Categories
Greinar

Römpum upp umræðuna

Deila grein

04/11/2022

Römpum upp umræðuna

Í nýlegri kjördæmaviku hittu þingmenn sveitarstjórnarfólk og fólk víða að úr samfélaginu. Ég hef ávallt haft það sem vinnureglu, hvort sem það var á tíma mínum sem sveitarstjórnarfulltrúi í Hafnarfirði eða nú sem þingmaður fyrir Suðvesturkjördæmi, að heimsækja fólk og fyrirtæki á þeirra heimavelli. Fara út á örkina og heyra hvað fólki býr í brjósti. Það er ýmislegt sem liggur fólki á hjarta og það er mikilvægt að vera meðvitaður um að allar ákvarðanir sem teknar eru hjá ríki og sveitarfélögum séu fyrir samfélagið. Ákvarðanir sem slíkar koma ekki með kalda vatninu heldur eru þær teknar með pólitískum áherslum. Uppspretta hugmynda sem síðar verða að ákvörðunum byrja í samtölum við fólk. Því stjórnmálaákvarðanir móta samfélagið og snerta flesta þætti lífs okkar á einn eða annan hátt.

Sveitarfélög sinni nærþjónustu

Umræða um vanfjármögnun málaflokks fatlaðs fólks hefur farið hátt síðustu vikur. Þjónusta við fatlað fólk er nærþjónusta sem á að vera á höndum sveitarfélaga, það þekki ég á eigin skinni. Það er vissulega staðreynd að kostnaður við málaflokkinn hefur aukist gríðarlega á undanförnum árum og ofan á ýmislegt annað, gert rekstur sveitarfélaga þyngri. Staðreyndin er sú að sveitarfélög eru misvel rekin og í sumum tilfella hafa þau einfaldlega verið rekin mjög illa á undanförnum árum og mega því við litlu. Það gleymist oft í umræðunni um fjármál sveitarfélaga að þau eiga að leggja áherslu á að sinna lögbundinni skyldu en ekki gælu verkefnum, lögbundin skylda á ávallt að standa framar öðrum verkefnum. Vissulega hefur þjónusta í málaflokki fatlaðs fólks aukist við flutning hans yfir til sveitarfélaga og kostnaður þar með. Það gerist með meiri nánd og einungis hægt að líta á aukna þjónustu sem framfaraskref. Við sem samfélag hljótum öll að vera sammála um það að veita fötluðu fólki betri þjónustu en gert var hér á árum áður.

Við þurfum að bera virðingu fyrir fólki

Hins vegar ber okkur skylda til þess að fjármagna þessa þjónustu svo vel sé og koma í veg fyrir að kostnaðurinn sligi sveitarfélögin í landinu. Nokkur sveitarfélög hafa haldið þeirri umræðu uppi að skila eigi þjónustu við fatlað fólk aftur til ríkisins. Um slíkan málflutning hef ég þetta að segja; mikilvægt er að í allri umræðu um málaflokk fatlaðs fólks að umræða sé vönduð og af virðingu við það fólk sem þarf á þjónustunni að halda. Á bak við málaflokkinn er fólk, fólk sem á rétt á að njóta sömu lífsgæða og geta gert sömu hluti og okkur flestum þykir svo sjálfsagðir. Það er ekki boðlegt að nota fatlað fólk í pólitískum tilgangi og sem vopn í deilum milli ríkis og sveitarfélaga um meira fjármagn. Þar þurfum við að rísa upp og bera ábyrgð, þau sem raunverulega það gera; sveitarstjórnarfólk og þingmenn.

Höldum umræðunni þar sem hún á heima, það er ótækt að fatlað fólk búi við áhyggjur og upplifunin sé að þau séu baggi á sveitarfélögum. Höldum áfram samtalinu en vöndum til verksins.

Ágúst Bjarni Garðarsson, Alþingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.

Greinin birtist fyrst á visir.is 3. nóvember 2022.

Categories
Greinar

Þýðing nagla­dekkja­gjalds?

Deila grein

04/11/2022

Þýðing nagla­dekkja­gjalds?

Síðustu daga hefur umræða um svokallað „nagladekkjagjald“ litið dagsins ljós eftir að Umhverfisstofnun viðraði hugmyndir um slíkt gjald. Sú hugmynd gengur út á það að sveitarfélögum verði veitt heimild til að rukka ökumenn um gjald þegar þeir keyra á vegum þess á nagladekkjum. Að mati stofnunarinnar er hægt að draga úr svifryksmengun með slíkri aðgerð. Vissulega er svifryksmengun skaðvaldur á lýðheilsu fólks, og okkur ber að tryggja viðunandi umhverfisgæði. Hins vegar staldra margir, af góðri ástæðu, við þessa hugmynd.

Raunverulegi kostnaðurinn

Margar vangaveltur vakna varðandi aðgerðina, þýðingu hennar og framkvæmd. Margt er óljóst í þessum efnum, en við getum verið sammála um eitt. Það er að vissulega mun gjaldtaka sem þessi skapa sveitarfélögum aukinn hagnað og dregið að einhverju magni úr svifryksmengun, en við allan plús kemur mínusinn fram einhvers staðar. Hver er kostnaðurinn?

Duldi kostnaðurinn við þessa aðgerð ekki fram í tölum á Excel skjali, enda er ekki hægt að meta hann til verðs. Í raun er hann ekki svo dulinn því við vitum öll tilgang nagladekkja. Að draga úr notkun nagladekkja dregur einnig úr umferðaröryggi.

