Tag: Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Um helg­ina lauk 72. alþjóðlegu kvik­mynda­hátíðinni í Berlín. Hátíðin er með þeim virt­ari í heimi kvik­mynd­anna en mik­ill heiður fylg­ir því að eiga þar til­nefnt verk. Óhætt er að segja að ár­ang­ur Íslands á hátíðinni sé glæsi­leg­ur en list­ræn­ir stjórn­end­ur henn­ar völdu fjór­ar ís­lensk­ar mynd­ir í aðaldag­skrá hátíðar­inn­ar. Aldrei hafa jafn marg­ar ís­lensk­ar mynd­ir tekið þátt í dag­skránni og átti Ísland flest fram­lög allra Norður­landa í ár. Þannig fengu gest­ir hátíðar­inn­ar að njóta kvik­mynd­anna Ber­d­reymi og Against the Ice, stutt­mynd­ar­inn­ar Hreiðurs og sjón­varpsþátt­anna Svörtu sanda við góðan orðstír.

Árang­ur þessi er enn ein staðfest­ing á þeim mikla krafti sem býr í ís­lenski kvik­mynd­mynda­gerð. Ljóst er að slíkt ger­ist ekki að sjálfu sér. Allt það hæfi­leika­ríka fólk sem starfar í kvik­mynda­gerð á Íslandi á mikl­ar þakk­ir skild­ar fyr­ir frumsköp­un sína, elju og dugnað við fram­leiðslu og miðlun verka sinna. Þá skipt­ir einnig miklu máli að því fag­fólki og fyr­ir­tækj­um sem starfa í kvik­mynda­gerð sé sköpuð traust og sam­keppn­is­hæf um­gjörð utan um störf sín.

Vatna­skil urðu í um­hverfi kvik­mynda­gerða árið 1999 þegar að lög um end­ur­greiðslur vegna kvik­mynda­gerðar á Íslandi voru samþykkt. Með þeim var rekstr­ar­um­hverfi kvik­mynda­geir­ans styrkt og sam­keppn­is­hæfni auk­in til mun­ar. All­ar göt­ur síðan hef­ur ár­ang­ur­inn birst okk­ur með skýr­um hætti. Kvik­mynda­gerð hef­ur verið áber­andi í ís­lensku menn­ing­ar- og at­vinnu­lífi og hef­ur velta grein­ar­inn­ar þre­fald­ast und­an­far­inn ára­tug og nem­ur nú um 30 millj­örðum króna á árs­grund­velli en vel á fjórða þúsund starfa við kvik­mynda­gerð.

Meðbyr­inn er mik­ill og til að mynda vill sí­fellt fleira ungt fólk starfa við skap­andi grein­ar, eins og kvik­mynda­gerðina. Starfs­um­hverfið er spenn­andi en óþarft er að telja upp öll þau stór­verk sem tek­in hafa verið upp á hér á landi með til­heyr­andi já­kvæðum áhrif­um á ferðaþjón­ust­una og ímynd lands­ins. Af of­an­greindu má álykta að með auk­inni fjár­fest­ingu muni grein­in geta skilað þjóðarbú­inu tals­vert meiri verðmæt­um en hún ger­ir nú. Með þetta í huga kynntu stjórn­völd nýja kvik­mynda­stefnu til árs­ins 2030 en hún var afrakst­ur góðrar sam­vinnu stjórn­valda og at­vinnu­lífs.

Stjórn­völd hafa ein­hent sér í að fylgja hinni nýju stefnu eft­ir af full­um krafti. Þannig voru til dæm­is fjár­mun­ir strax tryggðir til þess að koma á lagg­irn­ar há­skóla­námi í kvik­mynda­gerð við Lista­há­skóla Íslands og á fjár­lög­um þessa árs má finna rúm­lega 500 m.kr hækk­un til kvik­mynda­mála – sem að stærst­um hluta renn­ur til fram­leiðslu á kvik­mynda- og sjón­varps­efni. Þá er vinna þegar haf­in í nýju menn­ing­ar- og viðskiptaráðuneyti sem miðar að því auka alþjóðlega sam­keppn­is­hæfni kvik­mynda­gerðar hér á landi með hærri end­ur­greiðslum til að laða að stór kvik­mynda­verk­efni til Íslands.

Ljóst er að ár­ang­ur líkt og birt­ist okk­ur í Berlín hvet­ur okk­ur enn frek­ar til dáða við að stuðla að enn öfl­ugra um­hverfi kvik­mynda­gerðar hér á landi. Tæki­fær­in eru mý­mörg og þau ætl­um við að grípa.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 21. febrúar 2022.

Und­an­farna mánuði hef­ur sýn­ing­in MUGG­UR – Guðmund­ur Thor­steins­son staðið yfir í Lista­safni Íslands. Guðmund­ur (1891-1924), eða Mugg­ur, er einn merk­asti og af­kasta­mesti mynd­listamaður þjóðar­inn­ar – og í raun okk­ar fyrsti fjöll­istamaður. Ung­ur að árum flutt­ist hann til Kaup­manna­hafn­ar árið 1903 ásamt fjöl­skyldu sinni þar sem hann nam mynd­list við Kon­ung­lega lista­há­skól­ann á ár­un­um 1911-1915. Þrátt fyr­ir stutta ævi skildi Mugg­ur eft­ir sig nokkuð fjöl­breytt safn verka sem bera þess glöggt merki að hæfi­leik­um hans voru fá tak­mörk sett eins og rakið er í veg­legri bók sem Lista­safn Íslands gaf út hon­um til heiðurs árið 2021.

