Month: March 2014

Skattgreiðendur hafa borgað um 1.300 milljónir króna vegna þriggja skýrslna sem rannsóknarnefndir Alþingis hafa gert. Endanleg upphæð verður örugglega nær 1.400 milljónum. Engar fjárhagsáætlanir lágu fyrir þegar þingmenn samþykktu gerð þeirra.

Rannsóknarskýrslan um aðdraganda og fall bankanna, sem kynnt var árið 2010, kostaði rúmar 453 milljónir króna. Nokkur umræða varð um skýrsluna en síðan hefur hún rykfallið ofan í skúffu. Skýrslan um Íbúðalánasjóð kostaði um 250 milljónir. Hún er enn í meðförum þingsins. Nefndin um sparisjóðina átti að skila af sér í lok árs 2012. Síðan hefur gjaldmælirinn gengið og í síðustu viku var kostnaður við skýrslugerðina kominn í um 600 milljónir króna. Enn er beðið eftir skýrslunni. Engin fjárveiting er í fjárlögum ársins 2014 vegna verksins og stefnir í að 100 milljóna króna reikningur bætist við fjáraukalög ársins.

Ljóst er að þingið hefur algjörlega brugðist í þessu máli. Eftirlit hefur ekkert verið og reikningar hafa verið borgaðir þegjandi. Þetta er ekkert annað en sjálftaka. Hluti vandamálsins er síðan að verkefnin hafa ekki verið nógu vel afmörkuð í byrjun og því hafa skýrsluhöfundar lent í vandræðum. Það er líka á ábyrgð þingsins.

Forsætisnefnd á að sinna fjárhagslegu eftirliti á Alþingi. Hér hefur það ekki verið til staðar og reikningurinn, upp á allt að 1.400 milljónir króna, er á endanum sendur á skattgreiðendur.

Íbúðalánasjóðsskýrslan er harðlega gagnrýnd í áliti meirihluta stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar, sem Ögmundur Jónasson formaður nefndarinnar ritar líka undir. Þannig hefur stjórnskipunarnefnd kallað fyrir fjölmarga aðila sem aldrei voru kallaðir fyrir rannsóknarnefndina, þó full ástæða hefði verið til. Ómaklegar árásir og pólitískar dylgjur er víða að finna. Ljóst er að kostnaður tryggir ekki gæði. Vonum að sparisjóðaskýrslan verði vandaðra plagg.

Þingið hefur nú skipað rannsóknarnefnd til að rannsaka rannsóknarnefndirnar. Bíðum spennt eftir niðurstöðunni en fyrsta mál hlýtur að vera að samþykkja ekki óútfyllta tékka.

Karl Garðarsson

(Greinin birtist í Fréttablaðinu 26. mars 2014)

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Í kosningasjónvarpi kvöldið fyrir alþingiskosningarnar vorið 2009 sagði Steingrímur J. Sigfússon að það samrýmdist ekki stefnu Vinstri grænna að hefja undirbúning að því að sækja um aðild að Evrópusambandinu og að hann hefði ekkert umboð til slíks frá flokknum. Þrátt fyrir þessi orð fór Steingrímur ásamt Samfylkingunni rakleiðis í að undirbúa aðildarumsókn og send var umsókn að ESB um sumarið eftir mikil átök í þinginu. Þegar Steingrímur J. Sigfússon lét þessi orð falla 24. apríl 2009 upphófst einn sá stærsti blekkingarvefur sem spunninn hefur verið hér á landi. Þessi ákvörðun hefur verið landi og þjóð dýrkeypt og ekki sagður nema hálfsannleikur á öllum stigum þrátt ábendingar um annað. Það hefur verið alveg sama hvaða rök og staðreyndir hafa verið dregnar fram í umræðunni sem opinbera eðli og uppbyggingu ESB. Viðkvæðið hjá VG og Samfylkingu var ætíð á þá leið að um mikinn misskilning væri að ræða – viðkomandi væri ekki nógu upplýstur og ekki síst að Ísland væri á fyrsta farrými í aðlögunarferlinu og hinar og þessar staðreyndir um galla umsóknarinnar ættu ekki við.

