Category: Greinar

Categories
Fréttir Greinar

Má bjóða þér lægri vexti?

Deila grein

14/06/2025

Má bjóða þér lægri vexti?

Undir lok síðasta kjörtímabils var ráðist í metnaðarfullt verkefni um úrbætur á húsnæðislánakerfinu. Sigurður Ingi Jóhannsson, þá fjármála- og efnahagsráðherra, fól hagfræðingnum Jóni Helga Egilssyni að leiða vinnu við greiningu og tillögur um óverðtryggð húsnæðislán til langs tíma. Jón Helgi er reyndur sérfræðingur (PhD í hagfræði) og skilaði hann ítarlegri skýrslu í janúar 2025.

Markmið verkefnisins var að greina hvernig bankar geti boðið íslenskum fasteignakaupendum hagstæðari kjör á löngum, óverðtryggðum lánum – sambærileg þeim sem bjóðast í nágrannalöndum okkar. Það er brýnt hagsmunamál fyrir heimili að hafa aðgang að slíkum lánum. Þau veita fjölskyldum fyrirsjáanleika og stöðugleika í greiðslubyrði og draga úr óvissu, en núverandi fyrirkomulag – með skammtíma breytilegum vöxtum eða verðtryggingu – getur þvert á móti kollvarpað fjárhag á lánstímanum.

Tillögur sem krefjast pólitísks vilja

Megin niðurstöður Jóns Helga eru að breyta þurfi umgjörð lánamarkaðarins til að tryggja betri kjör. Til dæmis er bent á að endurskoða þurfi lög um uppgreiðslugjöld og draga úr hömlum á löngum föstum vöxtum. Jafnframt þurfi að þróa virkari afleiðumarkað fyrir vaxta- og gjaldmiðlaskipti. Í skýrslunni er lagt til að stjórnvöld taki virkan þátt í að byggja upp markað fyrir vaxtaskiptasamninga, meðal annars með aukinni fræðslu og beinni þátttöku ríkissjóðs í slíkum samningum til að draga úr vaxtaáhættu og auðvelda bönkum að bjóða fasta vexti til langs tíma. Slíkar aðgerðir myndu hjálpa bönkunum að fjármagna óverðtryggð lán á hagkvæmari hátt og bjóða neytendum betri kjör, en einnig gætu slík viðskipti dregið úr fjármagnskostnaði ríkissjóðs, sem er óásættanlegur. Einnig er bent á að lífeyrissjóðir og ríki gætu unnið saman að gjaldmiðlaskiptasamningum til að sækja hagstæðari fjármögnun erlendis en tryggja að lánin séu í íslenskum krónum.

Þögn í skjóli ESB hugmyndafræði

Skýrslan var kynnt í byrjun árs og afhent nýjum fjármála- og efnahagsráðherra, Daða Má Kristóferssyni. En þrátt fyrir að hér sé um trausta, vel rökstudda greiningu að ræða hefur ráðherrann látið hjá líða að bregðast við. Engar tilraunir hafa sést til að hrinda í framkvæmd þeim úrbótum sem lagðar eru til. Þögnin er áberandi – og margir velta fyrir sér hvers vegna. Ein skýringin gæti verið óþægileg pólitísk staðreynd: Tillögur skýrslunnar kalla á aðgerðir sem falla illa að grunnstefnu Viðreisnar. Viðreisn hefur lengi byggt efnahagsstefnu sína á ESB-aðild og upptöku evru sem lausn fyrir stöðugleika. Í stefnuskrá flokksins er fullyrt að full aðild að Evrópusambandinu og evra bæti lífskjör og auki kaupmátt. Í ljósi þess er hætt við að ráðherra úr þeim flokki hafi lítinn áhuga á að ráðast í umbætur sem styrkja íslenskt lánakerfi innan ramma krónunnar – enda telja forystumenn Viðreisnar að raunveruleg lausn felist í því að skipta um gjaldmiðil. Í stuttu máli: Það skortir ekki efnislegar tillögur um hvernig lækka megi vexti á húsnæðislánum; það sem skortir er pólitískur vilji til að nýta þær.

Hættan á að tækifærið fari forgörðum

Af hverju skiptir þetta máli núna? Staðan á húsnæðislánamarkaði er grafalvarleg fyrir almenning. Verðbólga hefur verið þrálát og þótt hún hafi hjaðnað þá spáir Seðlabankinn því nú að verðbólgan gæti orðið þrálát og hætti að lækka frekar næstu misseri. Vaxtabyrðin er því enn mjög þung: stýrivextir standa í 7,5% og bankar velta þeim kostnaði út til almennings. Seðlabankastjóri hefur sjálfur varað við að ekki sé víst að hægt verði að lækka vexti frekar á næstunni og að mikil óvissa ríki – meðal annars á fasteignamarkaði. Því megum við alls ekki við því að hunsa góð ráð sem gætu dregið úr fjármagnskostnaði heimilanna. Nauðsynlegt er að ítreka að fjárhagslegt svigrúm heimilanna og stöðugleiki á lánamarkaði er ekki eitthvað sem má tefjast í deilum um hugmyndafræði. Það þarf að bregðast við núna með þeim tækjum sem við höfum. Sleggja Kristrúnar Frostadóttur, sem hún mundaði svo myndarlega í kosningabaráttunni haustið 2024 til að „berja niður verðbólguna“, virðist ekki vera að virka eða í það minnsta hittir hún ekki rétta nagla á höfuðið. Mögulega er hún bara flogin af skaftinu.

