Jóhann Friðrik Friðriksson, alþingismaður, ræddi í störfum þingsins ósamræmið í framlögum til samneyslunnar eftir því hvort að um sé að ræða launþega eða þeirra sem eingöngu afla sér fjármagnstekna. Ríkið og sveitarfélög starfrækja grunnkerfin sem við göngum út frá sem vísu í samfélaginu. En það telst varla sanngjarnt að af fjármagnstekjum er ekki innheimt útsvar til þess sveitarfélags sem viðkomandi er búsettur í.
„Talsvert ósamræmi er því á milli tekjuflokka, ríkinu og þá sérstaklega sveitarfélögum í óhag. Innan sveitarfélaga er því fólk sem nýtir sér þjónustu þeirra án þess þó að greiða krónu fyrir hana,“ sagði Jóhann Friðrik.
„Lengi hefur verið varað við því að svona ósamræmi hvetji til þess að fólk leiki á kerfið og skrái launatekjur ranglega sem fjármagnstekjur, t.d. er talið að ríkissjóður glati í kringum 10 milljörðum kr. á ári í núverandi fyrirkomulagi.“
Í stjórnarsáttmálanum segir að taka eigi „regluverk í kringum tekjuflutning til endurskoðunar og tryggja að þau sem hafa eingöngu fjármagnstekjur reikni sér endurgjald og greiði þannig útsvar“.
„Ég nefni þetta hér enda tel ég mjög mikilvægt að við hröðum þessari vinnu. Við fáum hér fljótlega inn til Alþingis frumvarp sem tekur á þessu. Það er sanngirnismál að klára slíka löggjöf og ég vænti þess að það sé þverpólitísk samstaða um að gera það,“ sagði Jóhann Friðrik að lokum.
Ræða Jóhanns Friðriks í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Hjól samfélagsins snúast með sanngjörnum framlögum allra til samneyslunnar. Við greiðum skatta af laununum okkar sem fara svo til ríkis og sveitarfélaga sem starfrækja þau grunnkerfi sem við ætlumst til að séu til staðar í samfélaginu. Þótt flestir Íslendingar afli launatekna eru sumir sem afla einungis fjármagnstekna, það eru tekjur af réttindum í eigu einstaklinga, vaxtatekjur, arður, söluhagnaður, leigutekjur o.fl. Af fjármagnstekjum er innheimt lægri skattprósenta ásamt því að ekki er innheimt útsvar til þeirra sveitarfélaga sem viðkomandi er búsettur í. Talsvert ósamræmi er því á milli tekjuflokka, ríkinu og þá sérstaklega sveitarfélögum í óhag. Innan sveitarfélaga er því fólk sem nýtir sér þjónustu þeirra án þess þó að greiða krónu fyrir hana. Lengi hefur verið varað við því að svona ósamræmi hvetji til þess að fólk leiki á kerfið og skrái launatekjur ranglega sem fjármagnstekjur, t.d. er talið að ríkissjóður glati í kringum 10 milljörðum kr. á ári í núverandi fyrirkomulagi. Vegna þessa var ritað í núgildandi stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna að taka regluverk í kringum tekjuflutning til endurskoðunar og tryggja að þau sem hafa eingöngu fjármagnstekjur reikni sér endurgjald og greiði þannig útsvar.
Virðulegi forseti. Ég nefni þetta hér enda tel ég mjög mikilvægt að við hröðum þessari vinnu. Við fáum hér fljótlega inn til Alþingis frumvarp sem tekur á þessu. Það er sanngirnismál að klára slíka löggjöf og ég vænti þess að það sé þverpólitísk samstaða um að gera það.“
Deila
Prenta grein
18/04/2024
Af húsnæðismarkaði og aðgerðumNýverið mælti Sigurður Ingi Jóhannsson fjármála- og efnahagsráðherra fyrir frumvarpi sem felur í sér rýmkun á heimildum lífeyrissjóða til að fjárfesta í félögum þar sem meginstarfsemin er langtímaleiga íbúðarhúsnæðis til einstaklinga. Það er rík ástæða til að fagna þessu frumvarpi og ég hef áður bent á mikilvægi þess í ræðu og riti. Lífeyrissjóðir þurfa að fá rýmri heimild til fjárfestinga á húsnæðismarkaði og taka þátt í því mikilvæga verkefni að byggja hér upp traustan leigumarkað til framtíðar. Það er afar brýnt að ná tökum á stöðunni á húsnæðismarkaði og hef ég bent á leiðir til þess svo hægt sé að ná tökum á verðbólgunni til lengri tíma. Þessi heimild sem nú hefur verið mælt fyrir er einn liður í þeirri vegferð, en meira þarf til.
Lengi hefur verið rætt um skort á leiguhúsnæði á Íslandi og meira öryggi á þeim markaði, ásamt fjölbreyttari úrræðum á húsnæðismarkaði. Með því að veita lífeyrissjóðum heimild til þess að fjárfesta í leiguhúsnæði skapast auknar forsendur fyrir því að lífeyrissjóðir beini fjármagni í fjárfestingu á leiguhúsnæði og raungerist slíkt, má vel halda því fram að slíkt muni halda aftur af verðhækkunum á fasteignamarkaði. Aukið framboð á leiguhúsnæði fjölgar valmöguleikum einstaklinga til að finna sér hentugt búsetuform. Þá eru fjársterkir langtímaeigendur mjög ákjósanlegir kaupendur að húsnæði og það eitt kann að flýta fyrir uppbyggingu íbúða.
Markviss skref
Lengi hefur verið kallað eftir því að ná jafnvægi á húsnæðismarkaði. Að því hefur verið unnið síðustu ár á vakt Framsóknar og er óumdeilt. Það var meðal annars gert með framlagningu húsnæðisstefnu síðastliðið haust en þar er um að ræða fyrstu heildarstefnu í húsnæðismálum til 15 ára og aðgerðaáætlun til fimm ára. Með stefnunni má stuðla að skilvirkari stjórnsýslu þannig að stefna, áherslur og aðgerðir í húsnæðismálum skapi skilyrði til að öllum sé tryggt aðgengi að góðu og öruggu húsnæði með viðráðanlegum húsnæðiskostnaði sem hentar ólíkum þörfum hvers og eins. Það frumvarp tengt auknum heimildum lífeyrissjóða sem Sigurður Ingi fjármála- og efnahagsráðherra mælti fyrir nýverið er í samræmi við þá stefnu. Alls hafa níu frumvörp sem eru hluti aðgerðanna í tillögu til þingsályktunar um húsnæðisstefnu verið í vinnslu eða verið lögð fram á Alþingi. Frumvörpin styðja við þau markmið sem stefnan byggist á.
