Category: Greinar

Hér á landi er al­gengt að líta á hús­næðismál með þeim aug­um að það sé ein­göngu hlut­verk markaðar­ins að leysa mál­in. Þetta sé ein­fald­lega spurn­ing um fram­boð og eft­ir­spurn. Vissu­lega er mik­il­vægt að huga að sam­spili fram­boðs og eft­ir­spurn­ar en hús­næði er fyrst og síðast ein af grunnþörf­um allra fjöl­skyldna. Í því ljósi eiga hús­næðismál að fá aukið vægi í umræðunni um stöðu fjöl­skyldna og í raun allri umræðu um vel­ferðar­mál.

Mik­ill meiri­hluti vill kom­ast í eigið hús­næði

Áætlað er að í kring­um 30.000 heim­ili séu á leigu­markaði á Íslandi. Þetta svar­ar til um 17 pró­sent ein­stak­linga yfir 18 ára aldri. Leigu­markaður­inn nærri tvö­faldaðist í kjöl­far efna­hags­hruns­ins haustið 2008 og sam­kvæmt könn­un Íbúðalána­sjóðs telja 92 pró­sent leigj­enda það óhag­stætt að leigja og ein­ung­is átta pró­sent telja sig geta farið af leigu­markaði inn­an sex mánaða. Á sama tíma segj­ast 86 pró­sent leigj­enda myndu vilja búa í eig­in hús­næði sam­kvæmt ný­legri könn­un Íbúðalána­sjóðs og aðeins átta pró­sent leigj­enda segj­ast vera á leigu­markaði af því þeir vilja vera þar. Af þessu má draga þá álykt­un að mik­ill meiri­hluti þeirra sem er á leigu­markaði vilji kom­ast í eigið hús­næði.

Fleiri þurfa aðstoð fjöl­skyldu við kaup á hús­næði

Í mörg­um til­fell­um nær fólk ein­fald­lega ekki að brúa bilið sem þarf til að leggja fram 20-30 pró­senta eigið fé við kaup á íbúð. Niður­stöður könn­un­ar sem fram­kvæmd var í fyrra bend­ir til þess að 44 pró­sent þeirra sem keyptu sína fyrstu fast­eign á ár­un­um 2000-2009 hafi fengið aðstoð frá vin­um eða ætt­ingj­um en á meðal þeirra sem keyptu fyrstu fast­eign sína árið 2010 eða síðar hafi hlut­fallið verið 59 pró­sent. Þess­ar niður­stöður gefa til kynna að inn­an við helm­ing­ur þeirra sem hafa keypt fyrstu fast­eign sína á und­an­förn­um árum hafi gert það hjálp­ar­laust. Sam­hliða þessu fer hlut­fall þeirra sem eru í lægstu tekju­tí­und­um sam­fé­lags­ins hækk­andi á leigu­markaði. Þá eru þrjú af hverj­um fjór­um heim­il­um á leigu­markaði með sam­an­lagðar heim­ilis­tekj­ur und­ir 800.000 kr. á mánuði og meira en helm­ing­ur með und­ir 550.000 kr.

Aðgerðir hjálpi öll­um að eign­ast hús­næði

Í ljósi of­an­ritaðs hljót­um við að geta verið sam­mála um að óheft­ur markaður­inn hef­ur ekki skilað úr­lausn fyr­ir þann hóp sem nú er á leigu­markaði. Þess vegna erum við nú að skoða kerf­is­breyt­ing­ar sem miða að því að styðja við íbúðar­kaup ungs fólks, tekju­lægri ein­stak­linga og fjöl­skyldna sem misstu eign­ir sín­ar í hrun­inu. Þarna er bæði unnið að því að hægt verði að nýta líf­eyr­is­sparnað sem inn­borg­un við fast­eigna­kaup en einnig er unnið að frum­varpi til inn­leiðing­ar á sér­stök­um hlut­deild­ar­lán­um að skoskri og breskri fyr­ir­mynd.

Hlut­deild­ar­lán til að yf­ir­stíga þrösk­uld­inn

Hlut­deild­ar­lán er úrræði sem hugsað er til að mæta þeim bresti sem nú rík­ir á hús­næðismarkaði og er ætlað að auðvelda ungu fólki og tekju­lágu að eign­ast eigið hús­næði. Hlut­deild­ar­lán­in bera lægri vexti og af­borg­an­ir fyrstu árin og eiga þannig að gera tekju­lág­um kleift að kom­ast yfir út­borg­un­arþrösk­uld­inn þar sem krafa um eigið fé er lægri. Ríkið fær síðan end­ur­greitt þegar eig­andi sel­ur viðkom­andi íbúð eða greiðir lánið upp á matsvirði. Helstu kost­ir eru aug­ljós­ir. Ung­ir og tekju­lág­ir eiga auðveld­ara með að koma sér þaki yfir höfuðið, bygg­ing­araðilar njóta auk­ins fyr­ir­sjá­an­leika um markað fyr­ir íbúðir og lán­veit­end­ur fá ör­ugg­ari lán með lægra veðhlut­falli og ættu því að geta boðið hag­stæðari kjör.

Útfærsla á hlut­deild­ar­lán­um eru nú í vinnslu í góðu sam­starfi við aðila vinnu­markaðar líkt og lífs­kjara­samn­ing­ar lögðu grunn að. Þetta úrræði hef­ur skilað góðum ár­angri í Bretlandi og Skotlandi síðastliðin sex ár og erum við í góðu sam­starfi við stjórn­völd þar um heppi­lega inn­leiðingu og út­færsl­ur.

