Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður, ræddi Endóvikuna, í störfum þingsins, en vikunni er ætlað að vekja athygli á sjúkdómnum endrómetríósu. Sjúkdómurinn hefur einnig verið kallaður legslímuflakk og er mikilvægt að hann hljóti athygli og vinna að vitundarvakningu og fræðslu. „Þetta er skæður sjúkdómur og það er löngu tímabært að við viðurkennum alvarleika hans og bregðumst við af fullri alvöru.“
„Endómetríósa, eða endó til styttingar, hrjáir konur og einstaklinga sem fæðast í kvenlíkama. Sjúkdómurinn er þeim þungbær, hann er krónískur fjölkerfasjúkdómur og afar sársaukafullur. Af þeim sem hafa sjúkdóminn eru um 60% með einkenni og um 20% með mjög sár einkenni,“ sagði Halla Signý.
Því er einstaklega ánægjulegt að sjá heilbrigðiskerfið taka meðhöndlun sjúkdómsins föstum tökum.
„Fræðsla hefur bæst til muna og ekki er lengur hvíslað um sjúkdóminn. Ásamt þessu hefur hæstv. heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórsson, staðfest samning Sjúkratrygginga Íslands við Klíníkina um kaup á aðgerðum vegna sjúkdómsins. Samningurinn er stórt skref sem kemur til með að bæta líf margra. Á sama tíma fá einstaklingar sem sjúkdómurinn hrjáir loksins viðurkenningu á því sem raunverulega er að hrjá þá. Sjúkdómurinn er ekki lengur túrverkir sem á bara að harka af sér heldur er þetta alvarlegur og sársaukafullur sjúkdómur sem hægt er að meðhöndla,“ sagði Halla Signý.
Ræða Höllu Signýjar í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Endóvikan hófst í gær. Hvað er Endóvika? Jú, það er vika til vitundarvakningar og fræðslu sem vekur verðskuldaða athygli á endrómetríósu, sem einnig kallast legslímuflakk, sjúkdómur sem ekki mátti tala um í áranna raðir. Endómetríósa, eða endó til styttingar, hrjáir konur og einstaklinga sem fæðast í kvenlíkama. Sjúkdómurinn er þeim þungbær, hann er krónískur fjölkerfasjúkdómur og afar sársaukafullur. Af þeim sem hafa sjúkdóminn eru um 60% með einkenni og um 20% með mjög sár einkenni. Endó leiðir til yfirborðsþekju endómetríósufrumna á líffærin sem bregðast við mánaðarlegum hormónabreytingum kvenlíkamans og valda bólgum og jafnvel innvortis blæðingum. Þetta er ekki tæmandi talning einkenna en þau eiga það öll sameiginlegt að reynast sársaukafull. Þetta er skæður sjúkdómur og það er löngu tímabært að við viðurkennum alvarleika hans og bregðumst við af fullri alvöru.
Því er einstaklega ánægjulegt að sjá heilbrigðiskerfið taka meðhöndlun sjúkdómsins föstum tökum. Fræðsla hefur bæst til muna og ekki er lengur hvíslað um sjúkdóminn. Ásamt þessu hefur hæstv. heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórsson, staðfest samning Sjúkratrygginga Íslands við Klíníkina um kaup á aðgerðum vegna sjúkdómsins. Samningurinn er stórt skref sem kemur til með að bæta líf margra. Á sama tíma fá einstaklingar sem sjúkdómurinn hrjáir loksins viðurkenningu á því sem raunverulega er að hrjá þá. Sjúkdómurinn er ekki lengur túrverkir sem á bara að harka af sér heldur er þetta alvarlegur og sársaukafullur sjúkdómur sem hægt er að meðhöndla.
Ég vil hvetja þingmenn til að sækja sér auknar upplýsingar og fræðast um þennan sjúkdóm sem hefur ásótt svo marga eins og draugur, færa hann í ljósið og styðja við þau sem sjúkdómurinn hrjáir, bæði persónulega og hér á þingi.“
Deila
Prenta grein
07/03/2023
EndóvikaVikan er helguð endómetríósu.
Hvað er endóvika? Jú það er vika til vitundavakningar og fræðslu og vekur verðskuldaða athygli á endómetríósu, sem einnig kallast legslímuflakk. Sjúkdóminn sem mátti ekki og var ekki talað um í áranna raðir. Endómetríósa, eða endó til styttingar, hrjáir konur og einstaklinga sem fæðast í kvenlíkama. Sjúkdómurinn er þeim þungbær. Hann er krónískur, fjölkerfa sjúkdómur og afar sársaukafullur. Af þeim sem hafa sjúkdóminn eru um 60% með einkenni og um 20% með mjög sár einkenni. Endó leiðir til yfirborðsþekju endómetríósufruma á líffærum, sem bregðast við mánaðarlegum hormónabreytingum kvenlíkamans og valda bólgum eða jafnvel innvortis blæðingum. Þetta er ekki tæmandi talning einkenna, en þau hafa það öll sameiginlegt að reynast sársaukafull. Þetta er skæður sjúkdómur og það er löngu tímabært að við viðurkennum alvarleika hans og bregðumst við af fullri alvöru.
Heilbrigðiskerfið tekur við sér
Því er einstaklega ánægjulegt að sjá heilbrigðiskerfið taka meðhöndlun sjúkdómsins föstum tökum. Fræðsla hefur bæst til muna og ekki er lengur hvíslað um sjúkdóminn. Endometríósuteymi kvennadeildar Landspítalans vinnur með þverfaglegt teymi kvenlækningadeildar. Teymið sinnir sjúklingum með erfið einkenni sem eru í greiningarferli eða ef meðferð hefur ekki skilað árangri. Allt er þetta gert með það að markmiði að auka lífsgæði sjúklingsins.
Samningur um kaup á aðgerðum
Hæstvirtur heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórsson, staðfest samning, sem Sjúkratryggingar Íslands hafa gert við Klíníkina um kaup á aðgerðum vegna endómetríósu.
Samningurinn er stórt skref sem kemur til með að bæta líf margra. Á sama tíma fá einstaklingar sem sjúkdómurinn hrjáir loksins viðurkenningu á því sem raunverulega er að hrjá þá. Sjúkdómurinn er ekki lengur „túrverkir“ sem á bara að harka af sér, heldur er þetta alvarlegur og sársaukafullur sjúkdómur sem hægt er að meðhöndla.
Ég vil hvetja fólk til að sækja sér upplýsinga og fræðast um þennan sjúkdóm sem hefur ásótt svo marga eins og draugur. Færa hann í ljósið og styðja við þau sem sjúkdómurinn hrjáir.
Halla Signý Kristjánsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins.
Greinin birtist fyrst á visir.is 7. mars 2023.
