Author: einar

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, ræddi mikilvægi byggðamála, störfum þingsins á Alþingi, enda væru staða landshlutanna ójöfn. Það eigi við um þjónusta ríkis, sveitarfélaga á svæðinu, vegalengda í þjónustu, fjölbreytni atvinnulífs og aðgengi að framhaldsskólamenntun og svo mætti lengi telja.

„Það sem mig langar sérstaklega að beina sjónum mínum að í þessari ræðu er Norðurland vestra, Strandir og Dalir. Þessi búsældarlegu svæði eiga undir högg að sækja og hefur íbúaþróun síðastliðinna ára sýnt það með mjög afgerandi hætti að aðgerða er þörf á svæðinu,“ sagði Stefán Vagn.

Sagði hann að önnur landsvæði hafi náð að fylgja eftir þróun í íbúafjölda og hagvexti en að þá sitji þetta svæði eftir. Íbúaþróun á svæðinu er undir landsmeðaltali undanfarin ár. Það fluttu tæplega 100 manns af svæðinu umfram aðflutta á árunum 2012-2019 eða rúmlega 1% af íbúum svæðisins. Hagvöxtur á Norðurlandi vestra er undir landsmeðaltali eða að jafnaði 2,5% á árunum 2012-2019 sem er um 2% undir hagvexti annarra landshluta.

Stefán Vagn sagði ljóst „að þær byggðaaðgerðir sem ráðist hefur verið í á liðnum árum hafa ekki virkað sem skyldi fyrir þetta svæði og í byggðastefnunni og byggðaáætluninni hefur þetta svæði ekki verið gripið með nægilegum hætti.

Virðulegur forseti. Það er mikilvægt að við grípum inn í áður en það verður of seint og tíminn er ekki með okkur í liði í þessu verkefni,“ sagði Stefán Vagn að lokum.

Ræða Stefáns Vagns:

„Virðulegur forseti.

Byggðamál eru mér ofarlega í huga og hafa verið lengi og eru í raun aðalástæða þess að ég hóf afskipti mín af stjórnmálum fyrir um 13 árum síðan, fyrst sem sveitarstjórnarmaður og síðan sem fulltrúi á Alþingi. Það er ljóst og hefur verið í langan tíma að staða landshlutanna er ekki jöfn. Fyrir því eru margar ástæður; þjónusta ríkis á viðkomandi svæði, þjónusta sveitarfélaga á svæðinu, vegalengdir í þjónustu, fjölbreytni atvinnulífs og aðgengi að framhaldsskólamenntun, svo lengi mætti telja.

Það sem mig langar sérstaklega að beina sjónum mínum að í þessari ræðu er Norðurland vestra, Strandir og Dalir. Þessi búsældarlegu svæði eiga undir högg að sækja og hefur íbúaþróun síðastliðinna ára sýnt það með mjög afgerandi hætti að aðgerða er þörf á svæðinu. Meðan önnur landsvæði hafa fylgt eftir þróun í íbúafjölda og hagvexti situr þetta svæði eftir. Með því er ég á engan hátt að gera lítið úr erfiðleikum annarra svæða, dreifbýlla eða þéttbýlla, en langar hins vegar að vekja sérstaklega athygli á þessu svæði hér í dag. Íbúaþróun á svæðinu hefur verið undir landsmeðaltali undanfarin ár. Þó svo að fjölgað hafi á svæðinu örlítið síðustu ár er sú fjölgun ekki í neinum takti við það sem önnur landsvæði eru að horfa á. Alls fluttu tæplega 100 manns af svæðinu umfram aðflutta á árunum 2012–2019 en það er rúmlega 1% af íbúum svæðisins. Hagvöxtur er einnig undir landsmeðaltali og má þar nefna að hagvöxtur á Norðurlandi vestra var að jafnaði 2,5% á árunum 2012–2019 en það er um 2% undir hagvexti annarra landshluta.

