Category: Greinar

Categories
Greinar

Veiðigjöld ógn við sjávarbyggðir

Deila grein

05/06/2025

Veiðigjöld ógn við sjávarbyggðir

Frum­varp til breyt­inga á lög­um um veiðigjald hef­ur nú verið lagt fyr­ir Alþingi. Því miður hef­ur það verið gert án nægi­legs sam­ráðs við þau sveit­ar­fé­lög sem kunna að verða fyr­ir mest­um af­leiðing­um — sjáv­ar­út­vegs­sveit­ar­fé­lög­in. Við í Suður­nesja­bæ höf­um lýst mikl­um áhyggj­um yfir þessu ferli sem við telj­um bæði ófull­nægj­andi og að sumu leyti ábyrgðarlaust.

Við tök­um und­ir að auðlind­ir í þjóðar­eigu eigi að vera nýtt­ar á sann­gjarn­an hátt og að rétt sé að greiða fyr­ir af­not af þeim. Hins veg­ar má ekki gleyma því að sjáv­ar­út­veg­ur er burðarstoð í at­vinnu­lífi margra bæj­ar­fé­laga víðs veg­ar um landið. Í Suður­nesja­bæ eru fisk­veiðar og fisk­vinnsla gríðarlega mik­il­væg­ar at­vinnu­grein­ar – þær vega um 14% í út­svars­grunni bæj­ar­ins sam­kvæmt grein­ingu KPMG. Þar fyr­ir utan eru fjöl­mörg störf og þjón­usta sem byggj­ast beint eða óbeint á sjáv­ar­út­vegi. Þetta skipt­ir sam­fé­lagið hér miklu máli.

Við gagn­rýn­um harðlega að þegar frum­varpið var kynnt voru eng­ar grein­ing­ar á áhrif­um þess á sveit­ar­fé­lög lagðar fram af hálfu rík­is­ins – þvert á það sem lög­in kveða á um. Í 129. grein sveit­ar­stjórn­ar­laga seg­ir skýrt að slík áhrif þurfi að liggja fyr­ir þegar frum­vörp eru lögð fram sem snerta hags­muni sveit­ar­fé­laga.

Við höf­um ít­rekað bent á þetta – bæði í fyrri um­sögn­um og nú á ný. Sam­tök sjáv­ar­út­vegs­sveit­ar­fé­laga hafa þurft að grípa til þess ráðs að fá ut­anaðkom­andi aðila til að greina áhrif­in þar sem ríkið hef­ur ekki sinnt skyld­um sín­um. Þetta er ekki ásætt­an­legt. Og þrátt fyr­ir lof­orð í stefnu­yf­ir­lýs­ingu rík­is­stjórn­ar­inn­ar um bætt sam­ráð og stuðning við dreifðar byggðir hef­ur það sam­ráð ekki átt sér stað í þessu máli.

Við hvetj­um Alþingi ein­dregið til að staldra við. End­ur­skoðið frum­varpið. Takið mark á gögn­un­um og talið við okk­ur – þau sveit­ar­fé­lög sem lifa og hrær­ast í þeirri at­vinnu­grein sem verið er að leggja aukn­ar byrðar á. Við vilj­um öfl­ugt sam­fé­lag með fjöl­breyttu at­vinnu­lífi en til þess þarf að tryggja stöðug­leika og rétt­láta meðferð í laga­setn­ingu.

Þetta er ekki aðeins bar­átta um krón­ur og aura – þetta snýst um framtíð byggða, störf fólks og traust á stjórn­sýslu.

Anton Guðmundsson, odd­viti Fram­sókn­ar­flokks­ins í Suður­nesja­bæ.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 5. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Heil­brigðisþjónusta í heima­byggð – loksins orðin að veru­leika

Deila grein

05/06/2025

Heil­brigðisþjónusta í heima­byggð – loksins orðin að veru­leika

4. júní 2025 markaði stór tímamót fyrir okkur í Suðurnesjabæ, því þá opnaði ný heilsugæsla í Vörðunni í Suðurnesjabæ. Þetta er árangur sem margir hafa beðið eftir lengi og sannar að samvinna, staðfesta og skýr forgangsröðun skilar raunverulegum árangri fyrir samfélagið okkar.

Frá fyrsta degi höfum við í Framsóknarflokknum barist fyrir því að bæta heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Okkar sýn hefur verið skýr: Fólk á rétt á góðri þjónustu, sama hvar það býr. Eftir sveitarstjórnarkosningarnar árið 2022 hófum við tafarlaust samtal við Willum Þór Þórsson, þáverandi heilbrigðisráðherra, sem og þingmenn Framsóknar í Suðurkjördæmi. Þau tóku vel í málið og sýndu því þann skilning sem það átti skilið, meðal annars með þingsályktunum.

Það samtal leiddi til viljayfirlýsingar sem var undirrituð 30. ágúst 2024 af þáverandi heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórssyni. Þar var markmið okkar skýrt: að opna nýja heilsugæslu fyrir 1. maí 2025. Þótt opnunin drægist um skamman tíma, var markmiðinu í raun náð – því nú í júní 2025 er heilsugæslan opin og tilbúin að veita íbúum þá þjónustu sem þeir eiga rétt á.