Þá hafa ýmsar aðrar aðgerðir komið til framkvæmda og má þar nefna að alls eru 2.643 nýjar leiguíbúðir komnar í notkun af þeim 3.486 íbúðum sem hafa fengið stofnframlög frá ríki og sveitarfélögum á síðustu átta árum. Langflestar íbúðanna, eða um 2.227, eru á höfuðborgarsvæðinu. Þá hafa 806 íbúðir verið fjármagnaðar í hlutdeildarlánakerfinu, sem er nýtt kerfi og er leið fólks til að komast inn á fasteignamarkaðinn sem á ekki eða á erfitt með að safna fyrir fullri útborgun en getur greitt mánaðarlegar afborganir. Skilyrðin eru að vera að kaupa íbúð í fyrsta skipti eða að hafa ekki átt íbúð síðustu fimm ár. Það er augljóst að hið opinbera hefur á undanförnum árum verið að gera sitt til að tryggja jafnvægi á húsnæðismarkaði og óumdeilt að án styrkrar forystu Framsóknar í uppbyggingu nýs húsnæðiskerfis fyrir tekju- og eignalitla væri staðan mun verri fyrir þá hópa sem hér er um rætt.
Við þurfum Seðlabankann með
Stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á komandi árum snýr að því að tryggja nægt framboð af fjölbreyttu húsnæði og skapa umhverfi svo fýsilegt sé fyrir framkvæmdaaðila á almennum markaði að byggja húsnæði. Við vorum á réttri leið, en það hefur komið bakslag á síðustu árum og það má helst rekja til skorts á lóðum á nýjum svæðum, vaxtaumhverfis og hertra lánþegaskilyrða. Með öðrum orðum; það vantar lóðir, lánsfjármagn er orðið mjög dýrt sem hefur letjandi áhrif á framkvæmdaaðila og fólki hefur verið gert erfiðara um vik að komast í gegnum greiðslumat vegna hertra lánþegaskilyrða. Þetta er eitraður kokteill í núverandi ástand þar sem nauðsynlegt er að byggja til að anna eftirspurn. Seðlabankinn hefur að undanförnu, með aðgerðum sínum, hlaðið í snjóhengju kynslóða sem bíða eftir tækifæri til að komast út á markaðinn á sama tíma og hann hefur tafið fyrir þeirri nauðsynlegu uppbyggingu sem fram undan er.
Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður og 1. varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 18. apríl 2024.
Deila
Prenta grein
18/04/2024
Um afgreiðslu nýrra búvörulagaUndanfarna daga hefur verið linnulaus fréttaflutningur um afgreiðslu atvinnuveganefndar Alþingis á frumvarpi Svandísar Svavarsdóttur, þá matvælaráðherra, um framleiðendafélög. Í þessum fréttaflutningi, sem hefur verið sérstaklega óbilgjarn, hefur verið farið fram með gífuryrðum og rangfærslum og af því tilefni tel ég rétt að fara hér yfir nokkrar staðreyndir.
Eina Evrópulandið án undanþágu fyrir kjötafurðastöðvar
Allt frá árinu 2020 hafa stjórnarflokkarnir haft það til skoðunar að innleiða undanþágu fyrir kjötafurðastöðvar frá samkeppnislögum. Tvær ástæður búa þar að baki. Fyrri ástæðan er vel þekkt en lengi hefur afkoma í landbúnaði, m.a. vegna reksturs kjötafurðastöðva, verið mjög slæm – reyndar svo slæm að nú er svo komið að kjötafurðastöðvar eru langtum of margar og reksturinn svo erfiður að eigendur þeirra hafa ekki getað ráðist í nauðsynlegar endurbætur. Seinni ástæðuna má rekja til útgáfu skýrslu Lagastofnunar Háskóla Íslands, sem unnin var að beiðni Kristjáns Þórs Júlíussonar, þáverandi atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að víðtækar undanþágur hefðu gilt í ESB-rétti og norskum rétti um áratugaskeið. Það mætti líkja þessu við að íslenskir bændur mættu með smjörhníf á móti sverði þegar kemur að samkeppni við innfluttar landbúnaðarvörur.
Um frumvarp matvælaráðherra
Sú staða sem íslenskur landbúnaður hefur búið við var ástæða þess af hverju fyrrverandi matvælaráðherra lagði fram frumvarp um undanþágu fyrir framleiðendafélög sem fól í sér undanþágu frá samkeppnislögum. Við framlagningu frumvarpsins var hins vegar strax ljóst að vankantar væru á málinu þar sem það gagnaðist í raun einungis litlum hluta framleiðslukerfis landbúnaðar, nánar tiltekið alifugla- og svínabændum. Þannig var ljóst að frumvarpið hefði ekki gagnast meginþorra afurðastöðva í stórgripa- og sauðfjárslátrun þar sem vandinn hefur verið mestur. Hafandi heyrt ábendingar frá þingmönnum fullyrti fyrrverandi matvælaráðherra þetta í ræðustól á Alþingi í umræðum um málið og sagði: „Ég held að þetta sé gott dæmi um mál sem þingið á að taka til kostanna og sýna hvað í því býr og sýna hvað frumvarpið hefur að geyma þegar það er dregið úr því það mesta og mikilvægasta sem kemur til með að styðja við markmiðin sem við erum sammála um hér. Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Atvinnuveganefnd tók tillit til þessara orða ráðherrans þegar nefndin hóf vinnu sína og móttók umsagnir frá umsagnaraðilum.
Um meirihlutaálit atvinnuveganefndar
Hvað umsagnir umsagnaraðila varðar, þá ber að taka skýrt fram að þær voru mjög misjafnar. Hér var að verulegu leyti um endurtekið efni undanfarinna þriggja ára að ræða. Til að mynda vísaði Samkeppniseftirlitið að mestu leyti til fyrri umsagna sinna þar sem t.d. hefur verið fullyrt að undanþága gangi gegn EES-samningnum. Aldrei hefur hins vegar verið rökstutt af hálfu Samkeppniseftirlitsins, eða þeirra hagsmunaaðila sem vísa til umsagnar þess, hvernig undanþága frá samkeppnisreglum gangi gegn EES-samningnum. Þetta vekur sérstaka athygli í ljósi þess að fyrir liggur í dómum EFTA-dómstólsins sú afstaða dómsins, auk Eftirlitsstofnunar EFTA, framkvæmdastjórnar ESB og íslenskra og norskra stjórnvalda, að framleiðslukerfi landbúnaðar standi almennt utan EES-samningsins. Það væri fróðlegt og gott fyrir umræðuna ef eftirtaldir aðilar gætu rökstutt umsagnir sínar með einhverjum haldbærum gögnum í stað þess að þyrla upp moldviðri. Þá er einnig rétt að halda því til haga að meirihlutaálitið lá fyrir atvinnuveganefndinni í fjóra daga áður en það var birt, án athugasemda frá minnihluta atvinnuveganefndar.
