Category: Greinar

Categories
Fréttir Greinar

Að bregðast ungu fólki í við­kvæmri stöðu

Deila grein

03/04/2025

Að bregðast ungu fólki í við­kvæmri stöðu

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir að sérstök áhersla verði lögð á að efla geðheilbrigðisþjónustu og styðja fjölbreytt rekstrarform. Þessi loforð eru innantóm, því fyrsta stórtæka aðgerðin í geðheilbrigðismálum nýrrar ríkisstjórnar er að loka Janusi endurhæfingu – úrræði sem hefur í 25 ár þjónustað einn viðkvæmasta hóp samfélagsins; ungt fólk með alvarlegan geðrænan og félagslegan vanda.

Þetta eru ungmenni sem hafa dottið út úr skóla og vinnu. Mörg þeirra með greiningu á einhverfurófi, þunglyndi, kvíða, áfallasögu og félagslega einangrun að baki. Þau hafa leitað víða í kerfinu – og fengið þau svör að úrræði sniðið að þeirra þörfum sé ekki til staðar. Í Janusi endurhæfingu hafa þau fundið skjól, fundið von og náð árangri. Rúmlega 56% (meðaltal) þeirra sem hafa lokið þjónustu síðastliðin 3 ár hafa farið í nám, vinnu eða virka atvinnuleit. Þjónustan sem Janus veitir skjólstæðingum sínum er veitt af sérfræðiteymi með sértæka þekkingu undir forystu geðlæknis með áratuga reynslu. Janus er einstök, þverfagleg og samhæfð þjónusta, sem finnst hvergi annarsstaðar í kerfinu.

Úrræðinu lokað – ekkert sambærilegt tekur við

Nú á að leggja þessa þjónustu niður. Starfsfólki hefur verið sagt upp. Engin sambærileg lausn er tilbúin. Fjöldi ungmenna – sem og þeir sem bíða eftir plássi – standa eftir í algjöru tómarúmi, óvissan um framtíðina þjakar aðstandendur þeirra líka.

Í fyrirspurn á Alþingi á dögunum, spurði ég heilbrigðisráðherra út í hvað taki við fyrir þetta unga fólk. Engin skýr svör fengust. Ekki hvar, ekki hvenær, ekki hvernig! Ekki einu sinni viðurkenning á því hversu alvarleg staðan er þegar ljóst er að ekkert úrræði mun taka á móti þessum viðkvæma og jaðarsetta hópi með sama hætti.

Það sem er einnig alvarlegt er að hvorki heilbrigðisráðherra né stjórnarþingmenn hafa sýnt því sóma að kynna sér starfsemi Janusar endurhæfingar á vettvangi. Fulltrúar Janusar endurhæfingar hafa boðið ráðherrum að koma og skoða aðstöðuna, kynna sér starfsemina. En engin heimsókn hefur orðið að veruleika. Þögnin er ærandi. Ábyrgðarleysið augljóst.

Fagfólk varar við

Geðlæknafélagið, Píeta samtökin, Þroskahjálp, Einhverfusamtökin og fleiri hafa varað við að úrræði á vegum VIRK starfsendurhæfingarsjóðs – sem nú eiga að taka við hlusta af þjónustunni – hafi ekki þá fagþekkingu sem til þarf. Ungmennin sem Janus endurhæfing þjónustar eru ekki tilbúin í hefðbundin atvinnutengd úrræði – þau þurfa fyrst geðræna endurhæfingu, í öruggu og samþættu umhverfi veitta af fagaðilum með sértæka þekkingu, reynslu og tryggum aðgangi að geðlækni.

Það er erfitt að sjá þessa ákvörðun sem annað en hugmyndafræðilega aðför að einkaframtaki. Það læðist að grunur – sem ekki er úr lausu lofti gripinn – að ef Janus endurhæfing hefði verið ríkisrekið úrræði, þá væri þetta ekki að gerast. En hér er það ekki kerfið sem þarf að verja – heldur unga fólkið.

Í þjónustukönnunum og viðtölum lýsa þátttakendur hvernig Janus endurhæfing hefur bjargað lífi þeirra, veitt þeim tilgang, sjálfstraust og nýja byrjun. Foreldrar ungmenna segja frá því að þar hafi þau loksins fundið stað sem skilur þarfir barnanna þeirra. Hvers konar samfélag lítur fram hjá þessari reynslu?

Það er siðferðilega rangt – og faglega ábyrgðarlaust – að loka virku úrræði án þess að annað jafngott sé tilbúið. Það er ekki boðlegt að færa slíka þjónustu yfir í almennara kerfi án mats, aðlögunar eða raunverulegs samtals við þá sem þekkja þjónustuna best.

Enn er glugginn opinn

En það er enn tími til stefnu. Heilbrigðisráðherra getur snúið frá þessari ákvörðun. Hún getur gert bráðabirgðasamning, tryggt áframhaldandi starfsemi á meðan unnið er að framtíðarsýn í samstarfi við fagfólk, notendur og aðstandendur.

Við eigum ekki að fórna framtíð ungs fólks fyrir kerfisreglur. Við eigum ekki að þegja þegar þjónusta sem virkar er tekin niður – af því hún er ekki hluti af stóru opinberu myndinni. Við verðum að láta í okkur heyra. Vegna þeirra sem ekki fá rödd – og vegna þess sem í húfi er.

Ef Janusi endurhæfingu verður lokað – þá er það í boði stjórnarmeirihlutans. Ráðamenn bera þá ábyrgð – bæði pólitíska og siðferðilega.

Unga fólkið okkar hefur stofnað undirskriftalista til að mótmæla þessari aðför að lífsbjargandi úrræði þeirra. Sýnum stuðning í verki;

https://island.is/undirskriftalistar/ace3bde9-f921-4833-b2ff-21e966be072d

Höfundur er þingflokksformaður Framsóknar.