Að þessu sögðu er ljóst að þær byggðaaðgerðir sem ráðist hefur verið í á liðnum árum hafa ekki virkað sem skyldi fyrir þetta svæði og í byggðastefnunni og byggðaáætluninni hefur þetta svæði ekki verið gripið með nægilegum hætti.

Virðulegur forseti. Það er mikilvægt að við grípum inn í áður en það verður of seint og tíminn er ekki með okkur í liði í þessu verkefni.“

Elsa Lára Arnardóttir, varaþingmaður, fór yfir framkvæmd farsældarlaganna, í störfum þingsins, á Alþingi, sem hafa verið innleidd í velfarðar- og skólakerfinu. Hugmyndafræðin er komin inn í vinnuferla hjá sveitarfélögum.

„Unnið er að því að þjónusta börn og ungmenni og fjölskyldur þeirra á réttum stað í kerfinu og lögð er áhersla á að grípa fyrr inn í til að aðstoða börn, ungmenni og fjölskyldur þeirra. Nokkur sveitarfélög hafa ráðið verkefnastjóra og málsstjóra inn á bæjarskrifstofur og tengiliðir starfa innan skólakerfisins, sem er nauðsynlegt til að ná markmiðum farsældarlaganna,“ sagði Elsa Lára.

Tengiliðirnir og fagfólkið á velferðar- og skólasviðum grípa nú fyrr inn í mál barna, til að finna leiðir til að vinna að aðgerðum. Mikilvægi þessa er einstaklega þarft nú vegna frétta af ofbeldismálum og slæmri líðan barna og ungmenna.

„Nauðsynlegt er að sveitarfélögum verði áfram tryggt fjármagn til að framkvæmd þessara laga nái fram að ganga til lengri tíma og að horft verði til þess hvaða sveitarfélög hafa ráðið til sín málsstjóra og tengiliði og fá þá greitt í samræmi við það,“ sagði Elsa Lára.

Hún vill að tryggt sé að heilsugæslan geti tekið þátt í þessu verkefni af fullum þunga líkt og lagt er upp með í farsældarlögunum. Segir hún að á nokkrum heilbrigðisstofnunum um landið skorti tengiliði inn í mæðra- og ungbarnavernd.

„Að lokum vil ég þakka hæstv. mennta- og barnamálaráðherra fyrir góða vinnu í þágu barna og ungmenna en hann hefur verið að stíga mjög stórt skref til að koma á móts við þau og fjölskyldur þeirra. Með nýjustu aðgerðinni er hann m.a. að stíga stórt skref til þess að þjónusta skólasamfélagið betur og það er full þörf á því,“ sagði Elsa Lára að lokum.

Ræða Elsu Láru á Alþingi:

„Herra forseti.

Ég ætla að ræða um framkvæmd farsældarlaganna, þessara mikilvægu laga sem hafa nú verið innleidd, m.a. í velferðar- og skólakerfinu okkar. Nú þegar er hugmyndafræði laganna komin inn í vinnuferla hjá sveitarfélögum. Unnið er að því að þjónusta börn og ungmenni og fjölskyldur þeirra á réttum stað í kerfinu og lögð er áhersla á að grípa fyrr inn í til að aðstoða börn, ungmenni og fjölskyldur þeirra. Nokkur sveitarfélög hafa ráðið verkefnastjóra og málsstjóra inn á bæjarskrifstofur og tengiliðir starfa innan skólakerfisins, sem er nauðsynlegt til að ná markmiðum farsældarlaganna. Saman nær þessi hópur, ásamt öðru fagfólki á velferðar- og skólasviðum, að grípa fyrr inn í mál barna, ungmenna og fjölskyldna til að finna leiðir til að vinna að aðgerðum, m.a. fyrir börnin og fjölskyldur þeirra til að bæta líðan þeirra og gæði. Þetta er einstaklega mikilvægt á þessum tíma þegar við fáum í sífellu fréttir af ofbeldismálum og slæmri líðan barna og ungmenna. Nauðsynlegt er að sveitarfélögum verði áfram tryggt fjármagn til að framkvæmd þessara laga nái fram að ganga til lengri tíma og að horft verði til þess hvaða sveitarfélög hafa ráðið til sín málsstjóra og tengiliði og fá þá greitt í samræmi við það. Einnig þarf að tryggja að heilsugæslan geti tekið þátt í þessu verkefni af fullum þunga eins og lagt er upp með í farsældarlögunum, en á nokkrum heilbrigðisstofnunum um landið skortir tengiliði inn í mæðra- og ungbarnavernd. Nauðsynlegt er að bregðast við þeirri stöðu.