Engan afslátt af öryggi

Öryggi fólks á alltaf að vera í fararbroddi þegar við ræðum aðgerðir í samgöngum. Sú ætlan að heimila sveitarfélögum val um að leggja gjald á notendur nagladekkja er andstæð umferðaröryggi. Við værum að stuðla að aukinni notkun illa útbúna dekkja í umferðinni. Undirritaður starfaði sem lögreglumaður í 23 ár og hef séð afleiðingar af slæmum dekkjabúnaði bifreiða of oft til að geta talið þau óþörf. Aðstæður á götum Reykjavíkurborgar, þjóðvegum landsins og byggðum um land allt geta óvænt orðið stór hættulegar og þar hafa nagladekk sífellt endurtekið reynst nauðsynlegar. Við eigum ekki að gefa neinn afslátt þegar það kemur að öryggi fólks í umferðinni.

Frekar viljum við lágmarka alla hættu og draga úr tjóni á ökutækjum, slysum á fólki og dauðaslysum. Hér á landi höfum við náð góðum árangri í umferðaröryggi og höfum ekki efni á því að taka skref til baka í þeim efnum.

Landsbyggðarskattur?

Þá horfir undirritaður sérstaklega til umferðaröryggis einstaklinga sem búa utan höfuðborgarsvæðisins og þurfa reglulega að aka þangað vegna vinnu, til að sækja þjónustu eða hvað annað sem þarf. Plúsinn á Excel skjalinu kemur augljóslega að mestu leyti úr þeirra vasa.

Þess má geta að vinnusóknarsvæði landsbyggðarinnar teljast oft í tugum kílómetra og erfitt er að áætla veður og færð. Allt frá ljúfu logni yfir í frost og rok. Við vitum aldrei fullkomlega hvaða veðrátta mætir þér. Þess vegna verðum við að útbúa ökutækin okkar í samræmi við það. Þessar aðstæður krefjast viðunandi öryggisbúnaðar, þ.á.m. nagladekkja, enda hafa aðstæður hér á landi oft verið til þess fallnar að nagladekk hafa reynst nauðsynleg. Ætla sveitarfélög sér það í alvöru að leggja gjald á fólk sem nauðsynlega þarf á nagladekkjum að halda öryggisins vegna?

Verulega óljós framkvæmd

Að auki má vissulega setja spurningamerki við framkvæmd slíkrar aðgerðar, en hún er með öllu óljós og erfitt er að átta sig á því hvernig hún eigi að vera. Að vísu væri hún nokkuð skrautleg, og þá sérstaklega hvað varðar einstaklinga sem keyra milli sveitarfélaga. Þar koma einstaklingar af landsbyggðinni aftur sérstaklega til álita.

Þegar ég, sem bý í Skagafirði og keyri töluvert til höfuðborgarsvæðisins og til baka vinnunnar vegna, keyri til dæmis til Leifsstöðvar í flug. Förum stuttlega yfir þá ferð:

Ég legg af stað að heiman í Skagafirði, þá yfir í Skagabyggð, Húnabyggð, Húnaþing vestra, Borgarbyggð, Hvalfjarðarsveit, Reykjavíkurborg, Mosfellsbæ, aftur Reykjavíkurborg, þá Kópavog, Garðabæ, Hafnarfjörð, Voga, Reykjanesbæ og loks Suðurnesjabæ.

Til að forðast furðulega gjaldtöku yrði undirritaður að vera með tvöfaldan dekkjagang og skipta um dekk á miðri ferð ef sum þessara sveitarfélaga myndu leggja á umrætt gjald. Það liggur fyrir að dæmið gangi ekki upp.

Að sama skapi veltir maður fyrir sér að væntanlega yrði gjaldtakan innt af hverju sveitarfélagi fyrir sig. Spurningin er þá þessi: myndi einstaklingur sem færi í sambærilega ferð að greiða hverju einasta sveitarfélagi gjaldið. Þessi ferð væri orðin töluvert dýrari þar sem bensíngjaldið væri varla það sem ökumaður hefði lengur áhyggjur af.

Leiðin áfram

Af öllu þessu þá er augljóst að hugmyndin eigi ekki stoð í raunveruleikanum nema þá með það í huga að fólk eigi að neyðast til að greiða enn eitt gjaldið fyrir að geta ferðast í eigið ökutæki.

Það að draga úr svifryksmengun er vissulega göfugt markmið sem við sammælumst um. Hins vegar eru umrædd hugmynd Umhverfisstofnunar slæm. Ef hugsað er um hvernig hægt sé að stuðla að fallegra umhverfi, betri umhverfisgæðum og aukinni lýðheilsu þá varðar það einnig sveitarfélögin og þjónustu þeirra. Þá aðallega hreinsun gatna og gangstétta, sem lengi hefur sætt gagnrýnni t.d. í Reykjavíkurborg. Má vera að Reykjavíkurborg og eftir atvikum önnur sveitarfélög geti staðið betur að hreinsun gatna til að minnka svifryksmengun í sínu nærumhverfi? já ég tel svo vera. Það er leiðin áfram.

Stefán Vagn Stefánsson, Alþingismaður Framsóknar og fyrsti þingmaður Norðvesturkjördæmis.

Greinin birtist fyrst á visir.is 3. nóvember 2022.

Categories
Fréttir

Sveitarstjórnarráðstefna Framsóknar

Deila grein

03/11/2022

Sveitarstjórnarráðstefna Framsóknar

Fram undan er sveitarstjórnarráðstefna Framsóknar sem haldin verður í Edinborgarhúsinu á Ísafirði 11. nóvember næstkomandi. Framsókn á góðu fylgi að fagna eftir síðustu sveitarstjórnarkosningar sem kristallast í fjölda fulltrúa á sveitarstjórnarstiginu.

Sterkari Framsókn

Af B-listum Framsóknar voru kjörnir alls 69 sveitarstjórnarfulltrúar og hafa aldrei verið fleiri í annan tíma. Framsókn bætti við sig yfir landið allt af B-listum 23 sveitarstjórnarfulltrúum. Af blönduðum framboðum voru síðan kjörnir alls 38 sveitarstjórnfulltrúar, flokksbundnir í Framsókn. Þetta gerir samantekið alls 108 sveitarstjórnarfulltrúa um land allt.