Það er staðföst trú mín að samtal á milli sveitarstjórnarmanna, þingmanna og ráðherra skipti gríðarlega miklu máli. Við, sem störfum í sveitarstjórn, erum í nánum tengslum við byggðarkjarnana og þekkjum þarfir heimafólks betur en margir. Þess vegna er mikilvægt að við miðlum því sjónarhorni áfram inn í landsmálin – svo allir rói í sömu átt.

Ég vil líka sérstaklega þakka þeim sem hafa staðið með okkur í þessu mikilvæga verkefni: þingmönnum og ráðherrum Framsóknarflokksins fyrir öfluga liðveislu og skilning, Guðlaugu Rakel Guðjónsdóttur, forstjóra Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja, fyrir faglega og drífandi forystu, og Magnúsi Stefánssyni, bæjarstjóra, fyrir eindreginn stuðning. Allt þetta fólk lagði sitt af mörkum til að verkefnið gæti raungerst með skjótum hætti.

Stefna Framsóknarflokksins í heilbrigðismálum undirstrikar vel þá sýn sem við höfum haldið á lofti:

„Heilbrigðiskerfið er hornsteinn samfélagsins og byggir undir hagsæld þjóðarinnar. Framsókn leggur áherslu á að tryggja jafnt og tímanlegt aðgengi að öflugri heilbrigðisþjónustu, óháð efnahag og búsetu.“

Með opnun heilsugæslunnar í Vörðunni í Suðurnesjabæ erum við að sjá þessa stefnu verða að veruleika. Þetta er ekki bara sigur fyrir Framsókn – þetta er sigur fyrir allt samfélagið okkar í Suðurnesjabæ.

Við í Framsókn trúum á samvinnu, ábyrgð og árangur. Og við munum halda áfram að vinna af heilindum fyrir bæjarbúa – því verkefnin eru fleiri og framtíðin björt þegar við vinnum saman.

Til hamingju með þennan áfanga, kæru íbúar Suðurnesjabæjar.

Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.

Greinin birtist fyrst á visir.is 5. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna

Deila grein

04/06/2025

Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna

Óvissa, sundurlyndi og uggur einkennir umræðuna um hækkun veiðigjalda. Þar sem hún mun hafa mest áhrif. Vilji ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur er skýr um að gjöldin skuli hækka. Og um það virðist stór hluti þjóðarinnar sammála. Að í sameiginlega sjóði renni með beinum hætti aukin renta af fiskveiðiauðlindinni. En það hvernig þessum réttlætisskatti skal komið á er önnur saga. Markmiðið virðist vera að ná meira af þeim fyrirtækjum sem hafa það best og mest en stefnir í að hafa mest áhrif á þau fyrirtæki sem síst geta brugðist við á svo skömmum tíma. Tilraun til að jafna tekjumun sem mun leiða til aukinnar samþjöppunar og einhæfni, draga úr nýsköpun til skemmri tíma með alvarlegum afleiðingum á minni byggðarlög. Því hvaða fyrirtæki eða útgerðir eru líklegust til að geta keypt minni fyrirtæki eða útgerðir. Umræðan má ekki hverfast aðeins um þann stærsta og hinn minnsta heldur allt þar á milli.

Raufarhöfn

Skilningur á mikilvægi sjávarútvegs í mörgum sjávarplássum, líkt og Raufarhöfn, virðist vera takmarkaður hjá þeim ráða för. Enn síður um þau afleiddu störf sem styðja þessa mikilvægu atvinnugrein. Þar sem sjávarútvegur og fiskvinnsla er grunnurinn að öðru atvinnulífi. En mest öll þjónusta á Raufarhöfn er háð þessum eina stóra vinnustað í kaupstaðnum. Það eitt og sér er ekki eftirsótt ábyrgð að bera. Staðan er engu að síður þannig. Í frystihúsinu á Raufarhöfn, þessu nyrsta kauptúni sem lengst er frá þjónustumiðju ríkisins, starfa um 35 einstaklingar. Þeirri aðferðafræði sem nú er beitt, að keyra hækkun veiðigjalda í gegn skapar óvissu um þessi störf, um stærsta vinnustaðinn. Ekki hefur gengið vel að fá ríkisvaldið til að klára verkefni og fjárfesta í innviðum eins og Heimskautsgerði eða opinberum störfum. Því skyldi útgerðin gera það þegar herða skal ólina og auka skattbyrði fyrirtækja um 47%?

Meiri gjöld → minni hagnaður → minna útsvar → minni fjárhagur sveitarfélaga.

