Category: Nýjast

Undanfarið hefur farið nokkuð fyrir umræðu um verðbólgu og væntingum um hana næstu misserin. Það er ekki að ófyrirsynju því verðbólga hefur verið ein höfuðmeinsemd í íslensku þjóðlífi um langa hríð. Síðustu mánuði hefur náðst góður árangur sem vonandi er ekki tímabundinn. Þannig hefur mánaðarverðbólga undanfarið verið undir verðbólgumarkmiðum Seðlabankans lengur samfellt en nokkru sinni.

Í nýlegum spám er því hins vegar spáð að verðbólga fari vaxandi á næstu mánuðum og misserum. Er þar einkum um að kenna vaxandi þenslu að sögn greiningarfyrirtækja. Mér lék nokkur forvitni á að kynna mér nánar forsendur greiningarfyrirtækjanna og hafði því samband við eitt þeirra. Ég spurði hvort í spánni væri tekið tillit til þess að mjög vantar á að styrking krónunnar hafi skilað sér í lægra vöruverði og því sé fyrir hendi uppsöfnuð lækkun vísitölu.

Svar greiningarfyrirtækisins var sláandi: Ekki er gert ráð fyrir vöruverðslækkun í spám fyrirtækisins því reynsla undanfarinna ára og jafnvel áratuga hefur kennt mönnum að gera ekki ráð fyrir lækkun vöruverðs þegar gengi krónunnar styrkist. Veiking krónunnar skilar sér hins vegar undantekningarlaust og örfljótt inn í vöruverð á Íslandi samkvæmt sömu reynslu.

Tregða kaupmanna

Sá sem hér ritar hefur ítrekað bent á þá staðreynd að tregða kaupmanna til að skila styrkingu krónunnar sem nemur að meðaltali um 13% undanfarin misseri, þó ekki væri nema að hluta, kostar landsmenn stórar upp hæðir. Í fyrsta lagi greiða landsmenn hærra verð fyrir nauðsynjar en efni standa til. Í öðru lagi kemur tregða kaupmanna til lækkunar vöruverðs í veg fyrir að verðtryggð lán heimilanna lækki eins og gerast myndi kæmi styrking krónunnar fram í lækkuðu verði.

Benda má á að ef kaupmenn skiluðu styrkingu krónu, þó ekki væri nema sem næmi 5%, myndi vísitala neysluverðs lækka um tvö prósentustig. Það hefði í för með sér um 34 milljarða lækkun á verðtryggðum lánum heimilanna í landinu.

Á því tímabili sem undirritaður hefur gaumgæft þróun vöruverðs og gengis, þ.e. frá febrúar 2013, hefur innkaupakarfa ASÍ hækkað í öllum verslunum sem könnun ASÍ nær til nema í Bónus þar sem karfan hefur lækkað um þrjú prósent. Lækkun Bónuss er góðra gjalda verð en betur má ef duga skal. Allar aðrar verslanir í könnunni, þ.á.m. Hagkaup, hafa hækkað innkaupakörfuna á tímabilinu. Það er algerlega óásættanlegt að verðbólguþróun fari úr böndunum vegna aðgerða eða aðgerðaleysis kaupmanna. Ljóst er að ef ekki verður breyting hér á þarf að fara gaumgæfilega yfir það lagaumhverfi sem varðar verslun, samkeppni og verðlagningu.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í Fréttablaðinu 29. ágúst 2014.

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Við félagarnir vorum að hugsa um að fara heilt maraþon. Skipta því bróðurlega á milli okkar og hlaupa í boðhlaupi. Spretthlauparinn ég ákvað því að taka æfingu fyrir átökin, enda lengri vegalengdir ekki mínir hlaupaskór. Æfingin lá niður að sjó meðfram Sæbrautinni þar sem fleiri voru greinilega að æfa sig. Allir hlauparar sem ég mætti á leið minni meðfram sjónum heilsuðu hressilega »Góðan daginn«, »koma svo«, bros og veif. Þetta hlýja viðmót bætti mjög daginn minn og gerði hlaupið auðveldara. Það var greinilegt að hlaupurum á Sæbrautinni þennan dag leið vel í eigin líkama.

Hreyfing er mikilvæg
Heilsan er það mikilvægasta sem við eigum. Hvert og eitt okkar verður að hugsa um sína heilsu og þar er lykilatriði að stunda einhverja hreyfingu, hvort sem við erum í keppnisgalla í Reykjavíkurmaraþoni, að hlaupa fyrir gott málefni, ganga í búðina eða eitthvað annað sem hentar hverjum og einum. Það er annað sem skiptir jafnvel meira máli en hreyfing til að halda heilsunni; hollt mataræði. Það minnkar líkur á lífsstílstengdum sjúkdómum sem hrjá margan Íslendinginn, til dæmis hjarta- og æðasjúkdómum. Einnig er stress, kvíði og athyglisbrestur dæmi um álagseinkenni sem geta aukist með lélegu mataræði. Unnar matvörur eru til dæmis lakari matur og inniheldur gjarnan sykur, hveiti og rotvarnarefni, en þessar vörur eru að jafnaði ódýrari en þær sem hollari eru.