Mugg­ur, ásamt fleiri merk­um mynd­list­ar­mönn­um þjóðar­inn­ar, hef­ur und­ir­byggt sterk­an grunn fyr­ir menn­ing­ar­líf sam­tím­ans. Á Íslandi rík­ir kraft­mik­il og lif­andi mynd­list­ar­menn­ing og mynd­list­ar­starf­semi. Mynd­list leik­ur stórt hlut­verk í sam­fé­lag­inu. Hún er órjúf­an­leg­ur hluti af mennt­un, þroska og dag­legu lífi fólks um allt land. Mynd­listar­fólk er metið að verðleik­um og áhersla er á kennslu og nám í mynd­list og lista­sögu á öll­um skóla­stig­um. Mynd­list á vax­andi sam­fé­lags­legu hlut­verki að gegna og stuðlar að gagn­rýnni og skap­andi hugs­un og umræðu.

Fram und­an er til­efni til að beina sjón­um að frek­ari tæki­fær­um til vaxt­ar. Sköp­un ís­lenska lista­manna fang­ar at­hygli fólks hér á landi sem og er­lend­is. Árang­ur­inn birt­ist í fleiri tæki­fær­um ís­lenskra lista­manna til þátt­töku í kraft­mik­illi safn­a­starf­semi og vönduðum sýn­ing­um um allt land. Einnig end­ur­spegl­ast ár­ang­ur­inn í þátt­töku á virt­um alþjóðleg­um viðburðum og sýn­ing­um. Eft­ir­spurn eft­ir kaup­um á ís­lensk­um lista­verk­um er um­tals­verð.

Mynd­list verður eitt af áherslu­mál­um mín­um í ný­stofnuðu menn­ing­ar- og viðskiptaráðuneyti og hef ég boðað að ný mynd­list­ar­stefna verði kynnt á fyrstu 100 starfs­dög­um ráðuneyt­is­ins og að inn­leiðing henn­ar verði í for­grunni á næstu árum.

Stefn­an mun kalla á fjöl­breytt­an stuðning við list­sköp­un, mennt­un, mynd- og miðlalæsi sem styðji við kraft­mikla mynd­list­ar­menn­ingu og vit­und­ar­vakn­ingu á meðal al­menn­ings. All­ar for­send­ur eru til þess að efla mynd­list sem enn sýni­legri og öfl­ugri at­vinnu­grein sem að varp­ar já­kvæðu ljósi á landið okk­ar.

Ég hvet alla áhuga­sama til að heim­sækja Lista­safn Íslands um helg­ina, sem verður síðasta sýn­inga­helgi „MUGG­UR – Guðmund­ur Thor­steins­son“, og virða fyr­ir sér fjöl­breytt fram­lag hans til ís­lensks menn­ing­ar­arfs.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 11. febrúar 2022

Nýtt menn­ing­ar- og viðskiptaráðuneyti (MVF) tók í gær form­lega til starfa í sam­ræmi við ný­samþykkta þings­álykt­un­ar­til­lögu um skip­an Stjórn­ar­ráðsins. Breyt­ing­ar sem í henni er að finna eru rót­tæk­ar en tíma­bær­ar og eru til þess falln­ar að fella ósýni­lega múra stofn­ana­menn­ing­ar og stuðla að sam­vinnu, sam­ráði og sam­hæf­ingu inn­an Stjórn­ar­ráðsins. Und­ir hið nýja ráðuneyti falla mál­efni menn­ing­ar, ferðaþjón­ustu og viðskipta og er hlut­verk þess að skapa þess­um mála­flokk­um um­hverfi sem stuðlar að vel­sæld og verðmæta­sköp­un fyr­ir sam­fé­lagið.

Því hlut­verki mun ráðuneytið sinna með því að auka skil­virkni, bæta þjón­ustu og nýta sam­legð mála­flokk­anna með öfl­ugu sam­starfi með áherslu á mik­il­vægi skap­andi greina og sam­keppn­is­hæfni. Lögð verður áhersla á vandaða stefnu­mót­un, virka sam­vinnu og upp­lýs­inga­miðlun ásamt því að auka traust á stofn­un­um og verk­ferl­um stjórn­sýsl­unn­ar og tryggja jafn­ræði og sjálf­bærni. Inn­an hins nýja ráðuneyt­is verður auk­in geta til hag­fræðilegra grein­inga til að styðja mið mark­viss­ari stefnu­mót­un í mála­flokk­um þess.