Categories
Fréttir Greinar

Verðmætasköpun þjóða ákvarðar lífskjör og hagvöxt

Deila grein

03/04/2025

Verðmætasköpun þjóða ákvarðar lífskjör og hagvöxt

Það sem ræður mestu um lífs­kjör þjóða og getu þeirra til að byggja upp vel­ferðarsam­fé­lög og fjár­festa til framtíðar, er get­an til að skapa verðmæti. Þessi verðmæta­sköp­un er kjarni hag­vaxt­ar, at­vinnu og auk­inna lífs­gæða. Kenn­ing­ar hins skoska hag­fræðings Adams Smith, sem birt­ust árið 1776 í verki hans Auðlegð þjóðanna, leggja grunn­inn að efna­hags­legri hugs­un um hvernig þjóðir auka hag­sæld. Smith lagði mikla áherslu á sér­hæf­ingu og verka­skipt­ingu sem und­ir­stöðu fram­leiðniaukn­ing­ar. Með því að leyfa ein­stak­ling­um og fyr­ir­tækj­um að sér­hæfa sig í því sem þau gera best og eiga frjáls viðskipti sín á milli skap­ast hvat­ar til ný­sköp­un­ar, auk­inn­ar fram­leiðni og betri nýt­ing­ar auðlinda. Í þessu sam­hengi gegn­ir sam­keppn­is­hæfni þjóðar lyk­il­hlut­verki.

Af hverju að rifja upp þessa klass­ísku hag­fræðikenn­ingu Smiths? Tvennt kem­ur þar til. Ann­ars veg­ar fer Trump-stjórn­in mik­inn þessa dag­ana og hef­ur í hyggju að setja af stað mikið tolla­stríð um heim all­an. Ný-merkan­tíl­ismi Trumps virðist vera að ryðja sér til rúms. Af­leiðing­arn­ar hafa birst okk­ur á öll­um helstu mörkuðum, þar sem hluta­bréfa­verð hef­ur hríðlækkað og gull­verð er í hæstu hæðum. Óvissa á mörkuðum er ráðandi. Af­leiðing­arn­ar fyr­ir ís­lenska hag­kerfið eru óljós­ar en óviss­an dreg­ur úr hag­vexti. Hins veg­ar, þá hef­ur rík­is­stjórn Íslands kynnt aukn­ar álög­ur á okk­ar helstu út­flutn­ings­grein­ar. Mér finnst rétt að greidd séu auðlinda­gjöld í auðlinda­hag­kerfi, en það skipt­ir máli hvernig það er gert og á hvaða tíma­punkti. Eins skipt­ir máli að af­leidd áhrif séu skoðuð gaum­gæfi­lega og ábata­grein­ing sé gerð. Það er ábyrgðarleysi að sinna ekki þess­ari vinnu og líka virðing­ar­leysi gagn­vart þeim sam­fé­lög­um sem reiða sig á af­komu þess­ara at­vinnu­greina. Sam­vinna er lyk­ill­inn að vel­gengni. Ríkið þarf að vera til fyr­ir­mynd­ar í þeim efn­um.

Auðlegð Íslands velt­ur á því að sam­keppn­is­staða grunn­atvinnu­greina okk­ar sé sterk. Alþjóðahag­kerfið er á fleygi­ferð þessa dag­ana og óviss­an mik­il. Þess vegna er svo brýnt að vandað sé til verka og ekki sé efnt til óvinafagnaðar. Rík­is­fjár­mála­áætl­un­in sem kynnt var í vik­unni reiðir sig á hóf­leg­an hag­vöxt og lækk­andi verðbólgu. Ef ekki rætt­ist úr hag­vext­in­um, þá er rík­is­fjár­mála­áætl­un­in kom­in í upp­nám.

Vel­sæld á Íslandi hef­ur auk­ist veru­lega síðustu ára­tugi. Allt bygg­ist þetta á því að verðmæta­sköp­un eigi sér stað í vöru- og þjón­ustu­út­flutn­ingi. Ef þreng­ir að út­flutn­ingi þjóðar­inn­ar, þá minnk­ar hag­sæld hratt. Á óvissu­tím­um þarf að þétta raðirn­ar og styðja við ís­lenska hags­muni, ekki skaða þá. Ef Ísland ætl­ar að tryggja áfram­hald­andi vöxt og lífs­gæði þarf að leggja áherslu á aukna verðmæta­sköp­un. Með því að hlúa að sam­keppn­is­hæfni get­ur þjóðin tryggt sér betri framtíð.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar. lilja­alf@gmail.com

Greinin birtit fyrst í Morgunblaðinu 3. apríl 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Fram­tíð Öskju­hlíðar

Deila grein

01/04/2025

Fram­tíð Öskju­hlíðar

Nú þegar búið er að ljúka við nauðsynlegar trjáfellingar í Öskjuhlíð til að tryggja flugöryggi Reykjavíkurflugvallar myndast tækifæri til að endurhugsa svæðið sem stendur eftir og skapa þar skilyrði fyrir aukna útivistarmöguleika fyrir almenning. Í dag leggur Framsókn fram tillögu í borgarstjórn um að vinna við framtíðarskipulag á því svæði í Öskjuhlíð þar sem tré hafa verið felld vegna Reykjavíkurflugvallar verði unnin í samstarfi við skóla- og frístundasvið og menningar- og íþróttasvið og miði að því að þar verði leik- og útivistarsvæði fyrir alla aldurshópa.

Tækifæri í mótvægisaðgerð

Með tillögunni er verið að bregðast við því að fella þurfti tré við enda austur/vesturbrautar Reykjavíkurflugvallar til þess að tryggja rekstaröryggi flugvallarins. Ákveða þarf hvað á að gera við það svæði sem eftir stendur: hvort að þar eigi að gróðursetja aftur tré sem síðar gæti þurft að fella til að tryggja flugöryggi eða hvort við eigum að nýta tækifærið og skipuleggja svæðið til framtíðar sem aðlaðandi grænt svæði fyrir almenning án þess að stofna flugöryggi í hættu?

Það síðarnefnda leggjum við í Framsókn til.

Tækifæri til að skipuleggja leik- og útivistarsvæði

Öskjuhlíðin er vinsælt útivistarsvæði enda staðsett í nálægð við miðbæ Reykjavíkur og fjölmenn hverfi borgarinnar. Það er því mikilvægt að svæðið sé áfram aðlaðandi og nýtist raunverulega sem grænt svæði fyrir almenning. Með vel skipulögðu leiksvæði í Öskjuhlíðinni sem er hannað fyrir alla aldurshópa og í takt við hið náttúrulega umhverfi mætti bregðast við ákalli um fleiri leiksvæði í nálægð við miðbæ Reykjavíkur samhliða því að skapa jákvæða upplifun af þessu græna svæði fyrir ólíka aldurshópa. Ömmur og afar gætu þannig notið svæðisins til jafns við barnabörnin, til dæmis með rólum fyrir börn og fullorðna og svæðum fyrir lautarferðir.