Eitt af meg­in­mark­miðum mín­um í embætti ráðherra er að gera ungu og tekju­lágu fólki kleift að kaupa sínu fyrstu íbúð. Hlut­deild­ar­lán eru góð og skyn­sam­leg leið til koma íbúðar­kaup­end­um yfir út­borg­un­arþrösk­uld­inn í upp­hafi. Ég bind mikl­ar von­ir við að þau muni ryðja sér til rúms á ís­lensk­um hús­næðismarkaði og hjálpi ungu fólki, tekju­lág­um og fólki sem misst hef­ur hús­næði að eign­ast þak yfir höfuðið.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 26. september 2019.

Vinna við fjárhagsáætlun sveitarfélaga stendur sem hæst þessi misserin. Sveitarstjórnarfólk um allt land vinnur nú að því að rýna í fjárhagsstöðu síns sveitarfélags og forgangsraða fjárheimildum til málaflokka, framkvæmda og fjárfestinga. Stærstur hluti af ráðstöfunartekjum sveitarfélagsins fer í að standa straum ef þeim kostnaði sem fellur undir þá grunnþjónustu sem sveitarfélaginu ber að sinna. Öðrum verkefnum og fjárfestingum er forgangsraðað eftir áherslum pólitískra fulltrúa á hverjum tíma.

Líðan ungs fólks

Andleg og líkamleg heilsa barna og unglinga er grunnurinn að velferð þeirra í lífinu. Á síðasta sveitarstjórnarfundi lagði ég til að sveitarstjórn í Borgarbyggð myndi sameinast um að leggja sérstaka áherslu á stuðning við íþrótta- og tómstundastarf barna og unglinga í sveitarfélaginu til framtíðar ásamt því að leggja meiri þunga í forvarnarstarf. Mikil umræða hefur verið síðasta árið um líðan barna og unglinga hér á landi ásamt almennri vakningu í samfélaginu um andlega sjúkdóma, eins og þunglyndi og kvíða, auk staðreynda um aukna lyfjanotkun ungmenna og skelfilegar afleiðingar sem þær hafa valdið. Þökk sé þeim sem hafa opnað á þessa umræðu.

Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á að reglubundin hreyfing getur dregið verulega úr þunglyndi og kvíða, rannsóknir sýna einnig fram á minni einkenni þunglyndis og annarra geðraskana hjá einstaklingum sem stunda reglubundna hreyfingu. Einnig hefur það komið fram að sterk tengsl eru á milli jákvæðrar sjálfsmyndar í æsku og getu til að setja sér markmið og þess að takast á við erfileika í daglegu lífi á fullorðinsárum.

En hvað getum við sem sveitarfélag gert til þess að vinna að því að börnin okkar vaxi og dafni sem sterkir einstaklingar? Það er sameiginlegt verkefni á ábyrgð okkar allra sem komum að uppeldi og umhverfi barna á einn eða annan hátt að vinna að því að þeim líði vel í eigin skinni og dafni sem ábyrgir og sterkir einstaklingar. Sýni þrautseigju í daglegum verkefnum og temji sér umburðarlyndi og virðingu gagnvart umhverfinu og öðrum. Eins og sagt hefur verið oft áður, það þarf heilt samfélag til að ala upp barn.

Sjálfboðaliðastarfið ómetanlegt

Um allt land hafa sjálfboðaliðar unnið óteljandi vinnustundir til að halda úti íþrótta- og tómstundastarfi. Saga skipulagðs íþróttastarfs fyrir börn og unglinga á sér langa sögu í Borgarbyggð. Aðstaða til íþróttaiðkunar í sveitarfélaginu hefur verið að byggjast upp á löngum tíma og hefur tekið mið af öllum þeim fjölbreyttu íþróttagreinum sem hafa verið stundaðar af kappi hér um áraraðir. Íþrótta- og tómstundastarf sem hefur verið drifið áfram af þrautseigju og óeigingjörnu sjálfboðaliðastarfi foreldra og aðstandenda barna. Um allt land hefur fólk unnið óteljandi vinnustundir í sjálfboðaliðavinnu til að halda úti íþrótta- og tómstundastarfi. Sjálfboðaliðastarf sem oft á tíðum er ekki öllum sýnilegt og eflaust ekki margir sem hafa gert sér í hugarlund hver staðan væri t.a.m. í okkar sveitarfélagi ef ekki hefði verið fyrir það óeigingjarna starf sem fólk hefur unnið til að halda upp starfseminni frá upphafi iðkunnar.

Greinar eiga undir högg að sækja

Hvernig verður staðan þegar við höfum ekki alla þessa sjálfboðaliða sem halda uppi starfinu?

Hvernig samfélag verður Borgarbyggð ef börnum og unglingum mun ekki standa lengur til boða að stunda íþróttir?

Kostnaður við rekstur hjá íþróttafélögum hefur aukist síðustu ár. Öll umgjörð um þjálfun barna og starfsemi íþróttafélaga í dag tekur mið af þeim eðlilegu kröfum sem gerðar eru til þeirra sem hafa með börnin okkar að gera í frístundum. Það er staðreynd sem við verður að horfast í augu við að í nútíma samfélagi þar sem lífsmynstur fólks er fjölbreytt að alltaf verður erfiðara að fá fólk til að vinna sjálfboðaliðastörf. Þetta á við um hvaða félagsstarf sem er. Þeim fækkar einstaklingunum sem gefa kost á sér í þessi störf og hættan er sú þeir fáu sem eftir eru gefist upp. Hvað þá? Við erum þegar farin að sjá að ákveðnar greinar eiga undir högg að sækja eins og t.d. sunddeild Skallagríms sem hefur ekki getað boðið uppá sundæfingar eins og áður.