Það eru mörg sókn­ar­færi í sam­legð þess­ara þriggja stoða sem menn­ing, ferðaþjón­usta og viðskipti eru í ís­lensku sam­fé­lagi og mark­miðið er að há­marka þá sam­legð á sama tíma og við stönd­um vörð um kjarn­a­starf­semi og sér­stöðu grein­anna. Ferðaþjón­ust­an og menn­ing­ar­lífið njóta gagn­kvæms ávinn­ings af vel­gengni og hags­mun­ir þeirra eru samofn­ir á ýms­um sviðum. Þannig hafa ís­lensk­ir menn­ing­ar­viðburðir á borð við tón­list­ar- og kvik­mynda­hátíðir verið aðdrátt­ar­afl ferðamanna um ára­bil. Að sama skapi njóta skap­andi grein­ar góðs af stærri markaði sem fylg­ir fjölg­un ferðamanna og auk­inni eft­ir­spurn eft­ir ís­lenskri list og menn­ingu.

Til grund­vall­ar aðgerðum og áhersl­um nýs ráðuneyt­is verða mæli­kv­arðar sem ná utan um efna­hags­lega, sam­fé­lags­lega og hug­læga þætti sem ganga þvert á mála­flokka okk­ar. Mér finnst spenn­andi að hugsa til þess­ara mæli­kv­arða sem einskon­ar sköp­un­ar­vísi­tölu en það er vísi­tala sem við kepp­um að því að hækka og höf­um alla burði til. Um­svif þeirra at­vinnu­greina sem heyra und­ir nýtt menn­ing­ar- og viðskiptaráðuneyti eru nú þegar mik­il en fram­lag þeirra til vergr­ar lands­fram­leiðslu er rúm­lega 40%. Við ætl­um okk­ur að gera enn bet­ur. Okk­ar stærstu mark­mið eru að árið 2030 muni út­gjöld ferðamanna hér á landi nema 700 millj­örðum króna og að út­flutn­ing­verðmæti menn­ing­ar verði 20 millj­arðar. Að auki vilj­um við koma Íslandi í hóp 15 efstu landa hvað viðkem­ur viðskiptaum­hverfi og sam­keppn­is­hæfni.

Það er því til mik­ils að vinna fyr­ir þjóðarbúið ef rétt er haldið á mál­um. Tími tæki­fær­anna er runn­inn upp og með samþætt­ingu þess­ara mála­flokka í nýju ráðuneyti menn­ing­ar- og viðskipta­mála eru skapaðar trygg­ari for­send­ur til að grípa þau og stuðla þannig að sókn í þágu sam­fé­lags­ins alls með til­heyr­andi vexti og vel­sæld til framtíðar.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, ferðamála-, viðskipta- og menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 2. febrúar 2022.

Það er til­efni til bjart­sýni. Það er farið að hilla und­ir lok heims­far­ald­urs­ins eins og við höf­um þekkt hann und­an­far­in tvö ár með til­heyr­andi áhrif­um á dag­legt líf okk­ar. Þessi tími er for­dæma­laus. Það sem stend­ur þó upp úr er óneit­an­lega það hversu vel ís­lensku sam­fé­lagi hef­ur gengið að tak­ast á við þær fjöl­mörgu áskor­an­ir sem fylgt hafa far­aldr­in­um. Strax í upp­hafi far­ald­urs ákvað rík­is­stjórn­in að beita rík­is­fjár­mál­un­um af krafti til þess að tryggja öfl­uga viðspyrnu sam­fé­lags­ins eins og þurfa þykir hverju sinni – með svo­kallaðri efna­hags­legri loft­brú. Loft­brú­in er stór, en þannig nem­ur heild­ar­um­fang efna­hags­ráðstaf­ana árin 2020 og 2021 um 215 millj­örðum króna. Und­an­farna daga hafa stjórn­völd kynnt sín­ar nýj­ustu og von­andi síðustu aðgerðir í þess­um anda, sem er ætlað að styðja við sam­fé­lagið í kjöl­far áhrifa ómíkron-af­brigðis­ins.

Staðan á Íslandi og á heimsvísu

Aðgerðirn­ar hafa skipt miklu máli. Efna­hags­bat­inn á Íslandi hef­ur verið sterk­ur og ger­ir Seðlabank­inn ráð fyr­ir 5,1% hag­vexti á ár­inu. Störf­um hef­ur fjölgað hratt og at­vinnu­leysi er að verða svipað og það var fyr­ir heims­far­ald­ur­inn. Hins veg­ar hef­ur vöxt­ur korta­veltu dreg­ist hratt sam­an í upp­hafi árs sök­um fjölg­un­ar smita í sam­fé­lag­inu. Velta bæði ís­lenskra og er­lendra korta dróst skyndi­lega sam­an fyrstu 10 daga mánaðar­ins. Heild­ar­korta­velta er nú 4% minni en 2019. Lands­menn hafa dregið sig til hlés vegna bylgju ómíkron-af­brigðis­ins. Því er mik­il­vægt að fram­lengja efna­hagsaðgerðir og beina þeim sér­stak­lega í átt að þeim geir­um sem hafa orðið verst úti í far­sótt­inni. Það sama má segja um hag­vaxt­ar­horf­ur á heimsvísu en þær hafa versnað á fyrsta árs­fjórðungi og ger­ir Alþjóðagjald­eyr­is­sjóður­inn ráð fyr­ir 4,9% hag­vexti árið 2022. Það eru einkum þrír þætt­ir sem skýra versn­andi horf­ur: vænt­an­leg­ar vaxta­hækk­an­ir í Banda­ríkj­un­um og minnk­andi einka­neysla, þrálát verðbólga og viðkvæm staða fast­eigna­markaðar­ins í Kína.