Þvert á tilgang frumvarpsins. Tekjur ríkisins munu hinsvegar aukast. Það er vel. Um 81% af skattspori sjávarútvegsins verður til utan höfuðborgarsvæðisins. Verði af óðahækkun ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur mun það skerða getu fyrirtækja til skamms tíma. Það veldur óvissu í hinum dreifðu byggðum. Þetta vita þingmenn landsbyggðanna hvar í flokki sem þeir standa og þau sem til þekkja. Leiðir til minna útsvars og lækkar tekjur sveitarfélaga. Það eru mögulega afleiðingar sem einhver telja ásættanlegar?

Eitt er að hafa sýn og markmið og annað að geta bent á gögn og útreikninga. Jú, markmiðið er skýrt og gott; að hækka veiðigjöld, að fólk telji sig fá meira í sameiginlega sjóði af auðlind í sinni eigu. En á kostnað hvers kæra Kristrún Frostadóttir? Heilu byggðalögin, sveitarfélögin og fólk víða um land spyr og fær ekki svör. Það skapar óvissu sem verður að eyða svo hægt sé að halda áfram með málið.

Hjálmar Bogi Hafliðason, forseti sveitarstjórnar Norðurþings.

Greinin birtist fyrst á visir.is 4. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Framtíð Heiðmerkur

Deila grein

04/06/2025

Framtíð Heiðmerkur

Á næsta fundi borg­ar­stjórn­ar mun­um við í Fram­sókn leggja fram til­lögu um að stofnaður verði stýri­hóp­ur skipaður full­trú­um allra flokka í borg­ar­stjórn til þess að móta framtíðar­sýn Reykja­vík­ur­borg­ar um Heiðmörk. Verk­efnið er að tryggja að hags­mun­ir al­menn­ings séu tryggðir í þeirri vinnu sem stend­ur yfir vegna krafna um aukna vernd vatns­bóla sem Veit­ur starf­rækja.

Aðgengi að græn­um svæðum er meðal mik­il­væg­ustu gæða nú­tíma borg­ar­sam­fé­laga. Vin­sæld­ir Heiðmerk­ur hafa auk­ist mikið á síðustu árum. Því er mik­il­vægt að huga að betri stýr­ingu gesta Heiðmerk­ur til þess að tryggja vatns­vernd en um leið þarf að tryggja lýðheilsu­sjón­ar­mið og aðgengi að úti­vist­ar­svæðum Heiðmerk­ur.

Nú eru uppi hug­mynd­ir um að loka fyr­ir aðgengi ak­andi um­ferðar að stór­um hluta Heiðmerk­ur vegna vatns­vernd­ar. Þó að mik­il­vægi hreins neyslu­vatns sé óum­deilt hafa til­lög­ur Veitna sætt gagn­rýni frá fjöl­mörg­um hagaðilum – sér­stak­lega vegna þess að þær fela í sér lok­un aðgeng­is að vin­sæl­um svæðum. Þetta hefði í för með sér að gest­ir þyrftu að ganga 3-4 kíló­metra til að kom­ast að vin­sæl­um stöðum í Heiðmörk, á borð við Furu­lund og Vígslu­flöt. Í raun væri verið að tak­marka aðgengi stórs hóps að Heiðmörk – sér í lagi fólks sem á erfitt með gang, fjöl­skyldna með lít­il börn og hreyfi­hamlaðra. Sam­kvæmt rann­sókn­inni „Virði Heiðmerk­ur“ sem Bryn­hild­ur Davíðsdótt­ir, pró­fess­or í um­hverf­is- og auðlinda­fræði í HÍ, gerði ásamt hópi fræðimanna árið 2013 kom fram að 92% gesta Heiðmerk­ur fara á bíl í Heiðmörk og 30% gesta eru eldri en 60 ára.

Heiðmörk hef­ur fylgt okk­ur í gegn­um kyn­slóðir. Þar fór amma með mömmu um lág­reist­an skóg og ég með mömmu um þétt­an og tölu­vert hærri skóg. Við vilj­um öll geta áfram notið Heiðmerk­ur um ókomna tíð og á sama tíma vilj­um við öll vernda upp­tökustað vatns, enda er aðgengi að ör­uggu og hreinu vatni ein und­ir­staða lífs. Tíma­bært er að mótuð sé heild­stæð framtíðar­sýn fyr­ir svæðið og að kjörn­ir full­trú­ar fái ít­ar­leg­ar grein­ing­ar á því hvaða ákv­arðanir þurfi að taka til þess að tryggja ör­yggi neyslu­vatns sem sótt er á svæðið sem og aðgengi íbúa að Heiðmörk. Slík vinna þarf að byggja á sam­ráði við hagaðila og mati á áhrif­um á vatns­gæði, nátt­úru og sam­fé­lagið allt – með lang­tíma­sýn að leiðarljósi.