Aukin kostnaðarþátttaka nauðsynleg

Undirrituð telur nauðsynlegt að sveitarfélagið Borgarbyggð – Heilsueflandi samfélag, geri áætlun til framtíðar og fjárfesti í heilsu og velferð barnanna okkar með markvissri uppbyggingu sjálfsmyndar og áherslu á aukin lífsgæði.

Kostnaður við rekstur á barna- og unglingastarfi í t.a.m. knattspyrnu og körfubolta er um 8 – 12 milljónir króna á ári. Framlag sveitarfélagsins til reksturs barna- og unglingastarfs er í dag rétt um 6% af kostnaði, hluti kostnaðar næst með æfingagjöldum, en það skiptir tugum milljóna á hverju ári sem íþróttafélögin þurfa að afla gegnum fjáraflanir ýmiskonar og reiða sig á styrki frá fyrirtækjum.

Sveitarfélagið verður að byggja áætlanir sínar til framtíðar á því að kostnaðarþátttaka verði aukin í rekstri íþrótta- og tómstundastarfs barna. Sveitarfélagið gæti t.a.m. létt á íþróttafélögunum með því að standa í meira mæli straum af kostnaði við þjálfun og þjálfaranámskeið. Við höfum með þekkingu og reynslu fagfólks ótal tækifæri til að vinna á heildrænan og markvissan hátt með þverfaglegum aðgerðum að því að stuðla að heilbrigði barna og unglinga. Það er okkar viðfangsefni að skapa aðstæður og efla vitund í okkar samfélagi sem gera fólki auðvelt að stunda heilsueflandi líf. Forvarnir og lýðheilsa eiga ekki að falla undir skammtímaverkefni eða átök. Við höfum ekki efni á að glata því starfi sem hefur verið unnið í uppbyggingu á íþrótta- og tómstundastarfi í sveitarfélaginu. Verum ábyrg og framsækin. Hér þarf að horfa til framtíðar, ávinningurinn verður skýr þegar fram líða stundir. Fjárfestum í heilsu og vellíðan barnanna.

Guðveig Lind Eyglóardóttir, oddviti Framsóknar í sveitarstjórn Borgarbyggðar.

Greinin birtist fyrst í Skessuhorni 25. september 2019.

Eitt af forgangsmálum þingflokks Framsóknar á þessi þingi er þingsályktun um aðgerðaráætlun í jarðarmálum. Tillagan er í sjö liðum en henni er ætlað að styrkja lagaumgjörð og reglur í tengslum við ráðstöfun og nýtingu auðlinda hér á landi. Markmiðið er að skapa fleiri tækifæri til heilsársbúsetu í dreifbýli, fjölbreyttrar sjálfbærrar landnýtingar og matvælaframleiðslu í landinu. Tillagan rímar því vel við markmið ríkisstjórnarinnar um að finna leiðir til að setja skilyrði um kaup á landi út frá byggðarsjónarmiðum og umgengni um auðlindir.

Miklir almannahagsmunir í húfi

Það er ekki ofsögum sagt að land er takmörkuð auðlind. Það á við um landið sjálft, jarðveginn og gróðurinn. Landi geta fylgt verðmætar auðlindir á borð við veiði- og vatnsréttindi. Þess vegna geta ekki gilt sömu reglur um kaup og sölu á landi eins og hverri annarri fasteign. Með því að samhæfa lög, reglur og verklag geta stjórnvöld markað skýra stefnu í ráðstöfun lands nú og til framtíðar. Flutningsmenn tillögunnar leggja m.a. til að gerð verði krafa um að kaupandi lands búi á Íslandi, hafi búið þar í a.m.k. fimm ár eða hafi starfsemi í landinu. Áhersla er lögð á að tilgangur jarðakaupanna þurfi að vera skýr, t.d. vegna landbúnaðar, menningarverðmæta og náttúruverndar. Einnig þarf að tryggja með lögum að tekjur af jörðum og hlunnindum skili sér til nærsamfélagsins.

Erlendar fyrirmyndir

Í núverandi lagaumhverfi geta rúmlega 500 milljón manns keypt land og aðrar fasteignir hérlendis með sömu skilyrðum og íslenskir ríkisborgarar. Meiri skorður eru settar á ráðstöfun fasteigna og aðilaskipti í Danmörku og Noregi en hér á landi. Í Danmörku gildir t.d. sú meginregla að einstaklingar sem ekki eru heimilisfastir í landinu eða hafa áður búið þar í a.m.k. fimm ár þurfa að fá leyfi frá dómsmálaráðuneytinu til að geta eignast fasteignaréttindi í landinu. Ein af tillögum flutningsmanna er að jarðakaup verði leyfisskyld. Þannig yrði hægt að tryggja nauðsynlega aðkomu ríkis og sveitarfélaga að eigendaskiptum jarða til að fylgja eftir lögum, reglum og ákvæðum aðal-, svæðis- og deiliskipulaga. Það hefur ríkt ákveðið kæruleysi í þessum málum síðastliðin ár. Með aðgerðaráætluninni er ætlunin að ráða bót á því.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 25. september 2019.