Um gagnrýni Viðreisnar
Viðreisn hefur farið mikinn í gagnrýni sinni á hin nýju búvörulög. Það kemur þeim sem til Viðreisnar þekkja ekki á óvart. Það sem hins vegar kemur á óvart er að stjórnmálaflokkur sem aðhyllist aðild að ESB skuli ekki geta sætt sig við það að innleiddar séu undanþágur fyrir landbúnað, sem í grunninn byggjast á samsvarandi heimildum til samstarfs og gilda innan Evrópu en taka tillit til íslenskra aðstæðna. Viðreisn virðist algjörlega horfa fram hjá því að þar gilda undanþágureglur fyrir evrópskan landbúnað frá samkeppnisreglum og hafa gert í nær 60 ár. Það er því holur hljómur í þingræðum og greinaskrifum þingmanna Viðreisnar þegar það er látið í veðri vaka að fullkomið viðskiptafrelsi gildi á markaði með landbúnaðarvörur innan ESB. Því fer fjarri, þar gilda undanþágureglur, og hafa gert lengi. Af nýjustu fréttum að dæma var ný undanþága frá samkeppnisreglum fyrir landbúnað innleidd í ESB, vegna umhverfissjónarmiða, nú síðast í desember 2023.
Hér má einnig benda á að Viðreisn hefur gert mikið úr því að félög í blönduðum rekstri kunni að hagnast á undanþágunni. Slík afstaða byggist á grundvallarmisskilningi enda tekur undanþágan einungis til slátrunar og/eða vinnslu kjötafurða og afleiddra afurða. Eðli málsins samkvæmt myndi undanþága ekki taka til annarrar starfsemi.
Sérhagsmunir og almannahagsmunir
Hagsmunaaðilar hafa gagnrýnt hin nýju lög og fullyrt að sérhagsmunir hafi gengið framar almannahagsmunum. Það kann að vera auðvelt fyrir hagsmunaaðila, einkum Félag atvinnurekenda, að ganga fram með þeim hætti sem gert er. Enda gætir félagið hagsmuna innflutningsfyrirtækja og gengur mjög hart fram í þeim efnum án þess, að því er virðist, að taka nokkurt tillit til annarra sjónarmiða, s.s. byggðasjónarmiða og fæðuöryggis, o.s.frv. En mál af þessu tagi horfa öðruvísi við hvað þingmenn varðar. Þingmenn þurfa að taka tillit til þess að þjóðin býr ekki bara á höfuðborgarsvæðinu. Þjóðin býr um allt land og það er á ábyrgð löggjafans og framkvæmdavaldsins að tryggja að byggð sé um gjörvallt landið. Það er þingmanna að gæta að atvinnustigi, atvinnuöryggi, fæðuöryggi og þjóðaröryggi, en til alls þessa, hvers og eins þáttar og svo allra til samans, þarf að horfa við lagasetningu.
Það er ágætt lesandi góður að velta fyrir sér í þessu samhengi hvers vegna félag atvinnurekenda, áður nefnt Félag stórkaupmanna, hafi farið svo hart fram síðustu daga sem raun ber vitni. Hér er um að ræða sama félag og vildi selja Íslendingum jurtaost sem venjulegan ost. Er framkvæmdastjóri félags atvinurekenda í alvöru að berjast með hag neytenda að leiðarljósi eða er það kannski frekar fyrir hag umbjóðenda sinna, eftir sem áður? Þá sætir það furðu að Neytendasamtökin og VR hafa kosið að hoppa á þennan vagn og kalla sig nú ásamt Félagi atvinnurekenda „Samkeppnistríóið“!
Um framhald málsins
Ef við horfum til þeirra landa sem við berum okkur saman við sést að allar þjóðir eru í dag að reyna að verja sína framleiðslu með einhverjum hætti, hvers vegna ættum við ekki gera allt sem í okkar valdi stendur til að tryggja betri starfsskilyrði fyrir greinina? Ég fullyrði það enn og aftur að neytendur munu njóta góðs af þessum breytingum, því ef bændur og afurðastöðvar standa sig ekki með bættum starfsskilyrðum þá munu neytendur einfaldlega líta fram hjá innlendum landbúnaðarvörum og fara í aðrar vörur. Þetta vita bændur og eigendur afurðastöðva hér á landi.
Atvinnuveganefnd hefur lokið afgreiðslu málsins og er það matvælaráðuneytisins að framkvæma lögin eins og þau eru samþykkt af hálfu löggjafarvaldsins. Enda ríkir þingræði í landinu. Þá vil ég benda á í lokin að atvinnuveganefnd hefði getið gengið lengra og samþykkt að veita undanþágu frá banni við misnotkun á markaðsráðandi stöðu, líkt og gert er í Noregi, en hún taldi ekki rétt að gera það. Það er því fjarri lagi að atvinnuveganefnd hafi gengið erinda einhverra risafyrirtækja, rétt skal vera rétt, heildarmat nefndarinnar grundvallaðist á almannahagsmunum.
Þórarinn Ingi Pétursson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis og þingmaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 18. apríl 2024.
Deila
Prenta grein
17/04/2024
37. Flokksþing Framsóknar – drög að ályktunum37. Flokksþing Framsóknar verður haldið 20.-21. apríl á Hótel Hilton í Reykjavík. Framsókn heldur reglulegt flokksþing eigi sjaldnar en annað hvert ár og skal það að jafnaði haldið fyrri hluta árs. Flokksþing Framsóknarmanna ákveður meginstefnu flokksins í landsmálum, setur flokknum lög og hefur æðsta vald í málefnum hans.
- Þinggjaldið er kr. 10.000,- en fyrir
- öryrkja og námsfólk er þinggjaldið kr. 7.000,-
Drög að ályktunum flokksþings
„Við komum saman á 37. Flokksþingi Framsóknar, haldið á Hilton Reykjavík Nordica helgina 20.-21. apríl. Flokksþingið verður kraftmikið og spennandi, þar verður gott að koma saman eftir stormasamar vikur, styrkja tengslin og skerpa á málefnum.
Upplýsingar varðandi þinggjöld, hátíðarkvöldverð og drög að dagskrá þingsins liggja fyrir og má nálgast hér.
Athygli er vakin á því að nauðsynlegt er að bóka sig í hátíðarkvöldverðinn eigi síðar en á mánudaginn. Athugið að takmarkað magn miða er í boði. Hægt er að bóka hér.