Magnea Gná Jóhannsdóttir, borg­ar­full­trúi Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 4. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Púslið sem passar ekki

Deila grein

02/06/2025

Púslið sem passar ekki

Ég er á skjön við það sem ég þekki,

það er sama hvernig ég sný,

því ég er púslið sem að passar ekki

við púsluspilið sem það er í, við púsluspilið sem það er í.“

Þessar línur úr laginu Púslið úr Óvitunum lýsir með einföldum, en áhrifaríkum hætti þeirri tilfinningu að tilheyra ekki. Sú upplifun er veruleiki margra einhverfra einstaklinga, einkum þeirra sem hafa náð fullorðinsaldri. Þeir finna sig ekki innan þess kerfis sem samfélagið hefur byggt – ekki af því að þeir passi ekki, heldur af því að kerfið hefur ekki verið hannað með þá í huga.

Foreldrar einhverfra einstaklinga lýsa sameiginlegri reynslu: Þjónustan sem barnið hafði aðgang að fram að 18 ára aldri hverfur skyndilega, og ekkert tekur við. Stuðningurinn sem áður skapaði öryggi og festu dettur út án samfellu við önnur úrræði. Foreldrar standa eftir með alla ábyrgðina – oft án leiðsagnar, úrræða eða raunhæfs stuðnings.

Þjónustutómarúm sem dregur úr virkni og lífsgæðum

Skýrslan „Hvert á ég að leita?“, sem kom út í nóvember 2024, staðfestir það sem foreldrar og aðstandendur hafa lengi vitað: að fullorðnir einhverfir einstaklingar – um 7.000 talsins – búa við óásættanlegan aðstöðumun þegar kemur að heilbrigðis- og félagsþjónustu. Margir hafa aldrei fengið greiningu. Aðrir fá hana aðeins til að uppgötva að þjónustan er ekki til staðar. Enn aðrir detta úr kerfinu þegar þeir ná fullorðinsaldri, án skýrra úrræða eða ábyrgðar.

Mörg þeirra sem útskrifast úr meðferð í geðheilbrigðiskerfinu – en eru hvorki tilbúin í nám né störf – lenda í tómarúmi. Þau eru ekki talin nógu veik til að fá áframhaldandi meðferð, né nógu virk til að komast í starfsendurhæfingu. Afleiðingin er félagsleg einangrun, skerðing á lífsgæðum og aukin áhætta á geðrænum vanda.

Hvað þarf að breytast?

Við búum yfir fjölbreyttum úrræðum – en þau eru illa samtengd, ósveigjanleg og mörg hver útilokandi. Þjónusta þarf að fylgja fólki áfram, byggja á þekkingu og virðingu fyrir margbreytileikanum. Einhverfa fylgir einstaklingnum alla ævi – og þjónustan á að gera það líka.

Við getum lært af öðrum þjóðum. Í Danmörku hefur verið byggt upp samfellt stuðningskerfi sem mætir einstaklingnum þar sem hann er staddur, með raunverulegum sveigjanleika og teymisvinnu. Þar eru engar útilokanir byggðar á greiningarformi eða aldri – heldur mat á þörfum og virk samvinna fagfólks, notenda og aðstandenda.

Slíkt kerfi þarf einnig að verða að veruleika hér. Þjónustan á að vera samfelld og aðgengileg – laus við þröskulda og ónauðsynlegar hindranir. Þjónusta sem byggir á virðingu fyrir sjálfræði og mannlegri reisn. Það má ekki kosta tugþúsundir að fá greiningu sem ætti að vera lykill að stuðningi. Það á ekki að vera þannig að þegar einstaklingur með einhverfu lendir í bráðu áfalli séu einu viðbrögðin lögregluíhlutun í stað samhæfðs fagteymis.

Skrefin eru skýr – og framkvæmanleg

Skýrslan leggur til að stofnað verði þjónustu- og þekkingarsetur sem veitir greiningu, ráðgjöf og fræðslu. Þar verði einnig ráðnir málastjórar sem fylgja einstaklingum eftir og tryggja samfellu í þjónustu. Slík nálgun léttir ekki aðeins álagi af aðstandendum, heldur dregur úr hættu á alvarlegum vanda síðar.

Við getum einnig horft til góðra fyrirmynda innanlands. Við höfum byggt upp þjónustu fyrir eldra fólk þar sem hvert þjónustustigið tekur við af öðru og gerir þeim kleift að búa heima lengur með stuðningi. Við getum gert hið sama fyrir einstaklinga með einhverfu – hvort sem greining kemur fram í barnæsku eða síðar á ævinni.

Þetta snýst ekki um að laga einstaklinga að kerfinu – heldur að laga kerfið að fólkinu. Það er ábyrgð okkar að tryggja að allir eigi sér raunhæfan farveg – ekki bara í þjónustunni, heldur í samfélaginu í heild.

Við eigum ekki að spyrja hvort púslið passi – heldur hvort púsluspilið sé nógu stórt, nógu sveigjanlegt og nógu manneskjulegt til að gera öllum kleift að finna sinn stað.

Nú er tími til kominn að breyta púsluspilinu.