Deila
Prenta grein
07/03/2023
Ungt fólk í húsnæðisvandaÉg hef orðið verulegar áhyggjur af húsnæðismarkaðnum hér á landi. Þau tæki sem Seðlabanki Íslands hefur til þess að halda verðbólgu í skefjum og koma í veg fyrir óhóflegar lántökur eru stýrivaxtahækkanir. Stýrivaxtahækkanir hafa leitt til hærri vaxta hjá bönkunum með tilheyrandi gróða. Því hærri sem vextirnir eru, því meira fær bankinn til sín og því erfiðara verður fyrir almenning í landinu að borga lánin til baka. Háir vextir gera fólki ekki bara erfitt fyrir með að greiða af lánum, heldur hefur þau áhrif að fólk þarf að skera niður í öðrum heilbrigðum og nauðsynlegum heimilisútgjöldum. Þar getum við sem dæmi nefnt útgjöld á borð við tómstundaiðkun barna, matarinnkaup, tryggingar og jafnvel heilbrigðisþjónustu. Þessi staða skapar ákveðna togstreitu og reiði út í samfélaginu sem ég skil vel. Á sama tíma og fólk á erfitt með að ná endum saman sökum þess að afborganir af húsnæðislánum hafa hækkað verulega berast fréttir af milljarða hagnaði bankanna og annarra fjármálafyrirtækja.
Unga fólkið og markaðurinn
Þá hef ég verulegar áhyggjur af öllum þeim fjölda fólks sem bæði hefur þá ósk og þrá að koma sér og sínum þaki yfir höfuðið, en geta það ekki. Ástæðan: fólki hefur verið gert erfiðara um vik að komast inn á húsnæðismarkaðinn. Seðlabankinn tók þá ákvörðun um að þyngja greiðslumatið og lækka hámarkslánsprósentuna til að kæla markaðinn og koma böndum á þær miklu hækkanir sem verið hafa undanfarna mánuði og ár. Þrátt fyrir að þessar aðgerðir Seðlabankans hafi að einhverju leyti skilað sínu, þá tel ég nauðsynlegt að fara með hámarkslánsprósentuna til baka en tryggja áfram vel að fólk geti staðið við greiðslur afborgana lána.
Meiri fyrirsjáanleiki
Við þekkjum öll þær miklu sveiflur sem einkennt hafa húsnæðismarkaðinn hér á landi í alltof langan tíma. Þær sveiflur og þann vanda má í raun rekja til fullkomins skorts á yfirsýn yfir þann fjölda íbúða sem byggður hefur verið og er í byggingu á landinu. Fólki fjölgar og eftirspurn eftir húsnæði er og verður áfram til staðar. Tímabundin kæling mun ganga til baka og við munum sjá húsnæðisverð taka að hækka á ný, að minnsta kosti eitthvað áfram. Það sem mun vonandi koma böndum á þessa þróun til framtíðar eru aðgerðir Sigurðar Inga Jóhannssonar, innviðaráðherra, um meiri fyrirsjáanleika í uppbyggingu húsnæðis með gerð rammasamninga við sveitarfélög um slíka uppbyggingu og sérstakri áherslu á gerð húsnæðisáætlana. Þetta mun auka yfirsýn til framtíðar og stuðla að nauðsynlegu jafnvægi á markaði.
Það er þörf á aðgerðum
Líkt og ég hef áður sagt, þá er nú búið að taka í handbremsuna og það allharkalega af hálfu Seðlabankans. Þetta hefur auðvitað keðjuverkandi áhrif. Við sjáum það víða að samhliða því að fólki er gert erfiðara um vik við að koma sér inn á markaðinn, þá hækkar leiga og fólk hefur minna svigrúm til að leggja fyrir og spara. Sjáið til, það kemur ofan á allar aðrar hækkanir í samfélaginu. Fólk kemst ekki í þær eignir sem nú eru í byggingu – og hvar enda þær og hjá hverjum? Þeir ríku græða, en aðrir sitja eftir. Ég held að það þurfi ekki fleiri orð um það. Staðan núna er einfaldlega vond, í raun mjög vond og hér fyrir neðan eru þær nauðsynlegu aðgerðir sem grípa þarf til og eru tiltölulega einfaldar í framkvæmd:
- Sveitarfélög þurfa að taka hendur úr vösum, finna leiðir til að tryggja nægilegt framboð byggingarhæfra lóða og gera sérstakt samkomulag við ríkið og HMS um uppbyggingu til framtíðar, svokallað rammasamkomulag.
- Seðlabankinn þarf að endurskoða hámark veðsetningarhlutfalls og greiðslubyrðarhlutfalls þannig að ekki sé útilokað að ungt fólk geti komið sér þaki yfir höfuðið.
- Endurskoða þarf úrræði hlutdeildarlána þannig að það virki fyrir fyrstu kaupendur og skapi hvata fyrir byggingaraðila til að fjárfesta í nauðsynlegri íbúðauppbyggingu.
Ágúst Bjarni Garðsson, þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
Greinin birtist fyrst á visir.is 7. mars 2023.
Deila
Prenta grein
05/03/2023
EvrópusambandsdraugurinnNú þegar gefur á bátinn í hagkerfum heimsins og verðbólga hefur farið vaxandi hefur gamall draugur verið dregin út úr skápnum. Aftur er komin í gang sama orðræða og í kjölfarið á hruninu þar sem innganga í Evrópusambandið átti að leysa öll okkar vandamál og er þá litið á evruna sem galdratæki sem bjargað geti öllum okkar vandræðum í eitt skipti fyrir öll. Evrópusambandið er annað, stærra og meira en bara upptaka á evru, auk þess sem innganga í sambandið er ekki lausn undan verðbólgu. Það má best sjá með því að líta til annarra landa innan Evrópusambandsins sem tekið hafa upp evruna og eru þrátt fyrir það að glíma jafnvel við enn hærri verðbólgu en við hér á landi. Nýjar verðbólgutölur í Frakklandi og Spáni gefa einnig til kynna að verðbólga á evrusvæðinu verði viðvarandi. Við, líkt og önnur lönd í Evrópu erum að glíma við afleiðingar af heimsfaraldri sem og innrás Rússa í Úkraínu. Þá hefur evran verið háð verulegum sveiflum undanfarin ár, þar sem sum aðildarríki ESB glíma við miklar skuldir og lítinn hagvöxt. Í stað þess að hafa jákvæð áhrif á íslenskt efnahagslíf gæti innganga í Evrópusambandið og upptaka evru haft neikvæðar afleiðingar fyrir íslenskt efnahagslíf sem hefur verið nokkuð stöðugt undanfarin ár.
EES samningurinn tryggir okkur góða stöðu
Ísland, Noregur og Sviss sem öll standa utan Evrópusambandsins eru á meðal þeirra landa sem teljast hafa hve best lífskjör í veröldinni. Ísland nýtur í dag verulegs ávinnings á því að vera aðili að Evrópska efnahagssvæðinu (EES) og Fríverslunarsamtökum Evrópu (EFTA). Þessir samningar gera Íslandi kleift að taka þátt í innri markaði ESB og njóta góðs af frjálsum viðskiptum við ESB-ríkin. Fyrir vikið hefur Ísland aðgang að stærsta markaði heims án þess að þurfa að hlíta ströngum reglum og stefnum ESB. Þetta fyrirkomulag hefur verið hagstætt fyrir íslenskt efnahagslíf þar sem það tryggir frjálst flæði vöru og þjónustu milli Íslands og ESB-ríkja. EES samningurinn hefur skapað sterkt og stöðugt viðskiptasamband milli ESB og EES-EFTA- ríkjanna sem veitir gagnkvæman ávinning og tækifæri til vaxtar og þróunar. Auk þess hefur EES samningurinn skapað stöðugan ramman utan um pólitískt og efnahagslegt samstarf milli ESB-ríkjanna og EES- EFTA-ríkjanna. Þessu samningur hefur skapað vettvang sem gerir löndunum kleift að vinna saman að mikilvægum málum líkt og matvælaöryggi , rannsóknum og nýsköpun, fjármálastarfsemi og upplýsingatækni.