Formenn félaga hafa fengið sent yfirlit yfir fulltrúatölu og form fyrir kjörbréf fyrir félagskjörna fulltrúa þingsins auk yfirlits yfir sjálfkjörna fulltrúa. Okkur er ljúft og skylt að veita upplýsingar eða aðstoð eftir atvikum. Kjörbréfum skal skila eigi síðar en á hádegi, laugardaginn 13. apríl til skrifstofu.
Enn fremur er vakin athygli á því að allir félagsmenn í flokknum hafa rétt til að sækja flokksþing með málfrelsi og tillögurétt.“ – Helgi Héðinsson, framkvæmdastjóri
Dagskrá:
Laugardagur 20. apríl –
Kl. 08:00 – Skráning, afhending þinggagna
Kl. 09:00 – Þingsetning – kosning þingforseta (4)
Kl. 09:10 – Kosning þingritara (4), kjörbréfanefndar (5), kjörstjórnar (7), samræmingarnefndar (3) og dagskrárnefndar (3)
Kl. 09:15 – Skýrsla ritara, Ásmundar Einars Daðasonar
Kl. 09:30 – Mál lögð fyrir þingið
Kl. 09:45 – Nefndastörf hefjast
Kl. 12:00 – Hádegishlé
Kl. 13:00 – Yfirlitsræða formanns, Sigurðar Inga Jóhannssonar
Kl. 13:30 – Ræða varaformanns, Lilju Daggar Alfreðsdóttur
Kl. 13:45 – Ávarp borgarstjóra, Einars Þorsteinssonar
Kl. 14:00 – Almennar umræður
Kl. 15:45 – Íslensk kvikmyndagerð – Baltasar Kormákur
Kl. 15:40 – Afgreiðsla mála – lagabreytingar
Kl. 16:00 – Nefndastörf, framhald
Kl. 19:00 – Fordrykkur
Kl. 20:00 – Kvöldverðarhóf
Sunnudagur 21. apríl –
Kl. 08:30 – Skráning og afhending þinggagna
Kl. 09:00 – Nefndastörf, framhald
Kl. 09:30 – Lagabreytingar – afgreiðsla
Kl. 10:00 – Afgreiðsla mála
Kl. 11:30 – Kosningar: Formaður, varaformaður, ritari, laganefnd, siðanefnd og skoðunarmenn reikninga
Kl. 12:00 – Hádegishlé
Kl. 13:00 – Afgreiðsla mála, framhald
Kl. 16:30 – Önnur mál
Kl. 17:00 – Þingslit
Skýrsla og tillögur um innra starf
Miðar á hátíðarkvöldverð og ball
Miðar á hátíðarkvöldverð eru til sölu á tix.is og innifalið er fordrykkur, þriggja rétta kvöldverður, skemmtun, PATRi!K – Prettyboychoco og ball með hljómsveitinni Sunnan 6.
Síðasti möguleiki á að kaupa miða er á mánudaginn, 15. apríl – takmarkað magn miða.
Bílastæði á flokksþingi
Norðan megin við Hilton hótel:
Sunnan megin við Hilton hótel:
FRAMSÓKN
Deila
Prenta grein
17/04/2024
Framsókn klárar verkinÁ helginni verður flokksþing Framsóknar haldið hér í Reykjavík, á þinginu hittist flokksfólk og fer yfir liðna daga og horfir til framtíðar. Ég hlakka til, það er alltaf gott að taka stöðina með grasrótinni. Enda getur Framsókn lagt sín verk á kjörtímabilinu og lengra aftur fram kinnroðalaust. Við höfum sömu orku og vilja til að klára verkin fram að næstu kosningum.
Sú ríkisstjórn sem setið hefur frá hausti 2017 eða í 2329 daga, og var endurkjörin með öruggum meirihluta árið 2021 hefur tekist á við fjölmörg og fjölbreytt verkefni, átt góða og slæma daga enda hefur oft gefið á bátinn á þessu tímabili. Til þess að klára þau verkefni hefur þurft ákveðni, víðsýni og seiglu.
Sterk staða þrátt fyrir áföll
Í nýrri fjármálaáætlun kemur fram sterk staða þjóðarbúsins þrátt fyrir áföll síðustu ára. Við höfum þurft að glíma við heimsfaraldur, stríð og jarðhræringar á Reykjanesskaga sem standa enn yfir og ekki sér fyrir endann á. Í þessu umhverfi er á næstu misserum mikilvægt að beita skynsamri fjármálastefnu til að halda jafnvægi, ná niður verðbólgu og halda í við skuldahlutfall ríkisins. Við neyðumst til að einblína á þau markmið þrátt fyrir stöðugan og góðan hagvöxt sem hefur verið 20% á síðustu þremur árum. Á sama tíma eru nágrannaríkin okkar sum hver að berjast við neikvæðan hagvöxt auk þess sem það mælist enginn hagvöxtur í Evrópu.
Atvinnustigið hér á landi er hátt og íslenska þjóðarsálin vill hafa það þannig, því fylgir þó spenna sem þarft er að halda í við. Meðallaun hafa verið að hækka og það sem mikilvægast er að nú í vetur náðust langtímakjarasamningar sem eru á okkar ábyrgð að haldi, það er öllum til framdráttar. Óvissan er þó áfram og því þarf að fara varlega líkt og þegar þarf að lækka undir pottunum þegar sjóða fer upp úr. Það þýðir að bata og áframhaldandi vöxt þarf að tryggja með því að halda aftur af útgjaldavexti. Þetta lætur ekki vel í eyrum en er staðreynd engu að síður. Þess vegna er ég ánægð með að í stól fjármálaráðherra er sestur maður sem beitir bæði skynsemi og horfir til framtíðar.
Lífið er list
Það er af mörgu góðu að taka þegar kemur að verkum Lilju Daggar Alfreðsdóttur í menningar- og viðskiptaráðuneytinu. Hún hefur hlotið sérstaklega mikið lof fyrir störf sín sem snúa að listum og skapandi greinum, enda mál sem alltaf þarf að hafa í fararbroddi í framþróun þjóðar. Okkur hefur tekist að koma upp endurgreiðslukerfi í kvikmyndum sem kemur okkur í raðir meðal fremstu þjóða á því sviði. Með því að leggja framlag til kvikmynda með þessum hætti tryggjum við að það sé þjóðhagslega hagkvæmt enda hefur hver króna skilað sér nærri sjöfalt til baka aftur, miðað við bein og óbein og afleidd áhrif. Undir þetta tekur Jonathan Olsberg einn eigandi Olsberg•SPI og sérfræðingur í efnahagslegum áhrifum kvikmyndagerðar. Hann bendir á að það sé mikilvægt að byggja á sterkum grunni og segir að íslenska endurgreiðslukerfið kalli á vandaða kvikmyndagerð og efli íslenskt fagfólk á því sviði. Þá hafa verið mótaðar mikilvægar stefnur fyrir komandi ár, má þar nefna tónlistarstefnu, myndlistarstefnu, bókmenntastefnu og ferðamálastefnu auk góðrar vinnu í málefnum íslenskrar tungu og táknmáls.