Það kem­ur skýrt fram í grein­um sem birst hafa hér í Morg­un­blaðinu og á frétta­vefn­um mbl.is síðustu daga hversu mik­ill mannauður býr í ís­lensk­um kenn­ur­um og hversu mik­il­vægu hlut­verki þeir gegna í upp­bygg­ingu mennta­kerf­is­ins til framtíðar. Greina­flokk­ur Guðrún­ar Hálf­dán­ar­dótt­ur blaðamanns um mennta­kerfið hef­ur vakið verðskuldaða at­hygli enda nálg­ast hún viðfangefnið úr mörg­um átt­um, viðmæl­end­urn­ir eru af­drátt­ar­laus­ir í mál­flutn­ingi sín­um og marg­ir upp­full­ir af góðum vilja, hug­mynd­um og eld­móði.

Til þess að tryggja að Ísland sé í fremstu röð þurf­um við að styrkja mennta­kerfið og að því vinn­um við nú með mót­un nýrr­ar mennta­stefnu til árs­ins 2030. Í því sam­hengi vil ég nefna þrennt sem teng­ist þeirri stöðu sem fjallað er um í greina­flokki Guðrún­ar. Í fyrsta lagi er það mik­il­vægi ís­lensku­kennslu og læsis. Góður grunn­ur í ís­lensku spá­ir fyr­ir um ár­ang­ur nem­enda í öðrum grein­um og tel ég ein­sýnt að efla þurfi ís­lensku­kennslu á öll­um skóla­stig­um. Verið er að kort­leggja stöðu nem­enda með annað móður­mál en ís­lensku á landsvísu en á veg­um ráðuneyt­is­ins vinn­ur starfs­hóp­ur að heild­ar­stefnu­mörk­un fyr­ir þá nem­end­ur.

Í ann­an stað horf­um við til þess að for­gangsraða í aukn­um mæli fjár­mun­um til snemm­tækr­ar íhlut­un­ar í grunn­skól­um og gera breyt­ing­ar á viðmiðum um fjár­veit­ing­ar sem nú eru að mestu háðar grein­ingu á ein­stak­lings­bund­um sérþörf­um í námi. Þetta teng­ist einnig auk­inni áherslu sem þessi rík­is­stjórn hef­ur sett á mál­efni barna og aukið sam­starf milli mál­efna­sviða sem að þeim snúa. Fagnaðarefni er að nú hef­ur farið fram heild­ar­end­ur­skoðun, í víðtæku sam­ráði, á þjón­ustu við börn og fjöl­skyld­ur og verða til­lög­ur er henni tengj­ast kynnt­ar á næst­unni.

Í þriðja lagi þarf að miðla því bet­ur til nem­enda, for­eldra og skóla­fólks hvernig haga skuli náms­mati og notk­un hæfniviðmiða í grunn­skól­um. Mikið er í húfi að all­ir geti nýtt sér þau og að fram­setn­ing þeirra og end­ur­gjöf skóla sé skýr; þannig er lík­legra að all­ir nái betri ár­angri í námi.

Vilji er til góðra verka í ís­lensku mennta­kerfi, þar starfa ástríðufull­ir kenn­ar­ar og skóla­fólk sem vinn­ur frá­bært starf á degi hverj­um. Verk­efn­in eru ærin og þeim fækk­ar mögu­lega ekki en við get­um unnið að því í sam­ein­ingu að ryðja burt hindr­un­um og auka sam­starf, skýr­leika og skil­virkni svo að fleiri nem­end­ur geti náð enn betri ár­angri. Ég vil þakka Guðrúnu Hálf­dán­ar­dótt­ur fyr­ir þetta mik­il­væga inn­legg sem um­fjöll­un henn­ar um mennta­mál sann­ar­lega er og hvetja sem flesta til þess að kynna sér hana.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. september 2019.

Við Íslendingar höfum um of langt skeið þurft að horfast í augu við að börn og ungmenni sem þurfa aðstoð lenda á gráu svæði í kerfinu. Ólíkt mörgum öðrum þjóðfélagshópum hafa þessir einstaklingar ekki marga háværa talsmenn í sínum röðum. Sést það meðal annars á því að hringiða stjórnmála snýst allt of sjaldan um stöðu þeirra.

Frá mínum fyrsta degi sem ráðherra hef ég verið staðráðinn í því að ná fram grundvallarbreytingu á velferðarkerfinu. Breytingu sem setji börn og ungmenni í forgrunn. Fyrstu verk mín í embætti voru að hitta mikinn fjölda fólks sem hefur unnið að málefnum barna sem og notendur kerfisins. Allir sem vildu voru velkomnir á minn fund og fannst mörgum undarlegt að ráðherra skyldi opna sínar dyr á þennan hátt. Ástæðan er hins vegar einföld.

Ég er ekki sérfræðingur í þessum efnum. Ég var aftur á móti, líkt og við öll, einu sinni barn og vildi fá raunveruleg svör við því hvort breytinga væri þörf. Það var fróðlegt að heyra skoðanir fólks og reynslusögur og finna að allir voru sammála um að gera þyrfti róttækar breytingar. Í framhaldi af þessari nokkurra mánaða yfirferð var ég því kominn með tilfinningu fyrir stöðunni, ákvað að virkja sem flesta og setja formlega af stað stærstu endurskoðun í málefnum barna á Íslandi í lengri tíma.