Sykur, skattar og lýðheilsa
Með þetta í huga velti ég vöngum yfir mögulegum afleiðingum þess að afnema sykurskatt. Á sama tíma og ljóst er að markvissari verðlagningaraðgerðir þyrfti til að draga úr sykurneyslu í miklum mæli er hugsunin á bak við sykurskattinn í rétta átt. Markmiðið er gott en spyrja má hvort skatturinn hefur náð tilsettum árangri? Hærra verð á sælgæti og gosi heldur mér a.m.k. svolítið fjær því að velja þær vörur en annars væri.

Það er ekki einungis jákvætt heldur nauðsynlegt að stefna að betri árangri í lýðheilsumálum og í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar er bætt lýðheilsa og forvarnarstarf sett meðal forgangsverkefna. Með markvissum aðgerðum á því sviði má draga úr kostnaði fyrir samfélagið til framtíðar og í raun ættu lýðheilsumarkmið að vera þáttur í öllum stefnum stjórnvalda. Aðgerðir til að draga úr sykurneyslu eru þar mikilvægar og sterkasta forvarnaraðgerðin á færi stjórnvalda í því samhengi er markviss lagasetning.

Umræða um hækkun virðisaukaskatts á matvæli tengist einnig inn í lýðheilsuumræðuna, þar sem varast verður að matarkarfan hækki almennt í verði á meðan sykur og sykurvörur lækka hlutfallslega á móti. Hættan á því að sykraðar matvörur verði algengari í matarkörfunni vegna verðlags er raunveruleg og með henni eykst hætta á lífsstílstengdum sjúkdómum sem getur leitt til aukins kostnaðar fyrir samfélagið til lengri tíma litið.

Reykjavíkurmaraþonið er orðið fastur þáttur í lífi margra og hefur, með áherslu á að sem flestir geti tekið þátt, lagt mikið til vakningar um mikilvægi hreyfingar á undanförnum árum. Stjórnvöld þurfa að vinna í sömu átt til þess að sem flestir geti átt jafnan aðgang að hollu mataræði og liðið vel í eigin líkama. Til þess þarf að huga að lýðheilsumarkmiðum þegar stefnan er mörkuð. Ég mun beita mér fyrir því.

Haraldur Einarsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 23. ágúst 2014.

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Frelsi eins getur haft í för með sér ófrelsi annars. Hlutverk stjórnmálamanna er að tryggja almannahag og öryggi borgaranna- bæta samfélagið. Með lýðræðislegum kosningum veitum við þeim forræði í ákveðnum málaflokkum sem snúa að samfélagsmótun og framtíðarsýn.

Efnislega mikilvæg vara

Að mínu mati væri frjáls sala áfengis í matvöruverslunum EKKI framfaraspor fyrir íslenska þjóð. Í mörgum löndum er framleiðsla og sala á áfengi tekjulind fyrir bændur, framleiðendur, auglýsingastofur, rekstraraðila fjölmiðla og fjárfesta. Áfengi er einnig atvinnuskapandi, það aflar gjaldeyristekna vegna útflutnings og ríkissjóður hagnast vegna álagningar áfengisgjalds. Áfengi er því efnahagslega mikilvægt. En ábatinn af sölu og framleiðslu á áfengi er samfélaginu afar dýrkeyptur. Það er einkum þrennt sem leiðir til þess að áfengi veldur svo miklu líkamlegu, andlegu og félagslegu tjóni: 1) eitrun í líkamanum, 2) víma og 3) ánetjun (fíkn).

Gríðarlegt heilsutjón af völdum áfengis

Tengsl milli áfengisvímu og skaða eru þó skýr og greinileg, sérstaklega hvað varðar ofbeldi, umferðarslys eða önnur slys. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni mátti á árinu 2000 rekja 4,0% allra dauðsfalla og örorku í heiminum til áfengis („The Global Burden of Disease“). Áfengi reyndist því fimmti skaðlegasti áhættuþátturinn af 26 sem kannaðir voru. Áfengi veldur álíka miklu heilsutjóni og tóbak.

