Year: 2017

Það er allnokkuð sérkennilegt að sjá nýjan fjármálaráðherra útskýra, hvað hann átti við með orðum sínum um íslensku krónuna í samtali við Financial Times á dögunum. Benedikt sagði í samtali við FT að til greina kæmi að festa gengi krónunnar við annan gjaldmiðil. Haft var eftir ráðherra og er hér vitnað í þýðingu Mbl.is: „Fjár­málaráðherra Íslands hef­ur viður­kennt að það sé ófor­svar­an­legt fyr­ir landið að viðhalda sín­um eig­in fljót­andi gjald­miðli,…“. Að hans mati er krónan óforsvaranlegur gjaldmiðill og svo sem ekki miklu við það að bæta. Nema kannski helst að hér talar fjármálaráðherra íslensku krónunnar.

En krónan á sér alla vega einn samherja í ríkisstjórninni, forsætisráðherrann Bjarna Benediktsson. Vegna orða fjármálaráðherra var haft eftir forsætisráherra að; „…pen­inga­stefnu­nefnd sé að störf­um og að grund­völl­ur þeirr­ar vinnu sé að krón­an verði framtíðar­gjald­miðill Íslands.“ Staðan er því þessi; peningastefnunefnd grundvallar sína vinnu á því að hér verði íslensk króna, fjármálaráðherra segir sömu krónu óforsvaranlega. Forsætisráðherra er lóðbeint ósammála frænda sínum fjármálaráðherranum. Alla vega í orði kveðnu. Bjarni hefur nefnilega ekki alltaf staðið með íslensku krónunni. Í heilsíðu auglýsingu 20. apríl 2009 hafði núverandi forsætisráðherra þetta að segja um evruna: Sjálfstæðisflokkurinn telur að leita eigi eftir samstarfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um að íslensk stjórnvöld og IMF (AGS) vinni að því í sameiningu að í lok efnahagsáætlunar Íslands og sjóðsins geti Íslendingar tekið upp evru sem gjaldmiðil í sátt og samvinnu við Evrópusambandið.  

Þetta var hið kalda mat forsætisráðherra á sínum tíma.

Mitt kalda mat er það að best sé að halda sig við krónuna, hún er ekki gallalaus, en grundvöllur efnahagslegs sjálfstæðis.

Sigurður Ingi Jóhannsson

Iðnaðarráðherra átti á dögunum fund með erlendum aðila, Atlantic Super Connection, sem hefur lýst áhuga á lagningu sæstrengs frá Íslandi. Ég varð verulega hugsi við þessar fréttir því um sama leyti fjallaði Alþingi um frumvarp umhverfisráðherra um Rammaáætlun. Orka, vatn og matvæli eru auðlindir sem alltaf verður eftirspurn eftir og Íslendingar eru í einstakri stöðu til að leggja þar sitt af mörkum. En við verðum að kunna fótum okkar forráð og hafa langtímasjónarmið í fyrirrúmi – ekki skammtíma gróðasjónarmið. Það er kominn tími til að staldra við og velta fyrir sér hvaða sýn við höfum á landið okkar og nýtingu orkunnar til framtíðar.

Hvað er »Ramminn«?
Rammaáætlun er verkfæri til að meta orkukosti og flokka í nýtingar-, bið- eða verndarflokk. Hugmyndin að rammaáætlun er að þar sé unnin fagleg vinna svo pólitísk sátt verði um nýtingu orkunnar. Hvað svo sem okkur finnst um flokkun orkukosta þá þurfum við að vera sammála um að það þarf að hugsa til langrar framtíðar vegna nýtingar á orkuauðlindum okkar.

Hærra orkuverð til heimila
Samkvæmt skriflegu svari iðnaðarráðherra (mars 2017) til greinarhöfundar þá hefur ráðherra ekki mótað stefnu í útflutningi á raforku en vitnar í svari sínu til skýrslu frá árinu 2016 um mat á áhrifum sæstrengs á fjölmarga þætti. Í þeirri skýrslu kemur meðal annars fram að raforkuverð til heimila og smærri fyrirtækja muni hækka; því muni draga úr afkomumöguleikum sprotafyrirtækja og annarra fyrirtækja, svo sem örfyrirtækja í smærri byggðum. Einnig segir í skýrslunni: »Frá sjónarhóli græna hagkerfisins virðist einnig liggja beinna við að sú orka sem annars væri seld úr landi væri þess í stað nýtt til að gera Ísland óháðara innflutningi eldsneytis.«

Ísland er land þitt
Í sviðsmyndinni sem notuð var við kostnaðar- og ábatagreiningu varðandi sæstreng milli Íslands og Bretland er gert ráð fyrir 1.200 km löngum sæstreng með 1.000 MW aflgetu.