Skipulagsmál hafa bein áhrif á lýðheilsu og hreyfingu. Gott aðgengi að grænum svæðum eykur útivist og góð aðstaða til hreyfingar eykur hreyfingu. Í Öskjuhlíðinni eru göngu- og hjólaleiðir en þar mætti koma upp aðstöðu fyrir hópa sem vilja stunda aðra hreyfingu svo sem jóga eða stunda hugleiðslu í náttúrunni. Mikilvægt er því að framtíðarskipulag svæðisins sé unnið í samstarfi við menningar- og íþróttasvið borgarinnar og sé unnið í samræmi við lýðheilsustefnu borgarinnar. Með skipulaginu væri þannig hægt að skapa frekari aðstæður í nærumhverfinu sem auðvelda fólki að stunda heilbrigða lífshætti og verja tíma úti í náttúrunni.

Tækifæri til útikennslu

Með því að skipuleggja svæðið í samstarfi við skóla- og frístundasvið skapast einstakt tækifæri til að nýta svæðið fyrir skóla- og frístundastarf. Þannig geta börn fengið að taka þátt í að byggja upp svæðið og notað það fyrir leik- og útivist ásamt því að læra um skógrækt og landgræðslu í Öskjuhlíðinni. Í samstarfi við leik- og grunnskóla í nágrenni Öskjuhlíðar væri þá hægt að byggja þar upp útikennslusvæði. Útikennsla er þverfagleg kennsluaðferð sem felur meðal annars í sér tækifæri til að tengja náttúruna við viðfangsefni úr ýmsum námsgreinum samhliða því að stunda hreyfiþjálfun. Í útikennslu læra nemendur að þekkja, skilja og virða náttúruna og nærumhverfið sitt. Einnig væri hægt að koma upp matjurtagörðum á svæðinu til að kenna börnum að rækta matjurtir.

Tækifæri til fræðslu um svæðið

Auk náttúrufegurðar býr Öskjuhlíðin yfir merkilegri sögu og þar eru meðal annars staðsettar jarð- og mannvistarminjar frá stríðsárunum. Sögunni mætti gera hærra undir höfði með því að setja upp sögugöngur eða ratleiki fyrir börn og fullorðna í Öskjuhlíðinni. Þannig gæfist tækifæri til að miðla sögu svæðisins til borgarbúa og gesta borgarinnar ásamt því að styrkja heildarmynd svæðisins í tengslum við þá menningarupplifun sem staðsett er í Perlunni. Á svæðinu mætti einnig koma upp upplýsingaskiltum fyrir almenning um gróðurfar, fuglalíf og dýralíf í Öskjuhlíð.

Möguleikarnir í Öskjuhlíðinni eru óþrjótandi og trjáfellingarnar hafa skapað tækifæri til að skipuleggja leik- og útivistarsvæði sem mætir þörfum fólks á öllum aldri. Með því að fela umhverfis- og skipulagssviði að vinna framtíðarskipulag svæðisins í samstarfi við skóla- og frístundasvið og menningar- og íþróttasvið er hægt að móta heildstæða sýn fyrir svæðið sem tekur mið af þekkingu fagsviðana.

Ég vona að borgarstjórn sjái tækifærin sem felast í því að til að skipuleggja framtíðar útivistarperlu í Öskjuhlíð sem eykur útivist, samveru og eflir lýðheilsu.

Það er tækifæri sem ætti að nýta!

Magnea Gná Jóhannsdóttir, borgarfulltrúi Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 1. apríl 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Á­kvarðanir teknar í Reykja­vík – af­leiðingarnar skella á okkur

Deila grein

31/03/2025

Á­kvarðanir teknar í Reykja­vík – af­leiðingarnar skella á okkur

Við sveitarstjórnarmenn Framsóknar lýsum yfir alvarlegum áhyggjum af fyrirhugaðri hækkun veiðigjalda sem ríkisstjórnin hefur lagt fram. Tillagan ber með sér skort á skilningi á mikilvægi sjávarútvegsins fyrir atvinnulíf og byggðafestu vítt og breitt um landið.

Sjávarútvegur er burðarás í atvinnulífi fjölda sveitarfélaga og á mörgum stöðum einfaldlega lífæð samfélagsins. Því vekur það furðu og vonbrigði að lagafrumvarp skuli lagt fram án þess að nein greining hafi farið fram á áhrifum þess á sjávarútvegssveitarfélög, atvinnulíf eða byggðir landsins.

Samkvæmt 129. grein sveitarstjórnarlaga ber að meta sérstaklega áhrif lagabreytinga á fjárhag sveitarfélaga. Þetta hefur ekki verið gert, sem er bæði ólöglegt og óábyrgt. Þessi vinnubrögð skapa vantraust og veikja tengsl ríkis og sveitarfélaga – á sama tíma og við þurfum á nánu og traustu samstarfi að halda.

Við tökum undir gagnrýni Samtaka sjávarútvegssveitarfélaga sem hafa lýst eindreginni andstöðu við frumvarpið. Ríkisstjórnin hefur ekki metið áhrif þessarar auknu skattheimtu á sjávarútvegssamfélög og afleiðingar sem skattheimtan getur leitt til. Slík óvissa er óásættanleg – og óverjandi að löggjafinn ákveði að fara þessa leið án upplýstrar umræðu og samráðs við þá sem breytingarnar varða hvað mest.

Byggðarlögin og fólkið á bak við sjávarútveginn

Þegar skattbyrði á lykilatvinnuveg, sem sjávarútvegurinn er víða um land, er aukin án greiningar og samráðs, eru það þau sem búa og starfa í sjávarbyggðum sem bera skaðann. Það er verulegt hagsmunamál að tryggja jafnvægi milli þjóðhagslegra tekna og sjálfbærs atvinnulífs í sjávarbyggðum. Með þessari tillögu virðist ríkisvaldið snúa baki við þeirri ábyrgð.