Skýrslu Jóns Helga ber að taka alvarlega og fylgja eftir í verki. Hagsmunir íslenskra heimila af sanngjörnum lánskjörum hljóta að ganga framar flokkspólitískum draumsýnum um Evrópusambandsaðild einhvern daginn.

Helgi Héðinsson, framkvæmdastjóri Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Rétt­læti næst ekki með rang­læti

Deila grein

13/06/2025

Rétt­læti næst ekki með rang­læti

Í umræðum á Alþingi spurði ég hæstvirtan dómsmálaráðherra, Þorbjörgu Sigríði Gunnlaugsdóttur einfaldrar, en mikilvægrar spurningar: Telur hún sem dómsmálaráðherra að það standist stjórnarskrá að skerða áunnin réttindi tugþúsunda sjóðfélaga í lífeyrissjóðum? Þetta eru réttindi sem fólk hefur unnið sér inn með áratugalangri þátttöku í atvinnulífinu – réttindi sem njóta verndar samkvæmt 72. gr. stjórnarskrárinnar.

Í stað málefnalegrar umræðu kaus ráðherra að svara með hroka, umvöndunum og útúrsnúningum í stað þess að fjalla af ábyrgð um eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Svarið bar fremur keim af hroka og útúrsnúningum en ábyrgð.

En þetta mál snýst ekki um leikþátt og hroka ráðherrans í þingsal – þetta mál snýst um grundvallarréttindi fólks.

Þungar áhyggjur lífeyrissjóðanna

Í umsögnum lífeyrissjóða, verkalýðshreyfingar og Landssambands eldri borgara er lýst yfir áhyggjum af því að með frumvarpinu sé verið að færa milljarða króna kostnað frá ríkinu og yfir á sjóðfélaga. Lífeyrissjóðir eins og Stapi á Norðurlandi, þar sem margt af okkar fólki í matvælaframleiðslu og sjávarútvegi greiðir til, gætu þurft að lækka réttindi um allt að 7,5%, réttindum sem njóta verndar stjórnarskrár. Réttindi sem fólk hefur áunnið sér með því að greiða af heilindum til samfélagsins alla sína starfsævi.

Í því ljósi er eðlilegt að spyrja hvort hægt sé að auka réttindi eins hóps með því að skerða rétt annarra? Er það í anda réttaríkis að framkvæma slíkar breytingar án raunverulegs samráðs – og gegn vilja þeirra sem fyrir áhrifunum verða?

Við í Framsókn styðjum heilshugar bætt kjör öryrkja og viljum tryggja réttláta þátttöku þeirra í samfélaginu – það er hins vegar leiðin að markmiðinu sem við gagnrýnum. Við gerum það ekki með því að etja þjóðfélagshópum saman. Ef það er vilji þessarar ríkisstjórnar að ryðja út lagafrumvörpum í nafni verkstjórnar – frumvörpum sem skerða lífeyrisréttindi verkafólks, í beinni andstöðu við grunnréttindi fólks í landinu – þá er illa fyrir okkur komið.

Réttlæti næst ekki með ranglæti

Við getum dregið þetta frumvarp til baka, kallað til samráð og leitað sáttar um útfærslu sem er bæði lögleg, réttlát og sanngjörn. Og það skiptir öllu – því það á enginn að þurfa að horfa upp á það að áunninn lífeyrir þeirra sé tekinn til að bæta útgjaldaáætlun ríkisins.

Ég mun ekki sitja þegjandi hjá í grundvallarmáli sem þessu – sama hvernig ráðherra bregst við eða reynir að snúa umræðunni. Öryrkjar og eldri borgarar – allt þetta fólk á það sameiginlegt að það á rétt á virðingu og réttlæti frá þeim sem fara með völd. Það er ábyrgð okkar hér á þingi að standa vörð um þau réttindi.

Réttlæti næst ekki með ranglæti.

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar. 

Greinin birtist fyrst á visir.is 13. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu

Deila grein

12/06/2025

Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu

Fyrir margar konur sem lifa með endómetríósu hefur lífið snúist um langvarandi verki, bið og baráttu fyrir því að fá hlustun og viðeigandi meðferð. Í gegnum árin hefur Endófélagið unnið ómetanlegt starf við að vekja athygli á þessum ósýnilega sjúkdómi og skapa umræðu sem snýst um skilning, stuðning og virðingu. Það hefur skipt sköpum fyrir fjölmargar konur sem áður voru ósýnilegar í heilbrigðiskerfinu.