Erum við tilbúin að fórna sjálfstæði okkar?
Staðreyndin er sú að með inngöngu í Evrópusambandið yrði Ísland að undirgangast löggjöf ESB sem gætu takmarkað sjálfstæði Íslands í ákveðnum málaflokkum. Við myndum tapa sjálfstæði yfir auðlindum landsins og stjórn sjávarútvegs sem er verulegur hluti af efnahagslífi landsins þar sem ESB hefur sameiginlega fiskveiðistefnu sem leitast við að stjórna fiskistofnum á sjálfbæran hátt. Það gæti hugsanlega takmarkað möguleika Íslands til að veiða í eigin hafsvæði. Orkuverð hefur farið vaxandi innan ESB á síðustu árum og þá tók orkuverð í Evrópu enn stærra stökk upp á við eftir innrás Rússa í Úkraínu. Ísland er í farabroddi í orkumálum en amk. 85% af orku sem er notuð á Íslandi er framleidd á endurnýjanlegan grænan hátt. Við megum vera stolt af þessum árangri og um leið þakkað fyrir að vera ekki í sömu stöðu og þjóðir ESB þegar kemur að stöðu í orkumálum og orkuverði. Við getum eflaust flest verið sammála um það að í sjávarútvegs og orkumálum hafi Íslandi vegnað vel í alþjóðlegum samanburði og það væri varhugavert að kasta þeirri stöðu á glæ. Þegar við spyrjum okkur hvort við viljum ganga í Evrópusambandið þá þurfum við að hafa í huga hvort við séum að fórna stærri hagsmunum fyrir minni. Ísland er fámennt land og því er ekki ólíklegt að með aðild að Evrópusambandinu kæmi Ísland til með að falla í skugga stærri aðildarríkja en úthlutun sæta á Evrópuþinginu ræðst af flókinni formúlu sem tekur mið af íbúafjölda hvers aðildarríkis. Þar sem íbúafjöldi Íslands er innan við 1% af heildaríbúum ESB má reikna með að Ísland fengi af 705 þingsætum aðeins 6 sæti, en það en það eru lágmarksþingsæti fyrir hvert aðildarríki.
Okkur er betur borgið utan ESB
Við í Framsókn leggjum áherslu á áframhaldandi gott samstarf við Evrópusambandið en teljum hagsmunum okkar mun betur borgið utan þess. Með EES samningnum höldum við áfram sjálfstæði okkar og yfirráðum yfir auðlindum. Við höfum öll tækifæri til þess að ná tökum á ástandinu þegar fram líða stundir. Það er mikilvægt í staðinn fyrir að einblína á töfralausnir að líta á það jákvæða sem við höfum hér á landi. Við búum við kröftugan hagvöxt, erum með sterka innviði, lítið atvinnuleysi og útflutningsgreinar sem vegnar vel. Ísland hefur staðið vel í alþjóðlegum samanburði hvað varðar lífskjör, heilbrigðiskerfið, menntun og þannig mætti áfram telja þó vissulega gefi á eins og hjá öðrum þjóðum þegar stríð brestur á í kjölfar heimsfaraldurs, sama hvaða gjaldmiðil er um að ræða. Það ber að varast að hlaupa á vinsældavagninn og einblína á hvað myndi hugsanlega henta einmitt í dag frekar en að horfa til lengri tíma með hagsmuni lands og þjóðar í fyrirrúmi.
Ingibjörg Ólöf Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar og fyrsti þingmaður NA kjördæmis.
Greinin birtist fyrst á visir.is 4. mars 2023.
Deila
Prenta grein
03/03/2023
„Stjórnvöldum ber að hafa lýðheilsu að leiðarljósi við alla áætlanagerð og stefnumótun“Jóhann Friðrik Friðriksson, alþingismaður, er fyrsti flutningsmaður tillögu til þingsályktunar um innleiðingu lýðheilsumats í íslenska löggjöf og hefur hann mælt fyrir henni á Alþingi.
Tillögugreinin hljóðar svo:
Alþingi ályktar að fela heilbrigðisráðherra að klára vinnu við að festa í sessi lýðheilsumat hér á landi. Sérfræðihópur verði skipaður með þátttöku fagráðuneyta, fræðasamfélags og Embættis landlæknis er leggi til leiðir sem tryggja rýni allra stjórnarfrumvarpa sem lögð eru fyrir Alþingi út frá áhrifum þeirra á heilsu þjóðarinnar. Hópurinn skal skila stöðuskýrslu sem kynnt verði Alþingi eigi síðar en 1. maí 2023.„Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir þingsályktunartillögu um innleiðingu lýðheilsumats í íslenska löggjöf. Flutningsmenn þingsályktunartillögunnar eru, ásamt þeim sem hér stendur, Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, Halla Signý Kristjánsdóttir, Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, Þórarinn Ingi Pétursson, Líneik Anna Sævarsdóttir, Ingibjörg Isaksen, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Guðbrandur Einarsson, Eyjólfur Ármannsson, Ásmundur Friðriksson og Gísli Rafn Ólafsson.
Þingsályktunartillaga þessi miðar að því að fela heilbrigðisráðherra að klára vinnu við að festa í sessi lýðheilsumat hér á landi. Sérfræðihópur verði skipaður með þátttöku fagráðuneyta, fræðasamfélags og embættis landlæknis og sá hópur leggi til leiðir sem tryggja rýni allra stjórnarfrumvarpa sem lögð eru fyrir Alþingi út frá áhrifum þeirra á heilsu þjóðarinnar. Að vinnu lokinni skal hópurinn skila stöðuskýrslu.
Lýðheilsa er þverfagleg enda tengjast nær allir helstu málaflokkar í daglegu lífi fólks heilsufarslegri útkomu þess. Flutningsmenn þingsályktunartillögunnar telja nauðsynlegt að lýðheilsumat verið fest í sessi hér á landi og gert að föstum hluta stjórnsýslunnar. Slíkt lýðheilsumat er til þess ætlað að fá betri upplýsingar fyrir þá sem taka ákvarðanir hér á þingi. Þannig getum við öll fengið frekari upplýsingar sem gagnast okkur við ákvarðanatöku með lýðheilsusjónarmið að leiðarljósi.
Á síðustu áratugum hafa lífslíkur aukist verulega hér á landi og aldurssamsetning þjóðarinnar tekur einnig breytingum. Þannig gerir mannfjöldaspá Hagstofunnar ráð fyrir að 65 ára og eldri verði 20% mannfjöldans á Íslandi árið 2037 og yfir 25% árið 2064. Þetta þýðir að sífellt færri verða á vinnufærum aldri á bak við hvern 65 ára og eldri. Byrði langvinnra sjúkdóma kemur einnig til með að aukast samkvæmt rannsóknum ásamt ýmsum áskorunum sem munu herja á samfélagið. Ef ekki er brugðist við þessari stöðu með markvissum hætti er ljóst að kostnaður og þjónustuþörf mun aukast talsvert innan heilbrigðiskerfisins sem og í öðrum þáttum stjórnsýslunnar.