Öll sú vinna hefur verið undir forystu þverpólitískrar þingmannanefndar sem skipuð var í upphafi vegferðarinnar og í góðu samstarfi við stýrihóp stjórnarráðsins í málefnum barna, Samband íslenskra sveitarfélaga auk fjölda fólks sem tók þátt í vinnunni í gegnum átta sérhæfða hópa. Niðurstaða þessa langa samtals er nú að bera ávöxt. Tillögur að nýju velferðarkerfi fyrir börn og ungmenni liggja fyrir. Því efni ég til ráðstefnu, í samvinnu við Landssamband ungmennafélaga, í Norðurljósasal Hörpu þann 2. október næstkomandi.

Ráðstefnan nefnist: „Breytingar í þágu barna“ en þar verða ofangreindar tillögur kynntar og einstaka þættir þeirra ræddir sérstaklega. Ráðstefnan hefst klukkan 8.30 og stendur til klukkan 15.00. Allar nánari upplýsingar er að finna á www.frn.is. Verið velkomin!

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 23. september 2019.

Síðastliðið vor var samþykkt breyt­ing á lög­um og þings­álykt­un er varðar inn­flutn­ing á hráu kjöti og mat­væl­um. Í henni var samþykkt­ur rammi sem á að sjá til þess að ekki verði flutt inn kjöt og land­búnaðar­af­urðir til lands­ins sem ekki stand­ast sömu kröf­ur og hér á landi. Sam­hliða hélt rík­is­stjórn­in blaðamanna­fund þar sem til­kynnt var að Ísland yrði fyrsta landið í heim­in­um til þess að banna dreif­ingu á vör­um á markaði sem inni­halda ákveðnar teg­und­ir sýkla­lyfja­ónæmra bakt­ería.

Samþykkt þessi er mik­il­væg, ekki bara bænd­um og fram­leiðend­um hér á landi vegna sér­stöðu búfjár­stofna og sjúk­dóma­stöðu held­ur ekki síður fyr­ir neyt­end­ur.

Neyt­end­ur hafa kallað eft­ir því að vör­ur á markaði séu fram­leidd­ar við skil­yrði sem inni­fela góða meðferð búfjár, hrein­leika afurða og var­an inni­haldi ekki bakt­erí­ur eða veir­ur sem geta valdið sjúk­dóm­um í fólki og dýr­um.

Neyt­end­ur eiga rétt á því að ís­lensk­ur markaður verði verndaður fyr­ir sér­hags­mun­um heild­sala og versl­un­ar­inn­ar þegar kem­ur að þess­um þátt­um.

Bann og bakt­erí­ur

Ljóst var að vinna við full­gild­ingu laga­breyt­ing­anna og aðgerða í þings­álykt­un myndi taka tíma enda taka lög­in ekki gildi fyrr en um ára­mót. Þeirri vinnu stýr­ir ráðherra land­búnaðar­mála. Hef­ur und­ir­ritaður fulla trú á því að hann klári málið með stæl. Hins veg­ar hef­ur lítið heyrst af mál­inu síðan í vor. Því spyr und­ir­ritaður hér: Hvað er að frétta af þessu máli, hæst­virt­ur land­búnaðarráðherra? Hvernig miðar vinnu við und­ir­bún­ing banns við inn­flutn­ingi á vör­um sem inni­halda ákveðnar teg­und­ir sýkla­lyfja­ónæmra bakt­ería? Þess­ir hlut­ir þurfa að vera á hreinu á rétt­um tíma til að vernda ís­lenska hags­muni.

Sam­starf um sátt

Þær breyt­ing­ar sem gerðar voru á mál­inu í meðför­um þings­ins frá því að málið kom frá ráðherra voru til þess falln­ar að mynda sátt milli bænda, neyt­enda og rík­is­valds­ins í þessu erfiða máli.

Mik­il­vægt er að vinna málið áfram í sátt við bænd­ur og neyt­end­ur til þess að fulln­usta samþykkt þings­ins.

Sátt­in þarf að ná alla leið á eld­hús­borð neyt­enda og standa þarf við allt það sem samþykkt var í téðri þings­álykt­un og laga­breyt­ingu.

Mun und­ir­ritaður ekki liggja á liði sínu í þeirri bar­áttu landi og þjóð til heilla.

Þórarinn Ingi Pétursson, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 20. september 2019.

Aðgerðaráætlun í jarðamálum, var lögð fram á Alþingi í síðustu viku en það er eitt af forgangsmálum þingflokks Framsóknar. Tillagan er í sjö liðum en henni er ætlað að styrkja lagaumgjörð og reglur í tengslum við ráðstöfun og nýtingu auðlinda hér á landi, ásamt aðgerðum til að styrkja grundvöll til eftirfylgni slíkra reglna. Markmiðið er að skapa fleiri tækifæri til heilsársbúsetu í dreifbýli, fjölbreyttrar sjálfbærrar landnýtingar og matvælaframleiðslu. Tillagan fellur vel að markmiði ríkisstjórnarinnar um að setja skilyrði um kaup á landi.