Framsókn hefur lengi lagt áherslu á málefni kvenna með endómetríósu og unnið að bættri þjónustu. Eygló Harðardóttir vann ötullega að því að varpa ljósi á þennan sjúkdóm á meðan hún gegndi þingmennsku. Henni tókst, ásamt öðru baráttufólki, að koma umræðunni af stað á stjórnmálavettvangi og leggja grunn að þeirri vitundarvakningu sem hefur átt sér stað á undanförnum árum.

Með áherslum nýs heilbrigðisráðherra hefur skapast óvissa um hvernig sinna eigi þeim konum sem bíða eftir nauðsynlegum aðgerðum vegna endómetríósu. Þess vegna er brýnt að þessari óvissu verði eytt og að stór hópur kvenna þurfi ekki að bera fjárhagslega byrði til að endurheimta lífsgæði sín. Framsókn hefur einmitt lagt áherslu á að heilbrigðiskerfið eigi að snúast um einstaklinginn, ekki kerfið. Það þarf að nálgast þessi mál af yfirvegun, með skilningi og samráði, rétt eins og Willum Þór gerði þegar hann gegndi embætti heilbrigðisráðherra. Við skuldum konunum með endómetríósu skýr svör, raunhæfar lausnir og heilbrigðiskerfi sem setur lífsgæði þeirra í forgang.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar

Greinin birtist fyrst á visir.is 12. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Heil­brigðis­kerfið í bakk­gír

Deila grein

12/06/2025

Heil­brigðis­kerfið í bakk­gír

Velferðarnefnd hefur haft til umfjöllunar nú í vor frumvarp til laga um breytingar á lögum um sjúkratryggingar. Yfirlýst markmið þessa frumvarps er að stytta þann tíma sem tekur að bjóða upp á nauðsynlega heilbrigðisþjónustu og þar með tiltekna meðferð. Á meðal þeirra breytinga sem lagðar eru til er að fest verði í lög ákvæði um greiðsluþátttöku fyrir læknismeðferð erlendis vegna biðtíma hér á landi.

Fljótt á litið virðast hér vera um að ræða göfugt og gott markmið en þegar betur er að gáð kemur annað í ljós. Sambærilegt ákvæði vegna niðurgreiðslu fyrir fram ákveðinnar læknismeðferðar sem sjúkratryggður undirgengst hjá einkareknum veitendum heilbrigðisþjónustu á Íslandi er ekki að finna í frumvarpinu. Hér sitja því innlendir þjónustuveitendur ekki við sama borð og þjónustuveitendur erlendis.

Það er eðlilegt að leitað sé leiða til að bregðast hraðar við þegar þörfin er brýn. Enginn á að þurfa að bíða lengur en nauðsynlegt er eftir aðgerð eða greiningu sem getur bætt lífsgæði og stuðlað að betri heilsu. En það hlýtur að vera forgangsmál að tryggja að sú þjónusta sem er í boði hér heima – og uppfyllir fagleg skilyrði – sé nýtt áður en horft er til úrræða erlendis.

Tækifæri sem ríkisstjórnin nýtir ekki

Undirrituð lagði fram breytingartillögu við ofangreint frumvarp þar sem gert var ráð fyrir að þessi grundvallarregla – að nýta fyrst heilbrigðisþjónustu innanlands áður en leitað yrði erlendis – yrði lögfest. Sú tillaga var felld af stjórnarmeirihlutanum. Þar með liggur fyrir að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur kýs að hafa ekki í lögum þá eðlilegu skyldu að bjóða einstaklingum upp á meðferð hér á landi, ef hún er til staðar, áður en gripið er til dýrari og flóknari úrræða utan landsteinanna.

Þessi nálgun er ekki eingöngu kostnaðarsöm og ámælisverð út frá hagkvæmnissjónarmiðum – hún er einnig táknræn fyrir þann skort á trausti og framtíðarsýn sem birtist í afstöðu ríkisstjórnarinnar til einkareksturs í heilbrigðiskerfinu.

Snúið upp á einkarekstur

Stefna nýrrar ríkisstjórnar í heilbrigðismálum er svo sannarlega umhugsunarverð. Hvers vegna velur ríkisstjórnin að senda sjúklinga úr landi í leit að heilbrigðisþjónustu, þótt sambærileg þjónusta sé í boði hér heima?

Jú, ætlun ríkisstjórnarinnar blasir við, það á greinilega að snúa upp á einkareksturinn og það er byrjað, og það fyrst á konum með endómetríósu. En ekki á að semja um fleiri slíkar aðgerðir í ár. Hér sýnir Samfylkingin sitt rétta andlit í sinni tærustu mynd og andúð við einkarekstur hér á landi. Það sætir furðu að Viðreisn sé sammála þessari stefnu, enda þvert á þeirra málflutning síðustu ár. Undirrituð spyr sig, er stefna Viðreisnar nú allt í einu að draga enn frekar úr aðgengi fólks að heilbrigðisþjónustu með því að vega að einkarekstri og fækka valkostum?