Virðulegi forseti. Heilsuleysi hefur neikvæð áhrif á samfélagið í heild. Því fylgir kostnaður, þörf á frekari mannauði og þjónustu o.fl. Því telja flutningsmenn mikilvægt að lýðheilsumat sé innleitt í íslenska löggjöf sem fyrst svo hægt sé að bregðast við framtíðaráskorunum sem samfélagið stendur frammi fyrir.
Heilsu má greina niður í líkamlega, andlega og félagslega líðan. Einn megintilgangur stjórnvalda er að tryggja velsæld landsmanna, m.a. út frá framangreindum þáttum. Stjórnvöld vinna að því markmiði með öllum þeim kerfum sem einkenna velferðarsamfélag. Skipta má áhrifum á heilsu niður í fimm meginþætti og greinast þeir frá víðum áhrifum niður í sértæk áhrif. Fyrst skal nefna áhrif löggjafar af hálfu stjórnvalda, næst áhrif samfélagsins, áhrif stofnana, áhrif ýmissa hópa í samfélaginu og síðast en ekki síst áhrifa persónulegra þátta sem þá flokkast undir sértæk áhrif. Ef horft er til arðsemissjónarmiða og sannreyndra fyrirbyggjandi aðgerða skilar löggjöf mestum heilsufarslegum ábata fyrir heildina. Því er talið að mikilvægt sé að stjórnvöld meti áhrif löggjafar út frá lýðheilsusjónarmiðum á sama hátt og mat er lagt á löggjöf út frá jafnréttissjónarmiðum, umhverfisáhrifum, kostnaði og fleiri þáttum. Í þessu samhengi er sérstaklega vert að nefna umhverfismat en því ferli hefur verið settur skýr rammi með lögum. Tvær mismunandi leiðir eru farnar varðandi mat á áhrifum löggjafar sem nefndar hafa verið hér að framan. Varðandi jafnréttissjónarmið hefur ríkisstjórnin tekið ákvörðun um að öll stjórnarfrumvörp skuli metin út frá áhrifum þeirra á jafnrétti kynjanna. Hins vegar liggur fyrir viðamikill lagarammi er snýr að umhverfismati og ljóst að löggjafinn telur mikilvægt að tryggja skýrt ferli varðandi þá greiningu, m.a. annars með þar til bærri stofnun, Umhverfisstofnun.
Góð heilsa er með því mikilvægasta sem samfélagið á og því telja flutningsmenn þingsályktunartillögu þessarar það vera lykilatriði að stjórnvaldsaðgerðir og löggjöf af hálfu stjórnvalda verði metin með þann veigamikla þátt í huga.
Í þingsályktunartillögu þessari er ekki lagt til hvernig ákjósanlegast sé að tryggja lýðheilsumat stjórnvalda. Hins vegar höfum við löggjöf í öðrum ríkjum sem hægt er að taka til fyrirmyndar. Nærtækast er að horfa til Finnlands varðandi löggjöf af þessu tagi og framkvæmd hennar en þar eru lagafrumvörp sérstaklega metin út frá áhrifum þeirra á lýðheilsu. Í lýðheilsustefnu til 2030 kemur fram að stjórnvöldum beri að hafa lýðheilsu að leiðarljósi við alla áætlanagerð og stefnumótun í heilbrigðismálum, félagsmálum og menntamálum, skipulags- og samgöngumálum, umhverfismálum, málum sem tengjast nýsköpun og vísindarannsóknum og skatta- og efnahagsmálum. Þá þurfi löggjöf vera skýr og kveða afdráttarlaust á um hlutverk heilbrigðisstofnana, sveitarfélaga og annarra sem sinna lýðheilsustarfi. Þá segir að markmið lýðheilsustarfs þurfi að vera öllum ljós og upplýsingar um árangur þess aðgengilegar almenningi. Tilgangurinn er að skýra hlutverk og vinnu að bættri stjórnun og samhæfingu í lýðheilsustarfi. Grundvöllur þess er fyrst og fremst aukið upplýsingagildi sem aftur skila sér í betri ákvarðanatöku stjórnvalda. Nauðsynlegt er að tryggja kjörnum fulltrúum og almenningi bestu mögulegu upplýsingar um áhrif ákvarðanatöku og löggjafar af hálfu stjórnvalda. Slíkt mat verður að vera framkvæmt á skilvirkan, skýran og upplýsandi máta, m.a. með notkun rannsókna. Framkvæmd lýðheilsumats er byggð á sannreyndum aðferðum og liggja því til grundvallar fjöldi fræðigreina og leiða er tryggja vandaða úttekt. Embætti landlæknis býr nú þegar yfir mikilli þekkingu á sviði lýðheilsu og forvarna og því einsýnt að stofnunin komi að útfærslu á lýðheilsumati er snýr að löggjöf hér á landi.
Lengi hafa ríki heims verði hvött til að innleiða lýðheilsumat í sína löggjöf. Hér á landi hefur embætti landlæknis kallað eftir slíkri innleiðingu. Einnig hefur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin ásamt Sameinuðu þjóðunum gert hið sama. Ef marka má umræðu og aðgerðir stjórnvalda á undanförnum árum má ætla að breið samstaða sé um að Ísland taki Finnland sér til fyrirmyndar og innleiði lýðheilsumat. Í ár hefur hæstv. heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórsson, lagt mikla áherslu á málaflokkinn og helgað heilbrigðisþingi 2022 lýðheilsu, heilsueflingu, forvörnum og heilsulæsi. Í drögum að aðgerðaáætlun um lýðheilsustefnu sem kynnt var á þinginu var innleiðing á lýðheilsumati ein af aðaláherslunum.
Heilsa okkar er það dýrmætasta sem við eigum. Í tengslum við þróun á velsældarmælikvörðum var gerð könnun meðal landsmanna á því hvaða þættir það væru sem landsmenn teldu mikilvægasta fyrir lífsgæði og kom skýrt fram að landsmenn mátu heilsuna þar langmikilvægasta þáttinn.
Forseti. Tillaga þessi er í samræmi við stjórnarsáttmála ríkisstjórnar. Í sáttmálanum er kveðið á um aukna áherslu á lýðheilsu, forvarnir og geðheilbrigðismál. Með þingsályktunartillögu þessari er leitast við að tryggja faglega og gerlega útfærslu á lýðheilsumati hér á landi sem þátt í vegferð okkar í átt að bættri heilsu og vellíðan landsmanna og komandi kynslóða,“ sagði Jóhann Friðrik að lokum.
Deila
Prenta grein
01/03/2023
„Breiðu bökin í samfélaginu stígi ölduna með almenningi“Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, ræddi húsnæðismarkaðinn í dag fyrir fyrstu kaupendur og augljósan vanda þeirra í störfum þingsins.
„Ástæðan: Fólki hefur verið gert erfiðara um vik að komast inn á markaðinn. Seðlabankinn tók þá ákvörðun að þyngja greiðslumatið og lækka hámarkslánaprósentuna til að kæla markaðinn og koma böndum á þær miklu hækkanir sem orðið hafa á undanförnum mánuðum og árum,“ sagði Ágúst Bjarni.