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst á visir.is 2. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Væntingastjórnun ríkisstjórnarinnar dregur úr hagvexti

Deila grein

01/06/2025

Væntingastjórnun ríkisstjórnarinnar dregur úr hagvexti

Efna­hags­horf­ur í heims­bú­skapn­um hafa versnað á síðustu miss­er­um, ekki síst vegna óvissu í alþjóðaviðskipt­um. Ný tolla­stefna Banda­ríkj­anna og viðbrögð við henni hafa skapað auk­inn óróa, sem Alþjóðagjald­eyr­is­sjóður­inn tel­ur munu draga úr hag­vexti um 0,5% á þessu ári og um 0,3% á því næsta. Ef litið er til ná­granna­ríkja eru skuld­ir evr­ópskra ríkja á upp­leið vegna auk­inna út­gjalda til varn­ar­mála, sem vega æ þyngra í rík­is­fjár­mál­um.

Í Bretlandi hef­ur rík­is­fjár­málastaðan verið til umræðu að und­an­förnu. Þar ligg­ur við að lít­il frá­vik í hag­vexti kalli á aðgerðir í formi skatta­hækk­ana eða niður­skurðar að mati AGS. Slík­ar aðstæður und­ir­strika mik­il­vægi þess að stjórn­valdsaðgerðir styðji við efna­hags­leg­an stöðug­leika – ekki hið gagn­stæða.

Á Íslandi hef­ur hag­vöxt­ur síðasta ára­tug­inn verið rúm 3% að meðaltali og kaup­mátt­ur vaxið veru­lega. Heim­il­in hafa al­mennt staðið sterk, en þrálát verðbólga hef­ur sett strik í reikn­ing­inn – þó að hún sé nú far­in að hjaðna. Sam­kvæmt nýj­ustu Pen­inga­mál­um Seðlabanka Íslands er spáð 1% hag­vexti á ár­inu, sem er lækk­un um 0,6 pró­sentu­stig frá fyrri spám. At­vinnu­leysi hef­ur einnig auk­ist og mæl­ist nú rúm 4%.

Þá má greina vís­bend­ing­ar um minnk­andi fjár­fest­ing­ar í at­vinnu­líf­inu og hafa hrein ný út­lán til fyr­ir­tækja dreg­ist sam­an. Við þess­ar aðstæður hef­ur rík­is­stjórn­in boðað skatta­hækk­an­ir á helstu út­flutn­ings­grein­ar þjóðarbús­ins. Sam­hliða þessu hef­ur for­sæt­is­ráðherra gefið til kynna að erfiðir tím­ar séu fram und­an í rík­is­fjár­mál­um. Ljóst er að bæði tekju­hlið og gjalda­hlið krefjast end­ur­mats, og margt bend­ir til þess að stefnt sé að niður­skurði í vel­ferðar­mál­um og skatta­hækk­un­um á at­vinnu­lífið.

Sú veg­ferð er vara­söm. Vænt­inga­stjórn­un rík­is­stjórn­ar­inn­ar hef­ur þegar haft letj­andi áhrif á rekstr­ar­um­hverfi fyr­ir­tækja, og óviss­an sem rík­ir um framtíðaráform stjórn­ar­inn­ar veld­ur því að mörg fyr­ir­tæki bíða átekta með fjár­fest­ing­ar. Þetta er sér­stak­lega óheppi­legt á tím­um þegar raun­vext­ir eru háir og pen­inga­stefn­an er áfram þétt í taumi. Fyr­ir­huguð Evr­ópu­veg­ferð eyk­ur einnig þessa óvissu í nú­ver­andi tollaum­hverfi alþjóðaviðskipta.

Þegar mik­il óvissa rík­ir á alþjóðavett­vangi er hlut­verk stjórn­valda að skapa festu heima fyr­ir. Því miður virðist rík­is­stjórn Kristrún­ar Frosta­dótt­ur ekki ætla að standa und­ir þeirri ábyrgð. Rík­is­fjár­mála­áætl­un­in er óljós og hagræðingaráformin óút­færð, sem eyk­ur óvissu frek­ar en að draga úr henni.

Mark­mið um halla­laus fjár­lög árið 2027 er í sjálfu sér afar lofs­vert en til þess að það ná­ist þarf að leggja meiri áherslu á hag­vöxt og verðmæta­sköp­un. Þar ligg­ur grunn­ur­inn að sjálf­bær­um rík­is­fjár­mál­um. Ef stjórn­völd gleyma þeirri ein­földu staðreynd get­ur veg­ferð þeirra reynst þjóðarbú­inu dýr­keypt.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar og fv. viðskiptaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 31. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Gríðar­legir hags­munir í húfi

Deila grein

31/05/2025

Gríðar­legir hags­munir í húfi

Orðspor íslensks sjávarútvegs er meðal mikilvægustu verðmæta greinarinnar. Á alþjóðlegum mörkuðum njóta íslenskar fiskafurðir mikils álits, ekki aðeins vegna gæða heldur einnig vegna þess að þær eru afurðir sjálfbærra og ábyrgra veiða. Þetta traust hefur byggst upp áratugum saman með sameiginlegu átaki útgerða, stjórnvalda og vísindastofnana sem hafa lagt áherslu á að tryggja vandaða og gagnsæja nýtingu auðlinda hafsins.