Heilbrigði þjóðar
Heilbrigðiskerfið okkar stóðst álagspróf þegar heimsfaraldur gekk yfir, öflugt fagfólk leiddi okkur í gegnum ólgusjó og sannaði að íslenskt heilbrigðisstarfsfólk er meðal þeirra fremstu á heimsvísu. Verkefnin eru fjölmörg og stöðugt þarf að viðhalda og bæta og standast álag. Þá bætast stöðugt við auknar áskoranir eins og mikil og stöðug fjölgun íbúa. Núverandi heilbrigðisráðherra Willum Þór Þórsson hefur frá því að hann tók við embætti tekist ná mörgum af þeim markmiðum sem horft var til í framtíðarstefnu okkar í heilbrigðismálum. Mikilvægir og langþráðir samningar við sérfræðilækna náðust loksins á vakt Willums Þórs en þeir eru stór liður í því að jafna aðgengi fólks að heilbrigðisþjónustu. Biðlistar hafa styðst víða, má þar m.a. nefna í liðskiptiaðgerðum, aðgerðum á augasteinum og ekki síst hefur verið brugðist við ákalli kvenna í varðandi endómetríósu og vefjagigt. Það hefur verið gert bæði með fræðslu sem leiðir til breyttra viðhorfa og samningi sem Sjúkratryggingar Íslands hafa gert við Klíníkina um kaup á nauðsynlegum aðgerðum vegna endómetríósu.
Farsæld til framtíðar
Þær breytingar sem gerðar voru af Ásmundi Einari Daðasyni barnamálaráðherra á síðasta kjörtímabili varðandi farsæld barna er bylting sem samfélagið er nú farið að vinna eftir, það tekur vissulega tíma að innleiða svo stóra breytingu en hvar sem maður fer er þessari hugmynd fagnað og sveitarfélög leggja sig fram við að koma þessu inn í sína ferla. Það helst í hendur við breytt barnaverndarlög og til þess að tryggja heildstæða umgjörð er markmiðið að fylgjast með velferð og farsæld barna og foreldra, bregðast við þörf þeirra fyrir þjónustu með skilvirkum hætti strax í upphafi og að tryggja að kerfin tali saman með það að markmiði að þjónusta sé samfelld og samþætt. Þetta eru breytingar sem skila sér í bættu samfélagi til framtíðar.
Áfram veginn
Það tæki of langan tíma að telja upp öll þau góðu atriði sem við í Framsókn höfum staðið að á síðustu árum, því stikla ég hér aðeins á stóru í þessari stuttu grein. En við þig lesandi góður vil ég segja að það er ekki að ástæðulausu að Framsókn vilji áfram vera hluti af þeim sem standa vaktina í stýrishúsinu. Við viljum stefna áfram án átaka, erum ávallt á vaktinni og tökum þannig þátt í sögunni sem horft verður til. Hittumst í Framsókn og tökum þátt.
Halla Signý Kristjánsdóttir, þingmaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst á visir.is 17. apríl 2024.
Deila
Prenta grein
Staðan á Íslandi sterk
16/04/2024
Staðan á Íslandi sterkSigurður Ingi Jóhannsson, fjármála- og efnahagsráðherra, kynnti í dag fjármálaáætlun fyrir árin 2025-2029 þar sem verður áhersla á að verja sterka stöðu með hóflegum vexti útgjalda til að stuðla að lækkun verðbólgu og skapa skilyrði fyrir lækkun vaxta. Þannig skila þær launahækkanir sem samið var um í kjarasamningum auknum kaupmætti til almennings.
Það eru þrjú lykilatriði er skipta máli varðandi grunn að áframhaldandi kaupmáttarvexti:
- Að aðhalds sé gætt í opinberum fjármálum.
- Að stjórnvöld ráðist í þær aðgerðir sem tilkynnt var um samhliða gerð kjarasamninga.
- Að kjarasamningar á opinberum vinnumarkaði samrýmist þeirri ábyrgu heildarstefnu sem mörkuð hefur verið á almennum vinnumarkaði.
Undanfarinn áratug hefur vöxtur kaupmáttar verið langt umfram öll önnur ríki Vestur-Evrópu á samræmdan mælikvarða. Sú stefnumörkun sem fram kemur í fjármálaáætlun leggur grunn að áframhaldandi kaupmáttarvexti.
Lífskjarabatinn birtist víðar en í vexti kaupmáttar. Þannig hafa skuldir heimilanna sjaldan á undanförnum áratugum verið lægri í hlutfalli við ráðstöfunartekjur þeirra.
Í þeirri skýru stefnumörkun sem birt er í nýrri fjármálaáætlun og leggur grunn að áframhaldandi kaupmáttarvexti, skiptir þrennt mestu máli.
Í fyrsta lagi þarf áfram að gæta aðhalds í opinberum fjármálum. Halli ríkissjóðs helmingast þannig á næsta ári, úr 49 ma.kr. í 25 ma.kr., og snýst í afgang árið 2028.
„Við munum síðan strax á næsta ári sjá að hallinn helmingast, fer úr 49 ma 2024 niður í 25 milljarða árið 2025. Þannig að þessar aðgerðir sýna okkur að við erum á réttri leið. Svo sjáum við þróun á tímabilinu miðað við hagspá sem liggur til grundvallar því að frumjöfnuður vex. Hann varð jákvæður á árinu 2023, töluvert fyrr en við höfðum vænst, en heildarjöfnuði verður svo náð í lok tímabils,“ sagði Sigurður Ingi í samtali við mbl.is.
Sem fyrr vega útgjöld til heilbrigðismála og félags- og tryggingamála þyngst á tímabili þessarar fjármálaáætlunar en um helmingi heildarútgjalda ríkissjóðs er varið til þeirra málaflokka. Ekki er almenn aðhaldskrafa á heilbrigðis- og velferðarmál og verður áfram forgangsraðað til þeirra málaflokka en útgjöld verða þar aukin um 80 ma.kr. milli 2024 og 2029 sem svarar til tæplega 12% aukningar að raunvirði.