Að lokum vil ég þakka hæstv. mennta- og barnamálaráðherra fyrir góða vinnu í þágu barna og ungmenna en hann hefur verið að stíga mjög stórt skref til að koma á móts við þau og fjölskyldur þeirra. Með nýjustu aðgerðinni er hann m.a. að stíga stórt skref til þess að þjónusta skólasamfélagið betur og það er full þörf á því.“

„Ég þreytist seint á að koma hingað upp og ræða um orkuöryggi sem er þjóðaröryggismál hér í landinu. Þrátt fyrir að veður spili inn í getum við ekki kennt veðrinu einu um þegar kemur að rafmagnsleysi. Staðreyndin er sú að við þurfum að byggja upp sterkara kerfi með fjölbreyttari lausnum,“ sagði Ingibjörg Isaksen, alþingismaður, í störfum þingsins.

„Á landsbyggðinni starfa stór fyrirtæki sem eru háð góðu afhendingaröryggi raforku. Um síðustu helgi var álverið á Reyðarfirði hætt komið vegna rafmagnsleysis. Ef álver er án rafmagns í meira en fjórar klukkustundir fer að harðna í kerjunum með þeim afleiðingum að þau eyðileggjast.“

Fór Ingbjörg yfir að Landsnet vinni nú að endurnýjun byggðalínunnar en að mörg ljón séu í veginum fyrir áframhaldandi endurnýjun byggðalínunnar.

„Það er ekki boðlegt að fyrirtæki með milljarða fjárfestingar búi við slíkt rekstraróöryggi og það sama á við um minni fyrirtæki sem og búrekstur.“

Sagði Ingibjörg mikilvægt að byggja upp öruggt og skilvirkt kerfi og að smávirkjanir muni gegna þar lykilhlutverki, raforkukerfinu til stuðnings.

„Þegar Laxárlína sló út um síðustu helgi fylgdi ekki straumleysi í kjölfarið þar sem Laxárvirkjun og Þeistareykjavirkjun sáu svæðinu fyrir rafmagni. Þannig var fyrirtækjum og fjölskyldum séð fyrir rafmagni sem annars hefðu búið við straumleysi.“

Smávirkjanir gegna lykilhlutverki á landsbyggðinni og styðja m.a. við byggðaþróun þar sem annars skortir raforku benti Ingibjörg á.

„Smávirkjanir stuðla ekki einungis að auknu orkuöryggi í landinu heldur geta þær einnig verið mikilvægur þáttur í að tryggja vaxtarmöguleika landsbyggðarinnar. Við þurfum að horfast í augu við þá alvarlegu stöðu sem við erum í varðandi orkuöryggi landsins en samhliða uppbyggingu smávirkjana er þó mikilvægt að gleyma því aldrei að vera í góðu samtali við samfélögin og mestu skiptir að uppbygging verði gerð af varfærni gagnvart viðkvæmri náttúru landsins,“ sagði Ingibjörg í lok ræðu sinnar.

Ræða Ingibjargar á Alþingi:

„Virðulegi forseti.