Frumvarp sjávarútvegsráðherra um breytingar á strandveiðum er mjög gagnrýniverð, ekki síst vegna vinnubragðanna. Að leggja fram lagabreytingar með engu samráði, undir lok þings, án þess að kalla til vísindasamfélagið eða hagsmunaaðila er óboðlegt. Vinnubrögð sem þessi rjúfa traust og vekja óneitanlega upp um spurningar óstöðugleika og ábyrgðarleysi í íslenskri fiskveiðistjórnun, ekki bara hér innanlands heldur einnig á alþjóðavettvangi.

Ef farið er að sveigja þá stefnu sem hefur verið rækilega mótuð um áratugaskeið, stefnu sem byggð er á vísindalegum grunni mun orðspor íslensks sjávarútvegs skaðast verulega. Útflutningsverðmæti upp á tugi eða hundruð milljarða króna eru í húfi. Kaupendur á erlendum mörkuðum greiða hærra verð fyrir fisk sem kemur frá sjálfbærum og stöðugum veiðisvæðum. Ef sú mynd brestur, getur verðfallið orðið hratt og áhrifin gríðarleg, ekki aðeins á útflutningstekjur heldur einnig á störf sjómanna, fiskverkafólks og rekstur sjávarútvegsfyrirtækja.

Það er einfaldlega ekki ásættanlegt að meðhöndla svona mikilvægt mál með þeim hætti sem ríkisstjórnin gerir. Fiskveiðistjórnunarkerfið er einn af hornsteinum íslensks efnahagslífs og grundvallarbreytingar á því eins og hér er lagt til þarfnast raunverulegs samráðs og vandaðrar vinnu. Tilraunakenndar breytingar í pólitísku skjóli síðustu daga þings er ekki rétt leið. Ríkisstjórnin þarf að axla ábyrgð í þessu máli og við megum ekki undir neinum kringumstæðum hætta orðspori þjóðarinnar, því það getur tekið langan tíma að byggja það upp á ný.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 30. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Hlutdeildarlánin – skref að réttlátari húsnæðismarkaði

Deila grein

29/05/2025

Hlutdeildarlánin – skref að réttlátari húsnæðismarkaði

Fé­lags- og hús­næðismálaráðherra svaraði ný­verið fyr­ir­spurn sem ég lagði fram á Alþingi um áhrif hlut­deild­ar­lána. Í svar­inu kom skýrt fram að þetta úrræði – sem Fram­sókn setti á lagg­irn­ar til að styðja við fyrstu kaup­end­ur – hef­ur skilað raun­veru­leg­um ár­angri. Það hef­ur sér­stak­lega nýst ungu og tekju­lágu fólki sem ella hefði ekki haft kost á að kaupa sér íbúðar­hús­næði. Hlut­deild­ar­lán­in voru fyrst veitt í lok árs 2020 og síðan þá hafa 1.006 lán verið af­greidd fyr­ir um 10,4 millj­arða króna. Hlut­deild­ar­lán hafa verið veitt í 29 sveit­ar­fé­lög­um víðs veg­ar um landið, þar af flest í Reykja­vík, Hafnar­f­irði og Reykja­nes­bæ.

Hug­mynd­in felst í því að ríkið taki að sér hlut­verk sem for­eldr­ar gegna oft – að styðja ungt fólk við fyrstu fast­eigna­kaup. Flest­ir búa ekki við þær aðstæður að geta leitað til for­eldra sinna um aðstoð við út­borg­un og því stíg­ur ríkið inn með þess­um stuðningi.

Reynsl­an sýn­ir að hlut­deild­ar­lán­in hafa haft mjög já­kvæð áhrif fyr­ir sam­fé­lagið í heild. Rík­is­sjóður á hlut í þess­um eign­um og virði þeirra hef­ur hækkað. Úti­stand­andi hlut­deild­ar­lán eru að upp­haf­legri fjár­hæð um 9,5 millj­arðar. Miðað við þróun fast­eigna­verðs er virði þeirra nú 12,8 millj­arðar og óinn­leyst­ur mis­mun­ur því um 3,3 millj­arðar. Að auki hafa 112 lán þegar verið greidd upp – með að meðaltali 34% hærri end­ur­greiðslu en upp­haf­leg upp­hæð.

Hlut­deild­ar­lán­in hafa því stuðlað að fé­lags­leg­um stöðug­leika og stór­bætt stöðu fjöl­margra án þess að vera fjár­hags­leg byrði fyr­ir ríkið. Þessi nálg­un – að styðja við sér­eign­ar­stefn­una og veita fólki tæki­færi til að byggja upp sjálf­stæði á traust­um grunni – er kjarni þess sem Fram­sókn stend­ur fyr­ir.