Byggjum á staðreyndunum
Eftir 2004 var umsóknarferli að ESB breytt og umsóknarríki þurfa nú að laga sig að löggjöf ESB og jafnframt að byggja upp innviði, hagkerfi og lagakerfi að vestur-evrópskri fyrirmynd til að stuðla að svokallaðri einsleitni ESB-ríkja. M.ö.o. stjórnast aðildarferlið af kröfum og viðmiðum sem Evrópusambandið sjálft setur og skiptir skoðun umsóknarríkisins engu þar sem það hefur lýst sig viljugt til inngöngu og sóst formlega eftir henni. Segir í sáttmálum sambandsins að umbreytingafrestir, sérlausnir, undanþágur, tímafrestir skuli vera mjög takmarkaðir og eingöngu gefnir til að gefa svigrúm til skamms tíma til að uppfylla skilyrði ESB. Þetta þýðir að engar varanlegar undanþágur eru gefnar og því um gríðarlegan blekkingaleik að ræða af þáverandi stjórnvöldum í aðlögunarferlinu.

Árið 2006 voru ný viðmið sett er umsóknarríki urðu að lúta hinum svokölluðu opnunar- og lokunarviðmiðum. Ísland var því að sækja um aðild að ESB í umsóknarferli sem hafði tekið miklum breytingum miðað við það sem áður þekktist. Því var það hrein blekking hjá stjórnvöldum að tala um að Ísland fengi hraðferð í aðildarferlinu. Slíkt var aldrei í boði. Líklega eru alvarlegustu blekkingar síðustu ríkisstjórnar þær að margsinnis var fullyrt að Icesave- og makríldeilan væru ekki hluti af baktjaldamakki stjórnvalda og ESB. Þegar opnunar- og lokunarskilyrðin voru sett af ESB þýddi það að eitt ríki eða fleiri gætu beitt neitunarvaldi gagnvart umsóknarríki væru milliríkjadeilur í gangi. Til að halda viðræðunum lifandi lagði ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur og Steingríms J. Sigfússonar allt undir í að »semja um« Icesave-skuldina eins og þau kölluðu Icesave-deilurnar. Það er grafalvarlegur hlutur þegar stjórnvöld fara svo gegn þjóð sinni – að taka þannig á sig ólögvarðar kröfur í samningaviðræðum að þjóðarhag er stefnt í hættu. Samt var sífellt hamrað á því að Icesave væri alls ekki tengt ESB-umsókninni. Makríldeiluna er óþarft að rifja upp hér – en hún byggðist á nákvæmlega sömu sjónarmiðum.

Umsóknin strandaði árið 2011
Þetta segir okkur meðal annars hve mikið var að marka formann Vinstri grænna daginn fyrir kosningarnar vorið 2009. Upptakturinn hjá ríkjum ESB er að lagarökum ríkis skal fórnað fyrir samningarök. Í skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands er varpað ljósi á skollaleik síðustu ríkisstjórnar og sýnt fram á að viðræðurnar höfðu siglt í strand í árslok 2011. Samt hélt ríkisstjórnin áfram blekkingarleik sínum með tilheyrandi kostnaði. Í framvinduskýrslum ESB kom fram að sjávarútvegsstefna Íslands væri ekki í samræmi við stefnu ESB og að auki væru miklar takmarkanir á staðfesturétti og frjálsu flæði fjármagns og ekkert hefði verið gert í að aflétta takmörkunum á fjárfestingu erlendra aðila í sjávarútvegi hér á landi en slíkt væri ekki í samræmi við réttarreglur ESB. Opnunarviðmið setja umsóknarríki þær skorður að umsóknarríkið þarf að leggja fram tímasetta aðgerðaáætlun um hvernig og hvenær viðkomandi ríki aðlagast löggjöf ESB. Þar sem sjávarútvegsstefna og lagaumgjörð íslensk sjávarútvegs er mjög ólík sjávarútvegi ESB gátu Íslendingar ekki lagt fram aðgerðaáætlun til breytinga nema með því að setja fram óaðgengileg skilyrði fyrir ESB – því þjóðin vill halda yfirráðum yfir sjávarútvegsauðlindinni. Í raun má því fullyrða að viðræðum hafi verið slitið í árslok 2011. Samt var blekkingarleiknum haldið áfram af ríkisstjórninni og guldu VG og Samfylkingin sögulegt afhroð í síðustu alþingiskosningum. Þessir flokkar hrópa nú á þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem spurt yrði hvort halda eigi aðlögunarferlinu áfram, en í því fælist að Íslendingar væru tilbúnir að uppfylla opnunarskilyrði ESB um að ganga inn í sjávarútvegsstefnu sambandsins og aflétta takmörkunum á fjárfestingum erlendra aðila í sjávarútvegi hér á landi. Þá yrði um leið gengið gegn þeim yfirlýsta vilja þjóðarinnar að hún hefði veruleg áhrif á nýtingu auðlindarinnar. Erum við tilbúin til þess?