Við höfum góða reynslu

Við höfum á undanförnum árum séð að samstarf opinberra og sjálfstætt starfandi heilbrigðisþjónustuaðila getur gengið vel þegar markmiðin eru skýr og sjúklingurinn er í forgrunni. Willum Þór Þórsson lagði áherslu á í tíð sinni sem heilbrigðisráðherra að semja um lýðheilsutengdar aðgerðir og létta þannig á opinbera kerfinu. Afköst Landspítalans jukust um 10% vegna þess að létt var á álagi af honum, landsliðið okkar á skurðstofum sjúkrahúsanna hafði tíma til að sinna flóknum aðgerðum á meðan samið var um einfaldari aðgerðir við einkaaðila.

Það er með öllu óskiljanlegt að loka á þessa leið og beina fjármunum til erlendra heilbrigðisþjónustuaðila áður en fullreynt er hvað hægt sé að gera hér heima. Þessi pólitíska ákvörðun dregur úr getu okkar til að byggja upp innlent kerfi og stytta biðlista til lengri tíma.

Nýtum þekkinguna sem er hér innanlands

Það liggur fyrir að fjölbreytt heilbrigðisþjónusta er í boði hér heima, bæði innan opinbera kerfisins og hjá fagfólki sem starfar utan þess. Að baki innlendri heilbrigðisþjónustu eru aðilar sem búa yfir sérþekkingu og geta sinnt sjúklingum án tafar ef þeim er gert kleift að taka að sér þær aðgerðir sem um ræðir.

Að nýta þennan dýrmæta mannauð er ekki bara skynsamlegt – það er einnig í þágu fólksins sem þarf á þjónustunni að halda. Það skiptir máli að einstaklingurinn fái lausn sem er bæði fagleg og raunhæf, án þess að þurfa að yfirgefa heimili sitt, ferðast þúsundir kílómetra og treysta á flókin milligöngukerfi.

Heilbrigðisþjónusta á að byggja á trausti, samvinnu og sameiginlegri ábyrgð. Við eigum að nýta krafta þeirra sem vilja leggja sitt af mörkum, hvort sem það er innan stofnana eða utan þeirra. Þannig búum við til kerfi sem þjónar fólki – ekki kerfinu sjálfu.

Ingibjörg Isaksend, formaður þingflokks Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 12. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Damóklesarsverð ríkisstjórnarinnar

Deila grein

09/06/2025

Damóklesarsverð ríkisstjórnarinnar

Horf­ur í heims­bú­skapn­um versna sam­kvæmt nýj­ustu hagspá Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­ar­inn­ar (OECD). Fjög­ur meg­in­at­riði valda þess­ari þróun: aukn­ar viðskipta­hindr­an­ir, hærri fjár­mögn­un­ar­kostnaður, minni vænt­ing­ar neyt­enda og fyr­ir­tækja, og veru­leg óvissa í efna­hags­mál­um. Gert er ráð fyr­ir að hag­vöxt­ur á heimsvísu lækki úr 3,3% árið 2024 í 2,9% árin 2025 og 2026. Í Banda­ríkj­un­um er spáð mestri lækk­un hag­vaxt­ar, úr 2,8% í 1,6% milli ár­anna 2024 og 2025. Á evru­svæðinu er bú­ist við 1% hag­vexti árið 2025. Sam­drátt­ur blas­ir einnig við í Kína.

Í slíkri óvissu er brýnt að rík­is­stjórn­in sýni styrk og for­ystu með því að skapa hag­felld skil­yrði fyr­ir verðmæta­sköp­un, sem stuðla að aukn­um hag­vexti og minni óvissu. Einnig er mik­il­vægt að stjórn­völd sýni gott for­dæmi á vinnu­markaði og að laun ráðherra og kjör­inna full­trúa fylgi þróun al­menns vinnu­markaðar. Því miður virðist rík­is­stjórn­in gera hið gagn­stæða: hún eyk­ur óvissu með skatta­hækk­un­um á lyk­ilút­flutn­ings­grein­ar og hækk­ar eig­in laun um­fram það sem gild­ir bæði á al­menn­um og op­in­ber­um vinnu­markaði.