Framsókn vill að jarðakaup verði leyfisskyld

Flutningsmenn tillögunnar leggja til að gerð verði krafa um að kaupandi lands búi á Íslandi, hafi búið þar í a.m.k. fimm ár eða hafi starfsemi í landinu. Áhersla er lögð á að tilgangur jarðakaupanna þurfi að vera skýr. Margskonar markmið sem styrkja búsetu og samfélög geta fallið þar undir, s.s. búfjárrækt, uppbygging gróðurauðlindar, landfrek atvinnustarfsemi eða nýsköpun byggð á sérstöðu svæðisins eins og menningarverðmætum eða náttúru.

Landi geta fylgt dýrmæt hlunnindi, eins og t.d. veiði- og vatnsréttindi. Í núverandi lagaumhverfi geta rúmlega 500 milljón manns keypt land og aðrar fasteignir á Íslandi með sömu skilyrðum og íslenskir ríkisborgarar. Danmörk og Noregur setja mun þrengri skorður á ráðstöfun fasteigna og aðilaskipti en Ísland. Í Danmörku þurfa einstaklingar sem ekki eru heimilisfastir í landinu eða hafa áður búið þar í a.m.k. fimm ár að fá leyfi frá dómsmálaráðuneytinu til að öðlast fasteignaréttindi í landinu. Með því að gera jarðakaup leyfisskyld er hægt að tryggja nauðsynlega aðkomu ríkis og sveitarfélaga að eigendaskiptum jarða til að fylgja eftir lögum, reglum og ákvæðum aðal-, svæðis- og deiliskipulaga.

Skýra og ábyrga stefnu skortir

Umræðan um jarðamál blossar reglulega upp, einkum í tengslum við jarðakaup fjársterkra erlendra aðila. Flutningsmenn líta svo á að ákveðið kæruleysi hafi ríkt í þessum málum undanfarin ár. Aðgerðaráætluninni er ætlað að ráða bót á því. Það er verkefni stjórnvalda að taka grundvallarákvörðun um hvernig þessum málum skuli háttað nú og til framtíðar. Liður í því er að samhæfa lög, reglur og verklag á þessu sviði. Reglurnar þurfa að taka mið af 72. gr. stjórnarskrárinnar um friðhelgi eignarréttar og þeirra alþjóðlegu skuldbindinga sem Ísland hefur undirgengist. Svo virðist sem gengið hafi verið lengra í að opna heimildir til kaupa á landi en skuldbindingar Íslands gagnvart EES samningnum gera ráð fyrir. Einnig þarf að vinna að því að skilyrði leyfa verði skýr, nákvæm og gagnsæ.

Hraða þarf flokkun landbúnaðarlands

Nauðsynlegt er að hraða gerð leiðbeininga um flokkun á landbúnaðarlandi svo sveitarfélög geti sett markmið um ráðstöfun lands í skipulagsáætlanir sínar. Mögulegt væri að skilgreina hvar hægt sé að gera kröfu um heilsársbúsetu, t.d. á grundvelli innviða eins og vega, rafmagns og ljósleiðara. Flutningsmenn vilja endurskoða löggjöf sem nær yfir skráningar á landeignum og eignarmörkum. Landeignaskrá með hnitsettum eignarmörkum er forsenda þess að hægt sé að fylgja eftir reglum um ráðstöfun landeigna. Lög um skráningu eignarmarka eru svo að segja úrelt þar sem tölvur og nútímamælitæki voru ekki til þegar þau voru samin.

Lánasjóður vegna jarðakaupa

Land er takmörkuð auðlind, landið sjálft, jarðvegurinn og gróðurinn. Flutningsmenn leggja til að komið verði á laggirnar sérstökum lánasjóði og verði Byggðastofnun falið að útfæra verkefnið. Sjóðnum verði ætlað að lána til jarðakaupa en ekki til húsnæðis eða rekstrar. Nauðsynlegt er að endurskoða alla löggjöf um ráðstöfun jarða og auðlinda á landi m.a. markmið og stefnu varðandi eignarhald ríkisins á jörðum og þá ábyrgð og skyldur sem fylgja eignarhaldi á landi. Einnig þarf að tryggja með lögum að tekjur af jörðum og hlunnindum skili sér til nærsamfélagsins.

Það er löngu orðið tímabært að hrinda í framkvæmd heildstæðum og markvissum aðgerðum í jarðamálum.

• Tillaga til þingsályktunar um aðgerðaáætlun í jarðamálum.

Líneik Anna Sævardóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Þegar litið verður til baka í þingsögunni þá mun eflaust vekja athygli þeirra sem það gera sú mikla umræða sem átti sér stað í kringum lögleiðingu 3 orkupakkans sem lauk á dögunum. Margt var þar látið falla á báða bóga sem eflaust var ýkt eða staðfært og þung orð sem eftir standa enda miklar tilfinningar í umræðunni. En vegna þessa er mikilvægt að þessi umræða verði ekki lögð af baki og látin gleymast heldur dregin af henni lærdómur og hlustað vel eftir því sem á móti var mælt að þessi löggjöf tæki hér gildi. Í þeirri umræðu kom vel fram skýr vilji almennings til að orkumál verði ekki einvörðungu mæld á vogarskálum markaðarins heldur að þjóðin öll njóti góðs af þeirri auðlind. Það þurfa stjórnmálamenn allra flokka að hlusta á og vinna að.