Það verður án efa af nægu að taka á ráðstefnunni enda fjölmörg málefni sem brenna á sveitarstjórnarfólki.

mynd: marinatravel.is 3. nóvember 2022

Categories
Greinar Uncategorized

Er ástæða til að lækka fasteignaskatta?

Deila grein

03/11/2022

Er ástæða til að lækka fasteignaskatta?

Fasteignagjöld sveitarfélaganna hafa verið mikið til umræðu undanfarna daga og ekki að ósekju. Fasteignamat fyrir árið 2023 hefur hækkað um tugi prósenta um allt land og miðað við óbreytt álagningarhlutfall þá leiðir hækkun fasteignamats sjálfkrafa til aukinnar skattheimtu óháð öðrum þáttum, s.s. launaþróun á viðkomandi svæði, íbúaþróun eða hvort þjónustuþörf hefur aukist að ráði. Þetta er óheppilegt fyrirkomulag þegar sveiflur eru miklar og fyrirsjáanleikinn lítill sem enginn, hvorki fyrir íbúa sem skattgreiðendur eða fyrir sveitarfélögin sem þurfa að skipuleggja sín útgjöld.

Álögur á húseigendur og fyrirtæki aukast um 400 milljónir

Milli áranna 2022 og 2023 hækkar fasteignamat atvinnuhúsnæðis á Akureyri um 11,7% og íbúðarhúsnæðis um 25,6%. Miðað við óbreytta álagningarprósentu má gera ráð fyrir að tekjur Akureyrarbæjar gætu aukist um tæpar 400 milljónir króna vegna fasteignaskatts á árinu 2023 frá árinu í ár. Með öðrum orðum, heimilin taka á sig aukna og ófyrirséða byrði og fjölskyldur greiða hærra hlutfall af tekjum sínum í fasteignaskatt. Skattbyrði fyrirtækjanna hér í bæ þyngist að sama skapi og fátt sem kemur á móti í rekstrarumhverfi þeirra sem auðveldar þeim að standa undir þessari auknu byrði.

Eiga heimili inni lækkun hjá Akureyrarbæ?

Þegar borin eru saman átta fjölmennustu sveitarfélögin, með 10.000 íbúa eða fleiri, kemur í ljós að Akureyri trónir á toppnum með hæstu álagningarprósentu fasteignaskatts íbúðarhúsnæðis. Sé horft til síðustu fimm ára og skoðað hver þróunin hefur verið þá er ljóst að hún miðar heilt yfir í sömu átt og þá að sveitarfélögin hafa verið að lækka fasteignaskattsálagninguna. Akureyrarbær rekur hins vegar lestina hvað þessa þróun varðar, þ.e.a.s. fyrir utan Reykjavíkurborg sem hefur framan af verið með lægsta álagningarhlutfallið. Meðaltalslækkun álagningarhlutfalls á 5 ára tímabili hjá hinum sveitarfélögunum er 17,8% en hjá Akureyrarbæ er lækkunin á sama tíma aðeins 5,7%.

Ef við setjum okkur í hóp með fjórum fjölmennustu sveitarfélögunum (Reykjavík, Kópavogi, Hafnarfirði og Reykjanesbæ) þá hefur álagður fasteignaskattur hlutfallslega hækkað mest hjá Akureyrarbæ á þessu sama tímabili. Tekjur vegna fasteignaskatta hafa með öðrum orðum aukist meira hér þrátt fyrir þá staðreynd að fólksfjölgun hefur verið hægari en í hinum sveitarfélögum, ef frá er talinn Hafnarfjörður, sem gerir samanburðinn enn óhagstæðari fyrir Akureyri. Ef við horfum til næstu þriggja sveitarfélaga á eftir okkur í stærð (Garðabæjar, Mosfellsbæjar og Árborgar) þá hafa tekjur þeirra vegna fasteignaskatta aukist meira í samanburði við Akureyri, en þar hefur fólksfjölgun hins vegar verið mun hraðari, sem skýrir að stórum hluta auknar tekjur.

Við skerum okkur því sannarlega úr og ekki víst að það sé jákvæður samanburður. Það er vissulega einn af grunnþáttum í starfi bæjarstjórnar að ábyrg fjármálastjórn sé höfð að leiðarljósi. Það ætti þó ekki síður að vera kappsmál bæjarfulltrúa að gæta hófs í gjaldtöku og skattheimtu á íbúa – og á einhverjum tímapunkti hlýtur það að vera sanngirnismál að sækja ekki síauknar tekjur frá heimilum og fyrirtækjum frá ári til árs. Við vitum ekki enn hvaða ákvörðun önnur fjölmennari sveitarfélög koma til með að taka í sinni fjárhagsáætlanagerð en kjörnir fulltrúar flestra þeirra sveitarfélaga sem hér hafa verið nefnd gáfu það þó út í vor að álagningarprósentan yrði lækkuð í takt við hækkun fasteignamats.

Getum við lækkað fasteignaskatta?

Ein stærsta áskorunin í þeirri fjárhagsáætlanagerð sem nú stendur yfir er vaxtaumhverfi núlíðandi stundar. Rétt viðbrögð við þeirri áskorun er hins vegar að fara varlega í fjárfestingar sem kalla á miklar lántökur, aukinn rekstrarkostnað og aukinn fjármagnskostnað. Rétt viðbrögð, gagnvart íbúum okkar, er að horfa til mótvægisaðgerða sem verja lífskjör heimilanna. Í núverandi vaxta- og verðbólguumhverfi þá eigum við að horfa til þess hvort við getum lækkað álagningarhlutfall fasteignagjalda til móts við hækkun fasteignamats, þannig að álagningin, að teknu tilliti til verðlags, hækki ekki milli ára.