Það er ljóst að eft­ir­spurn­in er mik­il og í ljósi góðrar reynslu og sam­fé­lags­legs ávinn­ings er mik­il­vægt að fjölga út­hlutuðum lán­um en áætlað er að um 300 lán verði veitt á þessu ári og um 260 á ári næstu fjög­ur ár. Það þarf einnig að tryggja aukið fjár­magn og sveigj­an­leika, m.a. með ár­legri end­ur­skoðun á tekju­mörk­um og há­marks­verði fast­eigna.

Við í Fram­sókn mun­um halda áfram að beita okk­ur fyr­ir rétt­lát­ari og aðgengi­legri hús­næðismarkaði. Hlut­deild­ar­lán­in hafa sýnt að það er hægt að byggja upp raun­veru­leg tæki­færi fyr­ir fólk – og ávinn­ing fyr­ir sam­fé­lagið allt.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Mold sem þyrlað var upp

Deila grein

29/05/2025

Mold sem þyrlað var upp

Hæstiréttur Íslands kvað upp dóm í máli nr. 7/2024 þann 23. maí 2024, þar sem staðfest var að lagabreytingar Alþingis á búvörulögum síðastliðið vor hefðu verið gerðar í samræmi við stjórnarskrá og þingsköp. Jafnframt felldi dómurinn úr gildi niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur um að málsmeðferð þingsins hefði brotið gegn stjórnarskrá. Ýmsir gagnrýndu breytingarnar harðlega og héldu því fram að málið hefði verið drifið áfram af annarlegum hvötum. Nú er ljóst að sú gagnrýni reyndist haldlaus; staðfesting Hæstaréttar á breytingunum sýnir um leið að engir formgallar voru á málsmeðferð Alþingis í þessu máli.

Lögin fela í sér mikilvæga heimild fyrir afurðastöðvar í kjötiðnaði til að sameinast eða vinna saman í rekstri með það að markmiði að ná fram aukinni hagkvæmni. Reynslan frá mjólkuriðnaðinum sýnir að slík hagræðing getur gagnast bæði bændum, neytendum og fyrirtækjum – hún skilar sér í lægra vöruverði fyrir neytendur, bættri afkomu bænda og hagkvæmari nýtingu fjármuna, sem styrkir stöðu greinarinnar gagnvart innfluttum vörum.

Skilyrt undanþága – ekki frípassi til einokunar

Gagnrýni á lögin hefur einkum beinst að því að þau „heimili einokun“ eða leiði til hærra vöruverðs. Sú gagnrýni stenst ekki nánari skoðun. Lögin setja fjögur skýr skilyrði fyrir samstarfi afurðastöðva:

  • Söfnunarskylda: tryggir að allir framleiðendur hafi jafnan aðgang að afurðastöðvum, óháð staðsetningu.
  • Jöfn viðskiptakjör: gilda gagnvart öllum vinnsluaðilum – hvort sem þeir eru innan eða utan framleiðendafélaga.
  • Frjálst val viðskipta: framleiðendur geta valið sér aðra afurðastöð hvenær sem er.
  • Réttur til hlutaðildar: bændur geta átt viðskipti við framleiðendafélag um afmarkaða þætti (t.d. slátrun) án skuldbindingar um frekara samstarf.

Þessi skilyrði tryggja að lögin þjóni hagsmunum bænda án þess að útiloka minni keppinauta eða veikja samkeppni, þannig að neytendur njóti sanngjarns verðs á markaði.

Íslenskur landbúnaður undir þrýstingi

Landbúnaður á Íslandi hefur lengi glímt við óstöðugt rekstrarumhverfi. Innflutningur á kjöti jókst um 17% á síðasta ári og samkeppnin kemur nú sífellt meira að utan fremur en innanlands. Þeir sem vilja halda íslensku lamba- og nautakjöti á samkeppnishæfu verði verða að viðurkenna að hagræðing og samþjöppun eru ekki ógn, heldur nauðsyn. Ella er hætt við að innlend framleiðsla láti í minni pokann fyrir innflutningi og neytendur þurfi að reiða sig á erlend matvæli.

Deloitte hefur metið að hægt sé að ná 0,9–1,5 milljarða króna hagræðingu með samþjöppun í slátrun og kjötvinnslu. Áætlað er að hagræðingin skili sér þannig: 40% til bænda, 40% til neytenda og 20% til afurðastöðva. Með öðrum orðum: allir græða.

Heilnæmi og sérstaða – íslensk gæði í forgangi

Ísland býr yfir sérstöðu á alþjóðavísu þegar kemur að matvælaöryggi og mjög lágri sýklalyfjanotkun í dýrum. Sú sérstaða er ekki sjálfgefin og nauðsynlegt er að verja hana. Lögin styðja við þá viðleitni – þau gera ekki aðeins bændum kleift að bregðast við samkeppni, heldur tryggja að neytendur hafi áfram aðgang að öruggum, heilnæmum og innlendum matvælum, sem er forsenda matvælaöryggis.

Breytingarnar á búvörulögum eru ekki „lausnin á öllum vandamálum“ – en þær marka mikilvægt skref í rétta átt. Framtíð íslensks landbúnaðar liggur ekki í stöðnun, heldur í þróun. Til að viðhalda öflugri og sjálfbærri matvælaframleiðslu verður að tryggja að greinin búi yfir þeim verkfærum sem til þarf.