Auk þess gagnrýnum við harðlega þá staðreynd að umsagnarfrestur vegna málsins er einungis tíu dagar. Svo skammur frestur gerir sveitarfélögum nær ókleift að vinna málið faglega og bera það upp í sveitarstjórn til að senda frá sér rökstudda umsögn. Þetta dregur úr gæðum ákvarðanatöku og skaðar traustið á stjórnsýslunni.

Farsælast að ná fram niðurstöðu með samvinnu ólíkra afla og hagsmuna sem byggð er á hófsemi og heiðarleika

Við skorum á ríkisstjórnina að staldra við og hefja raunverulegt samtal við hagaðila – samtal sem byggir á greiningum, staðreyndum og gagnkvæmri virðingu. Tillögur um veiðigjöld verða að taka mið af áhrifum þeirra – ekki aðeins á ríkissjóð, heldur á þau samfélög sem sjávarútvegurinn heldur uppi.

Við krefjumst þess að þessi tillaga verði endurskoðuð frá grunni – í þágu skynsemi, sanngirni og framtíðar byggða um allt land.

  • Anton Guðmundsson – oddviti Framsóknar – Suðurnesjabæ
  • Ásgerður Kristín Gylfadóttir – oddviti Framsóknar – Hornafirði
  • Ásrún Helga Kristinsdóttir – oddviti Framsóknar – Grindavíkurbæ
  • Axel Örn Sveinbjörnsson – oddviti Framsóknar – Vopnafjarðarhreppi
  • Hjálmar Bogi Hafliðason – oddviti Framsóknar – Norðurþingi
  • Hrund Pétursdóttir – bæjarfulltrúi Framsóknar – Skagafirði
  • Jónína Brynjólfsdóttir – oddviti Framsóknar – Múlaþingi
  • Monika Margrét Stefánsdóttir – bæjarfulltrúi Framsóknar – Dalvíkurbyggð
  • Sunna Hlín Jóhannesdóttir – oddviti Framsóknar – Akureyri
  • Þuríður Lillý Sigurðardóttir – bæjarfulltrúi Framsóknar – Fjarðabyggð

Greinin birtist fyrst á visir.is 31. mars 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Að­för að lands­byggðinni – og til­raun til að slá ryki í augu al­mennings

Deila grein

31/03/2025

Að­för að lands­byggðinni – og til­raun til að slá ryki í augu al­mennings

Það er ekki hægt að tala um sátt í sjávarútvegi þegar aðgerðir stjórnvalda beinast ekki gegn þeim sem bera mesta ábyrgð heldur bitna í reynd á fólkinu og byggðunum sem atvinnugreinin heldur uppi.

Áform ríkisstjórnarinnar um aukna skattlagningu í sjávarútvegi eru kynnt eins og ráðist sé gegn stórútgerðinni. En þegar grannt er skoðað kemur annað í ljós: það er ekki stórútgerðin sem verður fyrir mestu höggi heldur smærri útgerðir, vinnslur og samfélög í dreifðum byggðum landsins.

Sem dæmi má nefna sveitarfélög líkt og Grýtubakkahrepp, Langanesbyggð og Vopnafjörð sem reiða sig að miklu leyti á útgerð og vinnslu sem helstu stoðir atvinnulífsins. Útsvarstekjur, störf og samfélagsleg velferð byggjast á þeirri starfsemi. Þegar höggið kemur utan frá – í gegnum illa ígrundaðar skattabreytingar sem ekki hafa verið metnar til fulls – þá hefur það ekki eingöngu áhrif á stórútgerðina heldur bitnar fyrst og fremst á fjölskyldum sem sjá fram á óvissu með framtíðina í sinni heimabyggð.

Það er ábyrgð stjórnvalda að meta áhrif aðgerða áður en þau verða að lögum. Það hefur ekki verið gert. Engin heildstæð greining liggur fyrir á áhrifum breytinganna á atvinnulíf í smærri byggðarlögum, engin úttekt á rekstrargrundvelli vinnslufyrirtækja sem nú standa frammi fyrir nýjum álögum. Slíkt verklag er bæði óábyrgt og óboðlegt.

Við í Framsókn höfum ítrekað bent á að svigrúm sé til aukinna auðlindagjalda – en slíkar breytingar verða að byggjast á vandaðri greiningu, fyrirsjáanleika og samstöðu. Sjávarútvegurinn er ein af grunnstoðum íslensks atvinnulífs. Viljum við í alvöru taka slíka stoð og raska rekstraröryggi hennar með óundirbúnum hætti?

Það sem verra er – það virðist ekki einu sinni hafa verið raunverulegur vilji til samráðs við hagsmunaaðila áður en málið var kynnt. Þetta mál er eitt stærsta hagsmunamál síðari ára og á sama tíma leyfir núverandi ríkisstjórn sér að takmarka verulega umsagnarfrest. Þegar upp er staðið má setja spurningarmerki hvort raunverulegur samvinnuvilji sé yfirhöfuð fyrir hendi. Slíkt er að mínu mati áfellisdómur yfir verklagi stjórnvalda.

Maður spyr sig, af hverju liggur svona á, þetta mál er risavaxið og algerlega óljóst á þessum tímapunkti hvaða áhrif þetta muni hafa til lengri tíma. Auðlindin á að vera í eigu þjóðarinnar, fyrir hana á að greiða sanngjarnt verð, um það eru allir sammála. En til að ná langþráðri sátt um sjávarútveginn og þeim álögum sem við teljum réttlætanlegt að hann beri, verðum við að byggja umræðuna á staðreyndum, hafa öll gögn upp á borði og vanda okkur áður en lengra er haldið.

Við getum gert betur. Við eigum að gera betur.

Ingibjörg Isaksend, formaður þingflokks Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Auðlindir Íslands og jarðakaup erlendra aðila

Deila grein

29/03/2025

Auðlindir Íslands og jarðakaup erlendra aðila

Nú á dög­un­um mælti ég ásamt þing­flokki Fram­sókn­ar fyr­ir þings­álykt­un um að tak­marka jarðakaup er­lendra aðila. Til­lög­unni er ætlað að tryggja lang­tíma­hags­muni Íslands með því að verja auðlind­ir þjóðar­inn­ar fyr­ir of víðtæku eign­ar­haldi er­lendra fyr­ir­tækja og ein­stak­linga.