Í vikunni var fjárhagsáætlun Akureyrarbæjar fyrir árin 2023 – 2026 lögð fram til fyrri umræðu á fundi bæjarstjórnar. Í fjárhagsáætluninni er gert ráð fyrir óbreyttri álagningarprósentu fasteignaskatts og þar með auknum útgjöldum heimila og fyrirtækja. Við bæjarfulltrúar Framsóknar lögðum hins vegar til að þetta yrði endurskoðað áður en fjárhagsáætlunin er lögð fram til seinni umræðu. Ég á raunar ekki von á öðru en að meirihlutinn skoði það vel og leiti leiða til þess að lækka álögur á bæjarbúa, enda gefur málefnasamningurinn frá í vor ekki tilefni til annars en bjartsýni í þeim efnum.

Gunnar Már Gunnarsson, bæjarfulltrúi Framsóknar á Akureyri.

Greinin birtist fyrst á akureyri.net 2. nóvember 2022.

Categories
Greinar

Framtíðarsýn í atvinnumálum

Deila grein

01/11/2022

Framtíðarsýn í atvinnumálum

Á yfirstandandi ári náði Mosfellsbær þeim merka áfanga að komast yfir 13 þúsund manns í íbúafjölda, sem er merkilegur áfangi.
Sér í lagi ef við spólum rúma tvo áratugi aftur í tímann eða í kringum aldamót, þá voru íbúar rétt um 6 þúsund. Á þeim tíma voru Leirvogstungu- og Helgafellshverfin enn fjarlægur draumur, sama má segja um Krikahverfið. Eini grunnskóli bæjarins var þá Varmárskóli og aðeins ein almenningssundlaug, okkar kæra Varmárlaug.
Á árinu 1999 leit Atvinnu- og ferðamálastefna fyrir Mosfellsbæ dagsins ljós, var hún gerð til fjögurra ára eða til ársins 2003, með yfirskriftina „Mosfellsbær – heit sveit með sögu“. Síðan hefur heilmikið vatn runnið til sjávar og Mosfellsbær tekið á sig gjörbreytta mynd, með rúmlega tvöfalt fleiri íbúa.
Það er því hægt að fullyrða að Mosfellsbær er sveitarfélag í miklum vexti, ef áætlanir ganga eftir þá mun vöxturinn áfram vera með svipuðum hraða næstu árin. Í dag stöndum við frammi fyrir því að mikil uppbygging á nýju hverfi mun hefjast innan skamms á Blikastaðalandinu. Eins og kynnt hefur verið þá verða fyrstu húsin sem rísa í Blikastaðalandinu á atvinnusvæði sem verður umfangsmeira en við eigum almennt að venjast í Mosfellsbæ. Nú er því lag að móta framtíðarsýn fyrir atvinnu- og nýsköpun í Mosfellsbæ til að skapa það umhverfi sem okkur hugnast helst í þeim málum til framtíðar. Með tilkomu nýrrar atvinnu- og nýsköpunarnefndar þá verða þau verkefni tekin föstum tökum og meðal fyrstu verkefna nefndarinnar verður að leiða vinnu við heildar atvinnu- og nýsköpunarstefnu fyrir Mosfellsbæ.
Þetta er einstakt tækifæri á tímum mikilla breytinga. Tæknibreytingar, umhverfismál, almenningssamgöngur, fjarvinna og stytting vinnuvikunnar hafa haft og munu hafa áhrif á það hvernig fólk kýs að búa og starfa. Við eigum kost á því í þessari vinnu að velta fyrir okkur hvernig samfélag við viljum skapa. Hvað er það í okkar nærumhverfi sem skiptir okkur mestu máli? Hvernig mun Mosfellsbær líta út eftir önnur 20 ár og hvaða áherslur verða hjá íbúum þess tíma?
Í dag er fjöldi fyrirtækja með starfsemi í Mosfellsbæ og þurfum við að hlúa vel að þeim. Vissulega er litið á höfuðborgarsvæðið sem eitt atvinnusvæði, en Mosfellsbær hefur fulla burði til að styrkja sína stöðu sína enn frekar sem eftirsóknarverður kostur fyrir fyrirtæki til að reka starfsemi sína. Tækifærin eru til staðar, það er okkar að stuðla að því að búa til farveg sem ýtir enn frekar undir nýsköpun og framtakssemi.

Sævar Birgisson, bæjarfulltrúi Framsóknar í Mosfellsbæ.

Greinin birtist fyrst á mosfellingi.is 27. október 2022.

Categories
Greinar

Að reka sveitarfélag

Deila grein

01/11/2022

Að reka sveitarfélag

Á síðustu vikum hefur sveitarstjórnarfólk af öllu landinu komið saman til að fjalla um rekstur og málefni sveitarfélaga.
Í lok september var haldið Landsþing sambands íslenskra sveitarfélaga og í október var fjármálaráðstefna.
Það er mjög gagnlegt fyrir fólk sem kemur að því að stýra þessum mikilvægu innviðum um allt land að hittast og bera saman bækur sínar. Bæði kjörnir fulltrúar og bæjar- og sveitarstjórar. Áskoranirnar eru miklar en það sést best á því að sveitarfélögum sem uppfylla ekki lágmarksviðmið eftirlitsnefndar með fjármálum sveitarfélaga hefur fjölgað um helming nú í kjölfar heimsfaraldursins. Mosfellsbær er sem betur fer ekki í þeim hópi.
Hluti af skýringunum á þessum rekstrarerfiðleikum er flutningur á málaflokki fatlaðs fólks til sveitarfélaga fyrir um 10 árum. Síðan þá hefur þjónustan þróast í samræmi við breytingar á lögum og verið verið nútímavædd og kostnaðurinn að sama skapi aukist mikið án aukningar á mótframlagi frá ríkinu. Breyting á þjónustu skýrir líka aukinn kostnað í fleiri málaflokkum. Þar er hægt að nefna leikskólamál. Kostnaður sveitarfélaga vegna leikskóla eru um 60 milljarðar króna á landsvísu.
Á síðustu áratugum hafa sveitarfélög byggt upp leikskóla sem standast nútímakröfur þar sem vistunartími hefur verið lengdur bæði með tilliti til aldurs barna og einnig með tilliti til lengdar á vistunartíma. Nú heyrir það til undantekninga ef börn eru ekki komin á leikskóla á öðru aldursári og að þau dvelji þar að minnsta kosti í átta tíma á dag. Hluti af skýringunni á erfiðum rekstri sveitafélaga er líka mikil fólksfjölgun og fjárfestingarþörf sem fylgir henni. Íbúum á höfuðborgarsvæðinu hefur til að mynda fjölgað um rúmlega 30 þúsund á síðustu 10 árum.