Stefna Norðurlandaþjóða

Velferðarnefnd Norðurlandaráðs fór í vandaða og umfangsmikla vinnu í þessum málaflokki fyrir ekki löngu þar sem skoðuð voru m. a. gögn frá vísinda- og rannsóknaraðilum. Tillagan varð opinber stefna Norðurlandaráðs og er þess vænst að norræn ríki fylgi henni. Þar er ótvírætt sýnt fram á að aðgengi skiptir miklu máli hvað varðar neyslu, þ.m.t. neyslu ungmenna. Einnig er talið að forvarnir skipti því miður minna máli en menn hafa haldið almennt.  Það sem er sagt skipta mestu máli er þetta:

1. Álagning/skattar á áfengi
2. Áfengisverslun ríkisins
3. Aldurstakmörk
4. Takmarkað aðgengi þ.e. takmark á fjölda útsölustaða/opnunartíma
5. Bann við beinni og óbeinni markaðssetningu
6. Mörk gagnvart akstri undir áhrifum 0,5 eða 0,2 prómill og sýnilegt og  óvænt/tilfallandi eftirlit.
7. Ráðgjöf í heilsugæslunni og öflugri meðferð þeirra sem eru háðir áfengi

Verum fyrirmynd annarra þjóða með ábyrgri stefnu í áfengismálum!

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Heimildir: https://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item10424/Afengi_engin_venjuleg.pdf og tillaga Velferðarnefndar Norðurlandaráðs um norræna lýðheilsustefnu í áfengis- og tóbaksmálum.

Greinin birtist í Fréttablaðinu 28. júlí 2014.

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Hver einstaklingur er einstakur og fólkið sem vill búa á Íslandi kemur alls staðar að úr heiminum. Einstaklingar með ólíkan litarhátt, menningu, trúarbrögð og hugmyndir. En þetta fólk á það sameiginlegt að vera manneskjur sem vilja búa á Íslandi og eignast gott líf. Nýtt tækifæri.

Góðir starfskraftar

Þegar Íslendingar rekja ættir sínar með aðstoð Íslendingabókar þá kemur í ljós að við erum meira og minna skyld í a.m.k. 8. ættlið. Síðan gerist það fyrir nokkrum áratugum síðan að hópar fólks fara að koma hingað til lands. Víetnamar, Filipseyjingar og nú síðustu ár hefur fjöldi Pólverja flutt hingað, svo eitthvað sé nefnt. Ég get fullyrt að „nýju Íslendingarnir“ hafa staðið sig feykilega vel í að aðlagast og leggja sitt af mörkum til þjóðfélagsins. Fólkið er almennt vinsælir starfskraftar og margir hverjir hafa stofnað eigin fyrirtæki hér á landi.

Kærleikurinn

Kærleikurinn er inntak allra trúarbragða. Afbökun trúarbragða hefur hins vegar átt sér stað öldum saman og misnotkun þeirra. Kristin trú og kristnir trúarleiðtogar er þar síður en svo undanskyldir. Almennt eru Íslendingar umburðalyndir og vilja vel. Því miður eru alltaf einhverjir sem ala á ótta, hatri og nærast á neikvæðri umræðu. Uppbyggileg og málefnaleg umræða er það sem við þurfum, hvort sem það er um innflytjendamál, trúarbrögð eða annað. Mótun samfélagsins og sú stefna sem við viljum taka í þeim efnum er okkur öllum mikilvæg.

Litríkara og skemmtilegra

Nágrannaþjóðir okkar hafa mun lengri reynslu en við að málefnum innflytjenda. Þessar þjóðir hafa þegar mótað sér stefnu eða eru í þeirri vinnu. Eitthvað hefur betur mátt fara en einnig er margt sem vel hefur verið gert. Það er kominn tími til að við skoðum vandlega hvað nágrannar okkar hafa verið að gera og nýtum okkur þeirra reynslu til frekari uppbyggingar samfélags okkar. Fjölbreytni er af hinu góða. Hún eykur hagvöxt og gerir samfélagið litríkara og fallegra, eins og stórkostlegt bútateppi sem prýði er af. Ég ætla að beita mér fyrir því á næsta þingi að hafist verði handa við þetta aðkallandi og mikilvæga verkefni.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Lesandi góður! Nú styttist óðum sá tími sem ætlaður er til að sækja um leiðréttingu á verðtryggðum neytendalánum en frestur til að sækja um rennur út 1. september n.k.

Aðgerðin er hin stærsta sem gripið hefur verið til í því augnamiði að rétta hlut skuldara nokkurs staðar. Hún er almenn og byggir á jöfnuði og réttlæti. Skuldaleiðréttingin felst annarsvegar í beinni niðurfærslu skulda en hinsvegar í því að skuldarar geta nýtt viðbótarlífeyrissparnað sinn til niðurgreiðslu húsnæðislána í þrjú ár.