Mikilvæg fyrirtæki í þjóðareigu

Landsstjórn og þingflokkur Framsóknarflokksins fundaði nú fyrir skemmstu til að fara yfir málefnin sem flokkurinn mun leggja áherslu á komandi þingvetri í samhljómi við stefnu okkar. Þar munum við leggja áherslu á að auðlindir þjóðarinnar séu í sameiginlegri eigu landsmanna og það verði tryggt með ákvæði í stjórnarskrá. Þannig mætum við meðal annars áðurnefndri gagnrýni á orkumál um leið og við verðum að ljúka því verkefni að jafna húshitunarkostnað um land allt. Þá er það ljóst í mínum huga að Framsóknarflokkurinn mun aldrei geta samþykkt að okkar helstu fyrirtæki, sem nú eru í þjóðareigu, verði seld til einkavæðingar. Fyrirtæki eins og Landsvirkjun, Landsnet, RARIK og Flugstöð Leifs Eiríkssonar, svo einhver séu nefnd, sem eru nauðsynlegir innviðir landsins og munu til framtíðar geta lagt eigendum sínum, þjóðinni, til arð til uppbyggingar og velferðar.

Endurskoða þarf hugmyndir um miðhálendisþjóðgarð

Það verður af nægu af taka á komandi þingvetri og vonandi mun Alþingi takast að vinna að málum í sem mestri samstöðu. Brýnt er að mínu mati að stíga varlega til jarðar í umræðu um miðhálendisþjóðgarð og virða athugasemdir sveitarfélaga og heimamanna sem þar eiga hlut að máli. Fáir þekkja betur til þeirra mála en þeir sem það landsvæði hafa nýtt og bera til þess tilfinningar sem heimamenn. Þá er rétt að hafa í huga að til þess að við getum tekist á við loftslagsvá til framtíðar og lokið orkuskiptum, ásamt því að sækja fram í atvinnuuppbyggingu um land allt, þarf að hafa möguleika á virkja frekar okkar endurnýjanlegu orkugjafa. Því má ekki fórna.

Reglur um jarðakaup

Þá um leið verður Alþingi einnig að leiða til lykta umgjörð um jarðakaup og setja löggjöf sem tryggir að jarðir geti ekki safnast á fárra hendur sem leikvellir auðmanna og skilja þannig heilu heiðardalina eftir mannlausa. Tryggja verður að vilji menn eiga land skuli það hafa hlutverk og skila sveitarfélögunum sem það hýsa tekjum til að standa undir þjónustu við íbúa sína. Þá skýtur það skökku við að á tímum upplýstrar umræðu um loftslagsmál og sýklaónæmis í matvælum þá séum við ekki að móta framtíðarsýn fyrir innlenda matvælaframleiðslu og það rými sem hún mun þurfa í landnýtingu framtíðar. Slíkt þolir enga bið í umræðu á Alþingi.

Verkefnin verða næg og fátt eitt nefnt hér. Ég treysti því og veit að þingmenn Framsóknarflokksins munu ganga til verka á vetri komanda og vinna að þeim með samvinnu og jöfnuð að leiðarljósi og sýna þannig að þeir séu verðir traustsins sem þeim hefur verið falið af kjósendum.

Jón Björn Hákonarson, forseti bæjarstjórnar í Fjarðabyggð og ritari Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á frettabladid.is 19. september 2019.

Bændur hafa um áratugaskeið verið leiðandi í allri framkvæmd landgræðslu á Íslandi. Í gegnum verkefnin Bændur græða landið og landbótaþætti gæðastýringar hafa verið unnin ótrúleg afrek í endurheimt lífmassa og beitilands. Þá er ekki enn búið að taka til landgræðslustörf bænda sem ekki hafa verið bundin við slík verkefni og hafa margir lagt mikið á sig til að bæta land sitt og auðga, framtíðinni til heilla.

Um 600 bændur eru þátttakendur í verkefninu Bændur græða landið og um 25 landbótaáætlanir eru unnar samhliða vegna gæðastýringar í sauðfjárrækt. Þeir aðilar er stundað hafa landgræðslu hafa oft og tíðum lagt til mannskap og tæki á sinn eigin kostnað til verkefnanna og er þar um umtalsverðar upphæðir að ræða. Landgræðslan hefur á móti kostað áburð og fræ til verkefna þar sem því er viðkomið, s.s. í rýrt land og til að styrkja vöxt og viðgang nýrra plantna. Samvinna í þessum verkefnum hefur borið ríkulegan ávöxt. Bændur hafa ekki hag af að ganga á landsins gæði, þvert á móti er það hagur þeirra að bæta land og landgæði. Skynsamleg nýting til beitar bætir landkosti íslenskra sveita. Bændur eru stöðugt meðvitaðri um bætta búskaparhætti og hafa unnið markvisst að landbótum í samræmi við ráðgjöf Landgræðslunnar á þeim svæðum þar sem þess hefur þurft við.

Það er því allsérstakt að heyra málflutning fulltrúa Landgræðslunnar og Landbúnaðarháskóla Íslands að undanförnu. Þeim er tíðrætt um óhæft beitiland og hugsanlega friðun afrétta fyrir beit. Það mætti halda að þeir aðilar væru staddir í kvikmyndinni Land og synir sem fjallaði um kreppuárin og flótta fólks úr sveitum á mölina. Hvers vegna? Jú, því aðgerðir þær sem þeir viðra, snúa að hugsanlegri lokun ákveðinna afrétta sem munu hafa veruleg áhrif á afkomu bænda á viðkomandi svæðum.