Fór hann yfir sveiflurnar sem einkenni fasteignamarkaðinn og sagði hann þær sveiflur vera „fullkomins skorts á yfirsýn yfir þann fjölda sem byggður hefur verið og er í byggingu heilt yfir landið.“
„Nú er búið að taka í handbremsuna og það allharkalega. Það hefur auðvitað þau áhrif að leiga hækkar og fólk hefur minna svigrúm til að leggja fyrir og spara. Fólk kemst ekki inn í þær eignir sem nú eru í byggingu, m.a. allan þann fjölda sem er í uppbyggingu hér á höfuðborgarsvæðinu,“ sagði Ágúst Bjarni.
Sviðsmyndin er að málast upp „þeir ríku græða en aðrir sitja eftir“.
„Fólki fjölgar og eftirspurn eftir húsnæði er áfram til staðar. Tímabundin kæling mun ganga til baka og við sjáum hækkun aftur. Það sem mun vonandi koma böndum á þetta til framtíðar er verkefni hæstv. innviðaráðherra um aukinn fyrirsjáanleika í uppbyggingu húsnæðis og að sveitarfélög komi sér upp sérstökum áætlunum. Staðan er vond. Hún er í raun mjög vond.
Að lokum og enn og aftur vil ég hvetja alla, sérstaklega breiðu bökin í samfélaginu, til að stíga ölduna með almenningi í landinu, nýta þann mikla hagnað sem við sjáum, m.a. hjá tryggingafélögum og bönkum, til að létta undir með fólki. Það sama gildir auðvitað um öll þau fyrirtæki sem svigrúm hafa, að þau ýti ekki hækkunum að fullu út í verðlagið,“ sagði Ágúst Bjarni.
Ræða Ágústs Bjarna í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Ég hef verulegar áhyggjur af húsnæðismarkaðnum hér á landi og kannski ekki bara af markaðnum sjálfum heldur af öllum þeim fjölda fólks sem dreymir, eins og alla, um að koma sér upp þaki yfir höfuðið, að koma sér og sínum í húsaskjól, en getur það ekki. Ástæðan: Fólki hefur verið gert erfiðara um vik að komast inn á markaðinn. Seðlabankinn tók þá ákvörðun að þyngja greiðslumatið og lækka hámarkslánaprósentuna til að kæla markaðinn og koma böndum á þær miklu hækkanir sem orðið hafa á undanförnum mánuðum og árum.
Við þekkjum öll þessar miklu sveiflur sem einkenna fasteignamarkaðinn. Þær sveiflur og þann vanda má rekja til fullkomins skorts á yfirsýn yfir þann fjölda sem byggður hefur verið og er í byggingu heilt yfir landið. Þetta hefur m.a. valdið miklum sveiflum á markaði áratugum saman. Nú er búið að taka í handbremsuna og það allharkalega. Það hefur auðvitað þau áhrif að leiga hækkar og fólk hefur minna svigrúm til að leggja fyrir og spara. Fólk kemst ekki inn í þær eignir sem nú eru í byggingu, m.a. allan þann fjölda sem er í uppbyggingu hér á höfuðborgarsvæðinu. Hvar endar þetta og hjá hverjum? Þeir ríku græða en aðrir sitja eftir. Ég held að það þurfi ekki fleiri orð um þá sviðsmynd.
Fólki fjölgar og eftirspurn eftir húsnæði er áfram til staðar. Tímabundin kæling mun ganga til baka og við sjáum hækkun aftur. Það sem mun vonandi koma böndum á þetta til framtíðar er verkefni hæstv. innviðaráðherra um aukinn fyrirsjáanleika í uppbyggingu húsnæðis og að sveitarfélög komi sér upp sérstökum áætlunum. Staðan er vond. Hún er í raun mjög vond.
Að lokum og enn og aftur vil ég hvetja alla, sérstaklega breiðu bökin í samfélaginu, til að stíga ölduna með almenningi í landinu, nýta þann mikla hagnað sem við sjáum, m.a. hjá tryggingafélögum og bönkum, til að létta undir með fólki. Það sama gildir auðvitað um öll þau fyrirtæki sem svigrúm hafa, að þau ýti ekki hækkunum að fullu út í verðlagið.“
Deila
Prenta grein
28/02/2023
Raunhagkerfið, landsbyggðin og höfuðborgarsvæðiðVið þingmenn Framsóknar nýttum nýliðna kjördæmaviku vel og fórum í góða fundarferð um landið þar sem við héldum fjölda opinna funda ásamt því að heimsækja fólk og fyrirtæki um allt land. Ég hef ávallt lagt mikið upp úr því, hvort sem það er sem kjörinn fulltrúi í sveitarstjórn líkt og ég var árin 2018-2022 eða sem kjörinn fulltrúi á Alþingi Íslendinga, að vera í góðu sambandi við kjósendur og nýta þann tíma sem ég hef til að hitta fólk og heimsækja fyrirtæki. Þetta finnst mér alveg sérstaklega mikilvægt, þó ekki sé nema að sjá og kynnast í raun hvað það er sem brennur á fólki og hvar það er sem gera þarf betur. Í byrjun janúar héldum við Willum Þór, heilbrigðisráðherra, opna fundi í okkar kjördæmi, suðvestur, sem voru góðir og vel sóttir. Þar kom ýmislegt gagnlegt fram og margt sem við gátum og getum tekið með inn í okkar störf. Nú var það hins vegar landsbyggðin sem var heimsótt var 14.-17. febrúar síðastliðinn.
Ólíkir hagsmunir landsbyggðar og höfuðborgarsvæðis?
Ég hef alltaf sagt að það er mikilvægt fyrir okkur þingmenn á höfuðborgarsvæðinu að heimsækja landsbyggðina. Það er ekki bara mikilvægt, því það er líka hollt að sækja íbúa annarra kjördæma heim og heyra hvernig hjartað slær í samfélögum víða um land og hvað það er sem skiptir fólki raunverulegu máli á hverju svæði fyrir sig. Dagskráin var þétt alla þessa daga og var vel skipulögð af okkar góða starfsfólki í samvinnu við fólk í heimabyggð. Það sem hefði kannski ekki átt að koma mér neitt sérstaklega á óvart, en gerði það þó að nokkur leyti, er hversu samofnir hagsmunir íbúa um land allt raunverulega eru. Mér hefur oft fundist af umræðunni að dæma að þessum hópum, það er að segja íbúa landsbyggðar og höfuðborgar sé oft stillt upp sem einhvers konar andstæðingum þegar kemur að stórum málum, líkt og þegar kemur til dæmis að uppbyggingu samgöngumannvirkja. Í lok dags, er staðan einfaldlega þannig að hagsmunirnir eru um margt mjög líkir og ég varð sérstaklega var við það þegar kemur að umræðum um stór mál líkt og orkumál, samgöngur, málefni eldra fólks, uppbyggingu hjúkrunarheimila, vexti og verðbólgu og svo mætti áfram telja. Þetta eru mál sem snerta okkur öll, sama hvar á landinu við búum, bæði í nútíð og til framtíðar.