Ég þreytist seint á að koma hingað upp og ræða um orkuöryggi sem er þjóðaröryggismál hér í landinu. Þrátt fyrir að veður spili inn í getum við ekki kennt veðrinu einu um þegar kemur að rafmagnsleysi. Staðreyndin er sú að við þurfum að byggja upp sterkara kerfi með fjölbreyttari lausnum. Á landsbyggðinni starfa stór fyrirtæki sem eru háð góðu afhendingaröryggi raforku. Um síðustu helgi var álverið á Reyðarfirði hætt komið vegna rafmagnsleysis. Ef álver er án rafmagns í meira en fjórar klukkustundir fer að harðna í kerjunum með þeim afleiðingum að þau eyðileggjast.

Sem betur fer vinnur Landsnet nú að endurnýjun byggðalínunnar og nýgangsettar flutningslínur á Norðausturlandi sönnuðu rækilega gildi sitt og komu í veg fyrir ófremdarástand í óveðrinu um síðustu helgi. En betur má ef duga skal enda mörg ljón í veginum fyrir áframhaldandi endurnýjun byggðalínunnar. Það er ekki boðlegt að fyrirtæki með milljarða fjárfestingar búi við slíkt rekstraróöryggi og það sama á við um minni fyrirtæki sem og búrekstur. Mikilvægt er að ráðast í þau verkefni sem þörf er á til þess að byggja upp öruggt og skilvirkt kerfi hér á landi. Smávirkjanir gegna þar lykilhlutverki en þær geta komið inn á raforkukerfi til stuðnings. Staðbundnar virkjanir geta skipt gríðarlegu máli. Þegar Laxárlína sló út um síðustu helgi fylgdi ekki straumleysi í kjölfarið þar sem Laxárvirkjun og Þeistareykjavirkjun sáu svæðinu fyrir rafmagni. Þannig var fyrirtækjum og fjölskyldum séð fyrir rafmagni sem annars hefðu búið við straumleysi. Smávirkjanir gegna einnig lykilhlutverki á landsbyggðinni og styðja m.a. við byggðaþróun þar sem annars skortir raforku.

Smávirkjanir stuðla ekki einungis að auknu orkuöryggi í landinu heldur geta þær einnig verið mikilvægur þáttur í að tryggja vaxtarmöguleika landsbyggðarinnar. Við þurfum að horfast í augu við þá alvarlegu stöðu sem við erum í varðandi orkuöryggi landsins en samhliða uppbyggingu smávirkjana er þó mikilvægt að gleyma því aldrei að vera í góðu samtali við samfélögin og mestu skiptir að uppbygging verði gerð af varfærni gagnvart viðkvæmri náttúru landsins.“

Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, fór yfir að mikilvægt væri að halda því til haga að hugmyndir um nýja gjaldtöku í samgöngumálum séu ekki einkamál Framsóknar. Í umræðu á Alþingi hefur formanni Framsóknar jafnvel verið gert það upp að ætla að leggja sérstakan skatt á fólk sem ekur í gegnum göng. Ágúst Bjarni vildi leiðrétta ýmislegt í umræðunni og fara yfir staðreyndirnar í málinu. 

„Hugmyndir um veggjöld í umferðinni komu fyrst fram í áliti umhverfis- og samgöngunefndar við umfjöllun um samgönguáætlun fyrir árin 2019–2033. Undir álitið rituðu sjö nefndarmenn úr sex þingflokkum. Það er því langt því frá að þetta sé einkamál Framsóknar.“ 

Alþingi tók ákvörðun um gjaldtöku í umferðinni og er innviðaráðherra að framfylgja þeirri ákvörðun. 