Ég er með þessum skrifum ekki að leggja til neina töfralausn á rekstri sveitarfélaga. Því miður. Heldur er ég frekar að deila þeim upplýsingum sem liggja fyrir og hugleiðingum þeim tengdum. Mér finnst mikilvægt að þau sem taka að sér að taka ákvarðanir um rekstur okkar sameiginlegu sjóða upplýsi um það hvernig gengur og af hverju ekki er hægt að gera allt fyrir alla strax.
En ég er hinsvegar bjartsýn á að okkur muni áfram farnast vel hér í Mosfellsbæ við það krefjandi verkefni að takast á við mikla fjölgun íbúa á sama tíma og við nútímavæðum og bætum þjónustuna.
Það þýðir að við þurfum að vera skynsöm og forgangsraða með tilliti til fjárfestingargetu hverju sinni. Það þýðir líka að við þurfum að leggja áherslu á stefnumótun þannig að við vitum hvert við erum að fara og með samtalinu finnum við út úr því hvernig á að komast þangað.

Aldís Stefánsdóttir, bæjarfulltrúi Framsóknar í Mosfellsbæ.

Greinin birtist fyrst á mosfellingur.is 27. október 2022.

Categories
Greinar

Smá veröld í risaheimi stafrænnar tækni

Deila grein

01/11/2022

Smá veröld í risaheimi stafrænnar tækni

Stafræn tækni er komin til að vera með sínum kostum og göllum. Það er þó engum blöðum um það að fletta að hún hefur töluverð áhrif á hegðun okkar og andlega líðan. Í gegnum algóritma stýra miðlarnir því sem við sjáum og smám saman verður veröld okkar ótrúlega smá í risaheimi stafrænnar tækni; einhvers konar bergmálshellir. Þetta gæti að einhverju leyti útskýrt aukningu á líkamlegu-, kynferðis- og stafrænu ofbeldi meðal ungmenna ásamt minna þoli en áður gagnvart fjölbreytileika.

Í samantekt, sem unnin er úr gögnum Rannsóknar og Greiningu frá árinu 2021, kemur fram að mikilvægi þess að taka samtalið við börn um stafræn samskipti hefur aldrei verið meiri. Ýmis teikn eru á lofti um skaðlega notkun og má þar nefna andstyggileg skilaboð og sendingar á ögrandi myndum. Sem dæmi segjast rúmlega helmingur stelpna í 10. bekk hafa verið beðnar um að senda nektarmyndir og rúmlega 30% hafa sent slíkar myndir. Auk þess eru sífellt færri sem meta andlega heilsu sína góða eða mjög góða.

Það hefur verið sýnt fram á fylgni milli aukinnar stafrænnar notkunar ungmenna og hrakandi andlegrar heilsu, en með óhóflegri notkun geta ungmenni átt á hættu að þróa með sér kvíða, þunglyndi og truflun á svefni svo dæmi séu tekin. Þessi stöðugi samanburður, óraunhæfar fyrirmyndir, að gera ekki greinarmun á net- og raunsjálfi, áhrifavaldar sem telja okkur trú um að við þurfum hitt og þetta til að vera hamingjusöm, ofuráhersla á veraldlega hluti og fleiri hlutir spila þar stórt hlutverk.

Ofurseld markaðsöflunum

Að baki stafrænna miðla eru stór fyrirtæki með sérfræðinga á hverju strái sem vita nákvæmlega hvernig á að gera okkur háð þessari tækni og hafa áhrif á neytendahegðun okkar. Þetta þekkjum við fullorðna fólkið líka og ættum því auðveldlega að geta sett okkur í spor barna og ungmenna sem eru að feta sín fyrstu skref í stafrænum heimi. Það þarf að auka fræðslu um óbeina markaðssetningu, vöruinnskot, áhrifavalda-markaðsetningu, hvernig markaðsskilaboð elta okkur á miðlunum og síðast en ekki síst um það hvernig viðskiptamódel samskiptamiðla virka. Auðvitað er óskastaðan sú að foreldrar ræði þessi mál við börnin sín en við, hinn almenni íbúi, erum einnig að fóta okkur í nýjum stafrænum heimi. Þess vegna er mikilvægt að við leggjum sérstaka áherslu á stafrænt læsi barna og ungmenna í nýrri lýðheilsustefnu Akureyrarbæjar.

Hjá Akureyrarbæ starfa 7 frábærir forvarna- og félagsmálafulltrúar sem sem ná mjög vel til barna og ungmenna sveitarfélagsins. Þeir aðlaga starf sitt hverjum tíma og hafa sem dæmi notað til þess niðurstöður úr rannsóknum á lýðheilsu barna á Akureyri og aðlaga sitt starf að þeim miðlum sem ungmenni styðjast við þá stundina. Nýtum þann mannauð og eflum stafrænt læsi barna og ungmenna.

Mæli sérstaklega með þessari grein Skúla Braga Geirdal sem hefur rannsakað þessi mál betur í gegnum starf sitt sem verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjömiðlanefnd. (sjá á akureyri.net)

Sunna Hlín Jóhannesdóttir, bæjarfulltrúi Framsóknar á Akureyri

Greinin birtist fyrst á akureyri.net 28. október 2022.