Það eru verðmæti í því að halda landinu í blómlegri byggð
Þá var það sérstaklega gaman að sjá þá allt það kröftuga atvinnulíf sem býr á landsbyggðinni og það má með sanni segja að raunhagkerfið búi á landsbyggðinni en þar spilar sjávarútvegurinn auðvitað stórt hlutverk. Enda kemur lang stærsti hluti atvinnutekna í sjávarútvegi, það er veiðum og vinnslu, í hlut einstaklinga á landsbyggðinni. Sjávarútvegurinn er ein mikilvægasta atvinnugrein landsins og honum fylgja mörg afleidd störf, hvort sem það eru hefðbundinn störf í hliðargreinum sjávarútvegs eða í nýsköpun tengdum sjávarútvegi. Þá liggja ótal tækifæri fyrir ungt fólk í nýsköpuninni tengdri greininni, þar sem hefðbundnum störfum hefur fækkað í sjávarútvegi en í þeirra stað hafa skapast eftirsóknarverð hátæknistörf. Þá skiptir laxeldi einnig verulegu máli fyrir þjóðarbúið, mikilvægi þess fer einungis vaxandi á komandi árum enda lax einn besti próteingjafinn fyrir ört fjölgandi mannkyn. Fjöldi starfa fylgir laxeldinu, bæði tengdri greininni sjálfri en þá verða einnig verða til mörg afleidd störf með tilheyrandi tækifærum fyrir sveitarfélög sem mörg hver hafa átt undir höggi að sækja. Allt helst þetta í hendur og styður við uppbyggingu fleiri starfa á hverju svæði fyrir sig. Ungt fólk snýr aftur í byggðirnar og aldurspýramídinn hefur tekið jákvæðum breytingum. Mikil gróska er í atvinnu, ferðaþjónustu og menningarstarfsemi á landsbyggðinni en þar er býr einnig landbúnaðurinn sem er undirstöðu atvinnugrein sem styður við fjölda annarra atvinnugreina eins og t.d. ferðaþjónustu. Við sem búum á höfuðborgarsvæðinu gerum okkur ef til vill ekki alltaf nægilega vel grein fyrir mikilvægi allra þeirra starfa sem eru á landsbyggðinni og skapa raunveruleg verðmæti fyrir land og þjóð.
Ég vil þakka kærlega fyrir góða kjördæmaviku og þeim fjölmörgu sem mættu á opna fundi okkar og þeim fyrirtækjum sem tóku vel á móti okkur.
Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
Deila
Prenta grein
27/02/2023
Leið til aukinna lífsgæða fyrir allaHeimilið er mikilvægasti staður í tilveru okkar. Það er athvarf okkar og mikilvægur þáttur í lífshamingju. Heimili er stór hluti af því að finna til öryggis.
Að eignast heimili getur verið brekka. Misbrött eftir því hvenær við komum fyrst inn á húsnæðismarkaðinn. Það ójafnvægi sem hefur ríkt á íslenskum húsnæðismarkaði bitnar misjafnlega á kynslóðunum. Sumir eru svo heppnir að flytja úr foreldrahúsum þegar fasteignaverð er lágt en aðrir minna lánsamir þegar þensla ríkir á markaðnum.
Jafnvægi á húsnæðismarkaði er ekki aðeins mikilvægt fyrir einstaklinga og fjölskyldur. Þær miklu sveiflur sem hafa verið og skapast af skorti á framboði eitt árið og offramboði annað árið hafa mikil áhrif á allt hagkerfið, hafa áhrif á verðbólgu og vexti. Það að ná jafnvægi er því ekki aðeins mikilvægt fyrir líf einstaklinga og fjölskyldna heldur einnig fyrirtækin í landinu.
Samvinna er lykill að árangri
Við gerð lífskjarasamninganna var mikil áhersla lögð á það í samtali verkalýðsforystunnar, forystu samtaka í atvinnulífi og stjórnvalda að bæta aðstæður á húsnæðismarkaði. Í framhaldi af því góða samtali og samstarfi hef ég lagt mikla áherslu á að ríkið stígi inn af festu til að fólk geti komið þaki yfir höfuðið, hvort heldur það er eigið húsnæði eða leiguhúsnæði, og að húsnæðiskostnaður sé ekki alltof íþyngjandi og sveiflurnar ekki óbærilegar.
Stöndum vörð um lífsgæði á Íslandi
Í desember síðastliðnum ákvað ríkisstjórnin að grípa til aðgerða í tengslum við gerð kjarasamninga á almennum vinnumarkaði. Snúa aðgerðirnar einkum að stuðningi við lífskjör lág- og millitekjufólks með markvissum aðgerðum í húsnæðismálum og auknum stuðningi við barnafjölskyldur. Fjölgun íbúða og uppbygging í almenna íbúðakerfinu með auknum stofnframlögum, endurbætur í húsnæðisstuðningi og bætt réttarstaða og húsnæðisöryggi leigjenda eru meðal þess sem höfuðáhersla er lögð á. Markmið þessara aðgerða er skýrt og það er að standa vörð um lífsgæði almennings á Íslandi.
Hagkvæmar íbúðir á viðráðanlegu verði
Undanfarna mánuði og vikur hefur verið unnið að því hörðum höndum í innviðaráðuneytinu og Húsnæðis- og mannvirkjastofnun að undirbúa aðgerðir sem miða að því að ná mikilvægu jafnvægi á húsnæðismarkaði. Í fyrrasumar var undirritaður rammasamningur við Samband íslenskra sveitarfélaga um uppbyggingu húsnæðis. Um áramót var síðan undirritaður samningur við Reykjavíkurborg þar sem borgin skuldbindur sig til að tryggja lóðaframboð í samræmi við mannfjölgun og ríki og borg koma með stofnframlög svo hægt sé að skapa stöðugan og réttlátan leigumarkað. 35% þeirra íbúða sem byggðar verða á næstu árum verða það sem kallað er hagkvæmar íbúðir á viðráðanlegu verði. Þær eru sérstaklega ætlaðar þeim sem eru tekjulægri, ungu fólki sem er að stíga sín fyrstu skref á íbúðamarkaði og fólki með fötlun.
Stuðningur við fyrstu kaup
Þegar horft er til þess að ná jafnvægi á húsnæðismarkaði þurfa stjórnvöld að hafa fjölbreytt tól í verkfærakistu sinni. Sveiflurnar hafa ekki síst áhrif á þá sem eru að koma nýir inn á húsnæðismarkað og því er nauðsynlegt að styðja sérstaklega við þá. Hlutdeildarlán eru mikilvæg í því tilliti. Þar gefst ungu fólki og tekjulágu kostur á að ríkið eignist hlut í fyrstu eign og brúi þannig bilið svo fólk geti komið þaki yfir höfuðið. Nú stendur yfir endurskoðun á reglum er varða hlutdeildarlán með það að markmiði að aðstoða sérstaklega ungt fólk við að flytja úr foreldrahúsum eða leiguhúsnæði í eigið.