„Staðreyndin er sú að við stefnum að breyttu kerfi. Tekjur hafa dregist verulega saman vegna góðs árangurs í orkuskiptum og vegna sparneytnari bíla. Það eru ekki bara Hvalfjarðargöng sem liggja undir í þessu máli, eða göng á landsbyggðinni, heldur samgöngukerfið í heild.“ 

„Ég minni á að fjármagna á m.a. borgarlínuna með gjaldtöku í umferðinni og allt tal um mismunun eftir búsetu er því ekki á rökum reist. Það er mikilvægt að sýna stillingu í umræðunni um gjaldtöku í umferðinni. Það hefur ekki komið fram með hvaða hætti gjaldtakan eigi að vera en eitt er víst að horfa þarf til sanngirni, atvinnusvæða o.fl. í þessari vinnu og ég trúi því að niðurstaðan muni taka mið af því,“ sagði Ágúst Bjarni að lokum.

Ræða Ágústs Bjarna á Alþingi:

„Virðulegur forseti.

Hér hefur ítrekað verið rætt um gjaldtöku í samgöngumálum. Jafnvel hefur formanni Framsóknar verið gert það upp að ætla að leggja sérstakan skatt á fólk sem keyrir í gegnum göng, líkt og kom fram í máli hv. þm. Jóhanns Páls Jóhannssonar hér í störfum þingsins í gær. Það er því greinilega ýmislegt sem þarf að fara yfir og leiðrétta.

Það er mikilvægt að halda til haga að þessar hugmyndir um nýja gjaldtöku í samgöngumálum eru ekki einkamál Framsóknar. Hugmyndir um veggjöld í umferðinni komu fyrst fram í áliti umhverfis- og samgöngunefndar við umfjöllun um samgönguáætlun fyrir árin 2019–2033. Undir álitið rituðu sjö nefndarmenn úr sex þingflokkum. Það er því langt því frá að þetta sé einkamál Framsóknar. Ég ítreka: Tillögur um gjaldtöku í umferðinni hafa verið samþykktar hér á Alþingi og er innviðaráðherra að framfylgja þeirri ákvörðun Alþingis. Það færi betur ef þingmenn og aðrir myndu kynna sér málefnin aðeins betur áður en þeir koma hingað upp og tjá sig með þeim hætti sem gert var hér í gær af hv. þingmanni.

Staðreyndin er sú að við stefnum að breyttu kerfi. Tekjur hafa dregist verulega saman vegna góðs árangurs í orkuskiptum og vegna sparneytnari bíla. Það eru ekki bara Hvalfjarðargöng sem liggja undir í þessu máli, eða göng á landsbyggðinni, heldur samgöngukerfið í heild. Ég minni á að fjármagna á m.a. borgarlínuna með gjaldtöku í umferðinni og allt tal um mismunun eftir búsetu er því ekki á rökum reist. Það er mikilvægt að sýna stillingu í umræðunni um gjaldtöku í umferðinni. Það hefur ekki komið fram með hvaða hætti gjaldtakan eigi að vera en eitt er víst að horfa þarf til sanngirni, atvinnusvæða o.fl. í þessari vinnu og ég trúi því að niðurstaðan muni taka mið af því.“

Elsa Lára Arnardóttir, varaþingmaður, fór yfir í störfum þingsins áhugaverðan fyrirlestur hjá Félagi háskólakvenna sem bar yfirskriftina, „Við sættum okkur ekki við ofbeldi“. Fyrirlesturinn var byggður á meistararitgerð Soffíu Ámundadóttir og samtals rannsókn hennar á meðal skólastjórnenda í grunnskólum Reykjavíkur. „Rannsóknin varðar málefni sem hefur verið tabú að ræða en það er mikilvægt að við opnum á umræðu um þetta mikilvæga mál, barnanna okkar vegna,“ sagði Elsa Lára.

„Niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að skólastjórnendur upplifa aukningu ofbeldis meðal barna og alvarlegri birtingarmyndir nú heldur en áður. Um leið upplifa skólastjórnendur líka úrræðaleysi. Börnin sem talað er um hér og beita ofbeldi eru mörg hver að berjast við vanlíðan, kvíða, þunglyndi eða slaka félagsfærni.“

Rannsóknin sýnir fram á að mikilvægt sé að hlúa vel að námi og velferð barna í skólasamfélaginu.

