far­ir sést nú til lands. Tveir starfs­hóp­ar – ann­ar vegna inn­iíþrótta og hinn vegna knatt­spyrnuiðkun­ar – hafa skilað grein­ingu á ólík­um sviðsmynd­um, kost­um, göll­um, ávinn­ingi og áhættu af ólík­um leiðum. Þannig er stór hluti und­ir­bún­ings­vinn­unn­ar kom­inn vel á veg og hægt er að taka næstu skref. Fram und­an er að tryggja fjár­mögn­un, ráðast í hönn­un og grípa skófl­una og byggja framtíðarleik­vanga fyr­ir landslið Íslend­inga.

Þótt meg­in­mark­miðið sé að byggja utan um og yfir íþrótt­a­starfið er mik­il­vægt að þjóðin öll finni sig í nýj­um þjóðarmann­virkj­um. Að hún sé vel­kom­in í mann­virk­in árið um kring, en þau standi ekki tóm og safni bæði kostnaði og ryki. Það má gera með ýms­um hætti; 1) bjóða sér­sam­bönd­um, stök­um fé­lög­um og skól­um vinnu- og æf­ingaaðstöðu, 2) hugsa fyr­ir viðburðahaldi strax á hönn­un­arstigi og tryggja að al­menn­ing­ur, sér í lagi börn, geti notið og prófað ólík­ar íþrótt­ir. Þjóðarleik­vang­ar eiga að iða af lífi frá morgni til kvölds, eigi þeir að standa und­ir nafni.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 22. september 2020.