Vigdís Hauksdóttir

(Greinin birtist í Morgunblaðinu 22. mars 2014.)

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Nýlega lagði sá sem hér ritar ásamt nokkrum öðrum þingmönnum fram þingsályktunartillögu um hagkvæmni þess að reisa og reka áburðarverksmiðju á Íslandi. Tillagan hefur vakið töluverða athygli og umræður sem ber að þakka fyrir. Í umræðunni hefur þó örlað á nokkrum misskilningi sem rétt er að fara örfáum orðum um. Fyrst ber þess að geta að ýmsir virðast halda að til standi að endurreisa Áburðarverksmiðju ríkisins sem hér starfaði á árunum 1954 til 1993. Svo er ekki. Verksmiðja sú sem hér var starfrækt áður var sett á fót af ríkinu til að fullnægja þörfum innanlandsmarkaðar á tímum gjaldeyrisskorts. Þingsályktunartillagan sem nú hefur verið lögð fram snýst um að gerð sé hagkvæmniathugun á því hvort fýsilegt sé að reisa hér á landi áburðarverksmiðju sem framleiða myndi áburð til útflutnings auk þess að anna innlendri eftirspurn.

Sívaxandi áburðarnotkun í heiminum
Það er margt sem mælir með að hagkvæmniathugunin sé unnin. Áburðarnotkun fer sívaxandi í heiminum. Munar þar mestu um aukin kaup Kínverja og Indverja sem berjast við að brauðfæða síaukinn fólksfjölda. Samfara aukinni notkun hefur verð á áburði hækkað umtalsvert. Komið hefur fram í skýrslu OECD að á næstu tuttugu árum þurfi að auka matvælaframleiðslu heimsins um 50% frá því sem nú er til að koma í veg fyrir skort. Ljóst er því að stóraukin eftirspurn verður eftir áburði. Ísland er að mörgu leyti í kjörstöðu til að framleiða áburð. Hér er næga hagkvæma orku að fá og ærið nóg er af vatni en þetta tvennt er undirstaða áburðarframleiðslu. Tiltölulega auðvelt er að framleiða hér köfnunarefni úr andrúmsloftinu. Auk þess er gert ráð fyrir í tillögunni að unninn verði brennisteinn til framleiðslunnar úr útblæstri Hellisheiðarvirkjunar sem nú er til óþurftar og heilsutjóns. Þannig eru til hér í landinu helstu hráefni sem þarf til áburðarframleiðslu.

Ný störf – auknar útflutningstekjur
Ef hagkvæmt reynist að reisa hér áburðarverksmiðju verða til 150-200 framtíðarstörf auk afleiddra starfa. Þar af er fjöldi starfa verkfræðinga, tæknifræðinga, efnafræðinga og annars háskólamenntaðs fólks. Auk þess mun fjöldi velmenntaðra iðnaðarmanna starfa í slíkri verksmiðju. Gert er ráð fyrir að 600 manns fái vinnu við byggingu verksmiðjunnar. Síðast en ekki sízt munu verða flutt út héðan um 700 þúsund tonn af áburði og önnur 700 þúsund tonn af Kalsíumklóríð auk þess sem verksmiðjan mun anna eftirspurn innanlands. Rekstur verksmiðjunnar fellur því vel að áherslu stjórnvalda um aukna matvælaframleiðslu. Við framleiðsluna fellur einnig til nokkuð magn ammoníaks til nota við rekstur kælikerfa en þess má geta að eftir að gamla áburðarverksmiðjan hætti rekstri hefur verð á ammoníaki hækkað nokkuð hérlendis.

Ekki töfralausn
Hugsanleg bygging og rekstur áburðarverksmiðju er ekki töfralausn í atvinnulífi landsmanna en hún getur hæglega orðið liður í almennri og fjölbreyttri atvinnuuppbyggingu á Íslandi.

Þorsteinn Sæmundsson

(Greinin birtist í DV 19. mars 2014)

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.