Categories
Fréttir

Haustfundur miðstjórnar Framsóknar

Deila grein

31/10/2022

Haustfundur miðstjórnar Framsóknar

Nú eru kjördæmisþing allra Framsóknarfélaga landsins afstaðin og miðstjórnarfulltrúar hafa því verið kjörnir. Upplýsingar um haustfund miðstjórnar er að finna hér fyrir neðan. Það stefnir í virkilega góða mætingu og eru aðalmenn í miðstjórn því hvattir til að bóka hótelherbergi sem fyrst.

Categories
Greinar

Damóklesarsverðið

Deila grein

31/10/2022

Damóklesarsverðið

Hag­kerfi ver­ald­ar­inn­ar eru að kljást við dýpri og víðfeðmari efna­hagsniður­sveiflu en fyrri spár gerðu ráð fyr­ir og verðbólga hef­ur ekki verið hærri í fjóra ára­tugi. Þessi holskefla kem­ur á versta tíma eða í þann mund sem ríki þurftu að rétta úr kútn­um eft­ir Covid-19 krepp­una. Hrika­leg stríðsátök í Úkraínu hafa leitt til mik­ill­ar hækk­un­ar á orku- og mat­væla­verði, ein­mitt þar sem ríki eru helst veik fyr­ir. Í kjöl­farið hef­ur mynd­ast svo­kölluð lífs­kjara­kreppa (e. Cost of li­ving cris­is) víða um heim. Sam­drátt­ur í Kína er meiri en gert var ráð fyr­ir, meðal ann­ars vegna far­sótt­araðgerða. Venju sam­kvæmt eru það fá­tæk­ustu rík­in og íbú­ar þeirra sem helst finna fyr­ir því þegar róður­inn þyng­ist í heims­bú­skapn­um. Ljóst er að þess­ar horf­ur á heimsvísu munu hafa áhrif á Ísland, enda reiða fá lönd sig jafn­mikið á alþjóðleg viðskipti. Hins veg­ar er Ísland nettó út­flytj­andi afurða og þar sem lífs­kjara­kreppa heims­ins grund­vall­ast á afurðaskorti, þá verður okk­ar hag­kerfi minna fyr­ir barðinu á þess­um þreng­ing­um en ella. Íslend­ing­ar verða engu að síður að sýna mikla festu í hag­stjórn­inni til að verja lífs­kjör­in.

Alþjóðahorf­ur hafa versnað veru­lega

Alþjóðagjald­eyr­is­sjóður­inn spá­ir hæg­um hag­vexti á heimsvísu, úr 6,0 pró­sent­um árið 2021 í 3,2 pró­sent árið 2022 og 2,7 pró­sent árið 2023. Við fyrstu sýn gef­ur 2,7% hag­vöxt­ur ekki til­efni til svart­sýni. Hins veg­ar er sam­drátt­ur­inn skarp­ur og ef þessi hag­vaxt­ar­spá ræt­ist, þá er þetta minnsti hag­vöxt­ur í tvo ára­tugi fyr­ir utan alþjóðlegu fjár­málakrepp­una og Covid-19. Spáð er að verðbólga á heimsvísu fari úr 4,7 pró­sent­um árið 2021 í 8,8 pró­sent árið 2022 en lækki í 6,5 pró­sent árið 2023 og í 4,1 pró­sent árið 2024. Að sama skapi er þetta ein versta verðbólgu­spá í ára­tugi. Þess­ar versn­andi horf­ur kalla á afar sam­stillt efna­hagsviðbrögð á heimsvísu. Marg­ir seðlabank­ar hafa brugðist við auk­inni verðbólgu með því að herða taum­hald pen­inga­stefn­unn­ar með því að draga úr fé í um­ferð og með vaxta­hækk­un­um. Marg­ir hafa gefið til kynna að vext­ir verði hækkaðir enn frek­ar á næstu mánuðum. Aðgerðir seðlabanka hafa þegar höggvið skarð í fjár­mála­markaði og bú­ast má við áfram­hald­andi óróa á fjár­mála­mörkuðum, ekki síður en í raun­hag­kerf­inu. Íslend­ing­ar þekkja bet­ur en aðrir þjóðir hvaða af­leiðing­ar það get­ur haft.

Evru­svæðið stend­ur verr að vígi en Banda­rík­in

Áskor­an­ir evru­svæðis­ins eru mun um­fangs­meiri en Banda­ríkj­anna sök­um stríðsins í Úkraínu. Hag­kerfi evru­svæðis­ins of­hitnaði ekki eins mikið og banda­ríska hag­kerfið. Það ætti að gera pen­inga­stefn­una auðveld­ari fyr­ir Seðlabanka Evr­ópu. Orku­verð hef­ur hækkað mikið á evru­svæðinu. Þessi mikla hækk­un hef­ur gríðarleg áhrif á þróun verðbólgu og mun leiða til sam­drátt­ar á svæðinu. Að sama skapi er kaup­mátt­ur al­menn­ings í Evr­ópu að drag­ast hratt sam­an, sem mun leiða til sam­drátt­ar í neyslu og fjár­fest­ing­um. Hluti Evr­ópu hef­ur verið háður Rússlandi um orku­öfl­un um nokk­urt skeið. Þegar horft er um öxl lít­ur sú ákvörðun út fyr­ir að vera ein mestu póli­tísku mis­tök eft­ir daga kalda stríðsins. Því hafa horf­urn­ar fyr­ir Evr­ópu dökknað mikið og hef­ur þegar mik­il áhrif á dag­legt líf fólks í álf­unni.