Alþjóðleg eft­ir­spurn vek­ur spurn­ing­ar um ís­lenskt eign­ar­hald

Í kjöl­far auk­inn­ar alþjóðlegr­ar eft­ir­spurn­ar eft­ir nátt­úru­auðlind­um hef­ur áhugi er­lendra aðila á ís­lensk­um jörðum auk­ist veru­lega. Þetta á sér­stak­lega við um jarðir sem hafa verðmæt vatns­rétt­indi eða aðgang að orku­auðlind­um á borð við jarðhita og vindorku, eða svæði sem eru rík af jarðefn­um. Gott dæmi um slík­an áhuga er ný­leg jarðakaup á Mýr­dalss­andi, þar sem stefnt er að meiri hátt­ar út­flutn­ingi jarðefna.

Upp­haf­lega voru ís­lensk lög um nýt­ingu jarðefna sett í þeim til­gangi að tryggja bænd­um og Vega­gerðinni aðgang að sandi og möl til fram­kvæmda inn­an­lands – ekki til út­flutn­ings. Mark­miðið var aldrei að selja Ísland bók­staf­lega úr landi.

Gæt­um að auðlind­um okk­ar til framtíðar

Til­lag­an ger­ir ráð fyr­ir að at­vinnu­vegaráðherra skipi sér­fræðihóp, í sam­ráði við aðra ráðherra, til að und­ir­búa frum­varp um frek­ari tak­mark­an­ir á jarðakaup­um er­lendra aðila. Mark­mið þess er að tryggja að eign­ar­hald á ís­lensk­um auðlind­um verði áfram að meg­in­stefnu ís­lenskt.

Um leið verði Íslandi áfram haldið opnu fyr­ir alþjóðleg­um viðskipt­um og er­lendri fjár­fest­ingu, en þá frem­ur með nýt­ing­ar­leyf­um en beinu eign­ar­haldi er­lendra aðila á landi og auðlind­um.

Sér­fræðihóp­ur skipaður til að móta skýra stefnu

Í ljósi geopóli­tískra hags­muna og víðtækra framtíðaráhrifa er nauðsyn­legt að stjórn­völd taki af­ger­andi skref til að móta skýra og mark­vissa stefnu á þessu sviði. Sögu­leg­ar bar­átt­ur Íslend­inga fyr­ir eign­ar­haldi á nátt­úru­auðlind­um, svo sem land­helg­is­bar­átt­an og stofn­un Lands­virkj­un­ar, eru góðar fyr­ir­mynd­ir um hvernig tryggja megi lang­tíma­hags­muni þjóðar­inn­ar.

Nýt­ing­ar­leyfi – leið til að laða að er­lenda fjár­fest­ingu án þess að tapa auðlind­um

Þótt alþjóðleg viðskipti séu lyk­ill­inn að vel­meg­un Íslands og mik­il­væg upp­spretta at­vinnu­sköp­un­ar þýðir það ekki að auðlind­ir lands­ins þurfi að selja úr landi án eft­ir­lits. Reynsl­an frá öðrum lönd­um, til dæm­is Ástr­al­íu, sýn­ir að hægt er að laða að er­lenda fjár­fest­ingu með því að veita nýt­ing­ar­leyfi án þess að glata stjórn á auðlind­un­um sjálf­um. Mörg ríki inn­an Evr­ópu­sam­bands­ins hafa þegar gripið til mun rót­tæk­ari ráðstaf­ana en Ísland til þess að verja land sitt og auðlind­ir.

Stefna til framtíðar

Ljóst er að eign­ar­hald á auðlind­um lands­ins mun gegna lyk­il­hlut­verki við að tryggja efna­hags­lega vel­ferð og sjálf­stæði þjóðar­inn­ar í alþjóðasam­fé­lag­inu. Þings­álykt­un­ar­til­lag­an er því mik­il­væg­ur grunn­ur að ábyrgri auðlinda­stjórn sem get­ur komið í veg fyr­ir að kom­andi kyn­slóðir líti til baka með eft­ir­sjá yfir því hvernig Íslend­ing­ar nú­tím­ans gættu lands­ins okk­ar og auðlinda.

Rækt­um framtíðina og stuðlum að sjálf­bærri nýt­ingu auðlinda lands­ins, styrk­ingu lands­byggðar­inn­ar og öfl­ugri vel­ferð þjóðar­inn­ar til framtíðar.

Halla Hrund Logadóttir, þingmaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. mars 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Þjóðarátak í landgræðslu og skógrækt – sjálfbærni til framtíðar

Deila grein

28/03/2025

Þjóðarátak í landgræðslu og skógrækt – sjálfbærni til framtíðar

Í ljósi stór­auk­inna áhrifa lofts­lags­breyt­inga sem leitt hafa til öfga­kennds veðurfars, hækk­andi sjáv­ar­stöðu og hnign­un­ar vist­kerfa á heimsvísu hafa þing­menn Fram­sókn­ar, þau Þór­ar­inn Ingi Pét­urs­son, Halla Hrund Loga­dótt­ir, Ingi­björg Isak­sen, Sig­urður Ingi Jó­hanns­son og Stefán Vagn Stef­áns­son lagt fram þings­álykt­un­ar­til­lögu um þjóðarátak í land­græðslu og skóg­rækt. Til­lag­an fel­ur í sér að um­hverf­is-, orku- og lofts­lags­ráðherra komi á sam­starfs­vett­vangi í sam­ráði við at­vinnu­vegaráðherra fyr­ir lok árs 2026, þar sem stjórn­völd, stofn­un­in Land og skóg­ur, bænd­ur, at­vinnu­lífið og al­menn­ing­ur taki hönd­um sam­an um aukna þátt­töku al­menn­ings í kol­efn­is­bind­ingu.