Á þessum svæðum Íslands býr fólk með börn sín og bústofn og hefur lagt hvað mest á sig í uppgræðslu lands, hvers á það að gjalda. Fólkið sem hefur lagt vinnu sína, tæki og fjármagn í nákvæmlega þau verkefni sem ætla skyldi að væru Landgræðslunni að skapi.

Hins vegar verður að segjast að skort hafi á að Landgræðslan sinni sínu upphaflega hlutverki. Sem var að græða upp land og endurheimta lífmassa. Skynsemin hrópar á að Landgræðslan hvetji til frekari landbóta frekar en að standa í hreinum hótunum við bændur og efli og treysti enn frekar þau verkefni sem unnin hafa verið í samvinnu og enda höfum við þar grunn til að byggja á til framtíðar.

Landsátak í landgræðslu

Til að mæta þeim áskorunum sem framtíðin ber í skauti sér varðandi bæði sjálf bæra nýtingu lands og loftslagsmál væri hægt að samtvinna þessi tvö sjónarmið í einni heildarsýn.

Það er óneitanlega freistandi að fá bændur og Landgræðsluna til að vinna saman að stórátaki í landgræðslu. Bæði til að auka og bæta beitiland og ekki síður til þess að binda kolefni. Slíkt verkefni gæti borið ríkulegan árangur þar sem ómetanleg þekking Landgræðslunnar og mikilvægt vinnuframlag bænda, skili okkur enn lengra áfram. Eins væri stuðningur í því að stjórnvöld komi að með myndarlegum hætti í formi aukins fjármagns til slíks verkefnis. Einnig væri áhugavert að fá almenning í landinu og fyrirtæki sem vilja sýna samfélagslega ábyrgð í loftslagsmálum með í þetta lið.

Að þessu augnamiði mun undirritaður vinna og smíða lagafrumvarp um verkefnið fyrir komandi haustþing og það lagt fram á fyrstu dögum nýs Alþingis, í september. Lagafrumvarpinu verður ætlað að koma til móts við sjónarmið er varða loftslagsmál og sjálf bæra landnýtingu.

Bændur hafa verið og verða áfram gæslumenn landsins. Bændur hafa sýnt það að þeir standa fyllilega undir merkjum sem slíkir og hafa unnið þrekvirki á mörgum stöðum á undanförnum áratugum og munu gera það áfram fái þeir til þess tilhlýðilegan stuðning, allra. – Öflug samvinna ber ríkulegan ávöxt!

Þórarinn Ingi Pétursson, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 19. september 2019.

Á fundi bæjarráðs þann 15. ágúst síðastliðinn var samþykkt að drög að skýrslu (hér eftir skýrsla) frá starfshópi um skipulag miðbæjar Hafnarfjarðar færi á vef bæjarfélagsins í 30 daga til umsagnar. Sá frestur rennur út 20. september næstkomandi. Starfshópurinn hafði nokkuð breiða skírskotun, þar sem sátu m.a. fulltrúi íbúa, fyrirtækja, Markaðsstofu Hafnarfjarðar ásamt fulltrúum frá meiri- og minnihluta í bæjarstjórn Hafnarfjarðar. Vinna starfshópsins var góð, þar sem mikil áhersla var lögð á að vanda vel til verka og að um skýrsluna sjálfa myndi ríkja góð samstaða og sameiginlegur skilningur.

Misskilnings hefur gætt í umræðunni

Það er engum vafa undirorpið að allar umræður í tengslum við framtíðarskipulag miðbæjarins snerta hjörtu bæjarbúa. Það er skiljanlegt og þau viðbrögð sem fram hafa komið eftir að skýrslan var gerð opinber sýna það vel. Hins vegar hefur nokkurs misskilnings gætt í umræðunni síðustu daga sem hefur einna helst snúist um myndir og tillögur sem unnar voru af arkitektum og skilað var í lok síðasta kjörtímabils; algjörlega án forskriftar. Þetta hefur gerst á kostnað hinnar raunverulegu skýrslu sem nú er til umsagnar, þeirra tillagna og vangaveltna sem þar er að finna og íbúum gefst nú tækifæri til að hafa áhrif á.

Skipulag miðbæjar er enn á hugmyndastigi

Það er því mikilvægt að halda því til haga að þær teikningar og tillögur eins og þær liggja fyrir frá arkitektum og fylgdu með skýrslunni, eru ekki hluti af vinnu eða tillögum starfshópsins. Engin skipulagstillaga hefur verið lögð fram af hálfu bæjarins enda skipulagsvinnan ekki hafin. Líkt og starfshópurinn bendir á er nauðsynlegt að vinna áfram að verkefninu samkvæmt þeirri forskrift sem starfshópurinn leggur til í skýrslu sinn, sem og mikilvægi þess að tengja áframhaldandi vinnu við skipulag miðbæjarins við þá uppbyggingu og þróun sem nú á sér stað á Flensborgarhöfn og á Hraun vestur.

Íbúafundur í dag, 17. september

Um leið og við þökkum fyrir öll þau viðbrögð sem við höfum fengið, vil ég áfram hvetja ykkur til að senda inn umsögn við skýrslu starfshópsins og mæta á íbúafundinn sem haldinn verður í dag, 17. september, um sama mál. Allar nánari upplýsingar um skýrsluna og íbúafundinn má finna á vef Hafnarfjarðarbæjar.

Ágúst Bjarni Garðarsson, formaður bæjarráðs og formaður starfshóps um skipulag miðbæjarsins.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 17. september 2019.