Horf­ur á Íslandi eru til­tölu­lega bjart­ar

Seðlabanki Íslands ger­ir ráð fyr­ir tæp­lega 6% hag­vexti í ár sem sýn­ir þrótt­inn í hag­kerf­inu. Meg­in­skýr­ing­in á því að hag­vöxt­ur er meiri en gert var ráð fyr­ir er hraðari bati í ferðaþjón­ustu og auk­in einka­neysla. Verðbólg­an er byrjuð að hjaðna og kom­in í 9,4%, mæl­ist næst­minnst í Evr­ópu. Það sama á við um 12 mánaða verðbólgu, mælda með sam­ræmdri vísi­tölu neyslu­verðs, sem er 6% hér á landi. Aðeins Sviss mæl­ist með lægri verðbólgu. Það hefði ein­hvern tím­ann þótt saga til næsta bæj­ar, sjá mynd 1 .

Þrátt fyr­ir það er enn spenna á vinnu­markaði og und­ir­liggj­andi verðbólga hef­ur verið að aukast. Fast­eigna­verð hef­ur hækkað mikið und­an­far­in miss­eri en vaxta­hækk­an­ir virðast hafa náð að draga úr spennu á fast­eigna­markaði. Viðnámsþrótt­ur fjár­mála­kerf­is­ins er góður en ljóst er að blik­ur eru á lofti á alþjóðleg­um fjár­mála­mála­mörkuðum sem geta þrengt að fjár­mögn­un­ar­skil­yrðum at­vinnu­lífs­ins. Ferðaþjón­ust­an hef­ur tekið hraðar við sér á síðustu mánuðum en gert var ráð fyr­ir í upp­hafi árs. Útlit er fyr­ir að fjöldi ferðamanna sem heim­sæk­ir landið í ár verði nokkuð um­fram þann fjölda sem spáð var síðasta vor. Nýj­asta spá Ferðamála­stofu ger­ir ráð fyr­ir að um 2,3 millj­ón­ir ferðamanna heim­sæki landið á næsta ári en svo virðist sem stríðið í Úkraínu hafi til þessa ekki dregið úr ferðalög­um út­lend­inga til lands­ins. Staða Íslands er því góð. Hins veg­ar hang­ir Damók­les­ar­sverð yfir hluta Evr­ópu. Sag­an á bak við Damók­les og sverðið snýr að því að ákveðið ástand feli í sér stöðuga hættu. Orðið á ræt­ur að rekja til hins gríska Damók­les­ar sem var hirðmaður Dío­nýsíos­ar kon­ungs í Sýrakúsu á fjórðu öld fyr­ir Krist. Hlut­skipti Evr­ópu er að verða sams kon­ar, þ.e. stöðug óvissa mun ríkja um hag­sæld, þar til að Evr­ópa verður ekki leng­ur háð orku­öfl­un frá Rússlandi. Land­fræðileg staða Íslands kom sér vel um miðja síðustu öld og frá þeim tíma höf­um við borið gæfu til þess að byggja hér upp eitt öfl­ug­asta vel­ferðarþjóðfé­lag heims­ins. Það hef­ur meðal ann­ars grund­vall­ast á mik­il­vægi sjálf­bærr­ar orku­öfl­un­ar.

Íslandi hef­ur vegnað vel

Íslend­ing­ar eiga að halda áfram á þeirri braut að auka orku­ör­yggi sem mun leiða til enn meiri sjálf­bærni hag­kerf­is­ins. Sú staðreynd að raf­orku­kerfi lands­ins er ekki tengt raf­orku­kerfi Evr­ópu kem­ur sér sér­stak­lega vel í því ár­ferði sem nú rík­ir og bregður ljósi á mik­il­vægi þess að standa vörð um sjálf­stæði í orku­mál­um. Það sjá­um við til dæm­is með því að líta á þróun raf­orku­verðs á hinum Norður­lönd­un­um sem hef­ur hækkað mikið eins og sjá má á mynd 2 .

Ísland hef­ur alla mögu­leika á að ná fullu sjálf­stæði í orku­mál­um með auk­inni fram­leiðslu á end­ur­nýj­an­legri orku til þess að standa und­ir raf­væðingu í sam­göng­um í lofti, láði og legi. Þrátt fyr­ir allt það frá­bæra sam­starf í alþjóðamál­um, sem við töl­um þátt í, er það gæfu­spor fyr­ir þjóðina að vera ekki í Evr­ópu­sam­band­inu. Með fullu for­ræði á stjórn efna­hags- og pen­inga­mála sem og orku­mála hef­ur Íslend­ing­um vegnað vel, eins og alþjóðleg­ur sam­an­b­urður sýn­ir glögg­lega á ýms­um sviðum.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 29. október 2022.

Categories
Greinar

Þetta er hægt!

Deila grein

31/10/2022

Þetta er hægt!

Kæri les­andi.

Fyrr í þess­ari viku greindi ég frá því á fundi á Ak­ur­eyri að Hús­næðis- og mann­virkja­stofn­un myndi aug­lýsa fimm stöður sér­fræðinga á bruna­bóta­sviði sem staðsett er á Ak­ur­eyri. Fyr­ir eru 16 starfs­menn stofn­un­ar­inn­ar í höfuðstað Norður­lands. Þetta er því stórt skref fyr­ir einn vinnustað og ein­stak­lega ánægju­legt að auka við flóru sér­fræðistarfa á Ak­ur­eyri. For­sag­an er sú að síðastliðið sum­ar voru verk­efni tengd fast­eigna­skrá flutt frá Þjóðskrá til HMS. Var það gert til að auka yf­ir­sýn á hús­næðismarkaðinn en það hef­ur ekki farið fram hjá nein­um að eitt stærsta hags­muna­mál lands­manna er að ná jafn­vægi á hon­um.

Það er einnig gam­an að geta sagt frá því að for­svars­fólk HMS tel­ur að með yf­ir­færsl­unni á fast­eigna­skrá og þeirri end­ur­skipu­lagn­ingu sem hófst í kjöl­farið sé hægt að gera ráð fyr­ir 300 millj­óna króna hagræðingu sem ráðstafað verður í end­ur­nýj­un grunn­kerfa fast­eigna­skrár og þannig stutt við stefnu rík­is­stjórn­ar­inn­ar um aukna sta­f­ræna þjón­ustu og raun­tíma­upp­lýs­ing­ar um hús­næðismarkaðinn.