Viðspyrnu- og lok­un­ar­styrk­ir fram­lengd­ir

Meðal þeirra aðgerða sem stjórn­völd kynntu í vik­unni voru fram­leng­ing­ar al­mennra viðspyrnustyrkja til handa fyr­ir­tækj­um um fjóra mánuði – en áætlað um­fang þeirra nemi um tveim­ur millj­örðum króna. Nú þegar hafa 10 millj­arðar króna verið greidd­ir út til um 1.800 rekstr­araðila en um 400 um­sókn­ir á eft­ir að af­greiða. Auk­in­held­ur samþykkti rík­is­stjórn­in fram­leng­ingu lok­un­ar­styrkja til þeirra sem hafa tíma­bundið þurft að loka starf­semi sinni vegna sótt­varn­aráðstaf­ana og orðið af veru­leg­um tekj­um vegna þess. Um­fang aðgerðanna er mikið en um leið mik­il­vægt til þess að standa áfram með ís­lensku at­vinnu­lífi á loka­spretti far­ald­urs­ins. Styrk­irn­ir gera rekstr­araðila bet­ur í stakk búna til þess að taka þátt af full­um krafti að nýju þegar sam­fé­lag án tak­mark­ana tek­ur við og hjól hag­kerf­is­ins fara að snú­ast hraðar.

Veit­ingastaðir varðir

Rekst­ur margra veit­ingastaða hef­ur þyngst veru­lega vegna tekju­sam­drátt­ar í kjöl­far sótt­varn­aráðstaf­ana um­fram flest­ar at­vinnu­grein­ar, meðal ann­ars vegna styttri af­greiðslu­tíma. Veit­ingastaðir eru mik­il­væg­ir sam­fé­lag­inu sem við búum í og eru nauðsyn­leg­ir til að sinna þeim fjölda ferðamanna sem heim­sækja Ísland. Því kynntu þau sér­staka styrki fyr­ir veit­ingastaði til þess að tryggja viðspyrnu þeirra að sótt­varn­aráðstöf­un­um liðnum. Gert er ráð fyr­ir að ein­stak­ir rekstr­araðilar geti fengið að há­marki 10-12 millj­óna styrk á fjög­urra mánaða tíma­bili til að mæta rekstr­ar­kostnaði.

Staðið með menn­ing­unni

Stjórn­völd ein­settu sér að standa með list­um og menn­ingu í gegn­um heims­far­ald­ur­inn en hann hef­ur haft afar mik­il og nei­kvæð áhrif á verðmæta­sköp­un í menn­ing­ar­geir­an­um, sér­stak­lega þeim grein­um hans sem byggja tekju­öfl­un sína að mestu á viðburðahaldi. Þannig voru greiðslur til rétt­hafa í tónlist vegna tón­leika­halds á ár­inu 2021 til að mynda 87% lægri en sam­svar­andi tekj­ur árið 2019. Þá hafa sjálf­stæð leik­hús og leik­hóp­ar farið veru­lega illa út úr far­aldr­in­um vegna þeirra sótt­varnaaðgerða og lok­ana. Það var því ánægju­legt að kynna í vik­unni 450 m.kr. viðspyrnuaðgerðir fyr­ir tónlist og sviðlist­ir. Miða þær að því að tryggja viðspyrnu í viðburðahaldi, efla frumsköp­un og fram­leiðslu lista­manna ásamt því að styðja við sókn á er­lenda markaði. Við eig­um lista­fólk­inu okk­ar margt að þakka, meðal ann­ars að stytta okk­ur stund­irn­ar á tím­um heims­far­ald­urs með hæfi­leik­um sín­um. Það verður ánægju­legt að geta sótt viðburði þeirra að nýju með vin­um og vanda­mönn­um.

Flest­ir munu kveðja þær tak­mark­an­ir sem fylgt hafa veirunni með litl­um söknuði og und­ir­búa sig að sama skapi und­ir betri tíð. Það stytt­ist því í að hin fleygu orð Stuðmanna „bráðum kem­ur ekki betri tíð, því betri get­ur tíðin ekki orðið“ verði orð að sönnu á sama tíma og sam­fé­lagið allt mun lifna við af meiri krafti en við höf­um áður kynnst.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, ferðamála-, viðskipta- og menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 27. janúar 2022.

Und­an­far­in sunnu­dags­kvöld hef­ur hug­ur lands­manna sveimað vest­ur á firði til þess að fylgj­ast með uppá­tækj­um þeirra Hörpu, Gríms, Jóns, Ein­ars, Ellu Stínu og annarra við rekst­ur sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæk­is í sjón­varpsþátt­un­um Ver­búðinni sem fengið hafa verðskuldaða at­hygli fyr­ir mikla fag­mennsku og gæði. Þætt­irn­ir eru enn ein staðfest­ing á þeim mikla krafti sem býr í ís­lenskri kvik­mynda­gerð en grein­in hef­ur verið áber­andi í ís­lensku menn­ing­ar- og at­vinnu­lífi und­an­far­inn ára­tug og velta grein­ar­inn­ar hef­ur þre­fald­ast á þeim tíma en vel á fjórða þúsund starfa við kvik­mynda­gerð.