Aðgerðin nýtist best þeim sem hafa minni- eða meðaltekjur og eiga íbúð af hóflegri stærð. Þannig koma um 60% upphæðarinnar sem ætluð er til beinnar skuldalækkunar í hlut þeirra heimila sem hafa samtals 8 milljónir króna eða minna í tekjur á ári. Það samsvarar t.d. meðallaunum tveggja einstaklinga sem taka laun samkvæmt kjarasamningi BSRB.

Aðgerðin beinist að þeim sem urðu fyrir forsendubresti í verðbólguholskeflunni sem reið yfir í kjölfar hrunsins árin 2009 og 2010. Markmiðið með aðgerðinni er að rétta hlut þessa hóps nokkuð og gefa honum færi á að ná vopnum sínum aftur.

Aðgerðin mun lækka greiðslubyrði þeirra sem rétt eiga á leiðréttingu og leiða til aukins kaupmáttar. Séreignarsparnaðarhluti aðgerðarinnar gagnast einnig þeim sem ekki eiga íbúð en freista þess að leggja fyrir og mynda þannig grunn að húsnæðiskaupum. Einnig má segja að notkun hluta séreignasparnaðar til lækkunar húsnæðisskulda sé ein besta fjárfesting sem völ er á nú um stundir. Þann 1. júlí s.l. var hægt að hefja nýtingu séreignasparnaðar til lækkunar húsnæðislána eða til að byggja upp sjóð til fasteignakaupa síðar.

Það er mikilvægt að allir sem telja sig eiga rétt á leiðréttingu sækist eftir henni. Fljótlega eftir 1. september n.k. mun ljóst verða hver leiðrétting hvers og eins verður. Þá fá íslensk heimili ný tækifæri til sóknar.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í DV þriðjudaginn 15. júlí 2014

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.

Nýlega bárust fregnir af því að bandaríska risaverslunarkeðjan Costco hygði á landvinninga á Íslandi. Að vanda fór samfélagsumræðan út um víðan völl af þessu tilefni, ekki síst fyrir tilstuðlan fjölmiðla. Mátti halda í byrjun að nú yrði slakað til fyrir verslunarrisann með lagasetningum sem væru til þess fallnar að breyta rekstrarskilyrðum verslunar stórlega, m.a. með tilslökunum í sölu áfengis og innflutnings á hráu kjöti.

Nú þegar umræðan hefur róast virðist svo sem Costco hafi áhuga á að hasla sér völl á Íslandi á þeim forsendum og innan þess regluverks sem íslensk stjórnvöld setja. Því ber að fagna. Sá sem hér ritar hefur haldið því fram bæði í ræðu og riti að helsta von Íslendinga um samkeppni sé fólgin í innflutningi á kaupmönnum og fagnar því hugmyndum Costco um rekstur á Íslandi.

Núverandi fákeppni hefur verið og er ein mesta ógnin við íslenska neytendur og afkomu þeirra. Verstu einkenni fákeppninnar hafa undanfarin misseri kristallast í því að innflutt vara hefur lækkað mjög óverulega þrátt fyrir allnokkra styrkingu íslensku krónunnar. Þessi staðreynd hefur ekki komist á dagskrá því kaupmönnum hefur tekist að snúa allri umræðu um verslun á Íslandi að landbúnaðarkerfinu, vörugjöldum og tollum. Í þeirri umræðu er öllu blandað saman og menn velja sér rök hverju sinni líkt og af hlaðborði. Hvergi minnast kaupmenn á að samkvæmt erlendum könnunum er ofmönnun í íslenskri verslun allt að 20% og að óvíða eru jafn margir fermetrar í verslun á íbúa og hér á Íslandi auk þess sem ótakmarkaður afgreiðslutími eykur kostnað og hækkar þar með vöruverð.

Verði tilkoma Costco á íslenskan markað til þess að auka samkeppni og hagkvæmni í verslun ber að fagna komu fyrirtækisins til Íslands. Nauðsynlegt er þó að svara nokkrum spurningum sem vakna við komu fyrirtækisins. Hverjir eru innlendir samstarfsaðilar Costco og hugsanlegir meðeigendur? Sérstaka athygli hafa vakið hófstillt viðbrögð forstjóra Haga, sem hefur yfirgnæfandi markaðshlutfall hér á landi, við yfirvofandi samkeppni. Getur verið að Hagar eða aðilar þeim tengdir eigi aðild að fyrirhugaðri verslun Costco? Svör við þessum spurningum og fleiri slíkum verða að liggja fyrir áður en hægt er að fagna komu Costco til Íslands.

Þorsteinn Sæmundsson

Greinin birtist í Morgunblaðinu 15. júlí 2014.

PS: Ertu á Facebook? Því ekki að verða aðdáandi Framsóknar.