Ríkisstjórnin hefur sammælst um að ná tökum á útgjöldum vegna málaflokka útlendinga. Árið 2022 nærri tvöfölduðust útgjöldin frá árinu 2021. Hið sama gerðist árið 2023. Útgjöld til þessara málaflokka hafa frá árinu 2017 ríflega þrefaldast að raunvirði.
Þótt jarðhræringarnar í Grindavík og aðkoma ríkissjóðs að kjarasamningum hafi kallað á nokkuð umfangsmikil bein útgjöld úr ríkissjóði helst afkoman stöðug milli ára. Er það vísbending um aukinn stöðugleika samanborið við miklar sveiflur síðustu ára. Á tímabili áætlunarinnar verður farið hægar í ný útgjöld eða þeim mætt með aðhaldi í öðrum rekstri með því að vinna að markvissum umbótum í ríkisrekstri.
Líkt og kemur fram í umbótakafla fjármálaáætlunar verður settur aukinn kraftur í að bæta skilvirkni hins opinbera og stofnanaskipulagið við rekstur opinberrar þjónustu endurmetið. Miklir möguleikar liggja þar í að nýta fjármagn betur og gera stofnanir burðugri til að veita þjónustu sem þörf er á. Þegar hefur náðst mikill árangur í að auka framleiðni hins opinbera í gegnum verkefni Stafræns Íslands og hafa sýslumannsembættin t.d. náð að auka hraða afgreiðslunnar markvert með aukinni stafvæðingu á sama tíma og hagrætt hefur verið í rekstrinum.
Útgjöld ríkissjóðs og hins opinbera í heild munu því vaxa hóflega í ár og á tímabili fjármálaáætlunar. Með hægfara útgjaldavexti er stefnt að því að hlutfall heildarútgjalda hins opinbera af VLF, sem í ár mun nema um 44%, verði orðið tæplega 41% undir lok tímabilsins. Með þeim hætti auðvelda opinber fjármál það verkefni Seðlabankans að stuðla að stöðugu verðlagi.
Í öðru lagi munu stjórnvöld ráðast í þær aðgerðir sem tilkynnt var um samhliða gerð kjarasamninga. Aðgerðirnar auka ráðstöfunartekjur heimila með sérstakri áherslu á húsnæðisuppbyggingu, húsnæðisstuðning og málefni barnafjölskyldna. Þökk sé hóflegum vexti annarra útgjalda eins og fram hefur komið og nokkrum áframhaldandi vexti í tekjum ríkissjóðs næst að fjármagna aðgerðir til stuðnings kjarasamningum á komandi árum.
Í þriðja lagi leggja stjórnvöld á það ríka áherslu að kjarasamningar á opinberum vinnumarkaði samrýmist þeirri ábyrgu heildarstefnu sem mörkuð hefur verið á almennum vinnumarkaði. Mikilvægt er að um verði að ræða langtímasamninga sem dragi úr óvissu og styðji við lækkun verðbólgu. Aðeins þannig myndast skilyrði fyrir lækkun vaxta.
Deila
Prenta grein
15/04/2024
Árangurssögur í efnahagsmálumSamfélagið okkar er eitt samvinnuverkefni. Við í Framsókn leggjum mikla áherslu á að fjárfesta í fólki vegna þess að fjárfesting í mannauði skilar sér í aukinni hagsæld og velsæld í samfélögum líkt og hagrannsóknir sýna. Ríkisstjórn Íslands hefur á undanförnum árum sannarlega fjárfest í fólki, forgangsraðað í þágu aukinnar verðmætasköpunar og náð árangri á fjölmörgum sviðum, þar með talið efnahagsmálum, þrátt fyrir þau innri og ytri áföll sem á vegi hennar hafa orðið. Í því samhengi er áhugavert að skoða þróun nokkra lykilstærða í þjóðarbúskapnum á undanförnum árum. Í fyrsta lagi hefur hagvöxtur á síðustu þremur árum verið 20%, sem er það mikill vöxtur að það er ekki mögulegt að bera hann saman við önnur ríki. Til dæmis eru Danir að horfast í augu við neikvæðan hagvöxt, enginn hagvöxtur er að ráði í Evrópu og helst er litið til Bandaríkjanna eftir einhverjum hagvexti í nánustu framtíð. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur einmitt nýlega lýst því sem miklu áhyggjuefni að þessi áratugur muni einkennast af stöðnun í heimsbúskapnum.
Í öðru lagi er atvinnustig mjög hátt en atvinnuleysi nemur aðeins 3,5%. Auðlegð Íslands er mikil og það eru fá þjóðríki þar sem fullt atvinnustig er ráðandi yfir langt tímabil. Eitt það mikilvægasta í samfélaginu okkar er að allir geti fundið sér starf við hæfi og tekið þannig virkan þátt í samfélaginu okkar, eflt atvinnulífið og undirbyggt aukna verðmætasköpun sem nýtist meðal annars til að fjárfesta enn frekar í fólki.
Í þriðja lagi hafa meðallaun verið að hækka og það skiptir gríðarlegu máli. Þannig eru meðallaun hér á landi með þeim hæstu á byggðu bóli. Þrátt fyrir verðbólgu undanfarinna missera höfum við Íslendingar séð kaupmátt launa aukast verulega undanfarin 10 ár. Nýir langtímakjarasamningar eru góð tíðindi fyrir áframhaldið og glímuna við verðbólgu, þar skiptir aðkoma stjórnvalda miklu máli.
Í fjórða lagi langar mig til að benda á það að hrein erlend staða þjóðarbúsins er óvenju sterk eða sem nemur um 40% af landsframleiðslu. Fyrir um 20 árum var staðan neikvæð um 80%. Við vorum í gríðarlegum erfiðleikum með að halda jákvæðum gjaldeyrisforða en hann var iðulega tekinn að láni sem reyndist mikil áskorun fyrir þjóðarbúið. Kröftug ferðaþjónusta hefur meðal annars drifið þessa þróun áfram ásamt öflugum sjávarútvegi, iðnaði, hugverkum og vexti í skapandi greinum sem hefur skilað sér inn í hagkerfið okkar. Samhliða þessu hefur gjaldeyrismarkaðurinn dýpkað á sama tíma og hefur dregið úr sveiflum. Til dæmis er það merkilegt að jarðhræringarnar á Suðurnesjum hafi ekki orðið til þess að krónan hafi sveiflast mikið þótt eitthvert flökt hafi verið í fyrstu. Ofangreint ber vitnisburð um góður árangur sem við getum verið stolt af. Stærsta verkefni hagstjórnarinnar fram á veginn verður að ná niður verðbólgu og skapa skilyrði fyrir lækkun vaxta í þágu heimila og fyrirtækja. Peningastefnan, ríkisfjármálin og vinnumarkaðurinn eru farin að ganga í takt, sem mun skila árangri fyrir samfélagið og undirbyggja betri lífskjör á Íslandi.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 13. ágúst 2024.