Í takt við rót­tæk­ar breyt­ing­ar á sam­fé­lög­um heims­ins, sem gjarn­an eru kennd­ar við fjórðu iðnbylt­ing­una, er kallað eft­ir því að fjöl­breytt­ari stoðum verði skotið und­ir ís­lenskt at­vinnu­líf með áherslu á grein­ar sem byggj­ast á hug­viti, há­tækni, sköp­un og sjálf­bær­um lausn­um. Ekki fer milli mála að kvik­mynda­gerð fell­ur að öllu leyti að þess­ari skil­grein­ingu, enda er hún ört vax­andi skap­andi grein sem hef­ur alla burði til að styðja enn frek­ar við verðmæta­sköp­un og sam­keppn­is­hæfni þjóðarbús­ins á næstu árum og ára­tug­um.

Sí­fellt fleira ungt fólk vill starfa við skap­andi grein­ar, eins og kvik­mynda­gerðina. Þá eru kvik­mynd­ir mik­il­væg­ur þátt­ur í alþjóðlegri markaðssetn­ingu Íslands sem lands lista og skap­andi greina og í að laða er­lenda ferðamenn til lands­ins. Af þessu má álykta að með auk­inni fjár­fest­ingu muni grein­in geta skilað þjóðarbú­inu tals­vert meiri verðmæt­um en hún ger­ir nú.

Með þetta í huga kynntu stjórn­völd nýja kvik­mynda­stefnu til árs­ins 2030. Velta kvik­mynda- og sjón­varps­fram­leiðslunn­ar eru tæp­ir 30 ma.kr. á árs­grund­velli og tæp­lega 2.000 ein­stak­ling­ar starfa í grein­inni. Um er að ræða fyrstu heild­stæðu kvik­mynda­stefn­una sem unn­in hef­ur verið hér á landi en hún var afrakst­ur góðrar sam­vinnu stjórn­valda og at­vinnu­lífs. Stjórn­völd hafa ein­hent sér í að fylgja hinni nýju stefnu eft­ir af full­um krafti. Þannig voru til dæm­is fjár­mun­ir strax tryggðir til þess að koma á lagg­irn­ar há­skóla­námi í kvik­mynda­gerð við Lista­há­skóla Íslands og á fjár­lög­um þessa árs má finna rúm­lega 500 m.kr. hækk­un til kvik­mynda­mála – sem að stærst­um hluta renn­ur til fram­leiðslu á kvik­mynda- og sjón­varps­efni. Á kjör­tíma­bil­inu verða einnig stig­in stór skref í að auka alþjóðlega sam­keppn­is­hæfni kvik­mynda­gerðar hér á landi með hærri end­ur­greiðslum á skýrt af­mörkuðum þátt­um til að stuðla að því að fleiri stór verk­efni verði unn­in al­farið á Íslandi með til­heyr­andi tæki­fær­um fyr­ir ís­lenskt menn­ing­ar­líf.

Við höf­um öll unun af því að horfa á gott sjón­varps­efni og ekki skemm­ir fyr­ir ef það er ís­lenskt. Frjór jarðveg­ur fyr­ir sköp­un fleiri gæðasjón­varpsþátta og -kvik­mynda hér á landi er svo sann­ar­lega fyr­ir hendi – og hann á aðeins eft­ir að verða frjórri. Í raun er ís­lensk kvik­mynda­gerð er eins og flæðilína sem held­ur áfram að gefa og gefa svo ég noti orðfæri í anda Ver­búðar­inn­ar. Ég er því sann­færð um að fleiri Ver­búðir, eða þeirra lík­ar, muni líta dags­ins ljós – okk­ur öll­um til yndis­auka.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. janúar 2022.

Þær áskor­an­ir sem heim­ur­inn hef­ur þurft að tak­ast á við vegna heims­far­ald­urs­ins eru for­dæma­laus­ar. Íslenskt sam­fé­lag, ekki síður en önn­ur sam­fé­lög, hef­ur þurft að leggja sig allt fram við að tak­ast á við þann veru­leika sem veir­an hef­ur fært okk­ur til að tryggja áfram­hald­andi hag­sæld til framtíðar. Strax í upp­hafi far­ald­urs ákvað rík­is­stjórn­in að beita rík­is­fjár­mál­un­um af krafti til þess að tryggja öfl­uga viðspyrnu sam­fé­lags­ins – sem er meðal ann­ars í anda breska hag­fræðings­ins Johns M. Keynes. Keynes hafði legið und­ir feldi við rann­sókn­ir á krepp­unni miklu, þar sem nei­kvæður spírall dró kraft­inn úr hag­kerf­um um all­an heim.