HMS sinn­ir fjöl­mörg­um verk­efn­um. Starf­sem­inni er skipt upp í 16 mál­efna­svið sem síðan er skipt upp í teymi með skil­greinda viðskipta­vini, hlut­verk og mæli­kv­arða. Þetta fyr­ir­komu­lag, teym­is­vinn­an, ger­ir HMS kleift að flytja teymi milli starfs­stöðva. Reynsl­an af þess­ari „dreifðu“ stofn­un er góð en HMS er með starfs­stöðvar í Reykja­vík, Borg­ar­nesi, Sauðár­króki og á Ak­ur­eyri. Og nú er verið að bæta í starf­sem­ina á Ak­ur­eyri.

Grund­völl­ur byggða er at­vinna

Ég hef, frá því ég sett­ist fyrst í ráðherra­stól fyr­ir tæp­um tíu árum síðan, lagt mikla áherslu á byggðamál í störf­um mín­um. Það er mín ein­læga trú að mik­il­vægt sé að byggðir lands­ins séu sterk­ar og bjóði upp á fjöl­breytt tæki­færi fyr­ir íbúa. Grund­völl­ur byggða er at­vinna. Því er mik­il­vægt að störf rík­is­ins dreif­ist bet­ur um landið og því er mik­il­vægt að ríkið taki þátt í að skapa at­vinnu­tæki­færi um allt land. Það get­ur ríkið gert með stofn­un­um sín­um, eins og raun­in er með HMS, það get­ur ríkið gert með því að styðja við at­vinnu­upp­bygg­ingu og það get­ur ríkið gert með störf­um óháð staðsetn­ingu.

Stefn­an er skýr

Sú stefna, sem birt­ist í stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar, bæði varðandi störf óháð staðsetn­ingu og að sett verði mark­mið um hlut­fall op­in­berra starfa utan höfuðborg­ar­svæðis­ins, er mik­il­væg hvað varðar byggðaþróun á Íslandi. Þessi stefna stuðlar að auknu bú­setu­frelsi; það er að fólk hafi raun­veru­legt val um hvar það býr og starfar. Heims­far­ald­ur­inn hjálpaði óneit­an­lega til við að hraða þeirri þróun að fólk geti unnið óháð staðsetn­ingu. Hann opnaði augu okk­ar fyr­ir því að það er ekki endi­lega nauðsyn­legt að all­ir starfs­menn séu í sama póst­núm­eri og vinnustaður­inn.

Bú­setu­frelsi

Byggðastofn­un sinn­ir mik­il­vægu hlut­verki þegar kem­ur að grein­ingu starfa rík­is­ins og einnig hvað varðar þjón­ustu þess. Um síðustu ára­mót voru stöðugildi á veg­um rík­is­ins 26.610. Hlut­fall stöðugilda rík­is­ins á höfuðborg­ar­svæðinu var 72% sem er öllu hærra en hlut­fall lands­manna sem þar býr en það er 64%. Annað mik­il­vægt verk­efni sem Byggðastofn­un hef­ur unnið að er grein­ing á þjón­ustu rík­is­ins eft­ir landsvæðum. Það er líka ná­tengt hug­tak­inu bú­setu­frelsi. Það er ekki aðeins mik­il­vægt að byggðir hafi tæki­færi til at­vinnu, það er einnig mik­il­vægt að þjón­usta rík­is­ins sé sem jöfn­ust, hvar sem á land­inu sem fólk kýs að búa.

Aðdrátt­ar­afl byggðanna

Yf­ir­skrift fyrr­nefnds fund­ar var: Þetta er hægt! Var þar vísað í alla þá umræðu sem hef­ur verið í gegn­um tíðina um hvort yf­ir­leitt sé hægt að færa störf frá höfuðborg­ar­svæðinu út á land. Og það er sann­ar­lega rétt að síðustu ára­tug­ina hef­ur straum­ur­inn verið frá lands­byggðunum á höfuðborg­ar­svæðið. Það verður þó að taka fram að höfuðborg­ar­svæðið hef­ur stækkað mjög á síðustu árum, það er að segja vinnu­sókn­ar­svæðið hef­ur þan­ist út og nær nú að Hvítán­um tveim­ur, aust­an fjalls og í Borg­ar­f­irði. Sjá­um við í þeirri þróun svart á hvítu hversu miklu máli sam­göng­ur skipta á okk­ar góða landi. Á sama tíma er nauðsyn­legt að styðja við önn­ur svæði svo þau geti dregið til sín ný at­vinnu­tæki­færi, nýja íbúa og hlúð vel að þeim sem fyr­ir eru.

Byggðagler­aug­un

Ekki er langt síðan byggðagler­aug­un voru lítið notuð, lágu jafn­vel ofan í skúffu. Ég full­yrði að það hef­ur orðið mik­il breyt­ing á þótt alltaf megi gera bet­ur. Ég merki breyt­ingu í umræðu um byggðamál. Fólk er opn­ara fyr­ir því að flytja sig um set og á það bæði við um flutn­ing inn­an­lands og til út­landa. Ef­laust má tengja það öfl­ugri sam­skipta­tækni og góðum teng­ing­um. Við verðum því að skapa hag­stæðar aðstæður fyr­ir fólk sem vill búa úti á landi, taka vel á móti þeim sem vilja flytja út á land. Skrefið sem HMS stíg­ur, með því að aug­lýsa fimm sér­fræðistörf á Ak­ur­eyri, er kannski ekki bylt­ing, en eins og við vit­um flest eru lít­il ör­ugg um­bóta­skref í rétta átt það sem að lok­um skil­ar okk­ur mestu.

Sigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 29. október 2022.