Deila
Prenta grein
12/04/2024
Góðar aðgerðir skila árangri, en meira þarf tilÍ gær mælti Sigurður Ingi Jóhannsson, fjármála- og efnahagsráðherra, fyrir frumvarpi sem veitir lífeyrissjóðum heimild til að fjárfesta í félögum þar sem meginstarfsemin er langtímaleiga íbúðarhúsnæðis til einstaklinga. Ég fagna þessu frumvarpi enda hef ég áður í ræðu og riti bent á mikilvægi þess að veita lífeyrissjóðum rýmri heimild til fjárfestinga á húsnæðismarkaði og taka þátt í því mikilvæga verkefni að byggja hér upp traustan leigumarkað. Þá hefur það verið mér mikið kappsmál að benda á leiðir til þess að ná tökum á stöðunni á húsnæðismarkaði. Það er afar brýnt svo hægt sé að ná tökum á verðbólgunni til lengri tíma. Þessi heimild sem nú hefur verið mælt fyrir nú er einn liður í þeirri vegferð.
Auknar forsendur fyrir fjárfestingu
Lengi hefur verið rætt um skort á leiguhúsnæði á Íslandi ásamt fjölbreyttari úrræðum á húsnæðismarkaði. Með því að veita lífeyrissjóðum heimild til þess að fjárfesta í leiguhúsnæði skapast auknar forsendur fyrir því að lífeyrissjóðir beini fjármagni í fjárfestingu á leiguhúsnæði og er til þess fallið að halda aftur af verðhækkunum á fasteignamarkaði. Aukið framboð af leiguhúsnæði fjölgar valmöguleikum einstaklinga til að finna sér hentugt búsetuform. Þá eru fjársterkir langtímaeigendur mjög ákjósanlegir kaupendur að húsnæði og það eitt kann að flýta fyrir uppbyggingu á húsnæðismarkaði.
Markviss skref
Lengi hefur verið kallað eftir að ná jafnvægi á húsnæðismarkaði. Sigurður Ingi vann að því marki sem innviðaráðherra og þá ráðherra húsnæðismála. Það var meðal annars gert með framlagningu húsnæðisstefnu en þar er um að ræða fyrstu heildarstefnu í húsnæðismálum til 15 ára og aðgerðaáætlunar til 5 ára. Með stefnunni má stuðla að skilvirkari stjórnsýslu þannig að stefna, áherslur og aðgerðir í húsnæðismálum skapi skilyrði til að öllum sé tryggt aðgengi að góðu og öruggu húsnæði með viðráðanlegum húsnæðiskostnaði sem hentar ólíkum þörfum hvers og eins. Það frumvarp sem mælt var fyrir í gær er í samræmi við þá stefnu.
Alls hafa níu frumvörp sem eru hluti aðgerðanna í tillögu til þingsályktunar um húsnæðisstefnu verið í vinnslu í ráðuneytinu eða hafa verið lögð fram á Alþingi. Frumvörpin styðja við þau markmið sem stefnan byggir á. Þá hafa ýmsar aðrar aðgerðir komið til framkvæmda og má þar nefna að alls eru 2.643 nýjar leiguíbúðir komnar í notkun af þeim 3.486 íbúðum sem hafa fengið stofnframlög frá ríki og sveitarfélögum á síðustu átta árum. Langflestar íbúðanna, eða um 2.227 eru staðsettar á höfuðborgarsvæðinu. Þá hafa 806 íbúðir verið fjármagnaðar í hlutdeildarlánakerfinu, sem er nýtt kerfi og er leið fólks til að komast inn á fasteignamarkaðinn sem á ekki, eða á erfitt með að safna fyrir fullri útborgun en getur greitt mánaðarlegar afborganir. Skilyrðin eru að vera kaupa íbúð í fyrsta skipti eða að hafa ekki átt íbúð síðustu 5 ár.
Það er augljóst að hið opinbera hefur á undanförnum árum verið að gera sitt til að tryggja jafnvægi á húsnæðismarkaði og óumdeilt að án styrkrar forystu Framsóknar í uppbyggingu nýs húsnæðiskerfis fyrir tekju- og eignalitla væri staðan mun verri fyrir þá hópa sem hér er um rætt.
Það þurfa allir að dansa með
Stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á komandi árum snýr að því að tryggja nægt framboð af fjölbreyttu húsnæði og skapa umhverfi svo fýsilegt sé fyrir framkvæmdaaðila á almennum markaði að byggja húsnæði. Við vorum á réttri leið, en það hefur komið bakslag á síðustu árum og það má helst rekja til skorts á lóðum á nýjum svæðum, vaxtaumhverfis og hertra lánþegaskilyrða. Með öðrum orðum; það vantar lóðir, lánsfjármagn er orðið mjög dýrt sem hefur letjandi áhrif á framkvæmdaaðila og það hefur verið gert fólki erfiðara um vik að komast í gegnum greiðslumat vegna hertra lánþegaskilyrða. Þetta er eitraður kokteill í núverandi ástand þar sem nauðsynlegt er að byggja til að anna eftirspurn.
Halda má því fram að Seðlabankinn hafi á undanförnu hlaðið í snjóhengju kynslóða sem bíða eftir tækifæri til að komast út á markaðinn á sama tíma og hann hefur tafið fyrir þeirri nauðsynlegu uppbyggingu sem fram undan er. Það er kominn tími til að vakna.
Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar og 1. varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
Greinin birtist fyrst á visir.is 12. apríl 2024.
Deila
Prenta grein
09/04/2024
Áframhaldandi stjórnarsamstarf á traustum grunniFramsóknarflokkur, Sjálfstæðisflokkur og Vinstrihreyfingin – grænt framboð hafa sammælst um áframhaldandi samstarf þar sem eftirfarandi mál verða í öndvegi í ríkisstjórn í öðru ráðuneyti Bjarna Benediktssonar:
- Efnahagsmál.
Allt kapp verður lagt á að ná niður verðbólgu og styðja við nýgerða kjarasamninga og koma nýsamþykktum stuðningsaðgerðum stjórnvalda við kjarasamninga til framkvæmdar hið fyrsta. Stöðugleiki í efnahagsmálum, vaxandi velsæld, aukinn kaupmáttur og lækkun verðbólgu og vaxta verða í forgrunni. Ríkisrekstur verður einfaldaður, stofnanir og sjóðir sameinaðir og þjónusta bætt. Áfram verður unnið að bættum kjörum barnafjölskyldna og lágtekjuhópa, m.a. með áframhaldandi úrbótum í húsnæðismálum og endurskoðun örorkulífeyriskerfisins. - Innflytjendamál.