Áætlaður stofnkostnaður er 3-500 milljarðar króna og samkvæmt skýrslunni er gert ráð fyrir 1.000 megavöttum en þess má geta að samanlagt uppsett afl allra raforkuvera á Íslandi er 2.700 megavött. Það er því ljóst að slík tenging við raforkumarkað Evrópu mun auka verulega þrýsting á að fleiri virkjanir verði reistar hér á landi. Því þurfum við að gera það upp við okkur hvort við ætlum að fara í stórfelldar virkjanir með tilheyrandi línulögnum um sveitir landsins til að byggja upp iðnað í Evrópu. Tal um sæstreng upp á allt að 500 milljarða til þess eins að flytja út afgangsorku í kerfinu, sem er kannski 150-200 megavött, er blekking. Ef sæstrengur verður lagður frá Íslandi til Evrópu þá þarf við að virkja og fjölga flutningslínum. Erum við tilbúin til þess?

Ójafnfræði sem hamlar atvinnuuppbyggingu
Á sama tíma og yfirvöld funda með fólki sem vill kanna leiðir til að leggja rafstreng til Íslands eru svæði víða um land sem búa við mjög takmarkað öryggi í raforkudreifingu. Nægir að nefna norðausturhornið og Vestfirði þar sem eru endastöðvar í dreifikerfinu auk þess sem veikir punktar eru víðar. Byggðalína Landsnets á Suðvesturlandi er komin að þolmörkum og rafmagnsflutningar um hana takmarkaður. Takmarkanir á flutningsgetu og öryggi hafa veruleg áhrif á rekstrarumhverfi fyrirtækja á landsbyggðinni og koma niður á atvinnuuppbyggingu þar. Landsmenn búa heldur ekki allir við þann »munað« að hafa aðgang að þrífösuðu rafmagni, og það stendur atvinnuuppbyggingu verulega fyrir þrifum á ákveðnum landssvæðum. Þeir sem stunda búskap geta til dæmis ekki uppfært tækjabúnað sinn í takt við nýjar reglugerðir þar sem þess er krafist að rafmagn sé þrífasað.

Það er án efa brýnna verkefni að tryggja öruggari afhendingu rafmagns um land allt og veita öllum landsmönnum aðgang að þrífösuðu rafmagni en að vinna að útflutningi raforku.

Silja Dögg Gunnarsdóttir

Greinin birtist í Morgunblaðinu 29. mars 2017.

Miklar breytingar hafa átt sér stað á íslensku fjármálakerfi frá því að bankakerfið hrundi á einni viku eins og spilaborg. Regluverk hefur verið stórbætt í þeim tilgangi að auka traust á bankakerfinu og draga úr áhættu kerfisins. Stærð bankakerfisins hefur minnkað og er rúm 150% af landsframleiðslu. Eigið fé bankanna er ríflegt, vanskil hafa minnkað verulega og kjör á erlendri markaðsfjármögnun hafa batnað mikið. Fyrsti áfanginn í endurreisn bankakerfisins hefur að mörgu leyti tekist vel eins og helstu kennitölur bankanna bera með sér. Í næsta áfanga þarf að huga að framtíðarskipan bankakerfisins, þ.e. hvernig það á að vera uppbyggt til að það þjóni heimilunum og fyrirtækjunum í landinu á bæði hagkvæman og sanngjarnan hátt.

Erlendir vogunarsjóðir keyptu tæp 30% í Arion banka í upphafi þessarar viku. Ráðamenn þjóðarinnar fögnuðu þessum viðskiptum og sögðu að nú væru vogunarsjóðirnir að veðja með Íslandi. Þrátt fyrir traustsyfirlýsingar ráðamanna, þá hafa margir goldið varhug við þessari þróun. Eignarhald þessara sjóða liggur ekki fyrir. Fréttir hafa borist af vafasamri fortíð eins sjóðanna sem nú er hluthafi í Arion banka. Einnig leit út fyrir að eigendur sjóðanna væru að stytta sér leið fram hjá leikreglunum til þess að flýta fyrir söluferlinu, þ.e. keyptur var 9.99% hlutur í Arion banka en þannig urðu sjóðirnir ekki virkir eigendur strax í upphafi ferlisins.