Í skýrslu OECD seg­ir að auðlinda­skatt­ar, þar með tal­in hækkuð veiðigjöld og ný komu­gjöld á ferðaþjón­ustu, muni styðja við sjálf­bæra nýt­ingu nátt­úru­auðlinda. Þessu fylgja þó eng­in rök eða út­skýr­ing­ar. Þá er einnig lagt til að und­anþágur frá virðis­auka­skatti verði af­numd­ar og ferðaþjón­ust­an nefnd. Ekki kem­ur skýrt fram hvort ís­lensk stjórn­völd hafi til­kynnt OECD áform um bæði hækk­un virðis­auka­skatts og komu­gjöld í ferðaþjón­ustu, en slík­ar til­lög­ur eru tíðar í ráðgjöf alþjóðastofn­ana, jafn­vel þótt meðaltal virðis­auka­skatts í Evr­ópu á ferðaþjón­ustu sé 12%. Ef af þess­um aðgerðum verður má bú­ast við að það dragi úr hvata til fjár­fest­inga.

Stöðug­leiki á vinnu­markaði skipt­ir sköp­um fyr­ir hag­sæld sam­fé­lags­ins. Þrátt fyr­ir að 5,6% launa­hækk­un æðstu ráðamanna sé úr takt við þróun á al­menn­um og op­in­ber­um vinnu­markaði hef­ur rík­is­stjórn­in ákveðið að hún skuli standa – sem er galið. Nú­ver­andi for­sæt­is­ráðherra tjáði sig ein­mitt um álíka stöðu og nú er uppi, þá í stjórn­ar­and­stöðu: „Það er mín skoðun að þetta gangi ekki upp. Þetta eru kol­röng skila­boð til vinnu­markaðar­ins.“ Þetta var hár­rétt mat hjá þing­mann­in­um. Síðasta rík­is­stjórn passaði að laun æðstu ráðamanna fylgdu þróun al­menns vinnu­markaðar. Já, laun­un­um var hand­stýrt til að skapa skil­yrði fyr­ir lang­an kjara­samn­ing vorið 2024. Þá var leitt með for­dæmi – nú eru send röng skila­boð.

Efna­hags­stefna rík­is­stjórn­ar Kristrún­ar Frosta­dótt­ur er að koma í ljós og lof­ar því miður ekki góðu fyr­ir ís­lenskt hag­kerfi til framtíðar. Von­ir stóðu til að megin­áhersla yrði á hag­vöxt og stöðug­leika, en í staðinn virðist hag­kerfið nú þurfa að lifa við sí­fellda óvissu og ótt­ann við Damók­les­ar­sverð.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 7. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Á­hrif veiði­gjalda ná út fyrir at­vinnu­greinina

Deila grein

05/06/2025

Á­hrif veiði­gjalda ná út fyrir at­vinnu­greinina

Sjávarútvegur hefur verið lykilstoð í atvinnulífi Hornafjarðar í áratugi og gegnir þar ómetanlegu hlutverki í að tryggja stöðugleika, verðmætasköpun og búsetu. Með tilkomu hátækni, bættrar nýtingar og nýsköpunar, hefur greinin þróast hratt og skapað ný tækifæri.

Sjávarútvegurinn stendur nú frammi fyrir áskorunum, ekki síst vegna fyrirhugaðrar hækkunar veiðigjalda. Áforn ríkisstjórnarinnar hafa vakið áhyggjur, sérstaklega í minni samfélögum þar sem atvinnulífið byggir að stórum hluta á sjávarútvegi. Á Hornafirði skapar sjávarútvegurinn ekki aðeins bein störf við veiðar og vinnslu, heldur einnig fjölda afleiddra starfa í flutningum, þjónustu, viðhaldi og tækniþróun. Þessi störf eru mikilvægur burðarás í samfélaginu og gríðalega mikilvæg fyrir áframhaldandi uppbyggingu, þróun og búsetu í sveitarfélaginu.

Sveitarfélagið Hornafjörður hefur í umsögn sinni um frumvarpið skorað á stjórnvöld að:

  • Fresta frekari afgreiðslu frumvarpsins þar til ítarlegt áhrifamat liggur fyrir.
  • Tryggja raunverulegt samráð við sveitarfélög áður en ákvörðun er tekin.
  • Innleiða breytingar í áföngum, ef af þeim verður, til að vernda byggðafestu og atvinnulíf á landsbyggðinni.

Í umsögn bæjarráðs kemur jafnframt fram að frumvarpið, í núverandi mynd, fullnægi hvorki kröfum um lög og góðar stjórnsýsluvenjur né stuðli að jafnvægi í byggðaþróun á Íslandi.

Á Hornafirði er vilji til framtíðaruppbyggingar og nýsköpunar í sjávarútvegi, en slík þróun krefst öflugs samspils fyrirtækja, stjórnvalda og samfélagsins. Það er því brýnt að ákvarðanir sem snerta grunnstoðir atvinnulífs í sjávarbyggðum séu teknar af ábyrgð, með skýru samráði og markmiðum um jafnvægi og framtíðarhugsun.

Ásgerður Kristín Gylfadóttir, bæjarfulltrúi Framsóknar í Sveitarfélaginu Hornafirði.

Greinin birtist fyrst á visir.is 5. júní 2025.