Kol­efn­is­bind­ing og end­ur­heimt vist­kerfa

Mark­mið þessa mik­il­væga þjóðarátaks er að efla kol­efn­is­bind­ingu, hindra jarðvegs­rof og græða upp ör­foka land á Íslandi. Átak­inu er ætlað að byggja á far­sæl­um fyr­ir­mynd­um, svo sem verk­efn­inu „Bænd­ur græða landið“, sem hef­ur verið í gangi síðan 1990 með góðum ár­angri, sem og verk­efn­inu „Land­græðslu­skóg­ar“ sem skóg­rækt­ar­fé­lög lands­ins standa fyr­ir. Þessi verk­efni hafa sannað gildi sitt við að stuðla að land­bót­um og auka vit­und al­menn­ings um mik­il­vægi um­hverf­is­vernd­ar.

Sam­kvæmt til­lög­unni yrði þátt­taka al­menn­ings tvíþætt: ann­ars veg­ar með beinni þátt­töku í land­græðslu og skóg­rækt und­ir hand­leiðslu sér­fræðinga Lands og skóg­ar, og hins veg­ar með kol­efnis­jöfn­un viðskipta í sam­starfi við fyr­ir­tæki. Með auk­inni um­hverfis­vit­und al­menn­ings hef­ur vaxið áhugi hjá fyr­ir­tækj­um á að bjóða viðskipta­vin­um sín­um leiðir til kol­efnis­jöfn­un­ar, og gæti þetta þjóðarátak verið góð leið til að efla slíkt sam­starf.

Sérstaða Íslands í lofts­lags­mál­um og um­hverf­is­vernd

Íslend­ing­ar hafa ein­staka mögu­leika á að draga úr los­un gróður­húsaloft­teg­unda með end­ur­heimt vist­kerfa, skóg­rækt og land­græðslu vegna sér­stöðu lands­ins. Jarðvegs­eyðing hef­ur verið ein helsta áskor­un í ís­lensk­um um­hverf­is­mál­um og brýnt er að grípa til aðgerða sem stuðla að sjálf­bærri nýt­ingu lands. Jarðveg­ur er mik­il­væg auðlind og for­senda fæðuör­ygg­is, en á sama tíma er jarðvegs­eyðing mik­il ógn á heimsvísu. Til­lag­an sam­ræm­ist aðgerðaáætl­un ís­lenskra stjórn­valda í lofts­lags­mál­um frá 2024 og heims­mark­miðum Sam­einuðu þjóðanna, sér­stak­lega mark­miði nr. 13, um aðgerðir í lofts­lags­mál­um. Hún styður einnig við alþjóðlega samn­inga eins og Par­ís­arsátt­mál­ann, samn­ing Sam­einuðu þjóðanna gegn eyðimerk­ur­mynd­un, samn­inga um líf­fræðilega fjöl­breytni og ramma­samn­ing SÞ um lofts­lags­breyt­ing­ar.

Land og líf – skýr stefna til framtíðar

Árið 2022 gaf ís­lenska ríkið út sína fyrstu sam­eig­in­legu stefnu í land­græðslu og skóg­rækt und­ir heit­inu „Land og líf“, sem set­ur skýra framtíðar­sýn um nauðsyn­lega stefnu og aðgerðir til árs­ins 2026. Sam­hliða þessu hef­ur sam­ein­ing Land­græðslunn­ar og Skóg­rækt­ar­inn­ar í nýju stofn­un­ina Land og skóg styrkt innviði um­hverf­is­vernd­ar og þjón­ustu við bænd­ur og al­menn­ing.

Með þjóðarátaki í land­græðslu og skóg­rækt mun Ísland geta sýnt mik­il­vægt frum­kvæði í alþjóðlegri bar­áttu gegn lofts­lags­breyt­ing­um, en um leið aukið gæði og sjálf­bærni ís­lenskr­ar nátt­úru. Þetta verk­efni mun þannig ekki aðeins hjálpa okk­ur að mæta skuld­bind­ing­um Íslands gagn­vart um­heim­in­um held­ur einnig efla um­hverfis­vit­und þjóðar­inn­ar og tryggja betri framtíð fyr­ir kom­andi kyn­slóðir.

Fram­sækn­ar lausn­ir – sjálf­bærni til framtíðar

Til­lag­an fell­ur vel að öðrum fram­sækn­um áhersl­um Fram­sókn­ar, svo sem hug­mynd­inni „Rækt­um framtíðina“ um kauprétt ungs fólks á jarðnæði, sem hent­ar til mat­væla- og fóður­fram­leiðslu, auk skóg­rækt­ar, þar sem nýliðun í mat­væla­fram­leiðslu er lyk­il­atriði í sjálf­bærri þróun ís­lensks sam­fé­lags. Með því að sam­tvinna þessa þætti – um­hverf­is­vernd, skóg­rækt, sjálf­bæra mat­væla­fram­leiðslu og stuðning við ungt fólk – eru skapaðar raun­hæf­ar leiðir til að treysta byggð á lands­byggðinni, efla nýliðun og tryggja vel­ferð kom­andi kyn­slóða.

Þórarinn Ingi Pétursson, þingmaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. mars 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Bætt skipu­lag fyrir stúdenta

Deila grein

27/03/2025

Bætt skipu­lag fyrir stúdenta

Svæðið í kringum Háskóla Íslands hefur tekið stakkaskiptum á undanförnum árum. Þær breytingar sem þar hafa orðið eru afar jákvæðar, ekki aðeins fyrir háskólasamfélagið og stúdenta heldur einnig fyrir borgina og samfélagið í heild. Háskólar gegna lykilhlutverki í þróun samfélaga með því að stuðla að nýsköpun, efnahagslegum vexti og menntun.

Í kringum Háskóla Íslands hefur byggst upp þorp stúdenta á Stúdentagörðum og háskólasvæðið hefur stækkað t.a.m. með Hótel Sögu sem hýsa á menntavísindasvið og Grósku, sem er miðstöð nýsköpunar. Með vaxandi byggð og fjölgun stúdenta og fyrirtækja á svæðinu er mikilvægt að huga að því að skipulag svæðisins sé notendavænt og öruggt. Stúdentar hafa þá kallað eftir ýmsum úrbótum á svæðinu.

Borgarfulltrúar Framsóknar vilja styðja við áframhaldandi jákvæða þróun háskólasamfélagsins og hafa lagt fram þrjár tillögur í umhverfis- og skipulagsráði sem miða að því að skapa öruggara og notendavænna háskólasvæði.