Tekið verður utan um málefni innflytjenda í samræmi við heildarsýn stjórnvalda. Dregið verður markvisst úr kostnaði vegna hælisleitendakerfisins/umsækjenda um alþjóðlega vernd og ráðist í gerð nýrra heildarlaga um útlendinga. Lögð verður áhersla á inngildingu innflytjenda í íslenskt samfélag, þ.m.t. í skólum og unnið að nýjum heildarlögum um inngildingu. - Orku- og loftslagsmál.
Orkuframleiðsla verður aukin, virkjanaferlið einfaldað og valkostum í grænni orkuframleiðslu fjölgað svo styðja megi við orkuskipti og atvinnuuppbyggingu. Náttúruverndarsjónarmið verða höfð að leiðarljósi við sjálfbæra nýtingu orkuauðlinda. Til að styðja við orkuskipti í samgöngum í þágu loftslagsmála verður m.a. lokið við uppfærslu samgöngusáttmála. Unnið verður að betri nýtingu í raforkukerfinu og skilvirkni aukin í þágu loftslagsaðgerða. Haldið verður áfram með endurskoðun rammaáætlunar.
„Þetta er það skynsamlegasta sem við getum gert, til þess að koma samfélaginu áfram inn í þann stöðugleika sem við þurfum til þess að ná niður verðbólgu og vöxtum. Við ætlum að styðja áfram við þá öflugu verðmætasköpun sem er í landinu og við erum á góðum stað, með öflugan þingmeirihluta og traustan málefnagrunn,“ sagði Sigurður Ingi Jóhannsson, fjármála- og efnahagsráðherra og formaður Framsóknar.
Fjármálaráðuneytið er undir stjórn Framsóknar í fyrsta sinn í 45 ár eða frá því Tómas Árnason gegndi því embætti frá 1. september 1978 til 15. október 1979.
Yfirlit yfir fjármálaráðherra Framsóknarflokksins:
- Tómas Árnason frá 1. september 1978 – 15. október 1979
- Halldór E. Sigurðsson frá 14. júlí 1971 – 28. ágúst 1974
- Eysteinn Jónsson frá 24. júlí 1956 – 23. desember 1958
- Eysteinn Jónsson frá 8. september 1954 – 24. júlí 1956
- Skúli Guðmundsson frá 14. apríl 1954 – 8. september 1954
- Eysteinn Jónsson frá 11. september 1953 – 14. apríl 1954
- Eysteinn Jónsson frá 14. mars 1950 – 11. september 1953
- Eysteinn Jónsson frá 28. júlí 1934 – 17. apríl 1939
- Ásgeir Ásgeirsson frá 3. júní 1932 – 28. júlí 1934
- Ásgeir Ásgeirsson frá 20. ágúst 1931 – 3. júní 1932
- Tryggvi Þórhallsson frá 20. apríl 1931 – 20. ágúst 1931
- Einar Árnason frá 7. mars 1929 – 20. apríl 1931
- Tryggvi Þórhallsson frá 8. desember 1928 – 7. mars 1929
- Magnús Kristjánsson frá 28. ágúst 1927 – 8. desember 1928
- Klemens Jónsson frá 18. apríl 1923 – 22. mars 1924
Deila
Prenta grein
04/04/2024
Vöxtur og vegsemd íslenskrar menningarÍslenskt menningarlíf hefur átt góðu gengi að fagna og fer hróður þess um víða veröld. Slíkt gerist ekki af sjálfu sér. Hér á landi hefur verið almennt breið sátt um það að hlúa að menningarlífinu með því að fjárfesta í listnámi, tryggja aðgang að slíku námi, styðja við grasrótarsamtök í menningarlífinu og skapa vettvang fyrir listamenn til þess að hlúa að frumsköpun. Þar hafa starfslaun listamanna þjónað sem mikilvægt verkfæri til að efla menningarstarf í landinu. Listamannalaun í einhverju formi eru rótgrónari en margan grunar, en saga þeirra nær allt aftur til 1891 þegar Alþingi samþykkti að veita skáldalaun. Umgjörð þeirra var fyrst formgerð með lagasetningu árið 1967 þegar lög um listamannalaun voru samþykkt og síðar voru uppfærð árin 1991 og 2009.
Árlegur kostnaður við listamannalaun er 978 milljónir króna. Til að setja þá tölu í samhengi er um að ræða 1,5% af útgjöldum til háskólastigsins og 0,06% af fjárlögum ársins 2024.
Nýverið voru kynntar tillögur til breytinga á listamannalaunum þar sem lagt var upp með að fjölga þeim í skrefum til ársins 2028, en engar breytingar hafa átt sér stað á kerfinu í 15 ár. Eru boðaðar breytingar gerðar í samræmi við stefnu ríkisstjórnarinnar sem fram kemur í stjórnarsáttmála, að unnið skuli að því að styrkja faglega starfslauna- og verkefnasjóði listamanna. Þær eru því eðlilegt skref og forgangsraðað verður í þágu þeirra á málefnasviði menningarmála innan menningar- og viðskiptaráðuneytisins. Í breytingunum felst meðal annars að komið verði á fót tveimur nýjum þverfaglegum sjóðum; Vexti sem er sjóður sem ætlaður er fyrir listamenn undir 35 ára aldri, og Vegsemd, sjóði fyrir listamenn yfir 67 ára aldri. Vexti er ætlað að styðja sérstaklega við unga listamenn sem hafa ekki enn skapað sér styrka stöðu innan sinnar listgreinar og er m.a. ætlað að mæta þeirri gagnrýni sem heyrst hefur, að lítil nýliðun sé innan kerfisins. Að sama skapi er Vegsemd sérstakur, þverfaglegur sjóður fyrir eldri listamenn sem hafa varið sinni starfsævi til listsköpunar.
Ég tel eðlilegt að við stöndum með listafólkinu okkar í blíðu jafnt sem stríðu, enda er menning eitthvað sem sameinar okkar – sérstaklega þegar vel gengur. Öll fyllumst við til að mynda stolti þegar íslenskum listamönnum gengur vel á erlendri grundu og kastljós umheimsins beinist að landinu vegna þess. Dæmi er um listamenn sem hlotið hafa eftirsóttustu verðlaun heims á sínu sviði sem á einhverjum tímapunkti þáðu listamannalaun á ferli sínum til þess að vinna að frumsköpun sinni. Ísland er auðugra og eftirsóttara land fyrir vikið, fyrir okkur sjálf sem hér búum og alla þá gesti sem hingað koma.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 4. apríl 2024.
Deila
Prenta grein