„Starfsmenn skólasamfélagsins bera mikla ábyrgð á að koma til móts við ólíkar þarfir nemenda og hjálpa þeim að þroskast við öruggar aðstæður. Það sama gildir vissulega um samfélagið í heild sinni, þ.e. sveitarfélögin, ríkisvaldið og auðvitað foreldra og forráðamenn.“

„Herra forseti. Ég geri mér fulla grein fyrir því að skólinn er rekinn af sveitarfélögum en þetta er samfélagslegt verkefni sem við stöndum frammi fyrir. Ég fagna því að farsældarlögin og menntastefnan hafi verið samþykkt hér á Alþingi og þakka fyrir framgang þeirra verkefna. Það er verkefni sem kemur okkur í rétta átt en við verðum að ganga lengra. Ríkisvaldið, sveitarfélögin og hlutaðeigandi aðilar verða að taka höndum saman, koma saman og eiga samtal um það hvernig eigi að koma til móts við börn með sértækan vanda og skapa samræmda verkferla og úrræði um það hvernig við eigum að aðstoða börn og ungmenni og fjölskyldur þeirra sem eru í flókinni stöðu og koma jafnframt með úrræði sem styðja við starfsmenn skólakerfisins,“ sagði Elsa Lára að lokum.

Ræða Elsu Láru á Alþingi:

„Virðulegur forseti.

Í hádeginu fór ég á áhugaverðan fyrirlestur hjá Félagi háskólakvenna sem bar yfirskriftina: Við sættum okkur ekki við ofbeldi. Fyrirlesturinn var byggður á meistararitgerð Soffíu Ámundadóttir og var rannsókn sem var gerð meðal skólastjórnenda í grunnskólum Reykjavíkur. Rannsóknin varðar málefni sem hefur verið tabú að ræða en það er mikilvægt að við opnum á umræðu um þetta mikilvæga mál, barnanna okkar vegna. Rannsóknin sem ég tala um hér er byggð upp á samtölum við skólastjórnendur í Reykjavík. Niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að skólastjórnendur upplifa aukningu ofbeldis meðal barna og alvarlegri birtingarmyndir nú heldur en áður. Um leið upplifa skólastjórnendur líka úrræðaleysi. Börnin sem talað er um hér og beita ofbeldi eru mörg hver að berjast við vanlíðan, kvíða, þunglyndi eða slaka félagsfærni. Í rannsókninni kemur fram að mikilvægt sé að skólasamfélagið hlúi vel að námi og velferð barna. Starfsmenn skólasamfélagsins bera mikla ábyrgð á að koma til móts við ólíkar þarfir nemenda og hjálpa þeim að þroskast við öruggar aðstæður. Það sama gildir vissulega um samfélagið í heild sinni, þ.e. sveitarfélögin, ríkisvaldið og auðvitað foreldra og forráðamenn.

Herra forseti. Ég geri mér fulla grein fyrir því að skólinn er rekinn af sveitarfélögum en þetta er samfélagslegt verkefni sem við stöndum frammi fyrir. Ég fagna því að farsældarlögin og menntastefnan hafi verið samþykkt hér á Alþingi og þakka fyrir framgang þeirra verkefna. Það er verkefni sem kemur okkur í rétta átt en við verðum að ganga lengra. Ríkisvaldið, sveitarfélögin og hlutaðeigandi aðilar verða að taka höndum saman, koma saman og eiga samtal um það hvernig eigi að koma (Forseti hringir.) til móts við börn með sértækan vanda og skapa samræmda verkferla og úrræði um það hvernig við eigum að aðstoða börn og ungmenni og fjölskyldur þeirra (Forseti hringir.) sem eru í flókinni stöðu og koma jafnframt með úrræði sem styðja við starfsmenn skólakerfisins.“