Bættar almenningssamgöngur frá Háskóla Íslands að lágvöruverslun

Í fyrsta lagi, leggur Framsókn til að því verði beint til Strætó að leiðakerfinu verði breytt þannig að það tryggi aðgengi stúdenta sem búa á stúdentagörðum við Háskóla Íslands að lágvöruverslunum við Granda. Stúdentaráð Háskóla Íslands hefur kallað eftir bættum almenningssamgöngum og að almenningssamgöngur séu raunhæfur valkostur fyrir stúdenta.

Í dag eru almenningssamgöngur við stúdentagarða Félagsstofnunar Stúdenta við Háskóla Íslands ótengdar við lágvöruverslanir. Íbúar svæðisins sækja ýmsa verslun og þjónustu á Granda en þar eru meðal annars staðsettar lágvöruverslanir. Hið sama á við íbúa Vesturbæjar en í því hverfi er ekki rekin lágvöruverslun. Breyting á leiðakerfi strætó á þann veg að strætó stoppi í nálægð við Háskóla Íslands og fari út á Granda myndi bæta aðgengi íbúa svæðisins að þeim verslunarkjarna sem þar hefur byggst upp. Mikilvægt er að bæta aðgengi stúdenta að lágvöruverslun enda er það hópur sem að jafnaði er lágtekjuhópur. Einnig er vert að taka fram að sá hópur sem ferðast minnst með bíl er á aldrinum 18-24 ára en það er jafnframt sá aldurshópur sem ferðast mest með almenningssamgöngum í Reykjavíkurborg samkvæmt ferðavenjukönnun sem gerð var árið 2024. Ef horft er til búsetu kemur þá fram að íbúar Mið- og Vesturbæjar eru ólíklegastir til að ferðast með bíl en líklegastir til að ferðast með almenningssamgöngum samkvæmt sömu könnun.

Bætt strætóskýli við Háskóla Íslands

Í öðru lagi, leggur Framsókn til að umhverfis- og skipulagssviði Reykjavíkurborgar verið falið að vinna tillögur að bættum strætóskýlum við Háskóla Íslands með það að markmiði að bæta upplifun á almenningssamgöngum. Lagt er til að sviðið kanni sérstaklega hvort mögulegt er að hafa þau upphituð á meðan strætó gengur og þannig uppsett að þau veiti aukið skjól frá veðri og vindum. Þá leggjum við áherslu á að í þeirri vinnu verði haft samráð við Stúdentaráð Háskóla Íslands. Íslenskt veðurfar er krefjandi og því er mikilvægt að strætóskýli veiti skjól gegn veðri og vindum á meðan beðið er eftir strætó. Við Háskóla Íslands eru nokkur strætóskýli sem eru mikið notuð af stúdentum sem bíða eftir næsta strætó. Á árum áður var strætóskýli við Háskóla Íslands við Hringbraut upphitað en því var hætt fyrir þó nokkru síðan. Stúdentaráð Háskóla Íslands hefur kallað eftir því að Reykjavíkurborg komi upp upphituðum og skjólgóðum strætóskýlum á Háskólasvæðinu en Stúdentaráð telur að upphituð skýli myndu bæta upplifun stúdenta á almenningssamgöngum og stuðla að frekari notkun þeirra.

Undirgöng á gatnamótum Sæmundargötu og Hringbrautar

Í þriðja lagi, leggur Framsókn til að umhverfis- og skipulagssvið hefji, í samstarfi við Vegagerðina, skipulagningu á undirgöngum undir Hringbraut við gatnamót Sæmundargötu og Hringbrautar. Stúdentaráð hefur kallað eftir auknu öryggi fyrir gangandi vegfarendur við gatnamótin þar sem mikill fjöldi nemenda styttir sér leið yfir Hringbraut á þessum stað. Undirgöng myndu bæði auka öryggi og bæta tengingu fyrir gangandi og hjólandi vegfarendur sem eru á leið frá Háskóla Íslands í átt að miðbænum. Meirihlutinn hefur hins vegar lagt til að þar verði skipulögð þverun og umferðarljósum komið upp. Slík útfærsla myndi bitna á flæði bílaumferðar inn í Vesturbæ Reykjavíkur og á Seltjarnarnes. Auk þess hefur lögreglan sett sig á móti gönguljósum á þessum stað. Tillagan er því lögð fram til að koma til móts við kröfur stúdenta um göngu- og hjólaleið við gatnamótin og auka öryggi vegfaranda, án þess að það bitni á flæði umferðar.

Við tökum vel á móti öllum ábendingum sem stuðla að bættu skipulagi svæðisins sem og annara svæða í borginni og hvetjum íbúa til að hafa samband við okkur eða borgina í gegnum ábendingavef Reykjavíkurborgar, https://reykjavik.is/abendingar

Aðalsteinn Haukur Sverrisson og Magnea Gná Jóhannsdóttir eru borgarfulltrúar Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 27. mars 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Lækkar erfitt aðgengi að húsnæði fæðingartíðni?

Deila grein

27/03/2025

Lækkar erfitt aðgengi að húsnæði fæðingartíðni?

Ein helsta frétt síðustu viku á Íslandi var sú að frjó­semi hef­ur aldrei verið lægri frá upp­hafi mæl­inga árið 1853. Yf­ir­leitt er miðað við að frjó­semi þurfi að vera um 2,1 barn til að viðhalda mann­fjölda til lengri tíma litið. Árið 2024 var frjó­semi kvenna bú­settra á Íslandi kom­in niður í 1,56.

Svipaða þróun má sjá víða á Norður­lönd­um. Árið 2023 var fjöldi lif­andi fæddra barna á hverja konu rúm­lega 1,4 í Svíþjóð, Nor­egi og Dan­mörku, en í Finn­landi fór tal­an niður í 1,26. Enn verri er staðan í Suður-Kór­eu, þar sem frjó­semi mæld­ist 0,75 – þó með ör­lít­illi hækk­un árið 2024.