Niður­sveifla og markaðsbrest­ur snar­fækkaði störf­um, minnkaði kaup­mátt og í leiðinni tekj­ur hins op­in­bera, sem hélt að sér hönd­um til að eyða ekki um efni fram. Keynes hélt því fram að þannig hefðu stjórn­völd dýpkað krepp­una og valdið óbæt­an­legu tjóni. Þvert á móti hefði hið op­in­bera átt að örva hag­kerfið með öll­um til­tæk­um ráðum, ráðast í op­in­ber­ar fram­kvæmd­ir og eyða tíma­bundið um efni fram. Þannig væru ákveðin um­svif í hag­kerf­inu tryggð, þar til kerfið yrði sjálf­bært að nýju.

Með þetta meðal ann­ars í huga hef­ur rík­is­stjórn­in varið millj­örðum króna síðan 2020 til að tryggja kröft­uga viðspyrnu á sviði menn­ing­ar­mála. Með fjár­magn­inu hef­ur tek­ist að brúa bilið fyr­ir lista­fólkið okk­ar þar til hjól sam­fé­lags og at­vinnu­lífs fara að snú­ast á nýj­an leik. Afrakst­ur þess­ar­ar fjár­fest­ing­ar er óum­deild­ur. Menn­ing og list­ir eru auðlind sem skil­ar efna­hags­leg­um gæðum til sam­fé­lags­ins í formi at­vinnu, fram­leiðslu á vöru og þjón­ustu til neyslu inn­an­lands og út­flutn­ings. Við þurf­um ekki annað en að horfa til þeirra landa sem fremst eru, þar sem rann­sókn­ir sýna að skap­andi at­vinnu­grein­ar leggja sí­fellt meira til hag­vaxt­ar.

Sömu sögu má segja af viðspyrnuaðgerðum stjórn­valda fyr­ir ferðaþjón­ust­una en sam­tals var 31 millj­arði króna varið til þeirra árin 2020 og 2021. Ný­verið var kynnt grein­ing KPMG á áætlaðri stöðu ís­lenskr­ar ferðaþjón­ustu í árs­lok 2021. Aðgerðir stjórn­valda hafa skipt sköp­um í að styðja við aðlög­un­ar­hæfni ferðaþjón­ustu­fyr­ir­tækja á tím­um covid og gera grein­ina bet­ur í stakk búna til þess að þjón­usta fleiri ferðamenn þegar fólks­flutn­ing­ar aukast að ráði milli landa á ný. Ferðaþjón­ust­an verður lyk­ill­inn að hröðum efna­hags­bata þjóðarbús­ins en grein­in get­ur á skömm­um tíma skapað gríðarleg­ar gjald­eyris­tekj­ur fyr­ir landið.

Þrátt fyr­ir að við séum stödd á krefj­andi tíma­punkti í far­aldr­in­um er ég bjart­sýn á framtíðina. Ég trúi því að ljósið við enda gang­anna sé ekki svo ýkja langt í burtu en þangað til munu stjórn­völd halda áfram að styðja við menn­ing­una, ferðaþjón­ust­una og fleira eins og þurfa þykir, með efna­hags­legri loft­brú sem virk­ar.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, viðskipta-, menn­ing­ar- og ferðamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. janúar 2022.

Deyi mál­in deyja líka þjóðirn­ar, eða verða að ann­arri þjóð.“ Svo komst Kon­ráð Gísla­son, pró­fess­or í nor­ræn­um fræðum við Hafn­ar­há­skóla og einn Fjöln­ismanna, að orði árið 1837 í um­fjöll­un sinni um ís­lensk­una. Orð Kon­ráðs ríma við orð fjöl­margra annarra í tím­ans rás um mik­il­vægi tungu­máls­ins okk­ar, enda óum­deilt að ís­lensk­an er dýr­mætt og ein­stakt tungu­mál sem mótað hef­ur sjálfs­mynd okk­ar sem þjóðar og und­ir­byggt sjálf­stæði lands­ins með öll­um þeim menn­ing­ar­arfi sem henni fylg­ir. Hraðar tækni­breyt­ing­ar sam­tím­ans hafa þó dregið fram nýj­ar áskor­an­ir gagn­vart ís­lensk­unni sem mik­il­vægt er að tak­ast á við af festu.

Með of­an­greint meðal ann­ars í huga höf­um við nýtt tím­ann vel und­an­far­in fjög­ur ár og unnið heima­vinn­una okk­ar til þess að styrkja stöðu ís­lensk­unn­ar á marg­vís­leg­an hátt til framtíðar. Góð og al­hliða móður­málsþekk­ing er mik­il­væg fyr­ir per­sónu­leg­an þroska barna, mennt­un þeirra og hæfni til að móta hugs­an­ir sín­ar og hug­mynd­ir. Með auk­inni snjall­tækja­notk­un eykst því þörf­in á að tæk­in skilji móður­málið okk­ar.