Þórarinn Ingi Pétursson, þingmaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Bændablaðinu 29. maí 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Til hvers var barist?

Deila grein

25/05/2025

Til hvers var barist?

Til að auka hag­sæld og bæta lífs­kjör á Íslandi voru háð þrjú erfið þorska­stríð við Bret­land. Með þraut­seigju, sam­vinnu og framtíðar­sýn tókst að stækka land­helg­ina í 200 míl­ur. Þetta var gert í fjór­um áföng­um. Fyrst úr 3 í 4 sjó­míl­ur árið 1952, 12 míl­ur (1958), 50 míl­ur (1972) og svo loks 200 míl­ur (1976). Þessi sókn Íslend­inga varð að einni mestu lífs­kjara­bót sem ein þjóð hef­ur upp­lifað á svo skömm­um tíma. Allt til árs­ins 2000 komu yfir 60% af gjald­eyris­tekj­um þjóðarbús­ins frá sjáv­ar­út­vegi, sem gegndi lyk­il­hlut­verki í efna­hags­legu sjálf­stæðu þjóðar­inn­ar. Hæst fór hlut­deild sjáv­ar­út­vegs í vöru­út­flutn­ingi í rúm 97% árið 1949.

Á síðustu 50 árum hef­ur sam­setn­ing út­flutn­ings breyst tölu­vert, og nú koma um 22% gjald­eyristekna frá sjáv­ar­út­vegi. Það hef­ur fært þjóðarbú­inu aukið jafn­vægi og minni sveifl­ur, en um leið sýn­ir þetta hversu mik­il áhrif sjáv­ar­út­veg­ur­inn hef­ur enn. Gjald­miðill­inn var háður gengi sjáv­ar­af­urða, og sam­keppn­is­hæfni lands­ins réðst að stór­um hluta af af­komu grein­ar­inn­ar. Þær kerf­is­breyt­ing­ar sem gerðar voru á sín­um tíma til að styrkja meg­in­út­flutn­ings­grein þjóðar­inn­ar urðu einnig grunn­ur að því að skapa um­gjörð fyr­ir ný­sköp­un og fjöl­breytt­ara at­vinnu­líf.

Í vik­unni var kynnt­ur nýr samn­ing­ur Evr­ópu­sam­bands­ins við Bret­land. ESB-rík­in hafa áfram aðgang að fiski­miðum Bret­lands næstu tólf árin, sem er veru­leg stefnu­breyt­ing. Bret­ar vildu upp­haf­lega tak­marka aðgang­inn við fjög­ur til fimm ár. Sjáv­ar­út­vegs­stefna ESB hef­ur verið gagn­rýnd og hef­ur skaðað bresk­an sjáv­ar­út­veg veru­lega. For­sæt­is­ráðherra Bret­lands hef­ur sætt harðri gagn­rýni fyr­ir að hafa gefið eft­ir kröf­una um full yf­ir­ráð yfir fiski­miðunum, þó að í staðinn hafi Bret­land fengið aukið aðgengi að mörkuðum fyr­ir vör­ur og þjón­ustu. Fram­lag sjáv­ar­út­vegs í lands­fram­leiðslu Breta er ekki nema 0,14% sam­an­borið við 6% á Íslandi. Mik­il­vægi sjáv­ar­út­vegs fyr­ir ís­lenskt efna­hags­líf er marg­falt og því hags­mun­ir sam­kvæmt því.

Helstu út­flutn­ings­grein­ar okk­ar búa nú við mikla óvissu. Í fyrsta lagi er stefnt að veru­legri skatta­hækk­un án þess að nægi­legt sam­tal eða grein­ing fari fram. Í öðru lagi rík­ir alþjóðleg óvissa vegna nýrr­ar viðskipta­stefnu Banda­ríkj­anna, þar sem erfitt er að sjá fyr­ir þróun mála. Í þriðja lagi hef­ur rík­is­stjórn­in sett það á stefnu­skrá að sækja um aðild að Evr­ópu­sam­band­inu. Öll þessi óvissa dreg­ur úr fjár­fest­ingu, minnk­ar hag­vöxt og eyk­ur áhættu í at­vinnu­líf­inu. Tveir af þess­um óvissuþátt­um, skatta­hækk­an­ir og ESB-veg­ferð, eru sjálf­skapaðir og vekja að mörgu leyti undr­un. Gleym­um því ekki að öll hag­sæld þjóðar­inn­ar grund­vall­ast á verðmæta­sköp­un, dugnaði og far­sælli framtíðar­sýn. Evr­ópu­för rík­is­stjórn­ar­inn­ar er ekki leiðin til hag­sæld­ar og við get­um spurt okk­ur, til hvers var bar­ist á dög­um þorska­stríðanna?

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar og fv. ut­an­rík­is­ráðherra.

Greinin birtist fyrst á visir.is 24. maí 2025.