Lækk­andi fæðing­artíðni er mikið áhyggju­efni og veld­ur marg­vís­leg­um áskor­un­um fyr­ir sam­fé­lagið. Færri eru á vinnu­markaðnum og það dreg­ur úr hag­vexti og ný­sköp­un. Að sama skapi eykst hlut­fall eldri borg­ara, sem býr til þrýst­ing á vel­ferðar­kerfið. Inn­lend eft­ir­spurn minnk­ar, sér­stak­lega í þjón­ustu­geir­an­um og á fast­eigna­markaði. Staðan er sú að ef ekki tekst að mæta þess­ari þróun, þá get­ur skap­ast nei­kvæð hringrás sem leiðir til lak­ari lífs­gæða.

Ísland hef­ur lengi haft stefnu sem styður við barneign­ir, t.d. með öfl­ugu leik­skóla­kerfi, fæðing­ar­or­lofi fyr­ir báða for­eldra og barna­bót­um. En sam­kvæmt nýj­ustu lýðfræðigögn­um duga þessi úrræði ekki leng­ur til. Leik­skóla­kerfið ræður ekki leng­ur við eft­ir­spurn­ina og önn­ur úrræði hafa dreg­ist sam­an. Þetta er al­var­legt og brýnt er að finna nýj­ar leiðir til að bregðast við.

Í áhuga­verðum grein­ing­um mann­fjölda­fræðings­ins Lym­ans Stones kem­ur fram að hús­næðismál skipta sköp­um þegar kem­ur að lækk­andi fæðing­artíðni í Banda­ríkj­un­um. Hús­næði veit­ir ákveðinn stöðug­leika og er oft for­senda fjöl­skyldu­mynd­un­ar. Ef ungt fólk á erfitt með að kom­ast inn á hús­næðismarkað – eða ef láns­kjör eru óhag­stæð – minnka lík­urn­ar á því að fólk stofni fjöl­skyld­ur. Þetta á ekki síður við hér á Íslandi.

Eitt mik­il­væg­asta verk­efni okk­ar til framtíðar er að stíga ákveðnari skref í að gera Ísland að fjöl­skyldu­vænu sam­fé­lagi. Stjórn­völd og at­vinnu­líf þurfa að vinna sam­an að því mark­miði, því framtíð lífs­kjara þjóðar­inn­ar er í húfi.

Svarið við spurn­ing­unni hér að ofan er ein­falt: Já!

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 27. mars 2025.

Categories
Fréttir Greinar

Hamingjuóskir Valgerður!

Deila grein

24/03/2025

Hamingjuóskir Valgerður!

Valgerður Sverrisdóttir hefur sett sterkan svip á íslensk stjórnmál sem alþingismaður, ráðherra og formaður Framsóknarflokksins. Hún fæddist þann 23. mars árið 1950 á Lómatjörn í Grýtubakkahreppi í Eyjafirði. Á ferli sínum hefur Valgerður brotið blað í sögu íslenskra stjórnmála, ekki síst sem ein fárra kvenna sem komust til áhrifa innan karllægs umhverfis stjórnmálanna á seinni hluta 20. aldarinnar.

Valgerður tók sæti á Alþingi árið 1987 fyrir Framsóknarflokkinn og sat samfleytt sem þingmaður Norðurlands eystra og síðar Norðausturkjördæmis allt fram til ársins 2009. Valgerður var formaður þingflokks Framsóknarflokksins frá 1995-1999. Hún varð fyrsta konan til að gegna embætti iðnaðarráðherra árið 1999, en hún gegndi embætti iðnaðar- og viðskiptaráðherra til ársins 2006 og síðar utanríkisráðherra, fyrst kvenna, frá 2006 til 2007. Með þessum embættisverkum ruddi hún brautina fyrir konur í íslenskum stjórnmálum og var fyrirmynd margra sem á eftir komu.

Árið 2007 tók Valgerður við formennsku í Framsóknarflokknum tímabundið og varð þar með ein fárra kvenna til að leiða íslenskan stjórnmálaflokk og fyrsta og eina konan til þessa að  sinna því embætti.  

Þótt formannstíð hennar hafi ekki verið löng markaði hún skýr spor í  jafnréttisbaráttu og hvatti til aukinnar þátttöku kvenna í stjórnmálum og stjórnunarstöðum. Áhersla  Valgerðar á málaflokka jafnréttis, félagslegra umbóta og eflingu atvinnulífs á landsbyggðinni hefur  skapað henni sess sem áhrifaríkum leiðtoga og rödd dreifðra byggða. Hún hefur einnig tekið þátt í  alþjóðlegu samstarfi og komið fram sem málsvari Íslands á erlendum vettvangi, þar sem hún kynnti  stöðu íslenskra kvenna og hvatti til aukinnar þátttöku kvenna í stjórnmálum víða um heim. Með þátttöku sinni í slíkum verkefnum hefur Valgerður orðið fyrirmynd ekki aðeins fyrir íslenskar konur  heldur einnig alþjóðlega.

Valgerður Sverrisdóttir hefur með störfum sínum sýnt fram á að það er hægt að brjóta múra og ryðja brautina fyrir aukið jafnrétti í stjórnmálum. Hún hefur talað opinskátt um hindranir sem konur hafa mætt á ferlinum og varpað ljósi á hvernig kerfisbreytingar eru nauðsynlegar til að tryggja raunverulegt jafnrétti kynjanna. Þótt Valgerður hafi dregið sig til baka frá virkri stjórnmálaþátttöku heldur hún áfram að tala fyrir jafnrétti og betri stöðu kvenna í samfélaginu. Framlag hennar er vitnisburður um mikilvægi þess að konur séu sýnilegar og virkir þátttakendur í opinberu lífi. Saga hennar minnir okkur á mikilvægi þess að standa vörð um jafnrétti kynjanna og halda áfram þeirri baráttu sem hún tók þátt í að móta og leiða.

Valgerður fagnar um þessar mundir 75 ára afmæli sínu. Fyrir hönd sambands kvenna í Framsókn sendi ég henni kærar kveðjur af tilefninu og um leið innilegar þakkir fyrir sitt mikilvæga framlag til íslenskra stjórnmála og þátttöku kvenna í stjórnmálum. 

Hjördís Guðný Guðmundsdóttir, formaður Kvenna í Framsókn.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 22. mars 2025.

Mynd: Alþingi.