Íslensk stjórn­völd hafa leitt sam­an vís­inda­menn, frum­kvöðla og einka­fyr­ir­tæki í um­fangs­mikl­um og metnaðarfull­um verk­efn­um sem miða að því að efla mál­tækni hér á landi. Um 2,3 millj­arðar hafa þannig runnið til Ver­káætl­un­ar um mál­tækni sem áætlað er að ljúki í ár. Á sjötta tug sér­fræðinga hafa und­an­far­in ár unnið að rann­sókn­um og þróun mál­tækni á Íslandi. Til dæm­is eru mörg hundruð klukku­stund­ir af tal­máls­upp­tök­um aðgengi­leg­ar fyr­ir þá sem vilja þróa ís­lensk­ar snjall­tækjaradd­ir. Þúsund­ir klukku­stunda af hljóðdæm­um eru einnig fá­an­leg­ar sem má nota til að kenna tækj­un­um ís­lensku sem nýt­ist í öllu dag­legu lífi fólks.

Á næsta ári verða önn­ur þýðing­ar­mik­il verklok fyr­ir ís­lensk­una og menn­ing­ar­arf­inn henni tengd­an. Hús ís­lensk­unn­ar verður þá form­lega opnað og fær­ir þannig tungu­mál­inu okk­ar nýtt og glæsi­legt lög­heim­ili sem við get­um öll verið stolt af. Hin nýju heim­kyni munu hýsa fjöl­breytta starf­semi Stofn­un­ar Árna Magnús­son­ar í ís­lensk­um fræðum og ís­lensku- og menn­ing­ar­deild Há­skóla Íslands. Þar verða meðal ann­ars les­rými, fyr­ir­lestra- og kennslu­sal­ir, skrif­stof­ur og bóka­safn, að ógleymd­um sér­hönnuðum rým­um s.s. fyr­ir varðveislu, rann­sókn­ir og sýn­ingu á ís­lensk­um skinn­hand­rit­um – okk­ar dýr­mæt­ustu menn­ing­ar­verðmæt­um.

Við mun­um halda ótrauð áfram við að gera veg ís­lensk­unn­ar sem mest­an. Það verður áfram­hald­andi sam­vinnu­verk­efni stjórn­valda, al­menn­ings, at­vinnu­lífs­ins og annarra sem hafa lagt mikið af mörk­um und­an­far­in ár fyr­ir tungu­málið. Það er trú mín að án tungu­máls verði hug­mynd­ir ekki til og ef all­ir tala sama tungu­málið er hug­mynda­auðgi stefnt í voða og fram­förum til lengri tíma. Það eiga ekki all­ir að vera eins, þannig viðhöld­um við marg­breyti­legri og sterk­ari sam­fé­lög­um.

Höf­und­ur er menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 5. janúar 2022.

Upp er runn­in stund ljóss og friðar þar sem ást­vin­ir koma sam­an og njóta sam­vista yfir jól­in um heim all­an. Þó svo að þessi jól, líkt og þau síðustu, lit­ist af heims­far­aldri er ekk­ert því til fyr­ir­stöðu að halda gleðileg jól og líta björt­um aug­um til framtíðar. Á ár­inu sem senn fer að líða hef­ur Íslend­ing­um tek­ist vel til að lifa með veirunni og spyrna við fót­um. Þannig hef­ur til dæm­is okk­ar frá­bæra skóla­fólki farn­ast vel í að halda skól­um opn­um í sam­fé­lag­inu, sviðlist­ir og önn­ur menn­ing hef­ur þrif­ist með ágæt­um, af­koma rík­i­s­jóðs var mun betri en bú­ist var við, at­vinnu­leysi hef­ur minnkað mikið og ferðaþjón­ust­an hef­ur tekið við sér miðað við fyrra ár.

Er­lend­ir gest­ir líta enn hýru auga til Íslands sem áfangastaðar en eins og sak­ir standa eru ekki merki um að verið sé að fella niður flug frá því sem plön gerðu ráð fyr­ir áður en þessi upp­sveifla í far­aldr­in­um byrjaði, þó svo að af­bók­an­ir í vél­un­um hafi auk­ist. Útlit er fyr­ir að tals­vert verði að gera um þessi jól og ára­mót í mót­töku er­lendra ferðamanna. 46% nýt­ing er á hót­el­um á höfuðborg­ar­svæðinu miðað við bók­un­ar­stöðu. Á sama tíma í fyrra var bók­un­arstaðan 3%. Tals­verðar bók­an­ir eru líka hjá afþrey­ing­ar­fyr­ir­tækj­um á svæðinu. Þetta er til marks um hversu rík­ur ferðavilji er fyr­ir hendi til þess að koma til Íslands þrátt fyr­ir upp­sveiflu í heims­far­aldr­in­um.

Þess­ar já­kvæðu vís­bend­ing­ar og fleiri til gefa okk­ur fullt til­efni til þess að líta björt­um aug­um til framtíðar. Við vit­um nefni­lega að far­ald­ur­inn mun ekki vara að ei­lífu, það mun stytta upp um síðir. Þangað til mun­um við halda áfram að styðja ferðaþjón­ust­una eins og þurfa þykir. Þannig höf­um strax haf­ist handa við að tryggja aukna fjár­muni í kynn­ingu á Íslandi sem áfangastað und­ir heit­inu Sam­an í sókn sem Íslands­stofa held­ur utan um og búa þannig í hag­inn þegar að fólks­flutn­ing­ar hefjast að nýju. Einnig hafa stjórn­völd greint frá áfor­um um að verja millj­arði í stuðning við veit­inga­hús. Þetta eru mik­il­væg­ar aðgerðir sem mun­ar um til lengri og skemmri tíma. Það er eng­in spurn­ing í huga mér að ferðaþjón­ust­an, og henn­ar öfl­uga fólk, verði burðar­ársinn í viðspyrnu þjóðarbús­ins. Enda hef­ur ferðaþjón­ust­an áður sýnt að hún geti skapað gríðarleg­ar gjald­eyris­tekj­ur fyr­ir landið á nokkuð skömm­um tíma.