Categories
Greinar

Veiðigjöld ógn við sjávarbyggðir

Deila grein

05/06/2025

Veiðigjöld ógn við sjávarbyggðir

Frum­varp til breyt­inga á lög­um um veiðigjald hef­ur nú verið lagt fyr­ir Alþingi. Því miður hef­ur það verið gert án nægi­legs sam­ráðs við þau sveit­ar­fé­lög sem kunna að verða fyr­ir mest­um af­leiðing­um — sjáv­ar­út­vegs­sveit­ar­fé­lög­in. Við í Suður­nesja­bæ höf­um lýst mikl­um áhyggj­um yfir þessu ferli sem við telj­um bæði ófull­nægj­andi og að sumu leyti ábyrgðarlaust.

Við tök­um und­ir að auðlind­ir í þjóðar­eigu eigi að vera nýtt­ar á sann­gjarn­an hátt og að rétt sé að greiða fyr­ir af­not af þeim. Hins veg­ar má ekki gleyma því að sjáv­ar­út­veg­ur er burðarstoð í at­vinnu­lífi margra bæj­ar­fé­laga víðs veg­ar um landið. Í Suður­nesja­bæ eru fisk­veiðar og fisk­vinnsla gríðarlega mik­il­væg­ar at­vinnu­grein­ar – þær vega um 14% í út­svars­grunni bæj­ar­ins sam­kvæmt grein­ingu KPMG. Þar fyr­ir utan eru fjöl­mörg störf og þjón­usta sem byggj­ast beint eða óbeint á sjáv­ar­út­vegi. Þetta skipt­ir sam­fé­lagið hér miklu máli.

Við gagn­rýn­um harðlega að þegar frum­varpið var kynnt voru eng­ar grein­ing­ar á áhrif­um þess á sveit­ar­fé­lög lagðar fram af hálfu rík­is­ins – þvert á það sem lög­in kveða á um. Í 129. grein sveit­ar­stjórn­ar­laga seg­ir skýrt að slík áhrif þurfi að liggja fyr­ir þegar frum­vörp eru lögð fram sem snerta hags­muni sveit­ar­fé­laga.

Við höf­um ít­rekað bent á þetta – bæði í fyrri um­sögn­um og nú á ný. Sam­tök sjáv­ar­út­vegs­sveit­ar­fé­laga hafa þurft að grípa til þess ráðs að fá ut­anaðkom­andi aðila til að greina áhrif­in þar sem ríkið hef­ur ekki sinnt skyld­um sín­um. Þetta er ekki ásætt­an­legt. Og þrátt fyr­ir lof­orð í stefnu­yf­ir­lýs­ingu rík­is­stjórn­ar­inn­ar um bætt sam­ráð og stuðning við dreifðar byggðir hef­ur það sam­ráð ekki átt sér stað í þessu máli.

Við hvetj­um Alþingi ein­dregið til að staldra við. End­ur­skoðið frum­varpið. Takið mark á gögn­un­um og talið við okk­ur – þau sveit­ar­fé­lög sem lifa og hrær­ast í þeirri at­vinnu­grein sem verið er að leggja aukn­ar byrðar á. Við vilj­um öfl­ugt sam­fé­lag með fjöl­breyttu at­vinnu­lífi en til þess þarf að tryggja stöðug­leika og rétt­láta meðferð í laga­setn­ingu.

Þetta er ekki aðeins bar­átta um krón­ur og aura – þetta snýst um framtíð byggða, störf fólks og traust á stjórn­sýslu.

Anton Guðmundsson, odd­viti Fram­sókn­ar­flokks­ins í Suður­nesja­bæ.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 5. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Heil­brigðisþjónusta í heima­byggð – loksins orðin að veru­leika

Deila grein

05/06/2025

Heil­brigðisþjónusta í heima­byggð – loksins orðin að veru­leika

4. júní 2025 markaði stór tímamót fyrir okkur í Suðurnesjabæ, því þá opnaði ný heilsugæsla í Vörðunni í Suðurnesjabæ. Þetta er árangur sem margir hafa beðið eftir lengi og sannar að samvinna, staðfesta og skýr forgangsröðun skilar raunverulegum árangri fyrir samfélagið okkar.

Frá fyrsta degi höfum við í Framsóknarflokknum barist fyrir því að bæta heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Okkar sýn hefur verið skýr: Fólk á rétt á góðri þjónustu, sama hvar það býr. Eftir sveitarstjórnarkosningarnar árið 2022 hófum við tafarlaust samtal við Willum Þór Þórsson, þáverandi heilbrigðisráðherra, sem og þingmenn Framsóknar í Suðurkjördæmi. Þau tóku vel í málið og sýndu því þann skilning sem það átti skilið, meðal annars með þingsályktunum.