Gagnsætt eignarhald er forsenda þess að skapa traust og tiltrú á íslensku bankakerfi. Það er slæm byrjun á næsta áfanga í endurreisn bankakerfisins ef ekki fást skýrar upplýsingar um eigendurna og fyrirætlanir þeirra um íslenskt bankakerfi. Ef gagnsæið verður ekki aukið, mun næsti áfangi í endurreisn fjármálakerfisins misheppnast. Stjórnvöld verða að tryggja að svo verði ekki. Samfélagið allt hefur lagt mikið af mörkum í endurreisnina og því er brýnt að vandað verði til verks í næstu skrefum. Það tekur mörg ár að byggja upp trúverðugleika en hann getur glatast hratt ef ekki er rétt á málum haldið.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir

Greinin birtist 24. mars í Fréttablaðinu.

Á síðustu árum hefur mikill meirihluti foreldra sem hafa skilið eða slitið samvistum, eða 85 – 95 % samið um sameiginlega forsjá. Er þá oft um að ræða að barn sé viku hjá föður og viku hjá móður. Foreldrar barns ala það upp í sameiningu og deila allri ábyrgð. Jöfn búseta barns hjá foreldrum krefst þó mikilla samskipta og málamiðlana og rannsóknir hafa sýnt fram á að góð foreldrasamvinna skili meiri sátt og því meiri vellíðan fyrir barnið. Sömu rannsóknir sýna að ágreiningur milli foreldra hefur neikvæðari áhrif á líðan barnsins.

Þrátt fyrir þessar staðreyndir og þau spor sem stigin hafa verið í átt að því að jafna stöðu foreldra, þá er kerfið enn að þvælast fyrir og það þarf að laga. Vegna þessa lagði ég fram fyrirspurn til dómsmálaráðherra og óskaði eftir umræðu um málið. Ég óskaði eftir umræðu um hvort unnið sé að lagabreytingu, byggða á skýrslu innanríkisráðherra um jafnt búsetuform barna sem búa á tveimur heimilum. Skýrslu sem lögð var fram á Alþingi í september 2015. Ég spurði dómsmálaráðherra einnig, hvenær frumvörp um málið yrðu lögð fram?

Þessar umræður áttu sér stað inni á Alþingi, núna í byrjun mars. Þar kom fram hjá dómsmálaráðherra að nú þegar hafi verkefnastjórn um málið, skoðað hvaða lögum og reglugerðum þurfi að breyta. Þar kom fram að m.a. þurfi að gera breytingar á barnalögum sem heimili foreldrum, sem fara sameiginlega með forsjá barns og ala það upp á tveimur heimilum, að skipta búsetu barns ef ákveðin skilyrði eru uppfyllt.

Samkvæmt orðum dómsmálaráðherra komst verkefnastjórnin að því, að ekki var nóg að breyta lögum og reglugerðum, heldur kallaði vinnan jafnframt á umfangsmiklar kerfisbreytingar. Það hafi því verið mikilvægt að upplýsa þá aðila sem málið snertir um þetta verkefni, ásamt því að fá ábendingar og álit. Vegna þessa var kallað eftir tengiliðum frá mennta – og menningarmálaráðuneytinu, ríkisskattstjóra, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Sjúkratryggingum Íslands, Tryggingastofnun og Barnaverndarstofu.

Í umræðunni við dómsmálaráðherra kom fram að verkefnastjórnin eigi að ljúka vinnu sinni núna í mars. Í vor mun því undirbúningur að lagafrumvörpum eiga sér stað. Frumvarpi um breytingu á barnalögum, ásamt bandormi með breytingum á ýmsum öðrum lögum. Einnig kom fram að gera þurfi breytingar á reglugerðum. Þessi vinna verður á ábyrgð nokkurra ráðuneyta og er þar um að ræða innanríkisráðuneytið, fjármála – og efnahagsráðuneytið, mennta – og menningarmálaráðuneytið og velferðarráðuneytið.

Nú er mars senn á enda og verkefnastjórnin ætti að fara skila af sér. Verkefninu verður þó alls ekki lokið. Því er nauðsynlegt að fylgjast áfram með vinnslu þessa máls og kalla eftir upplýsingum þegar verkefnastjórnin skilar af sér. Fá upplýsingar um hvaða verkefni hvert ráðuneyti fær og hver tímalínan er varðandi framgang málsins. Því mun ég fylgjast með.

Elsa Lára Arnardóttir