Mikilvægasta kjarabótin
Það mikilvæga samtal sem stjórnvöld hafa átt við forystu verkalýðsfélaganna, atvinnulífið og sveitarfélögin er mikilvægur grunnur fyrir þá vinnu sem hefur átt sér stað síðustu mánuðina og mun bera ávöxt á næstu misserum. Öll erum við sammála um að mikilvægasta kjarabótin fyrir alla sé að halda húsnæðiskostnaði í böndum. Jafnvægi á húsnæðismarkaði og lágir vextir eru takmarkið og því munum við ná ef við stöndum saman.
Sigurður Ingi Jóhansson, innviðaráðherra og formaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 25. febrúar 2023.
Deila
Prenta grein
24/02/2023
Anastasia og BoryskoÁr er liðið í dag síðan veruleikinn breyttist hjá systkinunum Anastasiu, átta ára og Borysko, tíu ára. Fyrir rétt rúmu ári sóttu þau grunnskólann sinn í Kænugarði, áhyggjulaus um framtíðina, eins og börn á þessum aldri eiga skilið. Það mesta sem var að plaga þau var að Anastasia var nánast búin að ná fullum tökum á Für Elise og píanótíminn var næsta dag og Borysko var ekki sáttur við sitt lið í ensku deildinni. Hann batt vonir við leik helgarinnar sem fram undan var. Hinn 24. febrúar breyttist líf fjölskyldu þeirra að eilífu. Móðir þeirra flúði með þau en faðir þeirra berst nú í stríðinu.
Vonbrigði í Kreml
Árásarstríð Vladimírs Pútíns í Úkraínu átti að sýna heiminum sterka stöðu herveldis Rússlands og hversu öflugt hagkerfið væri, þrátt fyrir fall Sovétríkjanna árið 1991. Liður í að styrkja rússneska heimsveldið var að ná aftur Úkraínu. Ræður Pútíns síðustu ár hafa einkennst af þessum heimsveldisdraumum hans og gagnrýni á útþenslustefnu Bandaríkjanna. Þróun stríðsins í Úkraínu hefur verið niðurlægjandi fyrir Pútín að sama skapi og ljóst að Kreml hafði ekki búist við svona kröftugum stuðningi vestrænna þjóða. Allir helstu sérfræðingar töldu að Rússar yrðu komnir inn í Kænugarð á þremur dögum. Það varð hins vegar ekki raunin og segja má að Rússar hafi misreiknað sig hrapallega miðað við fyrstu áform þeirra. Kröftug mótspyrna Úkraínumanna neyddi Rússa á endanum til að hörfa frá stórum landsvæðum en stríðið geisar nú í suður- og suðausturhluta landsins. Volodimír Selenskí forseti Úkraínu ítrekaði, á öryggisráðstefnunni í München í síðustu viku, að það væri enginn annar valkostur í boði en fullnaðarsigur.
Stuðningur við Úkraínu mikilvægur gildum okkar
Vegna innrásarinnar blasir nýr veruleiki við Evrópuþjóðum í öryggis- og varnarmálum. Málaflokkurinn hafði fengið lítið vægi í opinberri umræðu og samdráttur í framlögum marga Evrópuríkja til varnarmála hafði verið talsverður. Að sama skapi hafa lykilríki verið háð Rússlandi um orkuöflun. Viðbrögð alþjóðasamfélagsins hafa verið fordæmalaus og stuðningur við Úkraínu verulegur. Velvild og dyggur stuðningur bandarískra stjórnvalda skipta höfuðmáli um gang stríðsins. Evrópa er enn og aftur algjörlega háð stefnu Bandaríkjanna í varnarmálum. Varnarmálayfirvöld í Bandaríkjunum endurmeta hergögn og birgðir og gera ráð fyrir að útgjöld til varnarmála aukist vegna þess kostnaðar sem fylgir landhernaði.
Vesturlönd voru ítrekað vöruð við þessari þróun
Vesturlönd voru margoft vöruð við stjórnarháttum Pútíns. Eftir að Rússar yfirtóku Krímskaga var gripið til aðgerða. Því miður töldu Vesturlönd að efnahagsrefsiaðgerðirnar myndu duga til að koma í veg fyrir frekari átök, en þær voru veikar og dugðu skammt. Bók blaðakonunnar Önnu Politkovskayu um Rússland Pútíns sem var gefin út árið 2004, fjallar mjög ítarlega um einræðisstjórnhætti Pútíns. Bók Önnu fékk verðskuldaða athygli en í kjölfarið var Anna myrt 7. október, 2006 á afmælisdegi Pútíns. Hann fékk tilkynninguna um morðið þegar þau Angela Merkel, kanslari Þýskalands, funduðu í Kreml. Haft hefur verið eftir Merkel að Pútin hafi viljandi látið hvísla þessu að sér í þeim tilgangi að ögra henni! Fleira má nefna í þessu samhengi, eins og baráttu fjárfestisins Bills Browders fyrir réttlæti vegna Sergeis Magnitskys, en sá síðarnefndi var náinn samstarfsmaður Browders og lést í fangelsi í Rússlandi. Í framhaldinu samþykkti bandaríska þingið Magnitsky-lögin, en þau fela í sér fjárhagslegar refsiaðgerðir gagnvart rússneskum viðskiptajöfrum. Mörg fleiri dæmi má nefna, þar sem Vesturlönd voru vöruð við þeirri þróun sem átti sér stað í Rússlandi Pútíns.
Þjóðaröryggisstefna Íslands byggist á traustum stoðum
Ísland hefur tekið þátt af fullum þunga í aðgerðum bandalagsríkjanna og stutt myndarlega við Úkraínu með ýmsum móti, meðal annars með móttöku flóttafólks sem hingað hefur leitað í öruggt skjól. Í amstri hversdagsins vill það kannski gleymast að sú samfélagsgerð sem við búum við, byggð á frelsi, lýðræði og mannréttindum, er ekki sjálfsögð. Innrás Rússa er grimmileg áminning um það. Framsýnar ákvarðanir íslenskra stjórnmálamanna, um að taka sér stöðu með lýðræðisríkjum með því að gera Ísland að stofnríki Atlantshafsbandalagsins árið 1949 og undirrita tvíhliða varnarsamning við Bandaríkin 1951, voru heilladrjúg skref fyrir íslenska hagsmuni. Þau mynda enn hryggjarstykkið í utanríkisstefnu okkar. Íslendingar eiga áfram að taka virkan þátt í varnar- og öryggissamstarfi með bandalagsþjóðum sínum og standa vörð um þau gildi sem við reisum samfélag okkar á. Þjóðaröryggisstefna Íslands frá árinu 2016 hefur þjónað okkur vel. Megináherslan er sem fyrr á aðild okkar að Atlantshafsbandalaginu, tvíhliða varnarsamning við Bandaríkin ásamt aðild okkar að Sameinuðu þjóðunum og nánu samstarfi Norðurlandanna. Landfræðileg staða Íslands heldur áfram að skipta sköpum í Norður-Atlantshafinu og við eigum að halda áfram að styrkja þjóðaröryggisstefnuna.
Lokaorð
Þúsundir barna á borð við Anastasiu og Borysko hafa leitað skjóls um allan heim. Við eigum að vera stolt af því að hafa veitt yfir 2500 konum og börnum skjól frá þessu grimmilega árásarstríði Pútíns. Við eigum að halda áfram að leggja okkar af mörkum til að lina þjáningar þeirra sem eru á flótta. Gera má ráð fyrir að stríðið verði langvinnt og það reyni á þrautseigju Vesturlanda. Höfum ætíð í heiðri frelsi og lýðræði en stríðið snýst um þau gildi.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra og varaformaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. febrúar 2023.