Það samtal leiddi til viljayfirlýsingar sem var undirrituð 30. ágúst 2024 af þáverandi heilbrigðisráðherra, Willum Þór Þórssyni. Þar var markmið okkar skýrt: að opna nýja heilsugæslu fyrir 1. maí 2025. Þótt opnunin drægist um skamman tíma, var markmiðinu í raun náð – því nú í júní 2025 er heilsugæslan opin og tilbúin að veita íbúum þá þjónustu sem þeir eiga rétt á.

Það er staðföst trú mín að samtal á milli sveitarstjórnarmanna, þingmanna og ráðherra skipti gríðarlega miklu máli. Við, sem störfum í sveitarstjórn, erum í nánum tengslum við byggðarkjarnana og þekkjum þarfir heimafólks betur en margir. Þess vegna er mikilvægt að við miðlum því sjónarhorni áfram inn í landsmálin – svo allir rói í sömu átt.

Ég vil líka sérstaklega þakka þeim sem hafa staðið með okkur í þessu mikilvæga verkefni: þingmönnum og ráðherrum Framsóknarflokksins fyrir öfluga liðveislu og skilning, Guðlaugu Rakel Guðjónsdóttur, forstjóra Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja, fyrir faglega og drífandi forystu, og Magnúsi Stefánssyni, bæjarstjóra, fyrir eindreginn stuðning. Allt þetta fólk lagði sitt af mörkum til að verkefnið gæti raungerst með skjótum hætti.

Stefna Framsóknarflokksins í heilbrigðismálum undirstrikar vel þá sýn sem við höfum haldið á lofti:

„Heilbrigðiskerfið er hornsteinn samfélagsins og byggir undir hagsæld þjóðarinnar. Framsókn leggur áherslu á að tryggja jafnt og tímanlegt aðgengi að öflugri heilbrigðisþjónustu, óháð efnahag og búsetu.“

Með opnun heilsugæslunnar í Vörðunni í Suðurnesjabæ erum við að sjá þessa stefnu verða að veruleika. Þetta er ekki bara sigur fyrir Framsókn – þetta er sigur fyrir allt samfélagið okkar í Suðurnesjabæ.

Við í Framsókn trúum á samvinnu, ábyrgð og árangur. Og við munum halda áfram að vinna af heilindum fyrir bæjarbúa – því verkefnin eru fleiri og framtíðin björt þegar við vinnum saman.

Til hamingju með þennan áfanga, kæru íbúar Suðurnesjabæjar.

Anton Guðmundsson, oddviti Framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.

Greinin birtist fyrst á visir.is 5. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna

Deila grein

04/06/2025

Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna

Óvissa, sundurlyndi og uggur einkennir umræðuna um hækkun veiðigjalda. Þar sem hún mun hafa mest áhrif. Vilji ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur er skýr um að gjöldin skuli hækka. Og um það virðist stór hluti þjóðarinnar sammála. Að í sameiginlega sjóði renni með beinum hætti aukin renta af fiskveiðiauðlindinni. En það hvernig þessum réttlætisskatti skal komið á er önnur saga. Markmiðið virðist vera að ná meira af þeim fyrirtækjum sem hafa það best og mest en stefnir í að hafa mest áhrif á þau fyrirtæki sem síst geta brugðist við á svo skömmum tíma. Tilraun til að jafna tekjumun sem mun leiða til aukinnar samþjöppunar og einhæfni, draga úr nýsköpun til skemmri tíma með alvarlegum afleiðingum á minni byggðarlög. Því hvaða fyrirtæki eða útgerðir eru líklegust til að geta keypt minni fyrirtæki eða útgerðir. Umræðan má ekki hverfast aðeins um þann stærsta og hinn minnsta heldur allt þar á milli.

Raufarhöfn

Skilningur á mikilvægi sjávarútvegs í mörgum sjávarplássum, líkt og Raufarhöfn, virðist vera takmarkaður hjá þeim ráða för. Enn síður um þau afleiddu störf sem styðja þessa mikilvægu atvinnugrein. Þar sem sjávarútvegur og fiskvinnsla er grunnurinn að öðru atvinnulífi. En mest öll þjónusta á Raufarhöfn er háð þessum eina stóra vinnustað í kaupstaðnum. Það eitt og sér er ekki eftirsótt ábyrgð að bera. Staðan er engu að síður þannig. Í frystihúsinu á Raufarhöfn, þessu nyrsta kauptúni sem lengst er frá þjónustumiðju ríkisins, starfa um 35 einstaklingar. Þeirri aðferðafræði sem nú er beitt, að keyra hækkun veiðigjalda í gegn skapar óvissu um þessi störf, um stærsta vinnustaðinn. Ekki hefur gengið vel að fá ríkisvaldið til að klára verkefni og fjárfesta í innviðum eins og Heimskautsgerði eða opinberum störfum. Því skyldi útgerðin gera það þegar herða skal ólina og auka skattbyrði fyrirtækja um 47%?

Meiri gjöld → minni hagnaður → minna útsvar → minni fjárhagur sveitarfélaga.