Það eru von­ir mín­ar að all­ir okk­ar er­lendu gest­ir muni eiga gæðastund­ir hér á landi yfir þessi jól, ekki síður en við sem hér búum. Ég sendi því öll­um hlýj­ar jóla­kveðjur, full til­hlökk­un­ar og bjart­sýni á að bók­un­arstaðan verði 100% jól­in 2022.

Höf­und­ur er ferðamála-, viðskipta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 23. desember 2021.

Forfeður okk­ar áttuðu sig snemma á mik­il­vægi þekk­ing­ar og hversu mik­il­vægt það væri að afla sér nýrr­ar þekk­ing­ar með því að ferðast á vit nýrra æv­in­týra en svo er kveðið á í Há­va­mál­um:

Vits er þörf
þeim er víða rat­ar.
Dælt er heima hvað.
Að auga­bragði verður
sá er ekki kann
og með snotr­um sit­ur.

Ég geri ráð fyr­ir að þess­ari heim­speki Há­va­mála hafi frem­ur verið beint til okk­ar heima­fólks um að sækja okk­ur þekk­ingu ytra en að Ísland yrði sá staður sem yrði heim­sótt­ur ríku­lega. Staðreynd­in er hins veg­ar sú að á skömm­um tíma hef­ur ferðaþjón­ust­an vaxið í eina af stærstu út­flutn­ings­grein­um þjóðar­inn­ar.

Ferðaþjón­usta skapaði 553 millj­arða króna verðmæti fyr­ir sam­fé­lagið árið 2019 og mun­ar um minna! Sama ár námu bein­ar gjald­eyris­tekj­ur af er­lend­um ferðamönn­um 383 ma.kr. eða 8,6% af vergri lands­fram­leiðslu. Vegna þessa hef­ur stöðug­leiki gjald­miðils­ins auk­ist og gjald­eyr­is­forði þjóðarbús­ins styrkst veru­lega. Auk­in­held­ur má segja að ferðaþjón­ust­an sé ein ár­ang­urs­rík­asta byggðaaðgerð Íslands­sög­unn­ar, sjálfsprott­in at­vinnu­up­bygg­ing um allt land. Á ár­un­um 2009-2019 skapaði ferðaþjón­usta að jafnaði 500 ný störf á ári á lands­byggðinni. Það er gríðarlega mik­il­vægt að þessi þróun tap­ist ekki.

Það hef­ur eng­um dulist að áhrif heims­far­ald­urs­ins hafa komið hlut­falls­lega verr við ferðaþjón­ust­una en ýms­ar aðrar at­vinnu­grein­ar. Að sama skapi hef­ur það varpað enn skýr­ara ljósi á það hversu mik­il­væg ferðaþjón­ust­an er fyr­ir efna­hags­lífið. Því hafa stjórn­völd lagt þunga áherslu á að styðja við grein­ina til þess að tryggja að hún lendi á báðum fót­um eft­ir heims­far­ald­ur og verði vel und­ir það búin þegar fólks­flutn­ing­ar milli landa aukast enn frek­ar að nýju. Það er aug­ljóst að þeim mun hraðari sem viðspyrna ferðaþjón­ust­unn­ar verður, þeim mun minni verður sam­fé­lags­leg­ur kostnaður af far­aldr­in­um til lengri tíma.

Ferðaþjón­ust­an hef­ur einnig átt stór­an þátt í að auka lífs­gæði okk­ar með ríku­legra mann­lífi, ný­stár­legu fram­boði af afþrey­ingu og góðum mat og gefið Íslend­ing­um tæki­færi á að víkka út tengslanet sín svo dæmi séu tek­in. Sá aukni áhugi á Íslandi sem fylg­ir ferðaþjón­ust­unni hef­ur einnig aukið skiln­ing lands­manna á eig­in landi og varpað ljósi á hversu sér­stakt það er fyr­ir margra hluta sak­ir. Það er ánægju­legt að geta tekið á móti fjölda gesta og deilt með þeim nátt­úru okk­ar, sögu og menn­ingu. Til að styðja enn frek­ar við það munu stjórn­völd meðal ann­ars halda áfram að styðja við markaðssetn­ingu Íslands sem áfangastaðar. Þannig tryggj­um við áfram­hald­andi sókn fyr­ir ferðaþjón­ust­una til að skapa ný æv­in­týri og þekk­ingu, þar sem speki Há­va­mála er höfð að leiðarljósi.

Höf­und­ur er ferðamálaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. desember 2021.