Deila
Prenta grein
24/02/2023
Dýralæknar á ÍslandiDýralæknar gegna mikilvægu hlutverki í okkar samfélagi við umönnun dýra. Margar áskoranir hafa verið til staðar þar sem erfiðlega hefur gengið að manna dýralæknaþjónustu en síðustu ár hefur hörgull á dýralæknum hér á landi verið mikið í umræðunni. Tengist sú umræða sérstaklega þeirri miklu umræðu um fæðuöryggi þjóðarinnar. Skortur á dýralæknum getur m.a. haft í för með sér alvarlegar afleiðingar fyrir aðgengi bænda og almennings að dýralæknaþjónustu sem gætu haft alvarleg og óafturkræf áhrif á heilsu og velferð dýra, auk fjárhagslegs tjóns fyrir bændur. Að þessu tilefni hef ég nú lagt fram tvær þingsályktunartillögur sem snúa að mönnun og starfsaðstæðum dýralækna hér á landi.
Skortur á dýralæknum og ívilnanir
Fyrri tillagan snýr að því að fela háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, í samráði við matvælaráðherra og innviðaráðherra, að vinna skýrslu með aðkomu Sambands íslenskra sveitarfélaga og Byggðastofnunar um sérstakar tímabundnar ívilnanir um endurgreiðslu námslána til lánþega í dýralæknanámi. En í 27. gr. laga um Menntasjóð námsmanna nr. 60/2020, er að finna heimild til ráðherra til að veita tímabundna ívilnun við endurgreiðslu námslána vegna tiltekinna námsgreina að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Heimildin er ætluð til þess að gefa ráðherra tækifæri til þess að bregðast við ástandi þar sem skortur er viðvarandi eða fyrirsjáanlegur á fólki með tiltekna menntun með því að skapa sérstakan hvata fyrir fólk til þess að sækja sér téða menntun, eða til að starfa í tiltekinni starfsgrein. Til þess að háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra geti ákveðið sérstaka tímabundna ívilnun þurfa að liggja fyrir upplýsingar um viðvarandi skort í ákveðinni starfsstétt eða að hann sé fyrirsjáanlegur. Þar með er gert ráð fyrir að undirbúin sé skýrsla sem byggi meðal annars á framangreindum upplýsingum; unnin af stjórnvöldum í samráði við hlutaðeigandi atvinnurekendur eða samtök atvinnurekenda. Tilgangur skýrslunnar er að varpa ljósi á aðstæður og greina þörf á viðbrögðum við skorti eða fyrirsjáanlegum skorti innan starfsstétta dýralækna.
Þá er í 28. gr. sömu laga að finna heimild til ráðherra til að veita tímabundna ívilnun við endurgreiðslu námslána hjá lánþegum búsettum á svæðum skilgreindum í samráði við Byggðastofnun, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Heimildin er af sama meiði og að framan hefur verið rakinn, þ.e. til að gefa ráðherra tækifæri til að bregðast við ástandi þar sem skortur er á sérmenntuðum einstaklingum á ákveðnum svæðum. Má rekja fyrirmyndina til Noregs þar sem kennarar sem starfa í hinum dreifðari byggðum, Finnmörk eða Norður-Tromsfylki, eiga möguleika á að fá afskrifaðan hluta af námslánum sínum ef þeir starfa sem kennarar í 50% starfi samfellt í a.m.k. tólf mánuði. Til þess að ráðherra geti ákveðið sérstaka tímabundna ívilnun þarf að liggja fyrir tillaga frá sveitarfélagi eða sveitarfélögum um þörf á menntuðu fólki í byggð sinni. Í kjölfarið er gert ráð fyrir að undirbúin sé skýrsla unnin af Byggðastofnun í samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga. Markmið og efni tillögunnar snýr að því að gerð verði skýrsla sem tiltekur upplýsingar um það hvaða áhrif skortur á dýralæknum muni hafa á íslenskan landbúnað og atvinnuhætti í íslenskum landbúnaði á næstunni sem og til framtíðar. Þá er markmiðið jafnframt að varpa ljósi á aðstæður í hinum dreifðari byggðum þar sem skortur er á dýralæknum og stór eftirlitssvæði eru á höndum fárra. Full þörf er á að löggjafinn gæti þess að ívilnandi aðgerðir stjórnvalda nýtist öllum á grundvelli sjónarmiða um jafnræði og að þær tali beint inn í byggða- og atvinnustefnu út um allt land.
Vaktakerfi dýralækna
Seinni tillagan fjallar um stofnun starfshóps um heildarendurskoðun á vaktakerfi dýralækna en í tillögunni er lagt til að fela matvælaráðherra að setja af stað vinnu til að greina þjónustu dýralækna hér á landi. Á meðal dýralækna er almenn óánægja með vaktafyrirkomulag og bakvaktaálag starfsstéttarinnar og hefur svo verið um allnokkra hríð. Á það við um allt land og einskorðast ekki við eitt svæði eða dreifðari byggðir. Stórdýravaktin, sem m.a. snertir á fæðuöryggi þjóðarinnar og eins velferð dýra, hefur verið rekin með miklum halla undanfarin ár þar sem greiðslur úr vaktasjóðum duga skammt. Þetta hefur gert það verkum að ekki hefur tekist að manna t.a.m. höfuðborgarsvæðið, og leita þarf til umdæma í næsta nágrenni til að manna bakvaktir. Í hinum dreifðari byggðum eru einstaka svæði einungis með einn dýralækni á vakt allt árið um kring með því gríðarlega bakvaktarálagi sem því fylgir. Sum staðar á landinu eru eftirlitssvæðin svo stór að einn dýralæknir getur með engu móti sinnt starfi sínu. Skipulag vaktamála er á ábyrgð Matvælastofnunar. Það er hins vegar ljóst að stofnuninni hefur ekki tekist að uppfylla hlutverk sitt í að skipuleggja bakvaktir í samráði við dýralækna á öllum svæðum, og þar með tryggja nauðsynlega grunnþjónustu um land allt. Dýralæknar eru meðvitaðir um skyldur sínar þegar kemur að því að hjálpa dýrum í neyð. Hins vegar séu tilfellin of mörg þar sem dýralæknar eru settir í vonlausa stöðu gagnvart þeim starfsskyldum sem á herðar þeirra eru lagðar. Nágrannaþjóðir okkar í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi hafa öll sett af stað umfangsmikla vinnu við að greina vandann og þær áskoranir sem fylgja því að færri dýralæknar fást í störf úti á landi, og um leið færri dýralæknar sem gefi kost á sér í bakvaktaþjónustu. Það er því afar mikilvægt að farið verði í þá vinnu og snýr markmið og efni tillögunnar þar með að því að hrundið verði af stað heildarendurskoðun á dýralæknaþjónustu hér á landi.
Þórarinn Ingi Pétursson, þingmaður Framsóknar.
Greinin birtist fyrst á visir.is 23. febrúar 2023.
Deila
Prenta grein