Þvert á tilgang frumvarpsins. Tekjur ríkisins munu hinsvegar aukast. Það er vel. Um 81% af skattspori sjávarútvegsins verður til utan höfuðborgarsvæðisins. Verði af óðahækkun ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur mun það skerða getu fyrirtækja til skamms tíma. Það veldur óvissu í hinum dreifðu byggðum. Þetta vita þingmenn landsbyggðanna hvar í flokki sem þeir standa og þau sem til þekkja. Leiðir til minna útsvars og lækkar tekjur sveitarfélaga. Það eru mögulega afleiðingar sem einhver telja ásættanlegar?

Eitt er að hafa sýn og markmið og annað að geta bent á gögn og útreikninga. Jú, markmiðið er skýrt og gott; að hækka veiðigjöld, að fólk telji sig fá meira í sameiginlega sjóði af auðlind í sinni eigu. En á kostnað hvers kæra Kristrún Frostadóttir? Heilu byggðalögin, sveitarfélögin og fólk víða um land spyr og fær ekki svör. Það skapar óvissu sem verður að eyða svo hægt sé að halda áfram með málið.

Hjálmar Bogi Hafliðason, forseti sveitarstjórnar Norðurþings.

Greinin birtist fyrst á visir.is 4. júní 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Framtíð Heiðmerkur

Deila grein

04/06/2025

Framtíð Heiðmerkur

Á næsta fundi borg­ar­stjórn­ar mun­um við í Fram­sókn leggja fram til­lögu um að stofnaður verði stýri­hóp­ur skipaður full­trú­um allra flokka í borg­ar­stjórn til þess að móta framtíðar­sýn Reykja­vík­ur­borg­ar um Heiðmörk. Verk­efnið er að tryggja að hags­mun­ir al­menn­ings séu tryggðir í þeirri vinnu sem stend­ur yfir vegna krafna um aukna vernd vatns­bóla sem Veit­ur starf­rækja.

Aðgengi að græn­um svæðum er meðal mik­il­væg­ustu gæða nú­tíma borg­ar­sam­fé­laga. Vin­sæld­ir Heiðmerk­ur hafa auk­ist mikið á síðustu árum. Því er mik­il­vægt að huga að betri stýr­ingu gesta Heiðmerk­ur til þess að tryggja vatns­vernd en um leið þarf að tryggja lýðheilsu­sjón­ar­mið og aðgengi að úti­vist­ar­svæðum Heiðmerk­ur.

Nú eru uppi hug­mynd­ir um að loka fyr­ir aðgengi ak­andi um­ferðar að stór­um hluta Heiðmerk­ur vegna vatns­vernd­ar. Þó að mik­il­vægi hreins neyslu­vatns sé óum­deilt hafa til­lög­ur Veitna sætt gagn­rýni frá fjöl­mörg­um hagaðilum – sér­stak­lega vegna þess að þær fela í sér lok­un aðgeng­is að vin­sæl­um svæðum. Þetta hefði í för með sér að gest­ir þyrftu að ganga 3-4 kíló­metra til að kom­ast að vin­sæl­um stöðum í Heiðmörk, á borð við Furu­lund og Vígslu­flöt. Í raun væri verið að tak­marka aðgengi stórs hóps að Heiðmörk – sér í lagi fólks sem á erfitt með gang, fjöl­skyldna með lít­il börn og hreyfi­hamlaðra. Sam­kvæmt rann­sókn­inni „Virði Heiðmerk­ur“ sem Bryn­hild­ur Davíðsdótt­ir, pró­fess­or í um­hverf­is- og auðlinda­fræði í HÍ, gerði ásamt hópi fræðimanna árið 2013 kom fram að 92% gesta Heiðmerk­ur fara á bíl í Heiðmörk og 30% gesta eru eldri en 60 ára.

Heiðmörk hef­ur fylgt okk­ur í gegn­um kyn­slóðir. Þar fór amma með mömmu um lág­reist­an skóg og ég með mömmu um þétt­an og tölu­vert hærri skóg. Við vilj­um öll geta áfram notið Heiðmerk­ur um ókomna tíð og á sama tíma vilj­um við öll vernda upp­tökustað vatns, enda er aðgengi að ör­uggu og hreinu vatni ein und­ir­staða lífs. Tíma­bært er að mótuð sé heild­stæð framtíðar­sýn fyr­ir svæðið og að kjörn­ir full­trú­ar fái ít­ar­leg­ar grein­ing­ar á því hvaða ákv­arðanir þurfi að taka til þess að tryggja ör­yggi neyslu­vatns sem sótt er á svæðið sem og aðgengi íbúa að Heiðmörk. Slík vinna þarf að byggja á sam­ráði við hagaðila og mati á áhrif­um á vatns­gæði, nátt­úru og sam­fé­lagið allt – með lang­tíma­sýn að leiðarljósi.

Magnea Gná Jóhannsdóttir, borg­ar­full­trúi Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 4. júní 2025.